Rất nhiều người có chung một nỗi băn khoăn: Bao giờ thì
Việt Nam được dân chủ hoá? Để trả lời câu hỏi ấy, hầu
như ai cũng biết một cuộc cách mạng dân chủ ở Việt Nam
chỉ có thể xảy ra với một trong hai tình huống: Một, từ
trên xuống; và hai, từ dưới lên.
Dân chủ hoá từ trên xuống là một cuộc cách mạng lý tưởng
nhất bởi nó nhanh nhất và ít bị trả giá nhất: Đó là các
cuộc cách mạng đã diễn ra tại Liên Xô và Đông Âu vào cuối
thập niên 1980 và đầu thập niên 1990, khi giới lãnh đạo ý
thức là không thể kéo dài nguyên trạng và chấp nhận thay
đổi chế độ ngay cả khi biết với sự thay đổi ấy họ sẽ
mất tất cả quyền lực.
Theo tôi, một cuộc cách mạng loại này rất khó xảy ra ở
Việt Nam. Có hai lý do chính.
Thứ nhất, ở Việt Nam không có, và sẽ không có một nhà lãnh
đạo nào, dù sáng suốt đến đâu, có quyền lực để tự
mình quyết định những sự thay đổi lớn lao liên quan đến
số phận của cả chế độ. Kết cấu quyền lực ở Việt Nam
khác hẳn ở các quốc gia cộng sản khác trước đây cũng như
hiện nay: Ở các nước ấy, chủ tịch đảng cũng đồng thời
là chủ tịch nước. Khi nắm trong tay cả hai chức vụ ấy,
người ta dễ dàng trở thành kẻ quyết định cuối cùng. Ở
Việt Nam, ngược lại, người lãnh đạo đảng và người lãnh
đạo nhà nước và chính phủ khác nhau, do đó, không ai thực
sự có quyền quyết định những vấn đề lớn cả. Tất cả
đều phải thông qua ý kiến tập thể, ít nhất của Bộ Chính
trị. Để cả tập thể ấy thống nhất với nhau về việc thay
đổi chế độ để dân chủ hoá là một không tưởng.
Thứ hai, chắc chắn Trung Quốc sẽ không thể chấp nhận Việt
Nam được dân chủ hoá trước. Khi thấy Việt Nam có dấu hiệu
rục rịch từ bỏ chủ nghĩa cộng sản, chắc chắn Trung Quốc
sẽ can thiệp ngay. Trong tình hình hiện nay, khi Việt Nam bị lệ
thuộc vào Trung Quốc trong rất nhiều lãnh vực, từ kinh tế
đến chính trị, những sự can thiệp ấy rất dễ thực hiện.
Bởi vậy, triển vọng lớn nhất của xu hướng dân chủ hoá
ở Việt Nam là từ dưới lên. Tuy nhiên, ở đây lại có một
vấn đề lớn: Lực lượng nào sẽ đảm nhiệm công việc thay
đổi theo chiều hướng dân chủ ấy? Để trả lời câu hỏi
ấy, các nhà bình luận chính trị và xã hội có thói quen nhìn
vấn đề từ góc độ kinh tế - xã hội với những thành phần
giai cấp khác nhau.
Trước hết, đông đảo nhất ở Việt Nam là các nông dân.
Trong nhiều năm qua, những kẻ bị áp bức và bóc lột nhiều
nhất ở Việt Nam cũng là các nông dân. Những cuộc biểu tình
đông đảo và gây chú ý trong dư luận nhất cũng gắn liền
với nông dân. Lý do dễ hiểu: một trong những yếu tố quan
trọng nhất bị giới lãnh đạo Việt Nam khai thác để làm
giàu và phân phối lợi nhuận để mua chuộc sự trung thành
của các đảng viên chính là đất đai. Việc cướp đất ấy
dẫn đến sự bất mãn của nông dân ở nhiều địa phương
khác nhau. Lâu nay, rải rác đây đó, có các cuộc biểu tình
của nông dân nhằm chống lại lệnh cưỡng chế của chính
quyền.
Nhưng những sự bất mãn và các cuộc biểu tình ấy có thể
dẫn đến việc làm thay đổi chế độ hay không? Câu trả lời
hầu như chắc chắn: Không. Lý do đầu tiên là hầu hết nông
dân thường chỉ nghĩ đến những cái lợi cụ thể trước
mắt: khi chính quyền cướp đất của mình thì mình vùng lên
tranh đấu, nhưng khi chính quyền cướp đất của người khác
thì người ta dễ khoanh tay đứng ngó, hoặc, khi tình hình căng
thẳng quá, chính quyền chỉ cần nhân nhượng một tí, họ
cũng dễ dàng thoả mãn và từ bỏ mọi toan tính chống đối.
Lý do thứ hai là tuy nông dân chiếm một phần lớn dân số
nhưng họ bị cô lập về phương diện địa lý: làng này
xuống đường tranh đấu, làng khách chưa chắc đã biết. Từ
việc cô lập về địa lý dẫn đến sự cô lập về truyền
thông và hậu quả là không có nhiều người biết. Điều này
dẫn đến hai hậu quả khác: Một, ít người ủng hộ; và hai,
khó phát triển thành những cuộc xuống đường rầm rộ để
có thể uy hiếp được chính quyền.
Còn lực lượng công nhân? Ở Việt Nam, giai cấp công nhân càng
ngày càng lớn và đời sống kinh tế của họ cũng gặp rất
nhiều khó khăn. Tuy nhiên, sự bất mãn của họ, nếu có,
thường nhắm vào chủ nhân của xí nghiệp hơn là vào chính
quyền. Chủ nhân của các công ty lớn lại thường gắn liền
với người ngoại quốc, do đó, thù hận của họ cũng hướng
ra bên ngoài. Đó là lý do tại sao cho đến nay, hầu hết các
cuộc đình công hay biểu tình thường diễn ra trong các xí
nghiệp và công ty do người ngoại quốc làm chủ.
Giới thanh niên và trí thức Việt Nam hiện nay có thể được
xem là thành phần "tiến bộ" nhất: Nhiều người trong họ
thấy được những sự bất lực và bế tắc của nhà cầm
quyền cũng như có khát vọng được tự do. Tuy nhiên,
"nhiều" không có nghĩa là đa số. Khác với ở Ai Cập và
các quốc gia Trung Đông trong cách mạng mùa xuân đầu năm 2011,
nơi tỉ lệ thanh niên, dù đã tốt nghiệp đại học, thất
nghiệp rất cao, ở Việt Nam, về phương diện kinh tế, thanh
niên không đến nổi quá khó khăn, do đó, rất khó hy vọng họ
sẽ kết tập lại thành một trận chung để đấu tranh cho dân
chủ.
Một thành phần khác có khả năng đương đầu với chính
quyền là các tôn giáo. Ở tôn giáo nào cũng có những người
phản kháng, nổi bật nhất là Cao Đài, Hoà Hảo, Phật giáo và
Công giáo. Hai tôn giáo đầu chỉ giới hạn ở các tỉnh phía
Nam; Phật giáo thì bị quá phân tán; chỉ có Công giáo là
tương đối thống nhất, và do đó, khá mạnh, nhưng dù mạnh
đến mấy thì, một mặt, Công giáo cũng chỉ chiếm khoảng 10
phần trăm dân số; mặt khác, do chỉ là một thiểu số, họ
khó trở thành những nhà lãnh đạo cho phong trào dân chủ trong
cả nước.
Nói tóm lại, từ góc độ kinh tế và xã hội, sẽ không có
lực lượng nào đủ sức để chống lại chính quyền, thậm
chí, gây sức ép để chính quyền phải thay đổi chế độ.
Một vấn đề có thể được đặt ra: Tại sao tất cả các
thành phần trên không thể kết hợp lại với nhau để thành
một lực lượng duy nhất và mạnh mẽ? Dĩ nhiên, điều đó có
thể xảy ra, và trong hoàn cảnh Việt Nam hiện nay, đó là niềm
hy vọng duy nhất để có dân chủ. Có điều: khi nào, và với
điều kiện nào, tất cả các thành phần trên có thể đứng
lại được với nhau? Câu trả lời: Tinh thần dân tộc hay chủ
nghĩa quốc gia (nationalism). Người Việt Nam, bất kể thành
phần kinh tế, xã hội và tôn giáo, sẽ đoàn kết lại khi
đất nước bị uy hiếp và khi chính quyền bất lực, thậm
chí, đầu hàng trước những sự uy hiếp ấy. Tất cả những
sự uy hiếp ấy chỉ đến từ một nguồn: Trung Quốc.
Nói cách khác, theo tôi, lực lượng đấu tranh cho dân chủ tại
Việt Nam chỉ đoàn kết và trở thành mạnh mẽ khi Trung Quốc
gia tăng mức độ lấn chiếm biển đảo và khi chính quyền
Việt Nam càng lộ rõ bản chất nhu nhược của họ trong thế
trận đối đầu với tham vọng bành trướng ấy.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141114/nguyen-hung-quoc-luc-luong-nao-se-lam-thay-doi-viet-nam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét