Thoạt trông, nỗ lực thông qua nghị quyết lấy phiếu tín
nhiệm đối với một số chức danh lãnh đạo của Quốc hội
là đáng ghi nhận bởi thông qua công cụ này, Quốc hội sẽ
đóng tốt hơn vai trò giám sát của mình. Trong bối cảnh bộ
máy Chính phủ có nhiều yếu kém, khuyết điểm để người
đứng đầu phải đứng ra nhận lỗi thì việc lấy phiếu tín
nhiệm hay bỏ phiếu tín nhiệm là động thái người dân trông
chờ để bày tỏ thái độ thông qua người đại diện dân cử
của mình.
Tuy nhiên, việc gì cũng có mặt trái của nó và mặt trái của
việc lấy phiếu tín nhiệm nếu không được phân tích đầy
đủ và có biện pháp khắc phục thì nỗ lực này của Quốc
hội khó lòng có tác dụng như mong muốn.
Việc lấy phiếu tín nhiệm, trước hết, sẽ cổ xúy cho cách
điều hành rất ngắn hạn, làm triệt tiêu tầm nhìn dài hạn,
khi phải đánh đổi giữa các thiệt hại ngắn hạn vì những
mục tiêu lâu dài. Lấy ví dụ đối với Bộ trưởng Tài
chính, để khắc phục tình trạng bội chi năm nào cũng cao
ngất, sẽ phải nghiêm khắc với các yêu cầu chi tiêu của các
địa phương, phải xiết hầu bao không để lợi ích địa
phương, sự vận động của địa phương tác động lên dự
toán ngân sách chung. Vì tầm nhìn dài hạn, giải quyết cán cân
thu chi ngân sách, Bộ trưởng Tài chính cũng sẽ mạnh tay với
các bộ ngành khác, không để việc xin cấp ngân sách diễn ra
tràn lan, lãng phí và trùng lắp… Trong bối cảnh các đại
biểu Quốc hội đồng thời là lãnh đạo các địa phương và
bộ ngành, liệu họ có đồng tình với một vị bộ trưởng
tài chính nghiêm khắc với túi tiền ngân sách hay sẽ dùng lá
phiếu tín nhiệm để mặc cả chuyện phân bổ?
Một ví dụ khác dựa vào tình hình thực tế hiện nay là
chuyện giải quyết nợ xấu. Muốn giải quyết nợ xấu, Thống
đốc Ngân hàng Nhà nước sẽ phải siết chặt việc cho vay
của hệ thống ngân hàng, từ đó lại gián tiếp gây khó khăn
cho doanh nghiệp và nền kinh tế nói chung. Để đối phó với
bong bóng tài sản bị xẹp làm tài sản thế chấp bị bốc
hơi, Thống đốc cũng sẽ phải cần vài ba năm, trong đó tín
dụng tăng trưởng chậm lại, ngân sách phải gánh chịu những
khoản chi lớn để làm sạch hệ thống ngân hàng… Một Thống
đốc mạnh tay như thế sẽ không được lòng nhiều người
trong ngắn hạn để đổi lại sự lành mạnh hóa hệ thống
ngân hàng sau vài ba năm nữa. Đánh giá tín nhiệm đối với
Thống đốc trong trường hợp này sẽ như thế nào? Chẳng lạ
gì thống đốc ngân hàng trung ương nhiều nước có nhiệm kỳ
dài, không bị bãi miễn trước hạn.
Tương tự như vậy, giả thử Chính phủ kiên quyết tái cơ
cấu nền kinh tế, có nghĩa trước mắt tạm chấp nhận tăng
trưởng chậm đi, thất nghiệp nhiều hơn, doanh nghiệp phá sản
cao hơn mới mong chuyển thành công qua mô hình phát triển mới.
Liệu những năm khó khăn đó, ai trong Chính phủ sẽ chịu tín
nhiệm thấp? Khi đa phần đại biểu Quốc hội, người bỏ
phiếu tín nhiệm đồng thời là người trong bộ máy nhà
nước, cách chức danh như thanh tra, kiểm toán sẽ đụng chạm
nhiều nên sẽ có xung đột lợi ích khi lấy phiếu tín nhiệm.
Quan trọng hơn, trong bộ máy nào cũng vậy, sẽ có người tiếp
xúc nhiều với người dân nên cũng dễ xảy ra tranh cãi về
phương pháp làm việc; sẽ có người ít khi xuất hiện trước
công chúng, khó lòng đánh giá hiệu quả làm việc. Không lẽ
lấy phiếu tín nhiệm người đứng mũi chịu sào sẽ chặt tay
hơn người lùi lại đằng sau.
Trên đây là những chuyện giả định bởi hiện nay cách điều
hành thường là chạy theo "giải pháp tình thế" chứ làm gì
có chuyện tầm nhìn dài hạn nhưng các ví dụ cũng cho thấy
hiệu ứng ngược của việc lấy phiếu tín nhiệm có thể xảy
ra.
Mấu chốt của vấn đề là làm sao việc lấy phiếu tín nhiệm
không làm tê liệt bộ máy hành chính mà là một công cụ để
kiểm soát quyền lực và thúc đẩy bộ máy vận hành tốt hơn.
Để giải quyết những vấn đề nêu ở trên, thiết nghĩ việc
lấy phiếu tín nhiệm không nên mở rộng quá nhiều chức danh
lãnh đạo để khỏi mang tính hình thức, làm qua loa, không công
bình giữa người làm nhiều và người làm ít. Chịu trách
nhiệm cho mỗi bộ máy có người đứng đầu, người này sẽ
quyết định được ê-kíp làm việc có thực sự hiệu quả
không, sẽ biết rõ từng thành viên có đáp ứng được nhu
cầu của bộ máy hay không, sẽ phân biệt được lợi ích dài
hạn và lợi ích ngắn hạn. Lấy phiếu tín nhiệm một số
người đứng đầu sẽ có tác dụng to lớn hơn nhiều trong vai
trò giám sát bộ máy. Bởi trong nhiều trường hợp, từng cá
nhân trong bộ máy thì không có vấn đề gì nhưng bộ máy nhìn
chung vẫn trì trệ, không thoát khỏi quán tính cũ. Lúc đó vấn
đề đặt ra là chuyện tín nhiệm hay không người tổ chức ra
bộ máy đó.
Muốn làm được điều này, người đứng đầu bộ máy phải
thật sự có quyền chọn và loại thải những người giúp
việc bên dưới, chứ không thể để chuyện "trên bảo,
dưới không nghe" diễn ra. Người đứng đầu phải có tầm
nhìn và tư duy sao cho con đường phát triển trong năm bảy năm
tới được trình bày rõ ràng, nói được những khó khăn sẽ
gặp phải trên chặn đường này và mục tiêu sau cùng sẽ
nhắm đến là gì. Lúc đó, lấy phiếu tín nhiệm sẽ là cách
thể hiện sự tín nhiệm cho lộ trình đó hay bất tín nhiệm
để chọn lộ trình khác.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121101/nguyen-van-phu-mac-ca-su-tin-nhiem),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét