<center><img
src="http://nghiencuuquocte.net/wp-content/uploads/2014/10/120730123442-jerusalem-skyline-horizontal-gallery.jpg"
width="600"></center>
Trong các sắc dân trên thế giới, có lẽ hiếm có dân tộc nào
chịu số phận bị đọa đày, miệt thị và khổ ải như dân
tộc Do Thái với hai lần thiên di, lần thứ nhất bắt đầu
vào năm 722 và lần thứ hai bắt đầu vào năm 135 Trước công
nguyên (BCE). Trải qua 21 thế kỷ lưu vong, tứ tán khắp nơi và
đến năm 1948 người Do Thái mới thực hiện được ước mơ
"Phục quốc" (Zionism), vốn được một nhà báo Do Thái gốc
Áo-Hung khởi xướng tại châu Âu từ năm 1896. Trong cùng cảnh
ngộ tương tự, nhiều sắc tộc, dân tộc khác trong cùng khu
vực Lưỡng Hà đã bị tiêu vong hoặc đồng hóa từ lâu. Nhưng
ngược lại, mặc dù chịu những đau khổ, mất mát (như nạn
diệt chủng Holocaust của Đức Quốc xã rồi nạn lưu đày,
trại tập trung) nhưng người Do Thái không chỉ duy trì được
tôn giáo, văn hóa, nòi giống, bản sắc của mình, mà có những
ảnh hưởng vượt trội trong cả khoa học tự nhiên và khoa
học xã hội, đóng góp vào sự tiến bộ chung của nhân loại.
Với tổng số khoảng 14,5 triệu người sống rải rác tại 73
nước trên khắp thế giới (trong đó riêng tại Israel là 6
triệu, ở Mỹ 5,6 triệu), người Do Thái chiếm tỷ lệ rất
nhỏ là 0,2% tổng dân số thế giới. Tuy nhiên, trong số những
người nhận được giải thưởng Nobel trong các lĩnh vực vật
lý, hóa học, kinh tế và y tế từ đầu thế kỷ XX đến nay,
các nhà khoa học gốc Do Thái đến từ các quốc gia khác nhau
đoạt được khoảng 30% tổng số giải thưởng trên.
Về địa hình, địa thế, Israel nằm ở vị trí hết sức
khắc nghiệt, khác với hầu hết các quốc gia khác trên thế
giới:
<ul> <li>Israel nằm ở ngã ba của 3 châu lục (châu Á, châu Phi,
châu Âu), là mục tiêu "chinh phạt" trong suốt gần 3000 năm
qua của hàng chục đế chế châu Âu, Trung Đông, từ đế quốc
La Mã, Assyria, Ottoman và gần đây nhất là Anh do có thành phố
Jerusalem mà 3 tôn giáo lớn trên thế giới (Thiên Chúa giáo, Do
Thái Giáo và Hồi giáo) đều coi là nơi đạo của mình sinh ra
và "phát tích";</li> <li>Thiên nhiên của Israel hết sức khắc
nghiệt. Là quốc gia chỉ có diện tích trên 20,000 km2 (bằng hai
phần ba diện tích đảo Hải Nam), mà Israel có tới 60% là sa
mạc, lượng mưa trong năm vào khoảng 50mm, tức bằng 1/30 của
Việt Nam;</li> <li>Dân số Israel chỉ có 8 triệu người (trong
đó có 6 triệu người Do Thái), nhưng lại bị tứ bề bao vây
bởi 300 triệu dân Hồi giáo Ả-rập thù địch.</li> </ul> Sau
hàng ngàn năm lưu lạc, khi được Liên Hợp Quốc trao quyền
lập quốc năm 1948, những người Do Thái từ khắp nơi quay trở
về cố quốc, giành giật từng tấc đất "chó ăn đá, gà ăn
sỏi" với người Ả-rập. Cũng từ đây họ có cơ hội sử
dụng tư chất Do Thái của mình để bảo vệ Đất Thánh (Holy
Land), bắt đầu tiến trình được "chúa giao phó" nhằm cải
tạo mảnh đất khô cằn này thành Miền Đất hứa (Promised
Land) như trong Kinh Thánh Do Thái và bắt mảnh đất này "nhả
kim cương", chứ không phải nhả vàng!
Trên vùng đất khô cằn và thiếu nước này, người Do Thái
đã cải tạo và biến Israel trở thành "ốc đảo", là
"vườn rau" của châu Âu trong mùa đông với một nền nông
nghiệp có năng suất và hiệu quả cao nhất thế giới. Với
một số dân làm nông nghiệp ít ỏi (chỉ 2,5% trên tổng số
gần 8 triệu dân), Israel không chỉ tự túc "an ninh lương
thực", cung cấp đủ lương, thực phẩm chất lượng cao cho
mình, mà mỗi năm nông nghiệp đem về 3,5 tỷ USD từ xuất
khẩu. Một ha đất nông nghiệp của Israel có thể trồng
được tới 300 tấn cà chua bi, còn "Cô gái Do Thái" (bò
Israel) cho ra sản lượng sữa tới 12 tấn/năm, so với 9 tấn
của "Cô gái Hà Lan".
Một số nguyên nhân chính:
<ul> <li>Khoa học nông nghiệp phát triển: Các nhà khoa học Do
Thái nghiên cứu, lai tạo các cây trồng thích hợp với thổ
nhưỡng khắc nghiệt (chịu nhiệt độ cao, khô cằn cần ít
nước), nhưng lại cho năng suất cao;</li> <li>Sử dụng có hiệu
quả và triệt để "vàng trắng" là nước. Israel là nước
đi đầu trên thế giới về công nghệ tái sử dụng nước
(khoảng 70% lượng nước đã qua sử dụng); công nghệ biến
nước biển thành nước lợ hoặc nước ngọt; công nghệ
tưới nhỏ giọt (họ không dùng tưới phun vì lãng phí nước).
Chẳng hạn, nước biển được dẫn vào các trang trại nuôi cá
nước lợ (sau khi đã khử độ mặn); còn nước nuôi cá lại
được tái sử dụng để tưới cây. Hệ thống tưới nước
nhỏ giọt với các đường ống dẫn nước tới từng cây
trồng trong với hệ thống máy tính đo độ ẩm, mức độ hấp
thụ của cây để tự động điều chỉnh lượng nước tưới
nhỏ giọt cho phù hợp.</li> </ul> <strong>Sức mạnh quốc phòng
và ảnh hưởng của Israel</strong>
Nói đến bảo vệ đất nước Israel trong môi trường khắc
nghiệt như vậy thì không thể không kể đến sức mạnh quốc
phòng và ngành công nghiệp quốc phòng của nước này. Israel
hiện được xếp trong số 10 quốc gia có sức mạnh quốc phòng
lớn nhất thế giới, nhưng lại có ngân sách quốc phòng ở
mức thấp nhất trong các nước này (15 tỷ USD/năm).
Để dễ hình dung, mặc dù dân số chỉ bằng khoảng 1/8 dân
số nước Anh và ngân sách quốc phòng hàng năm chỉ bằng 1/3
của Anh, nhưng Israel có sức mạnh không quân đứng thứ tư
thế giới, tương đương như của Anh. Như vậy nếu tính hiệu
quả/số tiền chi cho quốc phòng (nói theo cách của Mỹ là
"More Bang For the Buck"), thì Israel có thể là số 1 thế giới.
Tạm gác một bên con số thương vong của Israel và Hamas, trong
cuộc chiến vừa qua, cả thế giới đều kinh ngạc khi chứng
kiến tính hiệu quả của hệ thống đánh chặn tên lửa Mái
Vòm (Iron Dome) khi chặn được tới 90% tên lửa của Hamas bắn
sang Israel và gần 7000 tên lửa của Hamas bị phá hủy (cả do
bị không quân Israel không kích nữa) có tầm bắn bao phủ 50%
lãnh thổ và 80% dân số của Israel. Mặc dù ở ngay sát cạnh
Gaza, nhưng tên lửa của Hamas bắn sang chỉ gây thương vong cho 6
dân thường (trong đó có 1 người Thái) và toàn bộ các hoạt
động kinh tế khác của đất nước Israel, cũng như sinh hoạt
của người dân nước này hầu hết không bị ảnh hưởng và
vẫn diễn ra bình thường.
Mặc dù là đồng minh số 1 của Mỹ ở Trung Đông và thế
giới, Israel vẫn cho rằng phải tự lực tự cường về quân
sự, với chính sách quốc phòng riêng và dựa vào sức mình là
chính. Để có sự "độc lập" tối đa, Israel không ký bất
kỳ hiệp ước liên minh nào với Mỹ. Ngay cả hệ thống phòng
chống tên lửa Patriot của Mỹ khi đưa sang Israel trong cuộc
chiến Vùng Vịnh II để chặn tên lửa Scud của Iraq, Israel cũng
thấy bất cập vì Patriot gần như bất lực và quá tốn kém khi
đối phó với các tên lửa "tự chế" của Hamas.
Một số điểm nổi bật:
<ul> <li>Ba tổ hợp quân sự của Israel là Elbit System, Israeli
Aerospace Industries và Rafael nằm trong số 100 công ty sản xuất
vũ khí lớn nhất thế giới. Israel xuất khẩu tới 90% vũ khí
sản xuất và hàng năm thu về 3 tỷ USD từ xuất khẩu vũ
khí;</li> <li>Các vũ khí của Israel thường được tích hợp
rất nhiều tính năng về tầm bắn, mức độ công phá, khả
năng sát thương… so với các vũ khí tương tự như của Mỹ,
Nga và quan trọng là giá cả lại cạnh tranh hơn rất nhiều.
Lấy súng tiểu liên GALIL của Israel so với AK47 làm ví dụ.
Đạn sử dụng cho GALIL có đường kính 5,56mm, so với 7,2 mm
của AK47, mức độ giật thấp hơn (dễ sử dụng cho lính nữ,
mà lính nữ Israel khá đông), điều đó cho phép người lính khi
ra trận mang được cơ số đạn nhiều hơn. Theo "triết lý"
của người Israel, tuy mức sát thương của GALIL không cao như
AK47, nhưng lại có hậu quả lớn. Một là, khi ít người bị
chết trận trong chiến tranh thì sự lên án và sức ép quốc
tế giảm; Hai là, khi có người lính bị chết thì thông
thường đối phương sẽ bỏ lại, nhưng nếu có người lính
bị thương thì cần 2, 3 đồng đội dìu và do đó sẽ làm
giảm sức chiến đấu của đối phương hoặc tạo ra mục tiêu
mới để tiêu diệt; Ba là, làm cho đối phương chịu các hệ
quả xã hội lâu dài khi chăm sóc thương binh (vì nếu lính tử
thương thì chỉ lo môt lần), và do đó các tiếng nói phản
chiến, hoặc gánh nặng xã hội từ bên đối phương sẽ khiến
họ phải cân nhắc nhiều hơn các quyết định chiến tranh sau
này.</li> <li>Tuy dân số ít, nhưng Israel duy trì được quân số
thường trực khá lớn nhờ có luật nghĩa vụ quân sự bắt
buộc đối với cả nam (36 tháng) và nữ (24 tháng) – trừ
những người Israel gốc Arab hoặc một số ít người được
miễn vì lý do tôn giáo, và những người đã khi phục vụ
nghĩa vụ quân sự xong đều được đưa vào danh sách lính dự
bị. Trong quân đội Israel, lính nữ có vai trò thực sự chứ
không phải "lính cảnh" khi họ góp tới 1/3 quân số, chiếm
tới 51% tổng số sĩ quan. Đây có thế không hẳn là điểm
yếu. Do hầu hết những người trưởng thành ở Israel được
tôi luyện trong môi trường quân đội, huấn luyện bài bản
về bản lĩnh, tính kỷ cương, và sự quyết đoán, nên tác
phong này lan tỏa trong toàn bộ xã hội ở khía cạnh tích cực
nhất.</li> </ul> Việc người Do Thái có các nhóm vận động và
tác động vào nền chính Mỹ rất mạnh là điều hiển nhiên,
và mọi người đều biết. Các nghị sĩ gốc Do Thái thống
thường chiếm khoảng 10% trong tổng số 534 nghị sĩ Mỹ và
nhiều chính trị gia tầm cỡ gốc Do Thái như cựu Ngoại
trưởng Henry Kissinger, ứng cử viên tổng thống Joe Lieberman…
có ảnh hưởng lớn đến các quyết sách của Mỹ đối với
Israel và an ninh của Israel.
Tuy nhiên, có điều ít người biết về quy tắc "không thành
văn" là để vào được vòng cuối, các ứng cử viên Tổng
thống Mỹ ngoài việc phải tuyên thệ trung thành với Mỹ, họ
phải thuộc nằm lòng câu sẽ bảo vệ an ninh của Israel và
thúc đẩy quan hệ đồng minh Mỹ-Israel sau khi đắc cử. Nói
đúng nghĩa thì đó là sự vận động "ngược" để được
các nhóm vận động Do Thái hậu thuẫn. Nếu không, chắc chắn
họ sẽ bị đánh bật từ "vòng gửi xe".
Không chỉ có vậy, báo chí, và các nhóm vận động có ảnh
hưởng của người Do Thái còn "soi" rất kỹ tiểu sử và
các phát ngôn của các lãnh đạo cấp cao trong tương lai nữa
xem họ có thực sự nghĩ và làm đúng như điều họ nói không.
Gần đây nhất, cựu Thượng nghị sĩ Chuck Hagel suýt bị
Thượng viện Mỹ (mà hầu hết là "đồng nghiệp" khi Hagel
làm Thượng nghị sĩ) cho "té đài". Số phiếu Thượng viện
bỏ cho Hagel với cương vị Bộ trưởng Quốc phòng là 56/100
trong khi theo quy định phải là 60/100 và cuối cùng các nghị sĩ
phải "sửa" quy định bỏ phiếu thì Hagel mới "thoát".
Chả là khi còn là Thượng nghị sĩ của Nebrasca, có lần
"nóng mắt" vì sự lộng hành của các Nhóm vận động Do
Thái mà Hagel buông ra câu: "Tôi không phải là Thượng nghị
sĩ Israel, mà là Thượng nghị sĩ Mỹ" (nguyên văn: I am not an
Israeli Senator, I am a United States Senator)!
<strong>"Chủ nghĩa xã hội" kiểu Israel </strong>
Tư tưởng "xã hội chủ nghĩa" như tự do, bình đẳng, bác
ái in rất đậm nét trong tư duy, nền tảng chính trị và xã
hội của Israel. Khi tiếp xúc với các giới khác nhau của Israel
như như học giả, nhà ngoại giao, kinh tế gia và quan chức
chính quyền, họ không những không phủ nhận, mà còn rất tự
hào về điều này. Về hình thức có thể thấy như sau:
<em>Một là</em>, các Kibbudz (Công xã của người Do Thái),
tương tự như một số "anh em" ở các nước khác như Nông
trang tập thể (Liên Xô cũ); Công xã nhân dân (Trung Quốc) hay
hợp tác xã của ta. Trong khi hầu hết những người anh em khác
đều đã "thăng thiên" thì Kibbudz vẫ sống khỏe, và đang
chuyển mình rất mạnh từ sản xuất nông nghiệp truyền thống
sang mô hình quản lý hiện đại, có các trung tâm nghiên cứu,
sản xuất các mặt hàng công nghệ cao, thiết bị quốc phòng…
Hiện tại ở Israel có khoảng 270 Kibbudz, thu hút 100.000 người
sinh sống, đóng góp khoảng 12% sản phẩm công nghệ cao và 40%
sản lượng nông nghiệp xuất khẩu của Israel.
Các Kibbudznik là những cư dân sống trong các Kibbudz trên cơ
sở tự nguyện, không có bất kỳ sở hữu riêng mà làm chung,
hưởng chung, sinh hoạt chung và được Kibbudz cung cấp nhà cửa,
chăm sóc y tế, trông giữ con cái. Nếu muốn, bất kỳ người
Israel nào cũng có thể "làm đơn" xin vào Kibbudz nếu chấp
nhận các nguyên tắc, luật lệ chung (do từng Kibbudz đặt ra),
ngoài ra họ có thể dời bỏ các Kibbudz bất kỳ lúc nào nếu
cảm thấy không còn phù hợp.
<em>Hai là</em>, Công đảng Israel (đảng của người lao động,
có nhiều thiên hướng xã hội chủ nghĩa) được sáng lập
bởi những người Do Thái trở về từ Liên Xô khi Nhà nước Do
thái ra đời năm 1948. Do đó, họ mang nặng ý thức hệ và
chịu ảnh hưởng bởi ý thức hệ chủ nghĩa xã hội từ Liên
Xô. Từ năm 1948-1977, Công đảng đóng vai trò chi phối hệ
thống chính trị Israel, và vai trò "độc quyền" này chỉ
bị Đảng Likud "hạ bệ" vào năm 1977.
<em>Ba là</em>, trong giai đoạn 1948-1977, vai trò của nhà nước
và các doanh nghiệp nhà nước đóng vai trò chi phối nền kinh
tế Israel. Sở dĩ nhà nhà nước và các doanh nghiệp nhà nước
có vai trò lớn là do ngoài ý thức hệ, Israel còn được nhận
khoản tiền bồi thường rất lớn từ nước Đức do gây ra
nạn diệt chủng Holocaust nên dễ bề thao túng chính sách. Tuy
nhiên, từ giữa những năm 1970, cùng với sự thay đổi chính
trị, kinh tế cũng có những thay đổi theo hướng thị trường
với sự ra đời của các doanh nghiệp tư nhân và tiến trình
tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước. Các đồng nghiệp Israel
cho biết, khi sinh thời, Thủ tướng và người sáng lập Nhà
nước Do Thái David Ben Gurion rất ngưỡng mộ Hồ Chủ Tịch và
phong trao đầu tranh giành độc lập của nhân dân ta. Còn các
Tưỡng lĩnh Israel thì coi Võ Nguyên Giáp là nguồn cảm hứng.
Về nguồn gốc tư tưởng "xã hội chủ nghĩa" của người
Do Thái, nhiều đồng nghiệp Israel cho rằng có thể lần ngược
đến thời kỳ Kinh Thánh ra đời, và trong kinh thánh tiếng
Hebrew của người Do Thái đã ghi rõ cả việc đối xử bình
đẳng, không chỉ giữa người với nhau, mà còn với cả nô
lệ và súc vật nữa. Ngoài ra, suy nghĩ đó còn được hình
thành một cách bản năng, ẩn sâu trong suy nghĩ của họ xuất
phát từ việc trong hơn 2000 năm chịu thân phận lưu vong, hèn
mọn. Do điều kiện sống khắc nghiệt, lại bị miệt thị,
khinh rẻ, trong khi phải "chiến đấu" để bảo vệ bản
sắc và tôn giáo Do Thái của mình, nên người Do Thái không có
cách nào khác hơn là phải sống nương tựa vào nhau, an ủi
nhau, cũng chịu "thử thách của chúa" cho đến "ngày trở
về Jerusalem".
<strong>Vấn đề bảo vệ nguồn nước </strong>
Hiện nay ở phương Tây, và kể cả Việt Nam nữa, đang có
phong trào thách đố nhau tự dội nước đá vào đầu (Ice Bucket
Challenge) để góp tiền chữa trị bệnh ALS và để thử thách
lòng "can đảm" của nhau (mặc dù ở ta mới thấy có một
số người dội nước nhưng chưa thấy đóng tiền, có thể vì
chẳng biết đóng ở đâu, đóng cho ai và tiền đó có đến tay
bệnh nhân ALS hay không…!). Đặt câu chuyện này trong xã hội
Israel thì thấy có phần "nhảm nhí", cả người khởi
xướng và người thực hiện có thể phải "ngồi bóc
lịch", bởi lẽ:
<ul> <li>Do nước là "vàng trắng", nên Israel là một trong
rất ít nước có luật ghi rất chặt chẽ về việc sử dụng
nước, phạt rất nặng các hành vi gây ô nhiễm nguồn nước
và sử dụng nước lãng phí;</li> <li>Cả nước Israel có một
hồ nước ngọt duy nhất là Hồ Galile, còn sông Jordan gần như
đã cạn kiệt và có thể "nhảy" qua được ở đáy sông
vào bất kỳ mùa nào trong năm. Khi làm việc với Đại sứ Dore
Gold, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu các vấn đề công cộng
Jerusalem (nguyên Đại sứ Israel tại Liên Hợp Quốc và cố vấn
an ninh và đối ngoại của Thủ tướng Netanyahu), bạn cho biết
tất cả các báo lớn trong nước sẽ chạy tít hàng đầu nếu
có tin mực nước Hồ Galile thấp hơn khoảng 1cm so với năm
trước, và cả nước sẽ hân hoan, sung sướng nếu nghe tin
nước Hồ Galile cao hơn chỉ 0,5cm!</li> <li>Có điều khá ngạc
nhiên là ngay cả khi thực hiện chiến dịch Protective Edge chống
Hamas vừa qua, Israel không cắt nước và cắt điện cung cấp cho
Dải Gaza (phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung của Israel), mặc
dù điều này có thể khiến việc chống Hamas dễ dàng hơn vì
sợ sẽ gây thảm họa nhân đạo.</li> <li>Việc thực hiện
"Ice Bucket Challenge" không chỉ gây lãng phí nước, mà còn
cả lãng phí điện (để làm lạnh nước nữa);</li> </ul> Lập
luận của người Do Thái là: <em>Một</em>, nếu thực sự quan
tâm thì cứ đóng tiền, chứ sao phải dội nước. <em>Hai</em>,
còn có rất nhiều hình thức khác vừa "vui nhộn", vừa tạo
sự quan tâm hơn của cộng đồng, mà không cần phải dội
nước. <em>Ba</em>, tại sao lại tập trung dồn tiền cho nghiên
cứu ALS lớn đến như vậy vì trên thế giới cứ 6000 người,
mới có một người mắc ALS. Tạo sao lai không dành tiền và
nguồn lực để tạo sự quan tâm của cộng đồng cứu chữa
những căn bệnh khác còn nguy hiểm hơn nhiều, như Ebola chẳng
hạn. Và còn rất nhiều các lập luận khác nữa. Điều đó,
cho thấy trong văn hóa tranh luận và chính trị của người Do
Thái, họ luôn nhìn vấn đề từ rất nhiều các góc độ khác
nhau để tìm vấn đề và đưa ra giải pháp.
<strong>Quốc gia khởi nghiệp </strong>
"Quốc gia khởi nghiệp: Câu chuyện về sự thần kỳ kinh tế
của Israel" (nguyên văn: Start-up Nation: The Story of Israel's
Economic Miracle) là cuốn sách của tác giả Dan Senor và Saul Singer
in năm 2009 và được khá nhiều người Việt biến đến với
bản dịch tiếng Việt in sau đó. Khi đặt chân đến đất
nước này, cảm nhận về "quốc gia khởi nghiệp" ngày một
rõ nét hơn. Trong trao đổi, các quan chức của bạn nhắc không
dưới 15 lần với sự tự hào và kiêu hãnh. "Start-up nation"
không chỉ gợi cho mọi người thấy về một đất nước Israel
non trẻ, khao khát vươn lên; là nơi các công ty khởi nghiệp
(chủ yếu trong lĩnh vực công nghệ cao) chen vai thích cánh; mà
còn là cách biểu đạt mới để định vị Israel trên bản
đồ công nghệ của thế giới. Start-up Nation không chỉ là câu
nói xuông, mà là khẩu hiệu hành động của chính phủ; sự
hỗ trợ của cộng đồng và thiết chế; và sự hưởng ứng
của trí thức/giới doanh nhân trẻ tạo sự đột phá cho Israel.
Israel chọn hướng đi với thương hiệu "Start-up Nation" là
có những lý do riêng của mình:
<ul> <li>Là nước nhỏ, điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt và
không có tài nguyên, nên muốn vươn lên thì Israel không có cách
nào khác hơn là phải dựa vào nguồn chất xám, đầu tư cho
nghiên cứu khoa học và tập trung vào các ngành mũi nhọn có
khả năng sinh lời "vô hạn". Chính sách này được Israel
thực thi từ khi lập nước, nhưng chỉ mới thực sự đẩy
mạnh từ cuối những năm 1970 đến nay. Technion, tức Viện công
nghệ Israel (Israel Institute of Technology) có thể sánh ngang với
MIT của Mỹ, còn các trường Hebrew University, Tel Aviv University,
Ben Gurion University cũng được xếp vào hàng 50 trường Đại
học tốt nhất thế giới. Tỷ lệ số người có bằng đại
học/tổng số nhân lực tại Israel là 24,5%, cao vào hàng thứ ba
thế giới (sau Mỹ và Hà Lan). Hầu hết các "đại gia" phần
mềm, công nghệ lớn của thế giới như Apple, Google, Microsoft
đều có chi nhánh nghiên cứu, phát triển sản phẩm tại Israel
để tận dụng nguồn chất xám có chất lượng tại nước
này</li> <li>Người Israel luôn có hàng núi các "ý tưởng":
Trong thời đại ngày nay sức mạnh để cho bất kỳ cá nhân,
thiết thế, đất nước đi lên phải bắt đầu từ việc
"đẻ" ra càng nhiều ý tưởng mang tính táo bạo, đột phá
càng tốt. Cái này cũng giống như câu các cụ nhà ta đúc kết
từ lâu: "một người biết lo bằng kho người biết làm",
nhưng chưa được hậu duệ học và làm đến nơi đến chốn.
Quả thực, trong thời đại ngày nay, cái quan trọng tạo ra sự
khác biệt, tạo ra sự bứt phá là phải là ý tưởng, hiện
thực hóa ý tưởng và kinh doanh ý tưởng. Nếu có ý tưởng
tốt thì hoàn toàn có thể thuyết phục và thu hút vốn từ các
quỹ đầu tư mạo hiểm. Thiếu lao động thì có thể ra thị
trường trong hoặc ngoài nước thuê mướn. Nhưng không có ý
tưởng táo bạo thì chỉ nội đi làm, gia công thuê đến bị
vắt kiệt sức cũng không đủ ăn.</li> <li>Phù hợp với đặc
tính đất nước Israel là nhân lực có hạn, nhưng lại rất
thông minh và trong kỷ nguyên kỹ thuật số (Digital Era) thì cái
chính là có lực lượng "tinh" và "chuyên", chứ không
phải là "lượng". Các công ty "Start-up" về công nghệ
khác với các công ty sản xuất và dịch vụ là thường sử
dụng rất ít lao động (khoảng từ 8-25, và tối đa là 40-50
người), chủ yếu là các kỹ sư mới ra trường. Tuy gọi là
mới ra trường, nhưng kỹ sự của Israel thường "già dặn"
hơn kỹ sự trẻ mới ra trường của các nước khác cả về
tuổi đời lẫn sự từng trải do hầu hết sinh viên Israel
đều trải qua đời quân ngũ trước khi vào đại học. Sự
kết hợp hoàn hảo giữa sự chín muồi về tuổi tác, bản
lĩnh "gan lì" của người lính, tính sáng tạo của một nhà
khoa học, sự khao khát tìm lợi nhuận hầu như đều tồn tại
trong mỗi CEO của các công ty Start-up và do vậy giúp họ vững
tin trước các sóng gió trên thương trường.</li> <li>Các kỹ sư
công nghệ sau khi tốt nghiệp ra trường đều được khuyến
khích cả tài chính lẫn chính sách để mở các công ty Start-up,
và được khích lệ bởi các tấm gương thành công như phần
mềm dẫn đường WAZE bán lại cho Google được 1,3 tỷ USD. Nếu
như thất bại, các kỹ sư trẻ này đi làm cho các công ty đa
quốc gia ngay tại Israel hay làm việc tại nước ngoài. Sau một
thời gian tích lũy cả thêm kinh nghiệm và xây dựng các công ty
mới, và lần này khả năng thành công của họ lớn hơn rất
nhiều. Ở Israel, Văn phòng khoa học gia trưởng OCS (Office of the
Chief Scientist) thay mặt chính phủ xem xét va quyết định hồ sơ
vay vốn ưu đãi của các công ty khởi nghiệp vì nhiều ngân
hàng sợ rủi ro không dám đầu tư và số tiền này có thể
lên tới 500.000 USD. Đầu tư cho chính phủ dành cho các công ty
khởi nghiệp ở Israel tính theo đầu người hiện vào khoảng
270 USD (mức cao nhất thế giới), so với 170 USD của Mỹ. Trong
hầu hết các trường hợp OSC chọn cách đầu tư, và hy vọng
nếu công ty khởi nghiệp thành công thì họ sẽ thu vốn và
lời từ bán cổ phần, còn nếu công ty thất bại thì họ coi
đó là một khoản đầu tư rủi ro. Bên cạnh đó, hiện rất
nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm tiến hành đầu tư vào các công
ty khởi nghiệp Israel theo hình thức trên. Nếu tính theo số
tiền đầu tư/đầu người, số tiền Israel thu hút được từ
các quỹ mạo hiểm này lớn gấp 30 lần so với châu Âu.</li>
</ul> <strong>Di sản lịch sử</strong>
Đến Jerusalem, thăm khu phố cổ (chỉ vẻn vẹn 1km2), được
nghe và xem về các bằng chứng lịch sử khu vực này trong suốt
trên 3000 năm mới cảm nhận được tính phức tạp của các
vấn trong nội bộ một tôn giáo, giữa ba tôn giáo (Do Thái,
Thiên chúa và Đạo Hồi) với nhau, và các biến động lịch
sử, các cuộc chiến tôn giáo, rồi các cuộc thay ngôi, đổi
chủ. Chẳng hạn:
<ul> <li>Bất cứ một con đường, một nhà thờ, một ngôi nhà,
một khu dân cư… đều đậm nét lịch sử hình thành và tồn
tại riêng. Các bằng chứng khảo cổ học trong khu Thành cổ
không chỉ trùng khớp với những gì ghi trong kinh thánh của cả
3 tôn giáo, mà còn ẩn chứa trong đó các giai tầng văn hóa,
lịch sử tầng tầng, lớp lớp;</li> <li>Ba tôn giáo lớn (Do
Thái, Thiên chúa và Đạo Hồi) tuy kình chống nhau quyết liệt,
nhưng vẫn tìm cách chung sống hòa bình. Như căn phòng có bữa
tiệc cuộc cùng (trước khi Đức chúa bị hành hình) không chỉ
có các kiến trúc của đạo Thiên chúa, mà còn các dấu ấn
Hồi giáo như nơi làm lễ hướng về Mecca của người Hồi
giáo. Ví dụ, như ngay phía dưới căn phòng này là Mộ của Vua
David – Vị Vua có công thống nhất đất nước Do Thái. Với
cả 3 tôn giáo đều có sự hiện diện trong căn phòng và tòa
nhà này, vậy nếu phân chia sở hữu thì sẽ chia như thế nào?
Một ví dụ khác là Nhà thờ Hồi giáo mái vàng (Dome of the Rock)
được xem là một trong 3 nơi thiêng liêng của người Hồi
giáo, nhưng lại đươc xây trên tảng đá linh thiên của người
Do Thái ngay sau khi Ngôi đền của họ bị "đốt".</li>
<li>Việc thảo luận về quy chế của Jerusalem không thể chỉ
diễn ra giữa Palestine và Israel, mà còn phải tính đến thái
độ của cả 1 tỷ người theo đạo Thiên chúa sống rải rác
khăp nơi trên thế giới vì họ cũng coi đây là "đất tổ"
của mình. Đáng chú ý là ngay Nhà thờ Mộ chúa trong thành cổ
Jerusalem có tên là "Church of the Holy Sepulchre", gồm 6 nhánh
của Thiên chúa giáo như Nhà thờ Ethiopia, Nhà thờ Ai cập, Nhà
thờ chính thống Armenia hay Nhà thờ chính thống Nga… Như vậy,
để hiểu được văn hóa chính trị Trung Đông thì điều cốt
yếu là phải hiểu được các vấn đề tôn giáo ở khu
vực.</li> </ul> Trở lại vấn đề Israel, hầu hết những
người nghiên cứu chính trị Israel, nắm được tư duy Do Thái,
và tính phức tạp trong cấu trúc kinh tế, chính trị, xã hội
và tôn giáo Israel đều có nhận định chung là: tuy chỉ có hơn
8 hơn triệu dân, nhưng hệ thống chính trị của Israel được
xem là hệ thống chính trị phức tạp nhất thế giới. Điều
này là do:
<ul> <li>Người Do Thái rất thông minh, rất nhiều ý kiến;</li>
<li>Cấu trúc hệ thống chính trị Israel buộc các chính trị gia
phải tiếp xúc, lắng nghe và đưa tiếng nói của người dân
(hoặc các đại diện của người dân) khi ra các quyết
sách;</li> <li>Bất kỳ người Israel nào cũng cho rằng mình có
khả năng nắm cương vị cao nhất của đất nước. Họ thậm
chí còn chất vấn gay gắt ông Thủ tướng về các quyết
định của mình, cho rằng "ông Thủ tướng cũng đi tỵ nạn
ở châu Âu như chúng tôi, vậy tại sao ông ấy lại gạt bỏ
chúng tôi trong các quyết định của mình".</li> </ul> Trước
đây khi đọc câu nói của bà Golda Meir (vị nữ Thủ tướng
dân cử thứ ba của thế giới) khi gặp Tổng thống Nixon rằng,
"ông là Tổng thống của 150 triệu dân, còn tôi là Thủ
tướng của 6 triệu Thủ tướng" thì chưa thực sự biết hàm
ý câu này. Giờ mới thấy rõ ý câu này là làm chính trị ở
Israel khó hơn ở Mỹ và Mỹ không nên hiểu, không ép Israel
một cách quá mức.
<em>TS. Hoàng Anh Tuấn là Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến
lược và Ngoại giao, Bộ Ngoại giao Việt Nam. Bài viết tổng
hợp những ghi chép đăng lần đầu trên trang Facebook của tác
giả về chuyến công tác tới Israel gần đây, thể hiện quan
điểm cá nhân, không phải quan điểm của cơ quan nơi tác giả
công tác.</em>
<em><strong>Đón đọc phần II: Giải mã sự thành công của
Israel và người Do Thái</strong>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141009/hoang-anh-tuan-tim-hieu-israel-va-dan-toc-do-thai),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét