"Đây là bài khôn ngoan của Philippines khi mọi giải pháp ngoại
giao đã thất bại. Mục tiêu của họ là công khai hóa, thể
hiện lẽ phải; còn Trung Quốc không tuân thủ luật pháp, không
có chính nghĩa", thạc sĩ luật Nguyễn Hùng Cường phân tích.
<div class="special_quote"><strong>Tin liên quan:</strong>
<ul>
<li><a
href="http://vnexpress.net/gl/the-gioi/2013/01/philippines-dua-tranh-chap-bien-dong-ra-toa-quoc-te/">Philippines
đưa tranh chấp Biển Đông ra tòa quốc tế</a></li>
<li><a
href="http://vnexpress.net/gl/the-gioi/2013/01/trung-quoc-phan-doi-dua-tranh-chap-bien-dong-ra-toa-quoc-te/">Trung
Quốc phản đối</a></li>
</ul></div>
<em>- Ông đánh giá như thế nào về đơn kiện của Philippines
khi mà Trung Quốc đã có bảo lưu không chấp nhận bất kỳ
thủ tục nào về tranh chấp trên biển khi trở thành thành viên
của Công ước Luật biển 1982?</em>
- Tòa án được Philippines gửi đơn kiện là tòa án trọng tài
quốc tế được thành lập theo phụ lục VII của UNCLOS (arbitral
tribunal). Ngày 25/8/2006, Trung Quốc đã có báo cáo gửi Liên Hợp
Quốc đưa ra các tuyên bố bảo lưu theo Điều 298 của UNCLOS.
Theo các bảo lưu này Trung Quốc có quyền không chấp nhận bất
kỳ biện pháp giải quyết tranh chấp nào theo quy định tại
điều 287, bao gồm 4 phương pháp: một là Tòa án công lý của
Liên hợp quốc, hai là Tòa án Luật biển quốc tế (ITLOS), ba
là Tòa án trọng tài và bốn là Tòa án trọng tài đặc biệt
(giải quyết các tranh chấp liên quan tới đánh bắt hải sản,
bảo vệ và gìn giữ môi trường biển hoặc nghiên cứu khoa
học biển) đối với tất cả các loại tranh chấp được quy
định tại điểm a,b,c Khoản 1 Điều 298.
Một số người, đặc biệt là một số học giả Trung Quốc,
cho rằng Trung Quốc có thể từ chối thẩm quyền của Tòa án
trọng tài và tòa án này không đủ thẩm quyền thụ lý đơn
kiện vì Trung Quốc đã có văn bản bảo lưu này. Philippines khi
đưa ra đơn kiện cũng biết rất rõ điều này. Tuy nhiên, phải
xem xét kỹ các quy định tại điều khoản về quyền bảo lưu
này có thể tạo thành chiếc khiên bảo vệ cho Trung Quốc trong
mọi trường hợp hay không.
<center><img
src="http://vnexpress.net/Files/Subject/3b/be/11/76/thsCuong-1.JPG"
/></center>
<center><em>Thạc sĩ Nguyễn Hùng Cường (khoa Luật, ĐHQG Hà Nội)
cho rằng Philippines đã lách qua một khe cửa hẹp, không đề
cập tới các vấn đề mà Trung Quốc bảo lưu. Ảnh: Nguyễn
Hưng.</em></center>
Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 298 các bảo lưu này
chỉ áp dụng đối với những vấn đề liên quan đến các vụ
tranh chấp về việc giải thích hay áp dụng các Điều 15, 74 và
83 tức là liên quan đến việc hoạch định ranh giới các vùng
biển (bao gồm hoạch định ranh giới lãnh hải, vùng đặc
quyền kinh tế và thềm lục địa giữa các quốc gia có
đường bờ biển kề nhau hay đối diện nhau) hay các vụ tranh
chấp về các vịnh hay danh nghĩa lịch sử.
Philippines hiểu rõ điều này và họ rất khôn ngoan khi đưa ra
đơn kiện của mình. Trong đơn kiện, Philippines không đưa ra
các vấn đề hoạch định ranh giới các vùng biển nêu trên mà
đưa các vấn đề sau: Một, đề nghị tòa trọng tài đưa ra
phán quyết xác nhận đường ranh giới 9 đoạn (đường chữ U,
đường lưỡi bò) là vi phạm UNCLOS 1982. Hai, việc Trung Quốc
xây dựng công trình trên các bãi, vỉa đá ngầm trong phạm vi
200 hải lý của Philippines đã vi phạm quyền chủ quyền và
quyền tài phán của Phi trên thềm lục địa hay không. Ba, các
luật nội địa Trung Quốc đưa ra (như cấm đánh bắt hải
sản hàng năm) trên Biển Đông đã vi phạm UNCLOS. Bốn, việc
Trung Quốc đã cản trở Philippines thực thi quyền lợi trong các
vùng biển của mình cũng như ở các bãi, vỉa đá ngầm và
vùng biển xung quanh đã vi phạm UNCLOS.
Hơn nữa, các bảo lưu tại điểm a,b,c khoản 1 Điều 298 UNCLOS
chỉ áp dụng với các tranh chấp giữa các quốc gia có bờ
biển tiếp liền hay đối diện. Rõ rằng Phillippines và Trung
Quốc không phải là những quốc gia như vậy.
Philippines đã rất khôn ngoan khi lách qua một khe cửa hẹp,
không đề cập tới các vấn đề mà Trung Quốc bảo lưu. Trên
cơ sở các nghiên cứu của chúng tôi, tôi cho rằng tòa trọng
tài có cơ sở để xác định thẩm quyền giải quyết những
vấn đề mà Philippines đưa ra.
<em>- Theo ông, diễn biến tiếp theo của vụ kiện là gì?</em>
- Trước hết là về thủ tục trọng tài, mỗi bên sẽ chọn
một tài viên cho mình từ danh sách trọng tài viên do Tổng Thư
ký Liên hợp quốc lập ra. Trừ trường hợp có thỏa thuận
khác, Tòa Trọng tài sẽ có 5 thành viên. Philippines sẽ cử một
người là trọng tài từ danh sách do mình chọn. Sau đó, Trung
Quốc sẽ có 30 ngày để đưa ra trọng tài của mình kể từ
ngày Philippines gửi Thông báo khởi kiện cho Trung Quốc. Ba
trọng tài còn lại sẽ do các bên thỏa thuận cử ra và công
dân nước khác trừ khi các bên có thỏa thuận khác. Các bên
cử Chánh toà của Toà trọng tài trong số ba trọng tài đó.
Như vậy, trong trường hợp Trung Quốc không đồng ý với thẩm
quyền của Tòa trọng tài, thì tòa trọng tài vẫn được thành
lập và trong vòng 60 ngày kể từ ngày nhận được thông báo
khởi kiện của Philippines nếu Trung Quốc không chọn trọng tài
cho mình thì Trung Quốc mất quyền lợi, phần thiệt sẽ thuộc
về Trung Quốc.
<em>- Trong trường hợp tòa đưa được phán quyết và giả sử
những điều Philippines là đúng thì hiệu lực của phán quyết
này ra sao?</em>
- Nhìn xa hơn câu chuyện (thông thường thủ tục trọng tài sẽ
mất 3-4 năm), giả sử tòa trọng tài đưa ra phán quyết
đường chữ U, luật nội địa của Trung Quốc vi phạm luật
quốc tế... thì hiệu lực phán quyết như thế nào? Có bác bỏ
được Trung Quốc từ đó trở đi không được đưa ra đường
chữ U nữa hay không?
Thực tế phán quyết đó không cấm được Trung Quốc tiếp
tục thực thi các hành động vi phạm đó vì phán quyết của
Tòa trọng tài không hề có biện pháp đảm bảo thực thi. Trong
trường hợp có tranh chấp về vấn đề thi hành án thì theo
UNCLOS, các bên có quyền đưa ra Tòa trọng tài đã đưa ra phán
quyết để quyết định tuy nhiên điều đó không đảm bảo
vấn đề thực thi phán quyết của Tòa. Dưới góc độ luật
quốc tế hiện nay duy nhất chỉ có phán quyết của Tòa án
Công lý quốc tế mới có HĐBA Liên hợp quốc đứng ra bảo
đảm thực thi.
Các nhà chiến lược của Phillippines chắc chắn cũng nhìn ra
câu chuyện này, vì thế, cái họ hướng tới có lẽ không
phải là hiệu lực của phán quyết. Mục tiêu của họ là công
khai hóa mọi thứ, thể hiện họ là người đúng, là người
có lẽ phải; còn Trung Quốc, ông là nước lớn nhưng không
tuân thủ luật pháp, không có chính nghĩa.
Trung Quốc chắc chắn sẽ phải cân nhắc giữa hình ảnh của
mình và những lợi ích đạt được khi làm sai, cái gì lớn
hơn? Giữ hay hi sinh hình ảnh đó để chiếm lấy lợi ích từ
các đảo, bãi đá ngầm? Với chủ trương "trỗi dậy hòa
bình", tư tưởng nước lớn muốn lãnh đạo thế giới, tôi
nghĩ Trung Quốc sẽ phải cân nhắc rất kỹ nếu muốn tiếp
tục thực hiện những hành vi sai trái này.
<em>- Dưới góc độ ngoại giao, hành động của Philippines nói
lên điều gì?</em>
- Trong trường hợp này, đơn kiện của Phillippines mang lại
một hệ quả rất thú vị: "quốc tế hóa vấn đề Biển
Đông". Từ trước tới nay, Trung Quốc vô cùng sợ điều này.
Với lợi thế của "gã khổng lồ", Trung Quốc luôn muốn dùng
đàm phán song phương để "bẻ gãy từng chiếc đũa". Đương
nhiên khi Phillippines khởi kiện, dù chưa nói tới thắng hay thua,
thì mọi người sẽ nhìn vào, nơi chàng David nhỏ bé chiến
đấu với gã khổng lồ Goliat. Cả thế giới sẽ quan tâm, nhìn
vào, báo chí đưa tin um xùm và người ta sẽ đón chờ phản
ứng của Trung Quốc. Trung Quốc, với tư cách là một ủy viên
thường trực của Hội đồng Bảo an, với sức mạnh của nền
kinh tế thứ hai thế giới, họ sẽ chứng tỏ gì?
Là một nước lớn, chỉ riêng việc Trung Quốc từ chối ra tòa
đã thể hiện cái lý của Trung Quốc có vấn đề. Một nước
nhỏ kiện, lý do gì ông không tham gia, trong khi đây là một
biện pháp giải quyết hòa bình. Như thế hình ảnh của Trung
Quốc trước dư luận sẽ không đẹp chút nào. Đấy là bài
rất khôn ngoan của Philippines trong hoàn cảnh mọi giải pháp
ngoại giao đã thất bại, và nói như ngoại trưởng của nước
này, Rosario, "sự kiên nhẫn đã cạn kiệt".
Tất nhiên, câu chuyện sẽ dẫn tới vấn đề Trung Quốc trả
đũa như họ từng làm thông qua con đường kinh tế và gây
thiệt hại không nhỏ cho Philippines. Nhưng như Tổng thống
Philippines Aquino đã nói, họ vô cùng quyết liệt, họ không
đánh đổi vấn đề kinh tế để nhân nhượng về chủ quyền.
Và đương nhiên Trung Quốc hiểu rằng đây là một hòn đá
tảng, một đối thủ không dễ nuốt.
<em>- Vụ kiện của Philippines sẽ đem lại bài học gì cho ASEAN
và Việt Nam trong việc giải quyết tranh chấp ở biển
Đông?</em>
- Gần như mọi quốc gia trên thế giới đều có tâm lý e ngại
Trung Quốc, không biết Trung Quốc nghĩ gì bởi Trung Quốc luôn
nói một đằng, làm một nẻo. Từ năm 2009 tới nay, đối với
Việt Nam, ASEAN và các nước khác, Trung Quốc luôn nói tới hòa
bình hữu nghị, hợp tác lâu dài, không muốn làm phức tạp
thêm tình hình... nhưng bản thân Trung Quốc luôn làm phức tạp
thêm tình hình. Nào là cắt dây cáp, mời thầu dầu khí trong
vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, đơn phương đưa các
lệnh đánh bắt cá...
Giống như chuỗi domino, mọi người sẽ nghĩ đến khả năng,
nếu Philippines làm vậy, có thể Việt Nam, Malaysia cũng sẽ làm.
Rõ ràng tuyên bố đường chữ U vi phạm UNCLOS thì bất cứ
nước nào là thành viên công ước cũng có thể làm. Chẳng
hạn như Canada, ở rất xa Biển Đông, có thể kiện lên tòa
trọng tài rằng Trung Quốc vi phạm. Nhưng Canada có làm thế
không khi họ phải tính tới lợi ích của họ?
Câu chuyện này là một thách thức cho ASEAN, cho thấy sự đoàn
kết, cơ chế hợp tác của ASEAN thực tế là lỏng lẻo. Tôi
nghĩ rằng, tới đây, cả khối sẽ phải nhìn lại cơ chế đó
đã đủ để bảo vệ các thành viên của mình hay chưa? Có
thể, nó sẽ thúc đẩy ASEAN cùng ngồi lại với nhau tìm ra
một cơ chế hữu hiệu, hoàn hảo hơn.
Còn đối với Việt Nam, Bộ Ngoại giao đã lên tiếng về vụ
việc. Cá nhân tôi cho rằng, chúng ta phải thể hiện quan điểm
rõ ràng, mạnh mẽ trong vụ việc này vì những vấn đề mà
Philippines phản đối cũng là việc chúng ta đang phản đối,
lợi ích mà nước này đang bảo vệ cũng chính là lợi ích
của chúng ta.
Nguyễn Hưng thực hiện
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130128/philippines-rat-khon-ngoan-khi-kien-trung-quoc-con-viet-nam-thi-sao),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét