<strong>Không khí buổi điều trần nhân quyền Việt Nam tại
Geneva ngày 5/2/2014 thật kỳ lạ: phái đoàn Hà Nội đã ghi dấu
như một trong những tưởng niệm đáng hổ thẹn nhất trong
lịch sử Hội đồng nhân quyền LHQ khi bị giới quan sát độc
lập nhún vai lắc đầu: "Nói như vẹt!".</strong>
<div class="boxright300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2014/02/07/140207115617_upr_vietnam_304x171_untv_nocredit.jpg"
/><div class="textholder">Tác giả thất vọng về trình bày của
đoàn Việt Nam</div></div>
Nhưng chính xác hơn, diễn ngôn của nhóm "luôn tôn trọng và
bảo vệ quyền con người" đã được diễn đạt bằng hình
thức đọc báo cáo thuần túy, với thời lượng chiếm đến
gần 1/6 tổng quỹ thời gian cuộc điều trần.
Não trạng được thể hiện qua cung cách, và bản lĩnh cũng
bộc lộ qua hình thức phát ngôn. Rất thường là giới quan
chức lãnh đạo Việt Nam đã không có nổi một bài diễn từ
ứng khẩu trước công chúng quốc tế. Rất thường là trong tay
họ luôn và phải là một tờ giấy với những nội dung bằng
tiếng Việt đã được dàn thư ký soạn thảo theo một trình
tự không thể lẫn lộn về bố cục và giữa các đoạn văn
đọc với nhau.
Đó cũng là cung cách và bản lĩnh của phái đoàn Việt Nam tại
UPR Geneva.
<h2>'Thủ lợi khôn lỏi'</h2>
Tương lai của Hệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình
Dương (TPP) càng trở nên xa vời trước tư thế cúi đầu đọc
báo cáo không thể kiên định hơn của phái đoàn Việt Nam trong
phòng điều trần Geneva. Chưa bao giờ số câu hỏi của các
quốc gia thành viên lại chất đầy đến thế, nhưng cũng hiếm
khi nào quốc gia trả bài lại trở thành thí sinh học thuộc
lòng một cách trái khoáy đến như vậy.
Ai hỏi cứ hỏi, nhưng người trả lời luôn tuân thủ quy
định "Cương lĩnh đảng quan trọng hơn hiến pháp". Những
cái đầu bóng mượt trồi lên trên bộ complê đắt tiền như
tô điểm đáng mặt đồng tiền cho một bộ phận không nhỏ
thuộc giới tinh hoa cầm quyền đang bị xác quyết là "thụt
lùi sâu sắc về nhân quyền".
Nhưng nếu quan sát sâu lắng hơn, thái độ bất chấp kỳ lạ
đến mức bất chấp sỉ nhục như thế lại như toát lên phần
nào quang cảnh nội tình trong nội bộ. Khái niệm nội bộ như
vậy lại luôn trở thành tiêu điểm quốc gia kể từ hội
nghị trung ương 6 vào tháng 9 năm 2012 kéo dài đến nay, và rất
có triển vọng trở nên điểm nóng vào năm 2014 này và tiếp
nối cho cả hai năm sau nữa.
Có thể nhận ra những điểm chói nội bộ nếu so sánh cuộc
UPR lần này với UPR năm 2009. Vào cuộc kiểm điểm định kỳ
phổ quát đầu tiên cách đây 4 năm, Nhà nước Việt Nam đã
không nề hà thực thi một loạt "kỹ thuật vận động",
hoặc thủ pháp được coi là "quốc tế vận". Những quốc
gia thân cận về ý thức hệ như Cu Ba, Bắc Triều Tiên luôn
chiếm diễn đàn trong một thời gian đủ dài để lớp câu
hỏi còn lại của khối quốc gia phản biện là đủ ngắn.
Nhưng vào lần này, cho dù đã có dư luận định hướng về
việc "hai trong ba quốc gia chủ trì phiên điều trần là
"thân với Việt Nam"", nhóm "troika" gồm ba nước chủ
tọa vẫn làm việc một cách công minh và công bằng. Không có
bất kỳ thủ đoạn vận động nào qua mắt được ban tổ
chức, và những người điều hành ở Hội đồng nhân quyền
LHQ cũng không cho phép bất cứ một sự xâm phạm quyền con
người nào ở chính nơi đây.
<div class="boxright300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2014/02/06/140206153219_upr_304x171_afp_nocredit.jpg"
/><div class="textholder">"Dường như tại cuộc UPR vừa qua, Hà
Nội đã phải chịu thúc thủ bởi các ràng buộc nhân quyền
chặt chẽ mà không còn "linh hoạt và uyển chuyển" theo tính
toán của họ được nữa."</div></div>
Hiện hữu nghiêm khắc trên cho thấy dường như tại cuộc UPR
vừa qua, Hà Nội đã phải chịu thúc thủ bởi các ràng buộc
nhân quyền chặt chẽ mà không còn "linh hoạt và uyển
chuyển" theo tính toán của họ được nữa.
Tuy nhiên, dấu hỏi nghi vấn cũng nên được đặt ra trong bối
cảnh trước hàng trăm câu hỏi dồn dập và không thiếu câu
hỏi nặng ký của các phái bộ quốc tế, hình thức "đọc
bài" của phái đoàn Việt Nam vẫn bảo lưu từ đầu đến
cuối buổi điều trần. Lẽ nào năng lực của phái đoàn này
đúng nghĩa là "con vẹt" như giới quan sát mô phỏng? Hoặc
còn hơn cả thế, phải chăng giới cầm quyền Việt Nam, sau khi
lọt vào được Hội đồng nhân quyền, đã tố lên thái độ
xem thường của họ trước mọi lời tố cáo về nhân quyền
của phần lớn trong cộng đồng quốc tế? Hoặc còn nguyên do
tiềm ẩn nào khác?
Trùng thời gian với buổi UPR Việt Nam tại Geneva, đã chính
thức xuất hiện tin tức Tổng thống Hoa Kỳ Barak Obama sẽ có
chuyến công du châu Á vào tháng 4/2014 tới. Cùng lúc, Thứ
trưởng phụ trách khu vực Đông Á Thái Bình Dương của Bộ
Ngoại giao Hoa Kỳ, ông Daniel Russel, đã họp báo với thông tin
"Hoa Kỳ khẳng định cam kết tham gia và chiến lược tái cân
bằng về khu vực châu Á - Thái Bình Dương".
Sau một thời gian dài kín tiếng, đại sứ Việt Nam tại Mỹ
cũng cùng lúc không giấu được thái độ sốt ruột "Việt
Nam mong thông báo quan trọng về TPP khi ông Obama đến châu Á".
Một lần nữa trong bài viết này, chúng ta quay trở lại chủ
đề TPP với toàn bộ tâm trạng thèm khát của "quốc gia sẽ
được hưởng lợi nhiều nhất", cùng quan điểm "vô cảm"
từ quốc gia phải chấp nhận nhập siêu gần 2 tỷ USD từ
Việt Nam trong năm 2013.
Tại Phòng bầu dục cuối tháng Bảy năm ngoái, Obama đã hứa
hẹn với Chủ tịch Trương Tấn Sang về khả năng "sớm nhất
có thể" hoàn tất ký kết TPP vào thời điểm cuối năm đó.
Ngay lập tức, hệ thống báo đảng ở Việt Nam đã "tự
diễn biến": người ta khẳng định với dân chúng và giới
doanh nghiệp là chắc chắn cuối năm 2013 hiệp định TPP "sẽ
được hoàn tất" đối với Việt Nam. Hàng loạt bài viết tô
hồng theo dạng "dưới ánh sáng TPP…" cũng theo đó tràn
ngập trên mặt báo chí.
Tuy thế, lòng can đảm và tinh thần kiên định không phải là
tất cả. Quy trình thoát lầy luôn là một quy luật có độ
trễ, và đáng buồn là độ trễ ấy lại không còn tùy thuộc
vào chủ quan duy ý chí của kẻ đang sa lầy gần lút đầu.
"Vẫn còn nhiều việc phải làm" là thành ngữ ngày càng
thường trực trên môi giới ngoại giao và thương mại Hoa Kỳ
trong các cuộc tiếp xúc với những cặp mắt mang hình TPP của
giới chức Việt. Dường như người Mỹ đã thấm thía và ngày
càng vận dụng nhuần nhuyễn cách chơi vẫn bị miệt thị là
"thủ lợi khôn lỏi" của giới lãnh đạo Việt Nam.
<h2>'Đường ai nấy đi'</h2>
Không một lời "càm ràm" bổ sung, Hội nghị UPR 2014 đã
kết thúc mà không cần đến những lời chỉ trích quá gai góc
về nhân quyền Hà Nội.
Tất nhiên với căn bệnh không cần thuốc chữa của mình, Hà
Nội có thể xem UPR chỉ là một thủ tục không hơn không kém.
Nhưng khác hẳn với kỳ UPR năm 2009 và khác nhiều hơn nữa
với giai đooạn 2006 khi Việt Nam được tham gia vào Tổ chức
Thương mại thế giới, giới quan sát quốc tế dường như cảm
nhận rõ rệt về tình thế "bất động" cùng những khó
khăn bi kịch của đoàn điều trần Việt Nam vào lần này.
<div class="boxright300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2014/01/06/140106105514_dung_trong_sang_304x171_getty.jpg"
/><div class="textholder">"Không còn phong phú tiếng vỗ tay "nhất
trí cao" trong đảng như cách đây 7 năm, giới chức lãnh đạo
Việt Nam có thể bước vào kỳ UPR năm 2014 với tâm thế
"đường ai nấy đi"...Cách hành văn theo lối đọc bài của
phái đoàn Việt Nam tại Geneva chính là một bằng chứng sống
động phản ánh tình trạng ngõ cụt ấy."</div></div>
Không còn phong phú tiếng vỗ tay "nhất trí cao" trong đảng
như cách đây 7 năm, giới chức lãnh đạo Việt Nam có thể
bước vào kỳ UPR năm 2014 với tâm thế "đường ai nấy
đi". Từ đầu năm mới, hàng loạt sự kiện và biến cố gay
cấn xen thú vị đã diễn ra. Thông điệp "Nắm chắc ngọn
cờ dân chủ" của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, lời khai
chết người của bị cáo nhận án tử hình Dương Chí Dũng mà
có thể làm thiệt hại nặng cho "phe lợi ích", cuộc tưởng
niệm bất thành về sự kiện Hoàng Sa, một cái Tết nguyên
đán thảm hại chưa từng thấy trong đời sống dân chúng và
doanh nghiệp… Tất cả đều dồn nén dưới đáy thùng như
chực chờ bùng nổ.
Ở dưới đáy thùng ấy, làm sao các nhóm "đường ai nấy
đi" ở Hà Nội còn đủ thời gian, minh mẫn và chuyên chính
để chỉ đạo giữ thể diện tối thiểu trong cuộc đối
chất tại UPR Geneva? Làm thế nào để những bộ complê nhân
quyền ứng khẩu thay cho lối trình bày diễn văn cực kỳ phản
cảm trên gương mặt ngoại giao?
Cách hành văn theo lối đọc bài của phái đoàn Việt Nam tại
Geneva chính là một bằng chứng sống động phản ánh tình
trạng ngõ cụt ấy.
Chưa kể đến những đòi hỏi từ Hoa Kỳ - quốc gia chiếm
đến phân nửa thị trường xuất khẩu da giày, dệt may và
hải sản của Việt Nam. UPR có thể không quá quan trọng và có
thể bị coi thường, nhưng không phải ngẫu nhiên mà người
Mỹ lại đặc tả đích danh bốn nhân vật Cù Huy Hà Vũ, Điếu
Cày, Lê Quốc Quân và Trần Huỳnh Duy Thức "phải được trả
tự do ngay lập tức".
Cũng bởi thế, phiên xử phúc thẩm luật sư công giáo Lê Quốc
Quân vào ngày 18/2/2014 sẽ là phép thử đầu tiên và đầy
thách đố về một cuộc "kiểm điểm nhân quyền bất
thường" tiếp nối.
Ai trong chính giới cao cấp sẽ lấy điểm nếu xử lý được
tình huống thách đố đó?
<em>Bài viết phản ánh quan điểm riêng và lối hành văn của
tác giả, một nhà báo tự do đang sống ở TP. Hồ Chí Minh.</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140209/tien-si-pham-chi-dung-upr-va-tam-the-duong-ai-nay-di),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét