<center><em>"Có thực mới vực được đạo"</em>.</center>
<em>Thực</em> thường được hiểu là cái ăn.
Cũng phải thôi, ông Nguyễn Hưng Quốc đã viết hẳn <a
href="http://tienve.org/home/activities/viewThaoLuan.do?action=viewArtwork&artworkId=9400">một
bài</a> để nói rằng dân tộc Việt Nam <em>"hình như chỉ có
một ám ảnh lớn: Ăn. Nói văn hoá Việt Nam quá coi trọng
miếng ăn thì có vẻ hơi kỳ nhưng không chừng đó lại là sự
thật."</em>[1]
Ông Trần Văn Khê thì bảo: "Người Việt Nam thường thường
để chữ "ăn" trước nhiều động từ khác như ăn mặc, ăn
nói, ăn nhậu, ăn chơi, ăn thua, ăn quà, ăn cắp, ăn trộm, ăn
cướp, ăn mày, ăn xin, ăn gian, ăn hại, ăn chịu, ăn vạ…
Dạy chuyện đời cũng có nghĩ đến việc ăn uống như:
<blockquote>
- Liệu cơm gắp mắm/ Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm
- Ăn trái nhớ kẻ trồng cây
- Uống nước nhớ người đào giếng
- Ăn chưa no, lo chưa tới
- No mất ngon, giận mất khôn
- Ăn thua đối đáp người ngoài
- Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau…"[2]</blockquote>
Theo đó ta có thể coi <em>thực</em> bao gồm cái ăn, cái mặc,
cái ở, và cái nếp ăn ở (lại ăn!), tức là những bậc đầu
tiên của cái thang nhu cầu Maslow. Tra trong Việt-Pháp Tân
Từ-Điển của Đào Đăng Vỹ, ngạn ngữ đang bàn được lấy
làm ví dụ trong từ mục <strong>Thực</strong> <em>Manger.
Aliment</em>, nghĩa là <em>Ăn. Đồ ăn</em>. Sau đó ít dòng lại
có tiểu mục <strong>có thực mới vực được đạo</strong>,
được chú là <em>Primum vivere, deinde philosophari</em>. Đi tìm
nghĩa câu tiếng La-tinh, tôi thấy trong tiếng Pháp nó được
dịch là "Vivre d'abord, philosopher ensuite", trong tiếng Anh là
"Life comes first, then theory" hoặc "First live, then
philosophize". Vậy có thể thấy các ngạn ngữ trên của ta và
của tây là đồng nghĩa đến từng chữ, <em>thực</em> (vie,
life) và <em>đạo</em> (philosophie, philosophy).
Trong một bài viết của Giuseppe Tortora đăng trên tập san
Metalogicon [3], Kierkegaard cho rằng <em>thực</em> không chỉ là
một điều kiện thiết yếu cho <em>đạo</em> – thiếu kinh
nghiệm sống thì chẳng có gì để chiêm nghiệm - mà trên hết
còn vì đạo khả đạo chỉ khi nó phản ánh các sự thực sinh
động. Cũng theo Tortora, Schopenhouer viện đến câu <em>Primum
vivere, deinde philosophari</em> để vạch mặt đám giáo sư triết
học nô tài chuyên núp sau mớ lý thuyết lòe loẹt để kiếm
ăn (chuyện sao thấy rất quen!). Tác giả còn chỉ ra nhiều ý
tưởng của Aristotle trợ giúp cho lập luận của Schopenhauer. Qua
cái sự tầm chương trích cú mà thấy nhân loại gần nhau lắm.
Dù ở bên tây hay ở bên ta, người ta đều có sẵn một câu
nói thuận miệng để khỏa lấp nỗi bần cùng nhân cách trong
những thời buổi khốn khó của Chân-Thiện-Mỹ…
<div class="boxright300"><img
src="https://fbcdn-sphotos-b-a.akamaihd.net/hphotos-ak-frc1/1233430_555198151196201_525842614_n.jpg"
/><div class="textholder">Cái họa lớn nhất đến từ sự dối trá
trong giáo dục</div></div>
Thế mà tôi lại nghĩ rằng thực ở đây chính là <em>sự
thực-chân lý</em> (vérité, truth), <em>chân thực</em>
(authenticité, authenticity), hay <em>trung thực</em> (honnête, honesty).
Suốt mấy ngàn năm, biết bao nhiêu triết gia Đông - Tây tốn
biết bao nhiêu giấy mực để luận về những cái <em>thực</em>
đó. Tiền nhân ta đã nói đến đạo, chẳng lẽ không từng
từng suy gẫm sâu xa về chân lý của vạn vật, về lẽ sống
trên đời. Với sở học còn nông cạn, tôi không dám bàn về
bản chất của sự thực-chân lý hay khả năng nhận biết sự
thực, mà sau đây chỉ muốn nói đến cái <em>thực</em> theo
nghĩa không dối trá, không giả hình.
Làm người Việt, từ tấm bé đã nghe chuyện cổ tích về con
trâu, con cọp, con người - <em>"Trí khôn của tao đây!"</em>,
làm sao khỏi in vào đầu rằng trí khôn là giỏi đánh lừa kẻ
khác. Khi ước hẹn, cam kết chỉ là lời nói gió bay, khế
ước, giao kèo không hơn giấy lộn, người với người sẽ
luôn ngờ vực nhau. <em>Ăn gian</em> thành <em>ăn quen</em> thì
việc <em>ăn làm</em> rồi chẳng ra làm sao. Đã vậy, dân Việt
phải sống dưới chế độ cộng sản hơn nửa thế kỷ nay;
Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu để đời câu gì ai cũng biết.
Ông Nguyễn Minh Thuyết, một cựu thành viên quốc hội của
chế độ, cũng thấy: <em>"hiện nay có thể nói là cả nước
ta bị một căn bệnh nói một đằng làm một nẻo. Đây là căn
bệnh chung đã có từ lâu lắm rồi nhưng nay thể hiện quá rõ,
từ trong cơ quan, với hàng xóm láng giềng, với việc quốc
gia... cả xã hội người ta không dám nói thật ý của
mình"</em> [4]. Một căn bệnh vốn hiểm nghèo đã có điều
kiện quá tốt để thành ung thư di căn.
Cái họa lớn nhất đến từ sự dối trá trong giáo dục. Việc
dạy học giống như gieo trồng, lẻ ra chỉ lựa những hạt
mầm tráng kiện nhất cho mùa sau. Thế mà ngành giáo dục cứ
như chỉ toàn lấy lúa lép làm giống. Từ hạt giống kém cỏi
sẽ sinh ra bông lúa còi cọc, cứ vài đời như vậy ắt tới
một lúc hạt lúa trở thành không khác hạt cỏ, và rồi cỏ
cũng được gọi là lúa. Người nước ta có câu chuyện cười
về một con amip chuyên ăn não lăn ra chết sau khi mới nếm
phải miếng não một giáo sư [5], có vẻ ngoa ngoắt nhưng nào xa
sự thật. Ông Ngô Bảo Châu cũng nói <em>"sự trung thực là
một trong những sự quan trọng nhất trả lời cho câu hỏi:
Cần học như thế nào, sự trung thực là một hành vi mà trẻ
khó có thể học trong sách vở, trước hết người lớn phải
trung thực [6]"</em>, và thành công của một trường đại học
<em>"đến từ sự trung thực, kiên quyết nói không với những
hành vi gian lận và cực kỳ nghiêm túc [7]"</em>. Thế mà sinh
viên Việt Nam phải học với biết bao giáo sư vốn là sản
phẩm của <em>"kỹ nghệ đào tạo tiến sĩ ở Việt Nam"</em>
(từ dùng của Nguyễn Văn Tuấn [8], ông cũng trích dẫn nhiều
nguồn khác cho thấy sự phồn thịnh của <em>"kỹ nghệ"</em>
này).
Đã thế, các em bị cả một đạo quân giảng viên ngành hàng
Mác-Lê nhồi nhét bao nhiêu thứ rác được tái chế để giả
mạo kiến thức. Một người bạn tôi đang theo chương trình PhD
ở Mỹ viết trên FB: <em>"Hôm nay vào thăm trang mạng của
trường mình hồi đại học. Sự thay đổi đáng chú ý là số
giảng viên bộ môn Mác-Lê Nin tăng từ, nếu mình nhớ không
nhầm, thì khoảng 5-6 người gì đó lên 22 người trong khi mấy
bộ môn chuyên ngành kỹ thuật thì cũng có tăng, nhưng không
nhiều thế. Thật là một tín hiệu "đáng mừng" cho công cuộc
đào tạo nguồn nhân lực ngành khoa học kỹ thuật... Các kỹ
sư ra trường ngày nay chắc là được trang bị rất vững vàng
kiến thức về....chủ nghĩa Mác-Lê Nin"</em>. Cả một nền
giáo dục-đào tạo dựa trên sự giả mạo và dối trá, không
lạ khi đi kèm theo nó là chợ luận văn tấp nập người mua
kẻ bán, nơi những thứ đồ dỏm lại được trao tay và tiếp
tục nhân bản. Trong một thế giới đang chen nhau tranh đoạt và
sáng tạo tri thức, người Việt rồi sẽ có chỗ đứng nào
đây khi những nơi dạy làm người tràn ngập đám <em>"trí
thức"</em> quái thai chuyên gieo rắc những <em>"kiến
thức"</em> dị dạng bằng những cách <em>"đào tạo"</em>
không giống ai?
Tiền nhân chúng ta đã biết cái hại kinh khủng của sự dối
trá nên đã dạy phải sống trung thực, thế mà con cháu cứ
đinh ninh <em>thực</em> chỉ là ăn… Cụ Phan Châu Trinh đặt
<em>"chấn dân khí"</em> và <em>"khai dân trí"</em> lên
trước <em>"hậu dân sinh"</em>. Tựa vào vào nghĩa <em>cái
chân thực, sự trung thực</em> trước nghĩa <em>cái ăn</em> để
hiểu về cái thực trong câu <em>Có thực mới vực được
đạo</em>, theo tôi đó chính là bước đầu để <em>"chấn
dân khí"</em>.
Khi cuộc sống dầy dẫy điều trá ngụy, chỉ có sự chân
thực mới đem lại niềm tin, hy vọng và sự cổ vũ. Khi các
loại "chân lý" độc quyền rập rình thủ tiêu mọi ý kiến
khác biệt, chưa cần là ý kiến đối lập, người ta không dễ
nhìn thấy sự chân thực. Nhưng có biết trân trọng sự chân
thực, người Việt mới có ngày ngẩng mặt mà đi cùng với
nhân loại trong cuộc tìm kiếm không chỉ kế sách sinh tồn, mà
còn ý nghĩa của sự sinh tồn.
<strong>Trà Học Lương</strong>
____________________________________________
[1] <a
href="http://tienve.org/home/activities/viewThaoLuan.do?action=viewArtwork&artworkId=9400">Miếng
ăn trong văn hoá Việt Nam</a> (Tiền Vệ)
[2] <a
href="http://www.bepthucduong.com/download-bi-kip/nghe-thuat-nau-bep-va-an-uong-cua-nguoi-viet">Nghệ
Thuật Nấu Bếp và Ăn Uống của Người Việt</a> (Bếp Thực
Dưỡng)
[3] http://www.metalogicon.org/rivista/1994gg/tortora94gg.pdf
[4] <a
href="http://vanhoanghean.com.vn/van-hoa-va-doi-song27/khach-moi-cua-tap-chi45/gs-nguyen-minh-thuyet-tri-thuc-co-trach-nhiem-phai-bay-to-chinh-kien-cua-minh">Gs
Nguyễn Minh Thuyết: Trí thức có trách nhiệm bày tỏ chính
kiến của mình</a> (Văn Hóa Nghệ An)
[5] <a
href="http://sgtt.vn/Goc-nhin/Phiem-va-biem/168412/Cai-loi-cua-bang-cap.html">Cái
lợi của bằng cấp</a> (Sài Gòn Tiếp Thị)
[6] <a
href="http://danviet.vn/giao-duc-du-hoc/gs-ngo-bao-chau-hien-tuong-doi-ngo-chua-tung-co-trong-lich-su/128240p1c28.htm">GS
Ngô Bảo Châu: Hiện tượng "Đồi Ngô" chưa từng có trong
lịch sử</a> (Dân Việt)
[7]
http://phapluattp.vn/20130314122144278p0c1019/hai-kh243-khan-lon-trong-nghi234n-cuu-khoa-hoc-cua-gs-ng244-bao-ch226u.htm
[8] <a
href="http://tuanvannguyen.blogspot.ca/2010/01/binh-luan-ao-tao-tien-si-chat-va-luong.html">Bình
luận: "Đào tạo tiến sĩ - 'Chất' và 'lượng'"</a> (Blog Nguyễn
Văn Tuấn)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130919/cach-hieu-khac-ve-mot-ngan-ngu-quen-thuoc-1),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét