<center><img src="https://www.danluan.org/files/u1/sub04/hoithao_tuhinh.png"
width="600" height="338" alt="hoithao_tuhinh.png" /></center>
Ngày 22/9 tại phòng dạ hôi Thăng Long, khách sạn Melia Hà Nội
đã diễn ra hội thảo "Quyền sống trong pháp luật quốc tế
và Việt Nam" do Viện Chính sách công và Pháp luật kết hợp
với Trung tâm Nhân quyền Na Uy – Đại học Oslo tổ chức. Tham
dự hội thảo có một số khách mời từ trường đại học
Oslo, đại học Oxford (Anh), đại học Nottingham (Anh), đại sứ
Na Uy tại Việt Nam… Nội dung buổi thảo luận chủ yếu xoay
quanh việc xóa bỏ án tử hình cho tất cả các loại tội
phạm.
Trước hết, thuật ngữ "hình phạt tử hình" trong tiến Anh
có nghĩa là "capital punishment" có nguồn gốc từ tiếng Latin
là "capitalis", có gốc từ là "caput", nghĩa là "cái
đầu" với hàm ý rằng đầu là bộ phận gắn liền với sự
sống, hình phạt làm mất đầu có nghĩa là tước bỏ sinh
mạng của một người. Trong từ gốc Hán – Việt "tử
hình" có nghĩa là hình phạt buộc người ta phải chết.
<i>Xét trên phương diện pháp lý, có thể hiểu hình phạt tử
hình là việc tước bỏ tính mạng của con người theo bản án
được tuyên bởi một Tòa án được lập ra một cách hợp
pháp, nhằm trừng phạt người nào đó vì đã phạm phải tội
ác đặc biệt nghiêm trọng</i> (khoa Luật – đại học Quốc
gia Hà Nội, Những điều cần biết về hình phạt tử hình, NXB
Lao động – Xã hội, 2010).
Hiện nay, tại Việt Nam án tử hình vẫn được áp dụng nhiều
nhất cho tội danh giết người và buôn bán, tàng trữ trái phép
chất ma túy. Tuy nhiên có thực sự hình phạt tử hình có tác
dụng trong việc trừng trị, đem lại công lý và răn đe người
khác hay không? Liệu án tử hình có vi phạm quyền sống được
ghi nhận trong Luật quốc tế và nó có phù hợp với xu thế
phát triển chung của nhân loại văn minh?
Mở đầu hội thảo giáo sư – tiến sĩ khoa học Đào Trí Úc
(đến từ Viện Chính sách công và Pháp luật) đã dẫn lại
lời nói rằng quyền sống (the right to life) đã được khẳng
định trong các văn bản pháp luật nổi tiếng như Tuyên ngôn
độc lập năm 1776 của Hoa Kỳ, Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân
quyền năm 1789 của Pháp… Quyền sống là quyền cơ bản,
được phản ánh nhiều trong giáo lý Công giáo và lời răn dạy
chúng sinh từ giáo lý nhà Phật. Quyền sống, quyền tự do và
an toàn cá nhân là những quyền tối ưu, luôn gắn bó với nhau
và phải được pháp luật bảo vệ.
Quyền sống trong pháp luật Việt Nam cũng được khẳng định
trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1945 và chỉ đến năm 2013
thì hiến pháp mới ban hành ghi rõ ràng: không ai bị tước
đoạt tính mạng trái luật. Hiện tại, bộ Luật hình sự
hiện hành ở Việt Nam có 22/272 tội danh có quy định hình
phạt tử hình, chiếm tỉ lệ khoảng 8%.
Giáo sư Roger Hood đến từ đại học Oxford, Anh cũng trình bày
quan điểm xóa bỏ hình phạt tử hình là "một yêu cầu"
cấp thiết về nhân quyền. Ông Hood cho rằng trong khoản 1,
điều 6 của Công ước quốc tế về các quyền dân sự và
chính trị (ICCPR) có nêu: "<i>Mỗi người sinh ra đều có
quyền sống. Quyền này phải được bảo vệ bởi pháp luật.
Không ai có thể bị tước đoạt mạng sống một cách tùy
tiện.</i>"
Hiện nay trên thế giới các quốc gia đang có xu hướng đình
chỉ, hoãn và bãi bỏ hoàn toàn việc thực thi án tử hình.
Nếu như vào năm 1998 có tới 37 quốc gia thi hành và 78 nước
áp dụng ít nhất một bản án tử hình thì vào năm 2003, chỉ
còn 22 trong tổng số 57 quốc gia áp dụng một bản án tử
hình. 99 quốc gia độc lập trên thế giới đã xóa bỏ hoàn
toàn hình phạt này.
Đặc biệt, tại Ấn Độ mức phạt thông thường dành cho tội
danh giết người là tù chung thân và án tử hình chỉ dành cho
các vụ giết người "đặc biệt hiếm gặp" và "đặc
biệt nghiêm trọng". Hình phạt này chỉ áp dụng cho 0.5% số
người bị kết tội và chỉ có duy nhất hai bản án tử hình
cho tội danh khủng bố kể từ năm 2004.
Riêng ở Mỹ số lượng các bản án tử hình đang có xu hướng
giảm và phân bố không đồng đều về tần suất áp dụng.
Mới đây 6 tiểu bang đã xóa bỏ hình phạt tử hình và các
tiểu bang khác cũng đang đi theo phong trào này.
Ông Roger cho rằng sự thay đổi này là do một "động lực
mới" (new dynamic), thuyết phục các quốc gia vẫn còn duy trì
án tử hình rằng việc áp dụng biện pháp trừng phạt nặng
nề này là vi phạm các quyền của con người được <i>cả
thế giới công nhận</i>.
Giáo sư Roger Hood cũng gợi ý rằng đối với các quốc gia còn
đang lúng túng trong việc nên giữ hay bỏ án tử hình thì chính
phủ nên lắng nghe dư luận xã hội và tổ chức các cuộc
trưng cầu dân ý.
Tiến sĩ Lill Scherdin thuộc đại học Oslo, Na Uy cũng bày tỏ
"hình phạt án tử hình phải chăng là sự mạo hiểm với
công lý bền vững?". Nó không chỉ gián tiếp xâm phạm quyền
được sống của con người mà còn gây ra những hậu quả và
hệ lụy không mong muốn với những người có liên quan, đặc
biệt là các nạn nhân và thành viên trong gia đình của tử tù.
Ngay cả với những người trực tiếp nhận lệnh thi hành án,
họ cũng bị stress và ám ảnh trong thời gian dài. Đó là điều
không ai mong muốn khi muốn thực thi công lý nhưng không ngờ
rằng việc này lại gây ra những hậu quả nặng nề.
Chưa kể không ai có thể chắc chắn rằng các bản án đều
được thực thi đúng luật. Thực tế cho thấy đã có rất
nhiều án oan, chưa kể những người phạm tội thường là
những người thuộc nhóm yếu thế trong xã hội.
Hơn nữa, không ai có thể chắc chắn rằng tỉ lệ tội phạm
sẽ giảm xuống nếu các nước tiếp tục duy trì án tử hình.
Trong thực tế, trước khi xóa bỏ án tử hình tại Canada, tỉ
lệ các vụ giết người có chiều hướng tăng lên. Nhưng sau 40
năm bãi bỏ hình phạt này, con số đó giảm xuống chỉ còn 44%
so với trước đó.
Tương tự, khi so sánh các quốc gia có chung đặc điểm nhân
khẩu học và kinh tế xã hội đã cho thấy rằng tại những
nước áp dụng hình phạt tử hình, số lượng các vụ giết
người giảm đi không đáng kể. Nghiên cứu ở Singapore và Hong
Kong đã chỉ ra rằng trong cùng một giai đoạn, tỉ lệ các
vụ giết người đã dần giảm mạnh ở hai quốc gia này, mặc
dù án tử hình được thi hành ở Singapore và không được áp
dụng tại Hong Kong.
Tất nhiên sẽ có nhiều nước cho rằng án tử hình phản đối
với họ là cần thiết để răn đe người dân, cũng như phản
ánh một phần văn hóa, ví dụ như Trung Quốc với quan điểm
"<em>lấy mạng đền mạng</em>". Tuy nhiên giáo sư Borge Bakken
(đại học Oslo) đã phản bác lại rằng lập luận về văn hóa
không còn phù hợp cho việc ủng hộ án tử hình. Bên cạnh đó
quan điểm trên mang hơi hướm trả thù hơn là mong muốn thực
thi công lý. Chính vì vậy, tâm lý trả thù này không những
không ổn định được trật tự an ninh mà còn khiến xã hội
trở nên tàn bạo hơn.
Tại Na Uy, nơi đã bãi bỏ hoàn toàn án tử hình và chung thân
cho tất cả các tội danh từ hàng chục năm nay, sau khi sát thủ
Anders Behring Breivik xả súng làm 77 người thiệt mạng thì ý
kiến của công chúng vẫn không hề thay đổi đối với việc
bỏ hình phạt tử hình (chỉ có 8% người dân đồng ý với
việc thiết lập lại hình phạt này).
Chia sẻ về các mô hình và hình phạt thay thế cho án tử hình,
giáo sư Jane Dullum trình bày rằng ở Na Uy thường áp dụng các
biện pháp giam giữ phòng ngừa (<em>preventive detention</em>). Với
các biện pháp đặc biệt này, khái niệm "sửa chữa" và
"điều trị" đóng vai trò trung tâm. Các biện pháp này kéo
dài vô thời hạn, nếu cần thiết sẽ kéo dài cho đến khi
người phạm tội tái hòa nhập với xã hội mới dừng lại.
Người trẻ được chữa trị qua trường lớp còn người lớn
tuổi hơn thì lao động. Mục đích chính ban đầu của việc
giám sát phòng ngừa là nhằm bảo vệ xã hội khỏi những tội
phạm bất thường. Mặc dù ban đầu biện pháp lại vấp phải
rất nhiều chỉ trích vì gây ra những phiền phức với xã hội
và tạo nên các vấn đề pháp quyền quan trọng nhưng về sau
các biện pháp phòng ngừa mới đặc biệt đã được áp dụng
trở lại cho các đối tượng nguy hiểm.
Đối với riêng tình hình Việt Nam, ông Nguyễn Văn Hoàn, Vụ
phó Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính, Bộ Tư Pháp) đã trình
bày rằng từ nay đến hết năm 2015 sẽ trình Quốc hội xem xét
bỏ án tử hình đối với các tội danh mà hiện nay vẫn
được duy trì.
<center><img src="https://www.danluan.org/files/u1/sub04/borge_bakken.png"
width="600" height="421" alt="borge_bakken.png" /></center>
<center><em>Giáo sư Borge Bakken trình bày về thái độ của công
chúng đối với hình phạt tử hình</em></center>
<center><img src="https://www.danluan.org/files/u1/sub04/khach_moi_btc.jpg"
width="600" height="337" alt="khach_moi_btc.jpg" /></center>
<center><em>Khách mời, đại biểu và BTC buổi hội
thảo</em></center>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/node/29064), một số đường liên kết và
hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận
để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn
tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt
tường lửa tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc
ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét