Phạm Ngọc Luật - Lai rai thật và giả, nói và làm.

Chuyện này có lẽ phải viết kiểu lai rai, viết đến đâu thì
viết, dừng ở đâu thì dừng. Viết mà chả biết nó ngắn dài
thế nào vì sự thực nó quá nhiều nên phải tìm đến cái
"bút pháp lai rai", viết tựa như hơi thở, như ăn uống, như
tiêu hóa, vệ sinh… diễn ra hàng ngày hàng giờ với cả đời
người, với bất cứ ai.

Chuyện gì vậy. Chuyện thật và giả, nói và làm thời nay ấy
mà. Nhiều lắm. Nhiều khủng khiếp. Nhiều đến mức thật hư
dễ lẫn lộn kiểu "Lộng giả thành chân", có khi giật mình
như đã thành miễn dịch với xã hội. Vậy nên vừa tự răn
vừa khuyên nhủ ai đó: Dám nhìn cái xấu để sửa mình hay là
tự sướng đề ru ngủ mình đó là tùy theo cách nhìn của mỗi
công dân, mỗi chế độ, mỗi chính quyền… có trách nhiệm
với quốc gia, dân tộc.

Ông Hoàng Tùng, một thời là quan to, lúc to nhất lúc to nhì,
nắm tư tưởng và báo chí. Mấy năm trước khi qua đời, ông
nói trên báo<em> Gia đình và Xã hội: "Không đau xót tôi không
còn là đảng viên… Nói mãi về đạo đức, ngày nào chả nói
về đạo đức nhưng đạo đức vẫn hỏng… Tôi có nói, muốn
biết một chế độ cai trị tốt hay không thì hãy xem nhà tù
nhiều hay ít. Một xã hội tốt, cai trị tốt thì người ta ít
phạm tội. Bây giờ xã hội giầu hơn trước kia rất nhiều,
ít thiếu đói mà tại sao tai họa lại nghịch chiều, con
người xấu lại cứ phát triển. Bảo tại kinh tế thị
trường, nhưng kinh tế thị trường có từ lâu rồi cơ mà, có
phải cứ có kinh tế thị trường thì đẻ ra tội ác đâu…
Con người xấu hay tốt là do hoàn cảnh sống, do giáo dục mà
nên"</em>. Cùng cỡ, cùng chất quan đầu ngành văn hóa tư
tưởng như ông Tùng, ông Nguyễn Khoa Điềm (đã vào Bộ chính
trị) than thở và bức xúc không kém về sự suy thoái đạo
đức xã hội, về những cách bức, ác cảm giữa nhân dân với
các cơ quan công quyền. Hậu duệ của ông Tùng, ông Điềm đang
ở ngay Ban Tuyên huấn ấy, ông Phó trưởng ban Vũ Ngọc Hoàng
trong Hội thảo 45 thực hiện Di chúc của Bác đã ngậm ngùi, bi
phẫn, than rằng: Thanh niên giờ không muốn vào Đảng; xưa gọi
"đồng chí" là thân thiết, giờ gọi thế là cáu nhau; có
Bác có Đảng anh minh vĩ đại thế mà sao dân vẫn bất an,
khốn khó; và đặc biệt ông so sánh 40-50 năm trước nước ta
và Hàn Quốc phát triển ngang nhau, giờ thì 9 vạn người mình
sang đó làm ôsin, còn cũng 9 vạn người họ sang mình làm sếp.
Những điều các ông nói đều quá đúng. Nhân dân nói còn
đúng và hay hơn kia. Chỉ hiềm là tiếng nói của họ như rơi
vào không trung. Buồn là ở nước mình, các vị có chức sắc
thi nhau nói, nói như một "đặc sản", còn làm là chuyện
của ải ai. Vạch tội kiểu phiếm chỉ thì mãi mãi chỉ có
cái "chúng ta" mà không có cái "tôi" nào.

Ngày trước nói nhân dân theo Đảng làm cách mạng là cách nói
nôm na và thật. Bây giờ có còn nói "theo" vậy được không
khi mà giờ này thật khó để chỉ ra nhân dân học được
những cái gì từ người lãnh đạo mình là Đảng. Nhân dân
không tham nhũng như người trong Đảng. Nhân dân càng không bao
giờ bán nước, phản bội dân tộc, Tổ quốc mình. Còn Đảng,
còn chính quyền, còn chế độ thì lịch sử xa và lịch sử
gần đã và đang ghi lại. Đấy, thực – hư, thật – giả có
cái mập mờ, có cái minh định sáng trưng như thế.

Năm ngoái, khi đưa mấy người họ hàng ở quê vào Lăng viếng
Bác Hồ, sau hôm đó, trong lòng tôi cứ nhói lên một mong muốn,
sau 45 năm rồi, giờ hãy nhanh chóng đưa Bác trở về yên nghỉ
đúng với mong muốn của Bác trong Di chúc là đốt xác, đưa tro
cốt về ba miền Bắc – Trung – Nam đặt dưới ngôi mộ giản
dị để nhân dân đến viếng. Về y học thì tôi chẳng biết
gì (chỉ nghe người ta phân tích và nhìn Bác trong tủ kính
mà… đoán thôi). Về kinh tế thì giữ gìn, trông coi Bác như
thế chắc tốn khá nhiều tiền (nước ta lại đang còn nghèo).
Tiền bỏ vào đó mà giành cho y tế, giáo dục, đặc biệt cho
người nghèo thì chắc Bác phải vùng dậy mà khen, dẫu có
chậm còn hơn là không. Về văn hóa tâm linh thì lòng tôi thật
không yên. Ai cũng vậy thôi các bậc sinh thành ra mình mong dặn
điều gì trước lúc nhắm mắt xuôi tay mà mình không làm
được, không làm đúng, cả đời mình ân hận chứ! Mồ mả
không yên, nâng lên đặt xuống, bảo dưỡng thì bất ổn lắm.
Mong ước của Bác là thật. Đấy là tầm cỡ của một bậc
minh triết – hiền nhân. Làm được thật như Bác mong (Di chúc)
tôi tin rằng nhân dân sẽ đồng tình ủng hộ. Tôi và nhân dân
chỉ bất bình như hồi vừa đây có nhóm Pháp luân công nào
đó mang búa đến đập phá Lăng Bác. Đừng ngụy biện gì cả,
cứ tin đi, nhân dân mình thánh thiện lắm. Không cần ai tổ
chức, bầy đặt, họ vẫn tự tôn thờ vô cùng thiêng liêng và
trân trọng các bậc vĩ nhân ở trong lòng họ, chứ có cần
lăng tẩm gì đâu. Đám tang cụ Giáp và phần mộ cụ ở rất
xa Thủ đô nói cho điều gì nếu không phải là sự kính trọng
và tôn thờ của nhân dân. Nghi thức hay lòng dân? Chuyện Di
chúc của Bác là thế. Và thực tế là thế… Đừng nên giải
mã lòng vòng gì hết. Còn bao nhiêu những câu nói của Bác về
đạo đức, đặc biệt về tự do, dân chủ, pháp luật, pháp
quyền vv… hay và đúng hơn cả chân lý, nhưng người ta chỉ
phát động "học" thôi chứ "hành" thì không thích.
Người ta là ai? Đương nhiên là cán bộ đảng viên càng to
càng thế, vì ông A, bà B và nhóm lợi ích của ông bà làm như
Bác thì ăn gì, tất nhiên cũng ăn nhưng không được thỏa
thích. Mượn Bác để làm nhiều trò ma mãnh, đấy cũng là câu
chuyện thực – hư, thật – giả, nói và làm đấy mà.

Có phải không, đã vài chục năm nay, không có một cuộc họp,
hội nghị nào không có một ông bà nào đó từ to đến nhỏ
rặt nói một khuôn sáo mòn: Biểu dương, đánh giá cao, địa
phương (hoặc ban, ngành) có truyền thống lịch sử, có tiềm
năng, đạt nhiều thành tích, có tiến bộ nhất định, có
bước phát triển đáng kể… tuy nhiên vẫn còn tồn tại một
số yếu kém, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu đòi
hỏi đề ra… Thế rồi sau đó, hàng loạt các động từ hành
động (có lẽ là nhiều nhất thế giới) được đưa ra theo
tinh thần chỉ đạo: tháo gỡ, xúc tiến, mở rộng, phối hợp,
cần phải, không được, vào cuộc, xử lý (mà bao giờ cũng là
xử lý nghiêm), giám sát, quán triệt, yêu cầu, không được
để, chỉ đạo (thì phải sát sao), kiên quyết vv… trong khi
đã có bao nhiêu Nghị quyết, chỉ thị, pháp luật, pháp lệnh
của Đảng và Nhà nước được ban ra về các lĩnh vực đó.
Người dự hội nghị, nghe huấn thị, chỉ đạo, mỗi người
một cuốn sổ, một ngòi bút, ghi chép chăm chú có vẻ tập
trung lắm rồi lại đầu voi đuôi chuột, nói thì quan điểm
lập trường… cứng, làm thì lại quan điểm lập trường…
mềm. Nhà văn Văn Biển thuật chuyện "<em>Tìm người phiên
dịch giỏi tiếng Việt"</em> (báo <em>Văn nghệ – 2006)</em>,
chuyện thế này: Chủ tịch tỉnh họp quán triệt bao nhiêu lần
mà các ngành bên dưới không thực hiện, cứ như là họ quên
hay không hiểu tiếng mẹ đẻ ra họ. Lập tức có người gà,
có lẽ phải tìm phiên dịch giỏi tiếng Việt để phiên dịch
cho mọi người hiểu lãnh đạo muốn nói gì với họ. Chủ
tịch tỉnh liền giao cho viên thư ký tuyển người. Viên thư ký
thấy lạ vì tỉnh nhà đâu có chuyên gia nước ngoài. Vị này
liền giải thích cho Chủ tịch tỉnh là: Tất cả đều hiểu
tiếng Việt mình cả thôi. Chẳng qua lâu nay họ có thói quen
nghe cấp trên nói, họ nghe như thuộc nằm lòng, nhưng còn
chuyện làm ăn thì họ lại thích làm theo kiểu con cái các vị
ấy, hoặc bản thân các vị ấy. Câu chuyện văn nghệ này nằm
trong số vô vàn những chuyện vui ở nước ta nói cho cái điều
chí lý như trong câu nói của nhà bác học vật lý nguyên tử
người Bỉ, Nisbo rằng "Có những điều rất nghiêm chỉnh mà
không tìm được cách gì diễn đạt đắc dụng hơn là một
cách diễn đạt khôi hài". Khôi hài là cái vỏ để cười cho
sự xót đắng bên trong về thật – giả. Có cười và đắng
đót không thì nghe hai cụ già nói chuyện: <em>"- Ở nước
mình nhiều thứ lên nhanh xuống chậm cụ ạ. – Xin cụ cho ví
dụ – Quan chức và xăng dầu và điện… he he – Ở tuổi
mình mà được thế thì khoái cụ nhỉ? – Thì
vưỡn…"</em>.. Đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc có
một câu chí lý là "Tư duy nhiệm kỳ", là: "đừng để sau
mỗi lần sửa chữa sai lầm lại ngộ nhận đó là đổi
mới". Chí lý vì nó thật quá. Nhà thơ Trần Nhương cũng rất
thật nhưng bằng những câu thơ khôi hài "<em>Chức tước như
mỳ ăn liền. Nhiệm kỳ tranh thủ móc tiền, rồi bai"
</em>và<em> "Thời gian thấm thoát thoi đưa. Hứa suông đôi
bận cũng vừa về hưu".</em> Thế là bỗng làm tôi nhớ đến
câu hát nhại lời một bài hát về Hà Nội: <em>"Hà Nội mùa
này nước thiếu hơn bia" </em>để nói cho cái sự chỉ trong
mấy tháng mà có đến 9 lần vỡ đường ống cấp nước từ
sông Đà cho mấy quận Hà Nội. Kinh thật, mùa hè mà hàng nghìn
hộ dân, cả chung cư cao tầng không có nước dùng tuần này
tuần khác. Nước cấp thì vậy, còn nước thoát, lại có câu
ca: <em>"Hà Nội mùa này phố biến thành sông"</em> mà nhìn
ảnh chụp mới thấy ghê. Cứ mưa chỉ vừa vừa là ngập tứ
tung. Gần 6 năm rồi, sau cái trận lũ lụt kinh hoàng cuối năm
2008, thành phố hứa hẹn đầu tư bao nhiêu tiền cho giai đoạn
1, 2, 3 làm hồ, làm cống để giải quyết triệt để úng ngập
nội thành. Cứ nói, cứ hứa (họ Hứa)… Có gì thì lại giải
trình với thanh tra vào cuộc, mà vào rất lâu. Vào càng lâu
càng dễ đi đêm với nhau. Tư duy nhiệm kỳ. Sợ gì! Khi tổng
kết ngành, địa phương lại: môi trường được cải thiện
đáng kể; Đời sống mọi mặt của nhân dân được nâng lên
một bước. Cứ chung chung với những từ ngữ mỹ miều, không
định tính và định lượng cụ thể thì thực và hư, thật và
giả, nói và làm lại đèn cù, quay đến lần sau, y thế.

Hà Nội, vẫn là Hà Nội, mà chả riêng Hà Nội, vài năm
trước đã cùng Bộ Văn hóa rộn nóng lên quy định cưới hỏi
theo nếp sống mới cho văn minh, tiết kiệm. Trước hết cho các
gia đình cán bộ, viên chức, đảng viên. Đại loại là chỉ
được tổ chức ở nhà hàng, khách sạn loại nào, hạn chế
bao nhiêu mâm (nhưng không thấy đưa ra mâm ngồi mấy người,
mâm bao nhiêu tiền vv…). Lúc đầu nêu lên, nghe xôm trò, tân
tiến lắm. Đến giờ thì tất cả về "mo", lại còn kém
hơn "mo". Trên cả nước, ma chay cưới xin bây giờ là nỗi
kinh hoàng cho những gia đình nghèo, ít tiền (mà số này là
phổ biến) bị lao vào kiểu "Cuốn theo chiều gió". Còn các
vị càng làm to thì đây là dịp cho các mối quan hệ "tỏ
thái độ". Những câu nói thật, nôm na như thế này, người
lãnh đạo có tư chất biết làm văn hóa sẽ phải suy nghĩ, đó
là: Làm văn hóa đâu phải chỉ là cờ – đèn – kèn –
trống, vẽ – cắt – gián – treo với bưng – bê – kê –
đặt. Không cứ mãi bàn về ngắn, hở, lộ hàng, xuyên thấu,
nhép, rồi mại dâm, giấy phép, hồ sơ xin công nhận di tích
vv… mà rất ít bàn luận thấu đáo về lối sống. Từ chỗ
phá bỏ đình chùa miếu mạo cho là nơi thờ cúng mê tín đến
chỗ một năm cả nước có khoảng 8000 lễ hội thì văn hóa
lại thụt lùi vì ở đó kinh doanh thu tiền là mục đích tối
thượng. Văn hóa ứng xử con người với con người, con người
với môi trường mới là cốt lõi thì lại làm qua loa, hời
hợt để đến giờ đạo đức xã hội xuống cấp ngày càng
trầm trọng, thống trị trên hết là đồng tiền. Văn hóa
nước ta chỉ quen (hoặc chỉ thích) với văn hóa sân khấu, văn
hóa diễn xướng, văn hóa sắc màu, đặc biệt là vô thiên
lủng các cuộc thi. Cái văn hóa đó, người lao động, đặc
biệt công nhân và nông dân, liệu có được 0,5% có tiền vài
trăm, vài triệu mua vé vào xem? Vai trò nhân dân lao động vẫn
chỉ được tôn vinh trên đầu lưỡi. Thực – hư, thật –
giả, nói và làm cứ bề bề ra đó các vị ơi! Nhìn thấy
người Nhật hành xử mà thèm. Miễn dịch với xấu hổ thì
không còn gì là văn hóa nữa. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
có nói: "chi 1 USD cho công tác tư tưởng, bằng 10 USD cho quốc
phòng". Còn tôi, tôi lại nghĩ chi 1 USD cho văn hóa thì… vì
tôi nghĩ văn hóa mới là điều cơ bản lớn lao bao trùm lên
hết thảy. Văn hóa, nhân văn là chuyện của muôn đời, còn tư
tưởng là chuyện của thịnh – suy, mất – còn theo thể chế

Nếu có được những nghị quyết, chỉ thị của cấp to nhất
nước như Quốc hội, Bộ Chính trị về những vấn đề rất
cụ thể, sát sườn như ma chay, cưới xin, ma túy, đặc biệt
là nỗi lo ngay ngáy về chất độc hại từ đồ ăn, đồ uống
hàng ngày hàng giờ vào miệng người dân thì thực tế biết
bao hơn là cứ hô hào kiểu khẩu hiệu kiểu lộng ngữ chung
chung như "Tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc; Đạo
đức cách mạng; Con người mới XHCN; Vì sự phát triển thể
chất và tâm hồn Việt; Quận Ba Đình thân thiện với khách
bốn phương; Tỉnh A; Tỉnh B kính chào quý khách vv… Khẩu
hiệu là một dạng nói mang tính hô hào, biểu thị khí phách,
quanh năm suốt tháng treo đầy đường. Nhà thơ, dịch giả Thái
Bá Tân nói bằng thơ, nghe có vẻ cực đoan nhưng tinh thần của
nó thì thật đáng để suy nghĩ: "<em>Nước mà nhiều khẩu
hiệu. Là nước chẳng có gì"</em>. Thực tình mà nói, dân họ
không nghĩ và làm từ khẩu hiệu đâu. Sáu điều Bác Hồ dạy
Công an nhân dân là quá hay, quá đúng, trụ sở công an nào chả
treo trang trọng trên tường nhưng quan hệ giữa dân với công
an, công an với dân có phải càng ngày càng lạnh nhạt và ác
cảm. Hơn thế nữa, tôi đã nghe rất nhiều người bày tỏ
nỗi đau xót nhất trong những đau xót, nỗi uất hận nhất
trong những uất hận là, ngày càng nhiều vụ việc người dân
bị chết thảm thương vì bức cung tra tấn trong đồn công an…
Chỉ một lần của tháng 4 vừa rồi, nghe rồi nhìn những vết
thương trên người anh Ngô Thanh Kiều bị đánh chết ở trong
đồn Công an Phú Yên mà tôi đã lưng lựng khóc thật lâu.
Buồn lắm. Buồn vì nhiều cái chết kiểu này quá. Vụ nọ
chưa qua, vụ kia đã đến. Mà công an điều tra công an thì lâu
lắm. Buồn vì người thực thi pháp luật. Buồn cho nhân tình
thế thái. Cũng từ con em lao động lương thiện mà ra, bồi
dưỡng giáo dục thế nào mà giờ họ khác thế? Đảng của
tôi ơi, xin Đảng vì dân mà xem lại mối quan hệ này. Và Bác
Hồ kính mến ơi, Bác nói về tự do, dân chủ, về đạo đức
mọi thứ đều quá đúng quá hay, cụ thể, nôm na, dễ hiểu,
nhưng còn ai làm và làm như thế nào thì câu chuyện không còn
nằm trong tay Bác nữa. Sự trì trệ, tụt hậu hay dân tộc bật
lên được để có phúc đức, tương lai, cũng nằm cả ở câu
chuyện thực – hư, thật – giả, nói và làm kiểu thế này.

Không bi quan. Nhưng mà buồn. Buồn nhất là cứ toàn thực –
hư, thật – giả giữa người mình, nước mình với nhau. Lãnh
đạo Trung Quốc họ giả dối đã là bệnh kinh niên mãn tính
lâu rồi. Bạn cũng đểu mà đồng chí lại càng đểu. Có
những tính từ nào xấu nhất giành cho họ đều đúng cả. Ta
cứ thật lòng tin dân, đặt Tổ quốc và dân tộc trên hết
thì không sợ gì đâu các ông, các bà ạ. Cứ nghĩ mà xem,
người dân yêu nước muốn tỏ thái độ phản đối Trung Quốc
bành trướng, ngang ngược trên đất liền, ngoài biển đảo
thì làm thế nào nhỉ? Tự nguyện hay phát động ủng hộ biển
đảo thì dân ủng hộ nhiệt tình. Xung phong đi bộ đội hay
thanh niên xung phong thì giờ này chưa cần đến. Giữ kín trong
lòng thì ai biết được và kẻ thù nào sợ, và sao gọi là
đoàn kết để thành sức mạnh? Chỉ còn cách hội họp hoặc
xuống đường giương khẩu hiệu, hô khẩu hiệu một cách ôn
hòa thì bị quy kết là gây rối trật tự an ninh và kẻ thù
xúi giục với lợi dụng. Chả nhẽ chỉ mãi ngồi vỉa hè, bàn
nhậu, quán nước, vườn hoa… mà nói đủ điều về lãnh
đạo, về chế độ, về xã hội thì đã hay gì? Chỉ như xả
Sú – páp thôi. Mà bọn phản động nào xúi dục, lợi dụng,
kích động nhỉ? Bọn đó tên tuổi là gì, ai cầm đầu, tổ
chức hoạt động ở đâu, phải bắt để trị tội chết thôi.
Còn nếu nhiều bọn phản động thế, nhiều thế lực thù
địch thế mà công an lớn mạnh thế, đông đảo thế nhiều
tướng tá thế mà không điều tra bắt được thì phải xem
lại năng lực chứ! Thành thử trong nước mình mà cứ mờ ảo,
nghi hoặc, thật giả chả biết thế nào mà lần. Suốt 25, 26
năm im hơi lặng tiếng như không có chuyện gì xẩy ra, bỗng
dưng một ngày cuối tháng 7-2014, trên tivi vang vọng, du dương
cả một trời nóng hót với những chữ sơn son thiếp vàng về
64 chiến sĩ hải quân hy sinh ở Gạc Ma – Trường Sa vì quân
Trung Quốc. Nhìn cảnh dựng lại súng đạn nổ với mấy cụ
già (chưa chết) ôm di ảnh con, ôm mộ con, mà thấy thật bi
hài. Mà khởi xướng việc tri ân các liệt sĩ này, tố cáo
Trung Quốc chiếm đảo lại là những người tiêu biểu hôm qua
họ xuống đường đấy chứ! Họ chỉ có mỗi tội là tiên
phong đi trước. Tội thật, tội tầy đình thuộc về nhóm thế
lực, nhóm lợi ích đi đêm với Trung Quốc, thần phục Trung
Quốc. Còn những người làm phim, làm truyền hình hôm nay hào
sảng và bi phẫn kia, xét ra họ cũng chỉ là một quân cờ trên
bàn cờ lợi ích. Còn hàng nghìn chiến sĩ hy sinh trên biên
giới Bắc, xin gia đình các anh cứ chờ đến hồi sau khi bề
trên và thiên triều… gật. Vậy nên, đáng nhẽ lòng yêu
nước cần phải được tôn vinh, đề cao hơn hết thảy thì
nhà thơ Thành Thảo lại phải viết câu thơ quá đắng đót:
<em>"Yêu Tổ quốc chỉ còn nghe ú ớ"</em>. Và vẫn biết,
công an mình có rất nhiều thành tích chống tội phạm, hình
sự, kinh tế vv… nhưng thành tích của công an, ngay đằng sau
đó là một điều gì thật buồn cho xã hội. Chả khác gì ý
ông Hoàng Tùng như ở trên đã nói về nhà tù và chế độ.
Hồi trước là vụ Năm Cam. Gần đây là vụ Minh "sâm". Câu
hỏi, hàng chục năm qua, bọn họ hoạt động "hoành tráng"
vậy, công an ở đâu, có biết không? Câu hỏi cũng là câu trả
lời. Nếu tội phạm và chính quyền dựa vào nhau thì nhân dân
đúng nghĩa là con sâu cái kiến. Xã hội đen khủng khiếp quá.
Nhiều quá. Đã lộ và chưa lộ. Chưa cho lộ. Công an lớn mạnh
và đông đảo thế cơ mà? Câu hỏi – Trời ơi buồn nẫu.

Không biết có phải vì "lai rai" trong tháng cô hồn hay không
mà tuy không chọn, tôi vẫn cứ ngoái nhớ nhiều đến những
người đã mất. Sau Bác Hồ, là cụ Giáp. Giờ tôi lại nghĩ
đến ông Kiệt, Võ Văn Kiệt. Ông nói giải phóng miền Nam,
thống nhất nhất nước nếu có một triệu người vui thì cũng
có một triệu người buồn. Ông đau đớn, xót xa chiến tranh
đã đi qua mấy chục năm rồi mà vẫn chưa giải quyết được
vấn đề hòa giải, hòa nhập dân tộc. Người ta mặc sức bàn
về những điều ông nói nhưng không ai có thể phủ nhận
được ông là một người cộng sản nòi mà cực kỳ vì nước
vì dân. Thủ tướng hành động vì dân và Thủ tướng tư duy
cho dân như ông cũng là số 1. Khi còn làm việc, Thủ tướng
Phan Văn Khải đã nói: Về bản lĩnh tôi không thể so được
với đồng chí Võ Văn Kiệt. Cũng như Bác Hồ, những điều
ông nói và ông ông mong rất thực và rất thật đấy, nhưng
giờ ai làm và làm như thế nào, lại không còn nằm trong tay
ông nữa. Tôi thật không bao giờ quên được thần thái, hình
ảnh những năm cuối đời của ông đại tá, nhà văn, Chính
ủy Trung đoàn Thủ đô, Giám đốc Nxb Văn học, Hà Minh Tuân,
sau cú nã đại bác, đanh hội đồng vào tiểu thuyết <em>Vào
đời</em> những năm 60 thế kỷ trước, ông thành người vờ
vệt, hãi chột, sau thành mất trí, có lúc gia đình phải nhốt
sau cửa sắt ở một gian gác thật tối trong ngõ phố Hàng
Buồm. Ông nhìn ra ngoài mà không biết là mình nhìn. Mở sổ
tang trong đám tang ông ở trụ sở Hội LH VHNT Việt Nam 51 –
Trần Hưng Đạo, tôi chú ý tới những lời đánh giá rất cao
của ông Vũ Oanh (lúc đó như đang là Ủy viên Bộ Chính trị
hay Bí thư Trung ương Đảng) – những lời ca ngợi ca, biểu
dương tài năng, đức độ, khí chất cộng sản của nhà văn
tai nạn này. Giá ông nghe được trước khi nhắm mắt tắt thở
thì hay hơn nhỉ. "Giá như" là niềm mong, có khi là một sám
hối vì, thực và hư, thật và giả, nói và làm vẫn vẫn còn
là khoảng cách, nhiều khi là khoảng cách vời vợi với đất
nước mình. Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện lại là một "ca" nông
nỗi khác. Ông là người có nhiều "nhà" trong một nhà văn
hóa lớn. Tài năng thế nhưng viết lách, in ấn không được
trơn tru, cuộc đời không xuôi chèo mát mái do những kiến
nghị mạnh bạo của ông gửi Trung ương. Người ta không dám
bỏ ông đi nhưng dùng ông thì cũng đầy thận trọng. Tiếc
lắm chứ! Hơn 30 năm, từ khi ở Pháp trở về nước, ông đã
hoàn thành một khối lượng công việc mà ông Hoàng Tùng nguyên
Bí thư Trung ương Đảng đánh giả là "Những di sản đồ
sộ". Nhà nghiên cứu được tiếng là rất "đỏ" Mai Quốc
Liên thì gọi đó là một kỳ công của thế kỷ". Nếu ông
không chết thì mọi thứ cứ lằng nhằng thế rồi cũng quen,
cứ thế trôi đi. Nhưng rồi già yếu (cắt một lá phổi từ
năm hai mấy tuổi), ông cũng phải chết. Em ông, nhà văn Nguyễn
Khắc Phê cho biết: "Ngày 16/5/1997, tang lễ tiễn đưa bác sĩ
Nguyễn Khắc Viện về nơi yên nghỉ cuối cùng, Tổng Bí thư
Đảng Cộng sản Việt Nam Đỗ Mười đã viết vào sổ tang:
"<em>Vô cùng thương tiếc đồng chí Nguyễn Khắc Viện,
người đảng viên Cộng sản giàu nghị lực, một nhà hoạt
động văn hóa nổi tiếng. Đồng chí đã góp phần công lao
xứng đáng cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do
của Tổ quốc và làm hết sức mình cho sự nghiệp văn hóa,
giáo dục của Việt Nam".</em> Hình như cái gì cũng rất thật
nhưng sao cứ thấy ngậm ngùi, tiếc, giá như… Ở đời, chậm
trễ quá, sai lầm quá, đặc biệt là chậm trễ và sai lầm
liên quan đến vận mệnh con người, đặc biệt là vận mệnh
quốc gia, đó là tội lớn. Thế rồi lại lấp ló câu an ủi:
Thôi có còn hơn không. Và đang còn vô số cái đang "không"
cơ mà! Thật – giả, nói – làm, sao nó cứ biến hóa như
xiếc vậy. Nhưng mà, không phải tất cả như vậy đâu. Vẫn
có rất nhiều, rất nhiều những nhìn nhận, đánh giá kịp
thời và thỏa đáng, tiếc rằng nó chưa có điều kiện để
lộ sáng. Chẳng hạn, nhà phê bình văn hóa, văn học Vương Trí
Nhàn đã có một câu về ông Tố Hữu: <em>"Lẽ đời là vậy,
lúc được được quá cái đáng được, thì lúc mất lại mất
quá cái đáng mất"</em>. Chẳng hạn như với nhà thơ Trần
Dần – một thời dài ở phía bên kia chiến tuyến với ông
Tố Hữu – đã được thi sĩ Trịnh Thanh Sơn tạc họa bằng
hai câu thơ xuất thần đúng và hay như không thể đúng và hay
hơn thế: <em>"Bao nhiêu năm thân chìm vào bóng. Thân về trời,
bóng vẫn ngồi im".</em> Chẳng hạn vừa đây ông Trần Trọng
Tân, nguyên Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa TW qua đời, theo
nguyện vọng của ông, gia đình ông đã tặng toàn bộ số
tiền phúng viếng 1,2 tỷ đồng vào quỹ từ thiện của thành
phố. Một việc làm quá tốt. Chợt nghĩ, các ông có chức
quyền to ở nước mình, tiền của có được bao nhiêu thì
không biết, nhưng nếu để ủng hộ quê hương hay địa phương
nghèo, vùng thiên tai lụt lội hay để xây bệnh viện, trường
học thì có bỏ ra vài ba tỉ chắc cũng không khó khăn gì.
Nhưng khốn nỗi, bậc lương thì chỉ có thế (lương Thủ
tướng hình như cũng chưa được 20 triệu), dù có lòng ưu tư
(mà chắc là có các ông, các bà như thế chứ) muốn giúp nhưng
lại lăn tăn câu hỏi tiền đó lấy đâu ra? Thành thử ở đây
vẫn có chuyện đu đưa thật và giả. Cái cơ chế, hoàn cảnh
nó làm cho con người phải giả dối hoặc ít ra là không
được sống thật với lòng mình. Và còn nhiều lắm, nhiều
lắm những "chẳng hạn" – đó là những phản biện quý
hơn vàng của những đầu óc trác việt và tấm lòng tất cả
vì dân vì nước, vì dân tộc trên hết.

Đã qua rồi, mấy chục năm sau cải cách ruộng đất, sau Nhân
văn Giai phẩm mà tôi vẫn chưa thấy có một văn bản bằng
giấy trắng mực đen chính thức nào nói cho rành rõ đúng sai
để cho mọi người, đặc biệt là giới viết lách, làm công
tác văn hóa – tư tưởng biết mà làm việc cho dễ, chứ cứ
làm việc theo kiểu tư duy "nhạy cảm", tư duy "vận
dụng", tư duy "có nên không" vv… của từng người, từng
lúc, từng nơi, từng nhiệm kỳ vv… thì thực – hư, thật –
giả cứ mãi như đèn cù, không muốn rồi nó cũng… đến.

Chết nhưng chưa hết là thế đấy! Nhưng mấy chuyện về mấy
người đã chết như trên, thực ra lại là chuyện về người
đang sống.

Chủ tịch nước Trần Đức Lương, dạo trước, khi trả lời
phỏng vấn báo <em>Gia đình và xã hội</em>, đã nói:
<em>"Phải làm sao việc từ chức trở thành nếp"</em>
"Phải làm sao"- đó là mong đợi. Mong đợi ngậm ngùi.
"Phải làm sao" – đó là việc làm của ông Chủ tịch, của
các vị lãnh đạo từ to đến nhỏ, chứ nhân dân có gì mà
từ chức.

Thủ tướng Phan Văn Khải, trong hội nghị gặp mặt doanh
nghiệp đã thốt lên: "<em>Điều canh cánh của tôi là sự hư
hỏng của bộ máy"</em> (báo Gia đình và xã hội ngày
14-11-2004).

Ông cựu Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An, nổi tiếng với
câu hỏi và phân tích: <em>"Chúng ta mắc lỗi hệ
thống".</em> Rồi, trên báo Tiền Phong tháng 3-2007 ông lại
nói:<em> "Dân là gốc, thuộc phạm trù vĩnh viễn. Đảng và
Nhà nước thuộc phạm trù lịch sử".</em> Vậy, nếu ông nói
đúng thì khẩu hiệu: "<em>Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh
muôn năm"</em> có còn đúng nữa không?

Ông Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đầu năm 2014 nói với cử
tri Hà Nội là: không biết đến cuối thế kỷ 21 này, chúng ta
(hay nước ta) đã đạt được mục tiêu xây dựng CNXH chưa?
Một câu nói thực đến vậy lại làm tôi và rất nhiều
người thấy buồn và hoang mang vì rằng vậy thì đến mấy
đời con, cháu, chắt, chút, chít của mình, anh em mình, họ hàng
mình, làng quê, đất nước mình khổ dài quá, hay nói đúng hơn
là chậm được sướng quá trong khi từ nhiều năm nay, nhiều
nước trên thế giới, ngay Đông Nam Á gần ta thôi, họ đã
sướng lắm rồi. Họ theo chế độ gì mà sướng vậy? Các ông
các bà to, nhỏ đi nhiều chắc quá biết. Con cháu các ông bà,
vừa biết vừa mê thích. Chúng ta đang nói cật sức, và làm
cận lực, nhưng tiếc rằng hình như đang cho cái mục tiêu
thực – hư và thật – giả. Thế là tôi chợt nhớ đến nhà
văn Hoàng Lại Giang khi ông phân biệt yêu nước mà không yêu
chế độ, phân biệt "chính kiến" với "chính thống",
ông khẳng định "Diễn biến hòa bình" là đại phúc cho
nhân dân, chứ có gì mà phải sợ, và dẫu có sợ cũng không
được, ông khẳng định "Ý thức hệ đã đẩy chủ nghĩa
nhân văn ra khỏi tầm với của nền văn hóa có từ ngàn
xưa".

Và, rất gần đây thôi, vào những ngày cuối tháng 8-2014, ông
Chủ tịch nước Trương Tấn Sang có bài viết: <em>"Chúng ta
chỉ sợ nhân dân mất niềm tin vào Đảng, Nhà nước và chế
độ".</em> Chưa đọc hết bài viết đó, nhưng cái đầu đề
bài làm tôi thích. Đấy là ông nói, ông viết. Còn nếu muốn
biết thì ông có thể làm một đôi cuộc vi hành mi ni vào dân
chúng, tựa như đi bộ tập thể dục, hay như phu nhân ông có
lần đi ăn cơm bụi bình dân ngoài phố, nhưng ông phải vi hành
rất tự nhiên cơ, tự nhiên bất ngờ như Bác Hồ ngày trước,
chứ còn vi hành kiểu sắp đặt, tạo dựng, lập trình như các
ông đi tiếp xúc cử tri thì kết quả lại rưa rứa như ODA các
tỉnh mà Thủ tướng cho rằng không tin được. Đi kiểu ấy
thì giỏi lắm cũng chỉ như một thứ massage tự sướng. Nếu
làm được thế, chắc ông sẽ có được câu trả lời niềm
tin của nhân dân còn hay mất, mất nhiều hay mất hết. Và khi
biết rồi thì thiết thực gấp triệu triệu lần là "làm"
để không còn điều "sợ".

Nói và làm luôn là khắc tinh của thực – hư, thật – giả.

Nói và làm. Thì đây ngẫm và xem, làm quan chức nước mình
không dễ nhất thì cũng là sướng nhất bởi lẽ phần
"bổng", phần "lậu" chắc phải hơn phần "lương"
vạn vạn lần vì nếu không thì sao phải chạy chức ghê thế,
rồi dư luận và chất vấn ở Quốc hội rát mặt thế nhưng
không ai từ chức. Như Tổng thống BilClintơn, về hưu đi diễn
thuyết, dậy đại học, viết hồi ký… mà tiền chắc gì đã
bằng các vị, còn phải đóng thuế thu nhập, nhưng mọi thứ
rất đàng hoàng, bạch hóa. Sướng bởi lẽ các vị cứ nói
mạnh hứa mạnh nghe cho khoái, cho hạ nhiệt, rồi việc nóng
nọ chưa qua thì việc nóng kia lại đến, đè lên nhau, người
ta lo làm ăn bao nhiêu thứ cũng dễ chép miệng cho qua, còn làm
thì các vị giải trình khách quan ư, chủ quan ư, bão lũ thiên
tai, khủng hoảng tài chính thế giới vv…, có lấy phiếu tín
nhiệm mấy bước cũng chỉ như "rung cây dọa khỉ" cho vui
rồi một hai nhiệm kỳ cũng qua nhanh như ông thanh tra Chính phủ
Trần Văn Truyền, rồi trên ông Truyền ở cấp rất to, có dễ
thanh tra không nhỉ, rồi công an điều tra vào cuộc nhưng ai vào
cuộc điều tra công an? rồi Đảng lãnh đạo toàn diện và
trên hết nhưng có cơ chế pháp luật nào kiểm soát Đảng?; Và
bởi lẽ nữa sướng (nhỏ thôi) là… các vị đi đâu không
phải đội cái mũ bảo hiểm trên đầu bức bối khó chịu
lắm, ở cơ quan, ở nhà, đi ô tô, máy bay, đi nước trong
nước ngoài hầu như hoàn toàn là mát mẻ như Đà Lạt, có
mấy vị vi hành tay vo ngoài trời mà biết đến nắng mùa hè
40<sup>0</sup>, đến bụi và hôi thối của sông hồ? Chưa phải
là lý tưởng, nhưng được như anh Thăng (Đinh La Thăng – Bộ
trưởng Giao thông vận tải) vừa là chính khách loại trẻ vừa
sôi sục, đôn đáo như một đốc công, thế cũng là quý lắm!.

Với đường sá, vườn hoa công viên, nhà cao tầng… Thủ đô
Hà Nội và nhiều tỉnh thành khác đẹp lên nhiều chứ! Nhưng
mất điểm vô cùng là hệ thống dây cột điện nhằng nhịt
quá trời. Người nước ngoài khoái chụp ảnh khoản này lắm.
Hàng ngày nhìn thấy "nó" nhiều rồi, dễ thành quen, thành
trơ lỳ, nhưng khi thấy những hình ảnh kinh khủng như con quái
vật đó trên ảnh mạng, lại kèm chú thích độc đáo của Bill
Gates "đặc sản độc quyền của Việt Nam", tôi vừa buồn
cười vừa thấy có gì bị tổn thương ghê gớm lắm. Chỉ còn
5 năm nữa là đến năm 2020. Hình như đó là mốc thời gian ta
đặt ra từ dăm mười năm trước trong cương lĩnh hay đề
cương của Đảng, đưa đất nước ta cơ bản phát triển trở
thành nước công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Có thể là nông
cạn, chỉ bằng trực cảm, nhưng chỉ nhìn một hệ thống dây
điện như bùi nhùi ấy, chỉ nhìn thấy toàn là xe đạp ngoại,
chưa nói gì đến xe máy, ô tô vv… có lãng mạn mấy tôi cũng
thật khó tin 5 năm nữa ta về tới đích. Nếu không đạt
được mục tiêu thì cũng xin nhìn thẳng vào sự thật nói cho
tỏ tường, rành rõ, đừng ngụy biện và giả trả, thế thôi.

Còn đang lửng lơ ở thành phố giữa muốn tin và khó tin thì
nhà văn Nguyễn Quang Thiều đương kim Phó Chủ tịch Hội nhà
văn Việt Nam, người luôn luôn yêu mến và đau đáu xót xa cho
nông nghiệp, nông thôn quê anh và nước nhà, kéo tôi về với
thực tại rộng lớn này, anh bảo "…<em> Từ hiện thực mà
tất cả chúng ta đang nhìn thấy, tôi, một nhà văn có biết
một chút phép tu từ nên viết thành câu: "Họ đang đi theo
một… vòng tròn" đấy là… Người nông dân đi sau đít con
trâu mấy chục năm trước kia hiện ra trong ảnh đen trắng, còn
người nông dân bây giờ vẫn đi sau đít con trâu nhưng là trong
ảnh màu rực rỡ"</em>. Nông thôn, nông nghiệp, nông dân rộng
lớn và cần cù ơi, nơi <em>"Thóc không thiếu một cân, quân
không thiếu một người"</em> ơi, không thiếu những mỹ từ
ngợi khen rồi Huân, huy chương, bằng khen… nhiều lắm rồi,
nhưng đến giờ, đây vẫn là vùng khổ nhất. Rất nhiều
người, từ nông thôn tròi ra thành phố kiếm ăn lại là những
người khổ nhất trong những người đang quay cuồng mưu sinh
giữa lòng thành phố. Cuộc sống thực với cuộc sống trên
sân khấu trên tivi khác nhau nhiều lắm. Đến năm 2020, liệu anh
Thiều có cái để viết: Họ đã biết đi theo đường thẳng!?
Vậy nên, đừng tự ái, đừng sĩ diện, đừng vỗ ngực thắng
– thua, ai nói không quan trọng bằng nội dung câu nói, khi ta
biết Henry Kissinger (cựu ngoại trưởng Mỹ) phát biểu: "Một
chính sách được kiểm chứng không phải ở chỗ nó bắt đầu
như thế nào mà ở chỗ nó kết thúc như thế nào".

Lại có câu nói: người động viên, khen những việc làm tốt
của ta là bạn ta. Người chỉ cho ta những cái xấu, chưa hay
của ta là thầy ta. Viết mấy trang "lai rai" này hình như tôi
ít nhiều cũng ảnh hưởng tinh thần câu nói đó. Và, không
phải ít mà ảnh hưởng rất nhiều là từ câu nói của Chủ
tịch nước Trương Tấn Sang trên báo <em>SGGP Online</em> dịp
tết Quý Tỵ 2013 là<em> "Từ trước đến nay, chúng ta có cái
bệnh rất lớn là không dám nói lên sự thật"</em>. Trước
ông Sang hơn một năm, nhà văn <em>Tạ Duy Anh</em> cũng đã gan
ruột như điều ông Chủ tịch nói:<em> "Một dân tộc mà
thiếu vắng những nhà phản biện là một dân tộc vô phúc.
Một chính thể luôn luôn tuyệt đối hóa mình, đồng nghĩa
mình với lẽ phải để từ đó coi mọi ý kiến không giống
mình là sai trái, là một chính thể không có tương lai".</em>

Đến đây, chợt thấy có ba thứ liên quan trực tiếp đến con
người là: Độc hại trong thực phẩm, rau quả ăn uống vào
mồm (mà thủ phạm số 1 là từ Trung Quốc), là bệnh viện
chữa bệnh và nhà trường giáo dục – đào tạo, trời ơi,
cả ba cái đó đang là kinh khủng, kinh khủng nhất về thực –
hư, thật – giả, nói và làm thì, tôi lại chưa nói được
gì. Dư luận nóng quá lâu rồi. Nhân dân kêu quá trời rồi.
Quốc hội chất vấn, nâng lên đặt xuống nhiều kỳ rồi. Bài
viết này cũng dài rồi. Nên dừng ở đây thôi. Lần sau còn
sức lại… "lai rai" tiếp./.


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140916/pham-ngoc-luat-lai-rai-that-va-gia-noi-va-lam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét