<em><strong>Thư giãn không thư giãn chủ nhật</strong></em>
Mở đầu chủ nhật lan man
Suốt năm ngoái cho tới hôm nay, mình hiệu đính cả thảy 8
hoặc 10 cuốn gì đó trong bộ sách <em>Triết học cho trẻ
em</em> của nhà xuất bản Tri thức.
Bản thảo mới xong vừa gửi lại ban biên tập có chủ đề
<em>tính ác</em> và <em>cái ác của con người</em> (không phải
tính ác của con vật) – con vật không ác, ai không tin, xin cứ
coi lại đoạn băng cưỡng chế đầm của anh hùng nông dân
hiện đại Đoàn Văn Vươn. Trong đoạn băng này, có cảnh một
người mấy lần đùn đẩy chú cảnh khuyển, nhưng chú không
chịu tiến lên.
<h2>… sang một câu hỏi triết học</h2>
Trong cuốn sách mới hiệu đính, nhan đề <em>Cả ngàn lý do
để mà ác</em>, có đoạn đối thoại dài của Platon trong cuốn
Nền Cộng hòa, một trong những người đối thoại nêu quan
điểm riêng về việc con người ta làm điều thiện và làm
điều ác.
Người đối thoại này kể câu chuyện về một anh chăn cừu
tên là Gygès, vốn là một người tốt bụng. Tình cờ Gygès
nhặt được một chiếc nhẫn thần giúp anh trở nên vô hình.
Khi đó anh ta làm gì? Anh ta không cưỡng được: anh ta vào trong
cung điện, lên giường của hoàng hậu, rồi giết vua để thế
chỗ ông ta. Khả năng vô hình tạo cho anh ta tình trạng không
bị trừng phạt; và với tình trạng không bị trừng phạt,
tất cả đức hạnh, tất cả thiện ý đều tan biến.
Tác giả viết như người vừa bắt được vàng, chỉ vì đã
có vũ khí cho luận điểm mới của mình – tác giả nêu câu
hỏi: "<em>Nào, bây giờ giả dụ là chắc chắn bạn sẽ không
bao giờ bị bắt quả tang, sẽ không bao giờ bị trừng phạt,
liệu bạn sẽ không bao giờ làm điều ác chứ?</em>"
Lập luận của người đối thoại là như sau : khả năng tàng
hình là gì? Đó là cách diễn đạt đồng nghĩa của khả năng
không bị bắt quả tang làm điều ác, và như vậy là khả năng
không thể bị trừng phạt.
Một khi kẻ thủ ác có được <em><strong>cơ chế thần linh
hoặc chính trị</strong></em> để không bị trừng phạt thì …
thì chuyện gì sẽ xảy ra? Khi đó, chắc chắn là chỉ có chú
cảnh khuyển của Công an Hải Phòng là còn có… tính người.
<h2>… và một lời kính thưa</h2>
Kính thưa một ông nào đó vẫn đang thực lòng tin tưởng hoặc
giả vờ tin tưởng vào nền đạo lý dựa trên <em>phê bình và
tự phê bình</em> để sửa chữa cái xấu, cái ác trong xã hội.
Liệu đó là kết quả của một trình độ lý luận hay đây
chỉ là việc thuận miệng ghép phê bình và tự phê bình vào
với nhau, rồi coi như đó là một chân lý hiển nhiên?
<em>Phê bình</em> và <em>tự phê bình</em> là hai phạm trù không
gắn được với nhau.
Cơ chế của phê bình là <em>công khai</em> và <em>ngoại
hướng</em>, khéo tổ chức sẽ dấn đến những thiết chế dân
chủ hóa xã hội con người. Các thiết chế dân chủ đó bao
gồm ba thành phần tham gia vào "công tác phê bình" (nhại
thế cho vui): có một thành tố A <em>phạm lỗi</em> một thành
tố B <em>vạch lỗi</em> và một thành tố C <em>kiểm soát</em>.
Các thành tố A, B và C có thể là cá nhân hoặc tổ chức. Các
sai phạm có thể là lỗi (mang tính dân sự) hoặc tội (mang
tính hình sự). Công thức hoạt động của mô hình này là
<em>công khai – minh bạch – hiệu quả</em>. Công khai, đó là
không dấm dúi. Minh bạch, đó là làm cho mọi ý đồ dấm dúi
thành mất khả năng dấm dúi, thành công khai. Hiệu quả, đó
là không ai bịp được ai, không có một thằng dẻo mỏ nào
chiếm diễn đàn nói nhăng nói cuội rồi cả hệ thống cứ
nói một đằng làm một nẻo.
Còn tự phê bình? Tự phê bình thuộc cơ chế <em>riêng tư</em>
và <em>nội hướng</em>. Tự phê bình là hành vi cao cả của con
người có văn hóa. Văn hóa cao tới đâu thì khả năng tự phê
bình cao tương ứng tới đó. Thơ của Trần Việt Phương tự
phê bình về sự ngây thơ chính trị của mình và thế hệ
mình. Và thơ Chế Lan Viên tự phê bình về sự dính líu vô
trách nhiệm về chính trị của cá nhân ông. Đó là hai dẫn
chứng cho tự phê bình và cái tầm suy tưởng triết học hoặc
xã hội học của chủ thể tự phê bình. Trình độ cao có thể
là sám hối, là tỉnh ngộ, là chia sẻ. Không ai có quyền bắt
người khác tự phê bình – đó là cơ chế của tự phê bình.
Tự phê bình kiểu Mao Trạch Đông làm nhục con người vì lý do
nào đó và lừa cho chủ thể bộc bạch tâm tư ra cho cả lũ
Hồng vệ binh đấu đá dưới cái vỏ "phân tích đúng sai",
vờ vịt "giúp đỡ" nhau, thực chất là xúi giục đấu đá.
Có lúc việc khuyên nhủ diễn ra theo cung cách "lưu manh chân
tình" như thế này: "<em>người nói (đấu đá) không có tội
người nghe (phân tích sau khi tự phê bình) phải sửa
mình</em>".
Liệu ông chủ xướng biện pháp phê bình và tự phê bình có
nghĩ rằng cả cái khối cường hào ác bá ở Tiên Lãng và Hải
Phòng sẵn lòng công khai tâm điạ của chúng ra qua tự phê
bình? Có tin nổi chúng sẽ thành khẩn tự phê bình và khai ra
những tài khoản đang gửi ở nước ngoài để tự nguyện
chuyển tiền vào Quỹ giúp đỡ đồng bào nghèo?
<h2>Lan man chủ nhật một chút thôi</h2>
Bọn người xấu được đặt vào diện phải chỉnh đốn biết
rõ hơn ai hết rằng không giải pháp nào (hiện đang dùng) lại
đủ sức động chạm tới chúng.
Chúng rất sợ <em>tam quyền phân lập</em> – thì chính cái đó
lại không có trên đất nước này. Từ đó mà bọn xấu thấy
chúng <em>không bị trừng phạt</em>.
Bọn người xấu cũng rất sợ một <em>xã hội dân sự</em> tham
gia vạch mặt chúng. <em>Tự do báo chí</em> là điều chúng rất
sợ. Nhưng cái nền tự do ngôn luận này cũng rất mong manh trên
đất nước ta.
Bọn người xấu cũng rất sợ các hội đoàn ra tay. Nhưng thử
xem đoàn thể thanh niên chẳng hạn đã làm gì để giải pháp
phê bình và tự phê bình có tác dụng tốt? Và ta đã thấy cái
xã hội dân sự èo uột đã củng cố niềm tin bệnh hoạn của
bọn xấu thấy chúng không bị trừng phạt.
Đã đến lúc những ai chủ trương phê bình và tự phê bình
để chỉnh đốn những điều hư đốn đủ sức dẫn đến
mất nước hãy thực tâm đứng ra phê bình và tự phê bình
một chút coi! Các ngài sẽ thấy mình đúng hay sai? Chân tình hay
giả dối? Đầu óc lành mạnh hay đang u mê?
Hay chính các ngài cũng thấy mình mang tâm lý không bị trừng
phạt?
P. T.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/tin-tuc/20121029/pham-toan-tam-ly-khong-bi-trung-phat),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét