<a href="https://twitter.com/DavidBarboza2" target="_blank"><i>David
Barboza</i></a><i>, trưởng văn phòng Thượng Hải của tờ New York
Times, tuần trước đã công bố bài điều tra rằng những
người thân của thủ tướng TQ Ôn Gia Bảo, nắm giữ </i><a
href="http://www.nytimes.com/2012/10/26/business/global/family-of-wen-jiabao-holds-a-hidden-fortune-in-china.html"
target="_blank"><i>của chìm hàng tỉ đô la</i></a><i>. Dưới đây
là các câu trả lời của ông cho các câu hỏi do bạn đọc nêu
lên từ bài viết đó</i>.
<b>Hỏi:</b> <i>Là trưởng văn phòng Thượng Hải của New York
Times, tôi nghĩ rằng ông là một chuyên gia về Trung Quốc. Tôi
tò mò muốn biết điều gì đã thôi thúc ông viết bài viết
này? Ông có lý do chính yếu gì cho thời gian tung ra bài viết
này? Ông có bao giờ cảm giác đang bị lợi dụng không? –
Casablanca</i>
<b>Đáp:</b> Tôi đã ở Trung Quốc từ năm 2004, và là
một phóng viên thuộc mảng kinh doanh, tôi đã tập trung khả
năng viết của mình vào các vấn đề kinh tế, tài chính và
kinh doanh. Trong suốt nhiệm kỳ tôi ở Trung Quốc đã có rất
nhiều thảo luận về việc liệu gia đình các quan chức chính
phủ cấp cao có hưởng lợi từ chuyển đổi kinh tế của
đất nước này qua việc nhận cái gọi là các cổ phần bí
mật trong các công ty hay không. Đây là một chủ đề thường
xuyên trong các cuộc trò chuyện lúc ăn tối khi các chuyên viên
ngân hàng, luật sư, kế toán tụ họp ở Thượng Hải và Bắc
Kinh. Tôi đã được nói cho biết nhiều lần rằng điều này
thường được thực hiện qua việc sử dụng "các nhà đầu
tư đại diện", bạn bè hoặc những người không dễ nhận
diện ra từ các hồ sơ cổ đông là có quan hệ với các chính
trị gia. Tôi được cho biết là những người đại diện này
thường nắm giữ cổ phần cho các người thân của các nhà
chính trị có thế lực, cho họ có được một phần hùn trong
một công ty.
Khoảng một năm trước đây, khi tôi viết loạt phóng sự về
khu vực kinh tế quốc doanh của Trung Quốc, tôi quyết định
tìm hiểu xem liệu có bất kỳ bằng chứng nào đằng sau giả
thuyết đó hay không. Tôi bắt đầu tìm hiểu các mối quan hệ
kinh doanh của nhiều lãnh đạo cấp cao. Bất cứ người nào
biết về kinh doanh và tài chính ở Trung Quốc đều biết rằng
đồn đoán về họ hàng của thủ tướng là đặc biệt dai
dẳng, do đó, trọng tâm của tôi cuối cùng thu hẹp về gia
đình họ Ôn. Tôi biết đó sẽ là một công việc khó khăn và
tốn nhiều thời gian, nhưng tôi đã nhất quyết phải trả lời
câu hỏi này. Tôi lao đầu vào, và bất ngờ lớn đối với
tôi là phát hiện rằng có một lượng rất lớn thông tin là
có sẵn trong hồ sơ sổ sách công. Bài phóng sự của tôi không
phải tìm ra tính bất hợp pháp hoặc tham nhũng. Nó phát hiện
ra tên họ các người than của ông Ôn Gia Bảo ẩn đằng sau
hàng chục phương tiện đầu tư mà chỉ ít người đã từng
nghe nói tới.
<b>Hỏi:</b> <i>Tôi hầu như tin tất cả các cáo buộc đối với
Ôn Gia Bảo trong bài viết của ông (hầu hết bài viết chỉ ra
ông ta là kẻ gian xảo và dính dáng nặng nề tới nhiều cáo
buộc tham nhũng) cho đến phần cuối bài viết mới chỉ ra
rằng ông ta gần như định ly dị vợ do các thoả thuận mua
bán đầy nghi vấn của bà, và ông ta sẵn sàng để cho lịch
sử phán xét mình. Rủi thay, hầu hết mọi người sẽ không
đọc hết một bài báo dài như vậy, hoặc ý kiến của họ
đã được định hình dựa vào nửa đầu bài báo của ông….
Xin ông giúp cho tôi và các bạn đọc khác sáng tỏ ông có thể
biện minh như thế nào khi đưa ra những cáo buộc mạnh mẽ
trước rồi sau đó lại gợi cho thấy là ông có thể không
chắc về các cáo buộc đó. Cho tôi được nói rõ: Chúng ta
đang chán ngấy với tham nhũng ở Trung Quốc (và ở các nơi
khác), nhưng tôi e rằng bài báo của ông có thể gây rối trí
cho bạn đọc, và dẫn đến việc chính phủ kiểm soát chặt
chẽ hơn – có nghĩa là tham nhũng và các chính sách thiên tả
sẽ nhiều hơn ở Trung Quốc trong tương lai. Hy vọng đó không
phải là những gì ông muốn nhắm tới. – Pacific, Hoa Kỳ</i>
<b>Đáp:</b> Tôi không đồng ý với khẳng định của bạn rằng
tôi đã nêu ra những cáo buộc mạnh mẽ trước rồi sau đó
gợi ra rằng tôi đã không chắc về những cáo buộc đó.
Mục tiêu của tôi trong việc thực hiện câu chuyện này là xác
định xem người nhà của thủ tướng có cổ phần lớn trong
các công ty Trung Quốc hay không, và tìm ra tài sản họ đã tích
lũy được bao nhiêu. Nếu có manh mối về việc những người
nhà này làm ra tài sản như thế nào, thì điều đó rõ ràng
sẽ cho chúng ta biết một điều gì đó về cách mà đường
dây mối nhợ hoạt động ra sao đối những người thân của
các lãnh đạo cấp cao ở Trung Quốc.
Tôi đã không đưa ra các cáo buộc, tôi chỉ mô tả những phát
hiện của tôi: người nhà của thủ tướng đã làm chủ một
tài sản có giá trị ít nhất là $2,7 tỉ trong thập kỷ qua,
theo các hồ sơ sổ sách công mà tôi đã dò ra được.
Như với tất cả báo cáo về bất kỳ chủ đề nhất định
nào, chúng tôi không thực hiện việc điều tra khảo sát của
mình trong chân không. Chúng tôi đã trực tiếp đi đến những
người mà tên của họ xuất hiện trong các tài liệu mà chúng
tôi truy được. Chúng tôi đã nhiều lần cố gắng tiếp cận
thủ tướng và nhiều người thân khác nhau của ông, tạo cơ
hội cho họ thảo luận về các tài liệu đó hoặc bác bỏ
những phát hiện của chúng tôi. Họ không trả lời hoặc từ
chối bình luận. Vì vậy, lựa chọn tốt nhất tiếp theo là
khai thác hồ sơ sổ sách công này và chia sẻ với bạn đọc
những gì thủ tướng đã nói công khai về tham nhũng và liệu
ông có tìm kiếm lợi ích cá nhân hay không. Chúng tôi cũng dẫn
các tài liệu do tổ chức WikiLeaks đưa ra vì chúng cũng làm
sáng tỏ chủ đề này và có thể giúp bạn đọc hiểu rõ hơn
về bối cảnh của những phát hiện của chúng tôi. Có một <a
href="http://wikileaks.org/cable/2007/09/07SHANGHAI622.html"
target="_blank">bức điện tín thú vị của Bộ Ngoại giao [Mỹ]
từ năm 2007</a>, đề cập đến thủ tướng và các giao dịch
kinh doanh của gia đình ông ta.
<b>Hỏi</b>: <i>Trước hết, cảm ơn ông về việc công bố bài
viết. Đây là một dịp mở rộng tầm mắt. Câu hỏi của tôi
là tác động bài viết của ông đối với việc chuyển đổi
lãnh đạo cộng sản vào ngày 8 tháng 11 năm 2012 sắp tới là
gì? Rõ ràng, có một ai đó đang cố làm mất uy tín của ông
Ôn Gia Bảo và phe cải cách của ông ta. Ai sẽ được hưởng
lợi nhiều nhất từ bài viết của ông? Phe theo đường lối
cứng rắn của Ngô Bang Quốc và Chu Vĩnh Khang?</i>
<i>Tôi có một cảm giác lạ rằng New York Times lại trở thành
công cụ trong một cuộc đấu đá phe nhóm giữa các phe phái
khác nhau của Đảng Cộng sản. Bài viết của ông không đúng
là quá bất ngờ, đó là một bí mật mở rằng chẳng có bàn
tay của bất cứ ai trong ban lãnh đạo Trung Quốc là sạch cả.
Toàn bộ chính phủ đều thối nát. Không thể có một quan
chức chính phủ trung thực. Chỉ có điều đáng ngạc nhiên là
tầm mức của tham nhũng, trước đây tôi nghĩ cỡ hàng trăm
triệu, nhờ New York Times, bây giờ tôi mới biết đó là hàng
tỉ. – Jordan, Bend, Oregon</i>
<b>Đáp: </b>Cho tôi xin lỗi. Tôi phải thú nhận rằng tôi là
một phóng viên về kinh doanh và không có kiêm thêm về chính
trị Bắc Kinh, Đại hội Đảng cũng không phải là trọng tâm
tìm hiểu của tôi. Vì vậy, tôi thật sự khôngthể cho bạn
biết tác động chính trị của bài viết này. Bạn có thể đã
thấy một bài bình luận của ông Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei),
Đại học McKenna Claremont, trong bài viết. Ông ấy tin rằng
điều này sẽ làm suy yếu Ôn Gia Bảo trong những tháng cuối
cùng của nhiệm kỳ. Có hai chuyên gia khác, chuyên về lĩnh vực
này – Lí Thành (Li Cheng) và Kenneth Lieberthal, cả hai thuộc
Viện Brookings ở Washington. Chúng ta có thể sẽ nghe họ nói
thêm trong vài tuần tới về Đại hội Đảng lần thứ 18 và
việc chuyển đổi lãnh đạo, điều này sẽ dính dáng tới
việc công bố chủ tịch kế tiếp, được dư luận rộng rãi
cho là Tập Cận Bình, và thủ tướng mới thay thế ông Ôn Gia
Bảo, có nhiều khả năng sẽ là Lý Khắc Cường. Các đồng
nghiệp của tôi ở Bắc Kinh đang đứng giữa chuỗi biến cố
hấp dẫn về quá trình chuyển đổi đó được gọi là "<a
href="http://topics.nytimes.com/top/features/timestopics/series/changing_of_the_guard/index.html"
target="_blank">việc đổi gác</a>".
Hỏi: <i>Điều thú vị là cách đây vài ngày, nhiều trang web
của Trung Quốc báo cáo rằng một bó tài liệu dày về của
cải của gia đình ông Ôn Gia Bảo đã được những bên chưa
xác định gửi đến chi nhánh các hãng tin lớn của Hoa Kỳ. Có
suy đoán rằng đây là sự trả thù của những người có cảm
tình với Bạc Hy Lai. Times có thể cho chúng tôi biết lý do tại
sao đã quyết định làm điều này vào lúc này đối với Ôn
Gia Bảo mặc dù tin đồn về</i> <i>nó đã diễn ra trong nhiều
năm qua. Có vai trò nào của việc làm lộ bí mật có chủ đích
trong việc chọn thời gian đưa ra không? Nếu có, tôi nghĩ rằng
Times nên nêu rõ ra. Đây là một phóng sự to tát, nhưng sẽ có
ích cho người đọc khi biết được bối cảnh của phóng sự
này. Chúng tôi thật sự muốn biết nhiều hơn về những phức
tạp chính trị của Trung Quốc. –Joy, Poughkeepsie</i>
<b>Đáp:</b> Bạn có hai câu hỏi xuất sắc. Tại sao lại vào
lúc này? Bởi vì phải tốn thời gian rất lâu để thu thập và
đánh giá chứng cứ, điều đó dính dáng tới hàng ngàn trang
tài liệu về công ty và điều lệ mà chúng tôi có được qua
các đề nghị xin truy cập hồ sơ công gửi tới nhiều cơ quan
chính phủ khác nhau ở Trung Quốc.
Tôi bắt đầu nghiên cứu các giao dịch kinh doanh của gia đình
Ôn Gia Bảo vào cuối năm ngoái. Tôi viết một loạt bài gọi
là "<a
href="http://topics.nytimes.com/top/news/business/series/endangered_dragon/index.html"
target="_blank">Con Rồng có nguy cơ tuyệt chủng</a>", nhìn vào
khu vực kinh tế quốc doanh của chính phủ TQ, và muốn đưa vào
một mảng cho ra cái nhìn sâu hơn vào cách mà chủ nghĩa tư
bản ở Trung Quốc vận hành ở trên đỉnh như thế nào. Đó
là một chủ đề rộng, mà tôi quyết định sẽ làm dễ chế
ngự hơn bằng cách tập trung vào một gia đình. Tôi đã chọn
gia đình thủ tướng bởi vì tôi đã nghe đồn đoán về các
giao dịch kinh doanh của họ trong nhiều năm. Người ta nói công
khai về sự giàu có của gia đình này như thể đó là sự
thực, nhưng thật sự tôi không thể tìm ra có báo cáo nào về
đề tài này mà có dẫn bằng chứng rõ ràng hậu thuẫn cho các
điều tuyên bố. Tôi luôn gãi đầu về lý do tại sao không ai
cố gắng để tìm ra sự thật những tin đồn lan rộng này.
Vì vậy, tôi đã bắt đầu năm ngoái, và trong khoảng trên
dưới một tháng, tôi đã khám phá ra những điều hấp dẫn
về một số các doanh nghiệp này, nhưng mỗi phát hiện mới
lại đòi hỏi phải càng ngày càng đào sâu thêm. Tôi dự kiến
sẽ hoàn thành dự án trong vòng một tháng, bằng cách làm việc
cả những ngày cuối tuần, nhưng phải mất hơn một năm!
Tôi đã đọc thấy suy đoán rằng một "người trong cuộc"
nào đó đã cung cấp thông tin cho tôi, hoặc một vài kẻ thù
của thủ tướng đã để một hộp lớn tài liệu tại văn
phòng của tôi. Chẳng những không có tài liệu lộ bí mật nào
mà trong quá trình viết bài tôi cũng chẳng hề gặp bất cứ ai
cung cấp hoặc gợi ý rằng họ có tài liệu liên quan đến các
phần hùn của gia đình này. Đây là việc lần theo dấu vết
trên giấy tờ của các tài liệu công bố công khai mà tôi đã
lần theo với báo cáo riêng của tôi, và nếu tôi có thể bạo
gan đưa ra một suy đoán, đó là một lối đi mà chưa có ai
khác đã đi qua trước tôi.
Tóm lại, với nỗ lực mà công cuộc điều tra này đòi hỏi,
tôi sẽ sửng sốt nếu có một hộp tài liệu nằm một nơi
nào đó có chứa tất cả mọi thứ của công việc này. Nếu
chỉ vậy thì quá dễ dàng!
<b>Hỏi:</b> <i>Một bài viết tuyệt vời với rất nhiều chi
tiết. Tôi có thể hỏi ông, bằng cách nào mà ông có thể nắm
được tới mức chi tiết thông tin như thế? Ông có nhận
được bất kỳ chỉ dẫn nào từ một người nào đó nằm bên
trong Tường thành không? Theo tôi có vẻ gần như là không thể
gỡ rối một mạng giao dịch bí mật như thế mà không có bất
kỳ gợi ý từ những người biết chuyện, và những người
này có thể là những kẻ thù của Ôn Gia Bảo. Cảm ơn ông. –
Jack, NY</i>
<b>Đáp:</b> Nguồn thông tin thật sự duy nhất của tôi cho bài
viết dài này là một tủ hồ sơ đầy các tài liệu mà tôi
đã hỏi xin từ các cơ quan khác nhau của chính phủ Trung Quốc
trong thời gian khoảng một năm. Sau khi có được may mắn về
các yêu cầu ban đầu đối với các hồ sơ đăng ký doanh
nghiệp từ Cục Quản lý Công Thương nghiệp Quốc gia (SAIC),
tôi tiếp tục say sưa với bài viết: yêu cầu và trả lệ phí
cho các hồ sơ của hàng chục đối tác đầu tư có dính dáng
tới người nhà của Ôn Gia Bảo.
Tôi cũng bắt đầu lập danh sách các cá nhân và các công ty và
cố gắng tìm ra những người đó là ai và quan hệ của họ
với nhau là gì, và tôi đưa ra câu hỏi mục đích của tất
cả các mối quan hệ đối tác này – trong số đó có nhiều
đối tác có danh sách cổ đông tương tự nhau – là gì.
Mặc dù các hồ sơ ghi chép của SAIC là mở cho công chúng, rất
ít nhà báo ở Trung Quốc đã thực sự tận dụng các hồ sơ
này. Đó là những nguồn thông tin vô giá về các công ty tư
nhân. Hai ấn phẩm xuất sắc Trung Quốc, Tài Tân (Caixin) và
Diễn đàn Doanh nghiệp thế kỷ 21 (21 Century Business Herald), đã
thường xuyên sử dụng các hồ sơ của SAIC. Hai ấn phẩm này
đã thực hiện một số báo cáo kinh doanh đột phá ở đây. Tuy
nhiên, hạn chế của chính phủ trong việc viết về gia đình
của các lãnh đạo cấp cao giới hạn phạm vi của ngành báo
chí điều tra ở Trung Quốc, đặc biệt là khi dính dáng tới
gia đình của các quan chức cấp cao.
Vì vậy, Jack ạ, không có người nào "bên trong Tường
thành" đã giúp tôi. Tôi đọc các tài liệu, gọi điện các
luật sư, kế toán và các chuyên gia tài chính để có lời
khuyên về việc hiểu các hồ sơ này như thế nào. Thỉnh
thoảng tôi gặp một người nào đó có thể để nhận diện ra
một trong các cổ đông là ai. Nhưng rất ít người được tôi
cho biết là tôi đang viết câu chuyện về các người nhà của
thủ tướng. Ngay cả các bạn thân nhất của tôi cũng không
biết. Tôi biết là nói về nghiên cứu này có thể là nguy
hiểm, và có thể làm hỏng đi dự án.
<strong>Nguồn: <a
href="http://thelede.blogs.nytimes.com/2012/10/29/david-barboza-answers-reader-questions-on-reporting-in-china/?hp"
target="_blank">The New York Times</a></strong>
<strong>Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2012</strong>
<strong>Bản tiếng Việt © Huỳnh Phan<br></strong>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121101/david-barboza-tra-loi-cau-hoi-ban-doc-ve-bai-phong-su-o-trung-quoc),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét