<blockquote><em>Hệ quả của sự thiếu minh bạch là việc mất
niềm tin vào mình và vào người (A lack of transparency results in
distrust and a deep sense of insecurity)</em> – Dalai Lama</blockquote>
<div class="boxleft320"><img
src="http://www.thearkansasproject.com/wp-content/uploads/2013/01/transparent-money.jpg"
/></div>
Sau 44 năm lăn lộn trên thương trường, tôi đã sống chung và
làm việc với khá nhiều sắc dân: từ Mỹ đến Tây Âu rồi
Đông Âu, từ Á đến Trung Đông, Phi Châu, từ già đên trẻ,
từ nam đến nữ, từ địa vị làm thuê đến làm chủ…Mỗi
dân tộc vì gốc gác văn hóa và môi trường mang nhiều khác
biệt nên sự thể hiện của họ qua đời sống hàng ngày , qua
công việc cũng rất dễ nhận ra theo tính chất và hiệu quả.
<h2>Bản lĩnh Việt</h2>
Theo quan sát cá nhân tôi, người Việt mang những cá tính rất
đáng khen ngợi, trong đó, bản chất thông minh, ham học và cầu
tiến tương đối nổi trội hơn các dân tộc khác. Ngoài ra,
lịch sử và môi trường phải luôn đối phó với nhiều đối
thủ nặng ký, nên một số lớn người Việt rất can đảm,
liều lĩnh và biết hưởng thụ mỗi giây phút của đời mình.
Ở mặt trái, dân tộc Việt lại rất thủ đoạn, mung mánh,
nhiều ganh tị hiềm khích. Hai mặc cảm tự ti cùng tự tôn hòa
lẫn tạo ra hai thái cực đối chọi trong thái độ đối với
người ngoài: lúc thì rất thân thiện hiếu khách, lúc thì thù
hận ghét bỏ. Riêng tính che giấu và chỉ làm vì sĩ diện là
một gánh nặng thấm nhuần cả ngàn năm từ văn hóa Trung
Quốc. Sự khép kín không dám cởi mở này có lẽ tạo nên một
truyền thống bảo thủ, một tầm nhìn chật hẹp và ngắn
hạn.
Tôi tin rằng nếu chúng ta tìm được căn cơ để loại bỏ
bớt những điểm yếu và thăng hoa những điểm mạnh, bản
lĩnh Việt sẽ thừa sức sáng tạo để cạnh tranh trong nền
kinh tế kiến thức đầy thử thách của toàn cầu.
<h2>Minh bạch để đạt tự do và thịnh vượng?</h2>
Tính minh bạch là yếu tố quan trọng nhất trong tư duy và hành
xử của con người. Khi tự hứa với bản thân là mình sẽ
luôn tuân thủ theo luật chơi, minh bạch với chính mình, với
người chung quanh, thân hay lạ, với những sự kiện đã xẩy ra
trong quá khứ hay những dự định cho tương lai, chúng ta sẽ thu
ngắn rất nhiều khoảng cách tiến bộ với các dân tộc láng
giềng, cũng như xa hơn.
Tôi chưa tìm ra một nghiên cứu sâu rộng nào về ảnh hưởng
của tính minh bạch trên các định chế kinh tế, trên thể chế
chánh trị hay trên niềm tin trong xã hội. Theo quan sát của cá
nhân, những quốc gia có tính minh bạch cao thường là những
quốc gia và dân tộc xếp hàng đầu về tự do và thu nhập (hai
mệnh đề cốt lõi để người dân có thể theo đuổi hạnh
phúc riêng của mình).
Trong khi đó, những xã hội nghèo kém và suy thoái thường chịu
ảnh hưởng nặng nề của sự giả dối từ những quyền lực
chánh trị độc đoán, từ những hoạt động thao túng của
nhóm tư bản thân hữu, từ ngay cả các liên hệ xã hội và
kinh tế của những người nghèo với nhau.
Suy từ thiên nhiên, những nơi chốn đen tối thiếu ánh sáng
mặt trời thường mục rửa, ẩm ướt… tạo môi trường
thuận tiện cho côn trùng và vi rút. Khi nói về thiên nhiên xanh,
ngay cả trẻ em cũng vẽ ra một hình ảnh của những chùm hoa
hay cây cỏ khoe sắc dưới ánh nắng đầu ngày.
<h2>Minh bạch trong lịch sử</h2>
Quay về lịch sử của khoa học nghệ thuật, thời đại phong
kiến tàn bạo nhất của Âu Châu được gọi là Dark Age (Đen
Tốí). Mọi sáng tạo bị bịt kín, giáo điều ngự trị và
mọi trí thức trái chiều đều bị coi là "thế lực thù
địch". Đây là thời mà nhà cầm quyền giam giữ Galileo cho
đến khi gần chết, vì ông ta dám đưa ra giả thuyết là "
trái đất quay quanh mặt trời".
Ngày hôm nay, sự thống trị của doanh nghiệp Mỹ trong các lĩnh
vực sáng tạo của nền kinh tế trí thức gần như tuyệt
đối. Ngoài công nghệ thông tin với Silicon Valley, giải trí
với Hollywood, Mỹ còn làm bá chủ trong các kỹ nghệ xưa cũ
nhưng cần tối tân hóa: nông nghiệp, ô tô, bán lẻ, nhà hàng,
khách sạn, cờ bạc…Trong 10 thương hiệu giá trị nhất toàn
cầu, 9 là của Mỹ.
Có phải đây là sức mạnh của minh bạch?
Một người bạn Đan Mạch nhận xét là người Mỹ bị ám ảnh
(obsessed) với minh bạch và sự thật. Anh lấy thí dụ vụ Lance
Amrstrong, có thể coi như một "anh hùng" và "biểu tượng"
trong xã hội Mỹ, nhờ 7 lần đoạt giải Tour De France trong khi
bị ung thư. Tuy nhiên, những người thân và cộng sự viên bắt
đầu nói về sự lạm dụng thuốc hormone quá liều để tạo
cơ bắp, một vi phạm về luật Olympic của thể thao. Truyền
thông và cơ quan chánh phủ nhập cuộc để lôi khỏi bệ thờ
một huyền thoại siêu sao. Trong khi đó, ngay chính những nhà
quản lý Tour của Pháp chỉ mong là vi phạm này được chìm
xuồng để mọi người phải bị sự tiêu cực gây khó chịu
và bất tiện.
Tôi cười nói với anh bạn là ngay cả "cha già dân tộc của
Mỹ, Tổng thống Washington, suốt 200 năm qua, vẫn đang bị các
sử gia soi mói về việc ông "ngủ lang" với những nô lệ da
đen trong đồn điền ông tư hữu. Hay chuyện bệnh tâm thần
của bà Lincoln đã ảnh hưởng thế nào đến các quyết định
của Tổng Thống? Gần đây, việc nói dối của các Tổng
Thống Nixon và Clinton đã làm lu mờ di sản và tiếng tăm trong
lịch sử của chính họ.
<h2>Gánh nặng cá nhân</h2>
Dù qua Mỹ du học năm 17 tuổi, gánh nặng văn hóa thụ động,
sĩ diện và thích che giấu của Việt Nam đè nặng suốt đời
kinh doanh của tôi, không ít thì nhiều. Đến năm 1985, khi tôi
niêm yết công ty của mình trên sàn chứng khoán, tôi bị quăng
vào sống trong một căn nhà kính, nơi 16,000 cổ đông, các nhà
phân tích tài chánh và đủ loại mạng truyền thông soi mói quá
khứ và hiện tại của tôi mỗi ngày mỗi giờ. Tôi bị nhiều
cú sốc và muốn bỏ cuộc.
Nhưng sau một thời gian, tôi quen dần với môi trường minh
bạch, không cho phép bất cứ một sự giả dối nào. Con người
tôi bỗng "nhẹ" hẳn ra khi ánh sáng tràn vào và mình không
còn gì để che giấu. Sự thật quả tình cho tôi một tự do
tuyệt vời (the truth will set you free). Đầu óc cởi mở, định
kiến tiêu tan, sai lầm được phân tích theo khoa học và thất
bại không còn là một xấu hổ phải "đẩy xuống thảm"
để che giấu.
Minh bạch cho tôi một sức mạnh nội tại mới. Tôi bớt sợ
sệt về những phán đoán vô bổ của tha nhân; tôi không còn
bức xức về những suy nghĩ không dám bầy tỏ. Minh bạch cũng
giúp tôi tạo niềm tin nơi khách hàng, đối tác, người thân,
gia đình, bạn bè…vì họ biết con người thực của tôi,
không phải một diễn viên hay một bù nhìn.
Trong những viết và lách tại đất nước này, nguyện vọng
lớn nhất của tôi là đặt ra những câu hỏi để tạo nên
những góc nhìn và tư duy mới cho các bạn trẻ. Nếu tôi chỉ
thuyết phục được 1 phần trăm đọc giả bắt đầu sống
với tính minh bạch mỗi ngày, tôi nghĩ đó sẽ là thành công
lớn nhất của mình.
Alan Phan
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130528/alan-phan-minh-bach-trong-cuoc-song),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét