Dân Luận: Bùi Quang Minh - Phiên toà lịch sử xét xử Phan Bội Châu

<div class="boxleft220"><img
src="http://nhavantphcm.com.vn/sites/default/files/images/Phan%20Boi%20Chau%20thoi%20tre.jpg"
/><div class="textholder">Phan Bội Châu thời trẻ</div></div>
Ngày 30.6.1925, trên đường từ Hàng Châu về tới Quảng Châu
sau khi viếng mộ liệt sĩ Phạm Hồng Thái (nhà hoạt động
trong Phong trào Đông Du và là người đặt bom ám sát toàn
quyền Đông Dương Martial Merlin vào năm 1924 khi tên này trên
đường quay về sau công du Nhật, ghé qua Quảng Châu), <a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/Tac-gia/Tac-gia/Phan_Boi_Chau/"
title="">cụ Phan Bội Châu</a> bị mật thám Pháp-Anh tại ga Bắc
Trạm, đưa vào tô giới Thượng Hải, bị giải về Hương
Cảng rồi về Hải Phòng, sau cùng bị giam tại nhà giam Hỏa
Lò, Hà Nội. Ðể tránh việc làm cho dư luận quá xôn xao về
tin <a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/Tac-gia/Tac-gia/Phan_Boi_Chau/"
title="">Phan Bội Châu</a> bị bắt, thực dân Pháp gắn cho ông
tên tù quốc phạm là Trần Văn Ðức.

Thực dân Pháp âm mưu bí mật thủ tiêu Phan Bội Châu, nhưng
việc bị bại lộ, nên phải đưa ra xử ở Tòa đề hình Hà
Nội.

Trước đó, cụ đã bị kết án tử hình vắng mặt năm 1913
(trong một phiên tòa xử 3 ngày), sau hai vụ thành viên Việt
Nam quang phục hội ném bom ở Thái Bình và Hà nội Hôtel.
(13/4/1913 - Phạm Văn Tráng liệng tạc đạn
giết chết tuần phủ tỉnh lỵ Thái Bình; 26/4/2913 -
Nguyễn Khắc Cần và Nguyễn Văn
Túy dùng tạc đạn giết chết hai trung tá Pháp và sáu
tên khác bị thương tại Hà nội Hôtel).

Hay tin <a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/Tac-gia/Tac-gia/Phan_Boi_Chau/"
title="">Phan Bội Châu </a>có thể bị án tử hình, phong trào
vận động ân xá cho ông nổi lên rầm rộ. Đơn cử vài hoạt
động:

- Hội Thanh Niên Việt Nam in ra bốn ngàn lá đơn gửi
đến các cơ quan chính phủ Pháp, các sứ thần liệt quốc ở
Ba Lê, các tổ chức quốc tế yêu cầu can thiệp. Việt kiều
ở Pháp họp đại hội bênh vực Phan Bội Châu, gởi điện tín
kháng nghị hoặc yêu cầu tới những cơ quan có liên hệ đến
vụ án Phan Bội Châu.

- Để tranh thủ dư luận người Pháp ở Đông Dương cũng như
ở chính nước Pháp, <a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/Tac-gia/Tac-gia/Pham_Quynh/"
title="">Phạm Quỳnh</a> đã cho đăng trên
tờIndochine Républicaine bài lên tiếng công khai bênh vực
Phan Bội Châu, yêu cầu khoan hồng cho nhà chí sĩ chỉ có
"một tội" là "tội yêu nước như bất kỳ người
Pháp nào yêu nước Pháp" (Chính Đạo: Hồ Chí Minh con
người có huyền thoại, tập 2, 1925-1945, Văn hóa, Houston, Mỹ,
trang 49, chú thích 8).

- Tháng 9/1925, trong dịp Varenne (Va-ren) sang Đông Dương nhận
chức Toàn quyền… Nguyễn Ái Quốc đã viết bài "<a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Van-Hoa/Phien_toa_lich_su_xu_Phan_Boi_Chau/#Nhung_tro_lo"
title="">Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu</a>"
nhằm mục đích cổ động phong trào đòi trả lại tự do cho
cụ Phan Bội Châu, vạch trần chủ trương bịp bợm, xảo trá
của chủ nghĩa thực dân Pháp, làm cho người Pháp tiến bộ
thấy rõ tinh thần yêu nước của dân Việt Nam.

- Một phong trào bãi khóa, bãi công, bãi thị rầm rộ khắp
cả nước, mức độ chưa từng thấy ở Việt Nam đòi thả Phan
Bội Châu.

Sáu tháng sau ngày bị bắt, 8 giờ 30 phút ngày 23/11/1925, Tòa
Ðề hình nhóm xử dưới sự chủ tọa của viên giám đốc
Brida, Ðốc lý Hà Nội là Dupuy và đại úy Bollie làm phụ
thẩm, Boyer làm bồi thẩm và Arnoux Patrick làm lục sự. Hội
đồng Đề hình cử luật sư Bona ở Hà Nội và luật sư Larre
ở Hải Phòng biện hộ cho Phan Bội Châu. "Tội danh Hội
đồng Đề hình Pháp buộc tội Phan Bội Châu là: trong 8 tội
đó có 6 tội đáng phạt đi đầy, 1 tội đáng khổ sai chung
thân và một tội đáng tử hình" là các tội bạo động,
phá hoại chính phủ bảo hộ và phá rối trị an (theo Bùi
Đình: Vụ án Phan Bội Châu, NXB Tiếng Việt, Hà Nội, 1950).

Từ sáng sớm dân chúng đã lũ lượt kéo đến tòa án để
theo dõi vụ xử công khai. Tòa án đầy người từ ngoài sân
đến trong phòng xử.

Sau khi viên biện lý đứng lên buộc tội cụ Phan và yêu cầu
kết án tử hình, thì nhà nho Nguyễn Khắc Doanh - một người
thân hình nhỏ bé, mặt gân guốc len ra khỏi đám đông, xông
thẳng ra trước vành móng ngựa, ngay trước mặt quan tòa, đòi
chịu tù thay nhà chí sĩ, làm náo động phiên tòa và nói một
câu: "Xin được chết thay cho ông".

Trước những lời lẽ buộc tội gắt gao của Hội Ðồng Ðề
Hình, Phan Bội Châu ung dung và chậm rãi đối đáp một cách rõ
ràng khúc chiết. Ðể bênh vực cho hành động hợp lý và quang
minh chính đại của mình.

"Nước Nam cũng là một nước xưa nay chịu ở dưới
quyền chuyên chế, dân tình khổ cực đã lâu. Vua quan đối
với dân xa cách nhau, ức chế nhau, lại tệ dân tình không có
cách gì thượng đạt. Nhờ có chính phủ bảo hộ là một
nước văn minh, nói rằng sang khai hóa cho, tôi đã chắc rằng
dân Giao Chỉ mấy ngàn năm đã đến kỳ mở mày mở mặt.

Chẳng ngờ, chính phủ sang cai trị 20 năm mà chính sách
không có điều gì thay đổi. Đến năm 1904 mà Trung, Bắc Kỳ
chỉ có hai trường, trường Hà Nội và trường Huế, mà là
trường chỉ dạy làm thông ngôn. Người du học không cho, lối
thi cũ vẫn để, hình luật không chịu thi hành hình luật Pháp,
quan tham, lại nhũng hối lộ công hành. Tôi là người Nam, tôi
muốn đánh thức cho dân tộc Việt Nam. Tôi thấy thế sinh ra
cái tư tưởng phản đối chính trị. Nếu mà tôi, trong tay có
mấy trăm vạn hải quân, mấy mươi vạn lục quân, binh tinh,
lương túc, súng đủ, đạn nhiều, tàu chiến có, tàu bay có,
thì có lẽ tôi hạ chiến thư, đường đường chính chính
đánh lại với chính phủ thực. 

Thế nhưng tôi là một kẻ thư sinh, túi không có một
đồng tiền, tay không có một tấc sắt, không thể lấy vũ
lực mà phản đối được. Vậy tôi chỉ dụng văn
hóa, nghĩa là trước thư lập ngôn để cổ động nhân
dân, yêu cầu chính phủ cải lương chính trị. Chẳng ngờ
chính phủ ngờ vực bắt bớ, tôi phải trốn ra ngoại quốc
để hành động cho đoạt cái mục đích của tôi.

Tôi có chiêu tập các bạn đồng chí, gom tiền góp sức
để phái người đi du học, và làm sách gửi về cho nhân dân.
Việc làm của tôi chỉ là dụng cái lưỡi và ngòi viết, mục
đích của tôi chỉ là cải lương chính trị, cử động của
tôi rất là chính đại quang minh.

Nếu tôi là người có tội thì tôi chỉ có 4 tội như
sau:

1. Chính phủ sang bảo hộ nước Nam, không có ai phản
đối, mà mình tôi phản đối, muốn cho nước Nam độc
lập.

2. Nước Nam xưa nay là chính thể chuyên chế mà tôi muốn
cho nước Nam thành một dân quốc.

3. Nhà nước cấm không cho người đi du học ngoại quốc
mà tôi trốn đi và rủ người đi ngoại quốc.

4. Tôi trước thư lập ngôn để cổ động dân Nam thức
dậy, yêu cầu chính phủ cải lương chính trị, làm hết cái
thiên chức khai hóa của mình. (Phan Bội Châu -Thân thế và
thơ văn - của Thế Nguyên)

Tới đây tòa lại hỏi:

- Ông phản đối chính trị của chính phủ bảo hộ hay là
chính trị của nước Nam?

Cụ Phan đáp:

- Tôi phản đối chính trị của chính phủ bảo hộ, chứ
nước Nam có nước đâu và có chính trị đâu mà tôi phản
đối. Ấy, tội tôi chỉ có thế, chính phủ chiếu luật gia
hình bắt tội thế nào tôi cũng chịu.

Phan Bội Châu khẳng định ông chỉ đấu tranh bằng vũ khí
văn hóa, và văn hóa cũng chỉ đơn thuần là sách, những bài
luận và thơ văn. Mục tiêu đấu tranh cũng chỉ là cải lương
về phương diện chính trị thuộc chế độ thống trị của
Pháp: "Tôi phản đối là phản đối chính trị mà thôi,
còn về chủng tộc, về tôn giáo, tôi không hề phản đối. Ai
ai cũng là con Thượng Đế, người Nam, người Pháp vẫn là anh
em một nhà. Tôi muốn rằng người Pháp, người Nam dìu dắt
nhau mà cùng mưu lợi chung, miễn là chính thể cải lương cho
được công bằng, cho có nhân đạo" (Lời cãi trước tòa
của Phan Bội Châu)

"Tôi phản đối là phản đối chính thể mà thôi, sao
lại gọi là phá hoại chính phủ Bảo hộ được!

Dân Việt Nam mất nước, như đàn con mất mẹ, chính phủ
Bảo hộ tự nhận làm người mẹ nuôi ôm lấy mà trông nom
dạy bảo cho. Tôi cũng là người trong nhà, trông thấy anh em
mồ côi mồ cút cũng thương, lẽ đâu muốn cho anh em mất
người mẹ nuôi ấy! Tôi cổ động là cổ động cho đồng bào
biết hợp quần, biết ái quốc, biết yêu cầu cải lương
chính trị, chớ có cổ động cho nhân dân làm loạn đâu?...
Vả, nếu là kẻ có ý muốn làm loạn, thì tôi cứ ở ngay trong
nước theo với Đề Thám cũng có thể làm được, có cần gì
phải bỏ vợ, bỏ con, bỏ nhà, bỏ nước mà trốn đi ngoại
quốc làm gì? Năm 1913, tôi nghe tin buộc tôi vào tội tử hình
thì tôi vẫn đi lại ở Thượng Hải, có sợ gì đâu, vì tôi
tự biết là vô tội" (Lời cãi trước tòa của Phan Bội
Châu).

Để phản bác sự buộc tội của Pháp, chúng cho rằng Phan
Bội Châu đã "phản đối" chúng vì động cơ chức quyền
phú quý: "… cuốn "Lưu Cầu Huyết Lệ Tân Thư" là tôi
làm từ trước, có đưa cho ông <a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/Tac-gia/Tac-gia/Phan_Chau_Trinh/"
title="">Phan Chu Trinh</a> và cụ thượng Cao
Xuân Dục xem, như vậy có phải là vì bất đắc chí
với khoa cử rồi muốn tiếng ái quốc để cầu lợi lộc gì
đâu?".

"Nước Nam mà không thành được dân quốc, tôi nhận cái
danh tổng thống thời quý hóa gì, ví như một nhà, ông
Cường Để là người chủ mà tôi chỉ là
người giúp việc; việc chưa nên cơ ngũ gì, tôi viết báo, làm
sách lấy tiền nuôi thân và nuôi các đồng chí; trong các sách
đó, cũng có cuốn tôi viết, cũng có cuốn người khác mượn
tên tôi mà viết. Trong các sách tự tay tôi viết, có chỗ ví
người Pháp như thần thánh, ví dân Nam như gà như lợn. Tôi
khuyên người Nam nên cố học cho bằng người Pháp để yêu
cầu quyền độc lập, chớ tôi có xui ai làm việc bạo động
bao giờ! Những kẻ bạo động chắc là không ai đọc sách tôi,
không đọc sách tôi nên mới lấy gà lợn mà chống lại thần
thánh. Vả chăng những việc ấy là việc vô nhân đạo, nước
Nam mà độc lập, tôi mà có quyền thế, quyết nhiên cũng không
dung túng những kẻ làm việc bạo động như vậy, vì làm thế
là làm hại cho người Nam" (Lời cãi trước tòa của Phan
Bội Châu).

Quan tòa thực dân Pháp lại buộc tội và hạ bệ Phan Bội
Châu: "Ông Phan Chu Trinh là bạn của ông,
cũng là người phản đối chính trị, song cách của ông Trinh
là cách hòa bình, không như cách của ông là cách kịch liệt.
Bao nhiêu sách viết ra truyền bá cái tư tưởng cừu thị
người Pháp, bao nhiêu lần chủ trương việc bạo động, đó
là cái tang chứng rõ ràng. Vì ông mà bao nhiêu người sa lạc
vào con đường tội lỗi. Khi đem ra các tòa án xét mỗi một
việc này, hỏi mỗi người một lúc, thế mà chúng khẩu đồng
từ, đều nói tại ông xúi giục chủ trương. Bao nhiêu công
việc họ làm đều là tội ở ông cả. Những người ấy vì
ông sai khiến quyến rũ mà đến nỗi thế. Thế mà hỏi thì
ông chối. Nhiều việc khác trong khi dự thẩm, khi thì ông đổ
lỗi cho ông Nguyễn Thượng Hiền, khi thì ông
đổ lỗi cho Cường Để. Xem đấy đủ biết cái
cách chống chế của ông không khéo, không có can đảm, không
phải là người anh hùng…" (Lời của quan tòa người
Pháp)

Quan tòa thực dân Pháp cho rằng Phan Bội Châu không phải là
một anh hùng khi ông ngụy biện, chối tội –, Phan Bội Châu
đã thú nhận về "chiêu bài phù Nguyễn", cụ thể
là phù Cường Để của mình:

"Tôi phản đối chính trị cố nhiên là phải cần có
người, cần có của, và phải lợi dụng ông Cường
Để, cho người trong nước, đã in sâu cái óc quân
chủ, vui lòng giúp rập. Điều đó tôi không chối.

Đến như <a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Van-Hoa/100_nam_Duy_Tan_hoi_va_phong_trao_Dong_Du/"
title="">hội "Duy Tân"</a> thì là một học hội. Tôi có chiêu
tập hàng thiếu niên anh tuấn trong nước ra ngoài cầu học.
ÔngCường Để làm hiệu trưởng mà tôi thì làm
giám đốc. Một hội như thế, có việc gì đáng tội đâu.
Chẳng may chính phủ Nhật Bản cấm cách, chúng tôi phải trở
về Tàu. Cái hội "Việt Nam Quang Phục" là người Tàu
thương chúng tôi mà dung cho, trong đó có cả người Tàu, song
nói rằng có ông Nguyễn Thượng Hiền thì thật
là oan cho ông ấy quá. Điều đó tôi không chịu. Bấy giờ ông
Nguyễn Thượng Hiền ở Sơn Tây chớ có ở
Quảng Đông đâu! Vả chăng mục đích hội cũng chỉ là cầu
học. Tôi định cổ động cho trong nước có nhiều người du
học; khi có nhiều tay trí thức, bấy giờ mới yêu cầu chính
phủ Bảo hộ trả lại quyền tự trị, lập thành một nước
dân quốc. Trước sau tôi vẫn chủ trương dùng văn hóa mà
phản đối chính trị, văn hóa không xong thì tôi mới dùng
đến võ lực. Chính trị còn một ngày bất lương, tôi còn
một ngày phản đối. Chính trị mà có một ngày cải lương
thì lập tức tôi đình chỉ sự phản đối ấy ngay"
(Lời cãi trước tòa của Phan Bội Châu)

Trong những đoạn tranh luận khá đanh thép với quan tòa thực
dân Pháp, Phan Bội Châu vẫn tiếp tục khẳng định
"chủ nghĩa Pháp – Việt đề huề"
của mình:

"Cái tên Phạm Văn Tráng về đây tôi mới
biết. Trong hội "Việt Nam Quang Phục" không có tên người
ấy. Một người không quen biết bao giờ khi nào lại có thể
lấy cái quan tước, cái phú quý mười phần chưa chắc chắn
phần nào mà dụ người ta làm những việc như việc ném bom,
là sự mười phần chắc chết cả mười được. Họ đổ cho
tôi là chủ sự, chẳng qua là họ nghe tiếng tôi ra nước ngoài
viết báo làm sách, ai ai cũng biết, và nếu những người ấy
có quả thật là người trong đảng tôi nữa, thì đầu đảng
tôi là ông Cường Để, chủ sự tất tự ông
Cường Để chớ sao lại tự tôi? Còn những
việc mà tôi nói tự ông Cường Để, tự
ôngNguyễn Thượng Hiền là sự thật.

Tôi chối làm gì?

Ngay từ lúc tôi làm việc phản đối chính trị, tôi đã
cầm chắc hai phần: một là nước Nam được độc lập, hai là
tôi phải mất đầu. Về đây, chắc chết rồi, đổ tội cho ai
nữa mà mong cho nhẹ tội? Hội đảng chúng tôi dựng lên là
cần có tiền, cần có người, song nhờ có ông Cường
Để có thế lực với dân trong Nam, ông Thuật, ông
Nguyễn Thượng Hiền có thế lực với dân ngoài
Bắc, có các ông ấy thì mới có đủ thu được nhân vọng Nam,
Bắc; còn tôi, tôi chỉ có thế lực ở tỉnh Nghệ, cùng mấy
tỉnh Trung Kỳ mà thôi. Sự đó là sự thật, không phải tôi
chối. Chúng tôi dắt nhau ra ngoài, trước hết là cần phải
tìm cách để nuôi được nhau đã, vì thế nên có nhờ người
Tàu giúp tiền của thật […].

Những tội lỗi của những kẻ bạo động kia mà cho là
tội lỗi của tôi cả, điều đó chi phải một nửa, nghĩa là
chỉ phải về một phương diện mà thôi. […] chớ về phương
diện pháp luật thì khi nào tội người em lại có thể là tội
người anh, tội người con có thể là tội người bố được.
[…] Tôi phản đối chính trị, nhưng chỉ dùng cách hòa bình,
chớ không dùng cách kịch liệt. Thân tôi thì chẳng qua như con
muỗi, mà nhà nước thì binh lực như trời như biển, tôi
chống sao cho lại mà tính chuyện bạo động? Đến nay hơn 20
năm trời, chiếc thân cơ khổ, một việc không nên, như thế
tôi sao có thể là kẻ anh hùng cứu quốc được. Nước Nam mà
ra nước Nam, thời có hàng ngàn người hơn tôi đứng ra lo toan
việc nước, chớ như tôi, sao có đáng là bậc anh hùng. Tôi tuy
là kẻ không anh hùng, song tôi thật không phải là kẻ tiểu
nhân, chỉ tham đồ phú quý…" (Lời cãi trước tòa của
Phan Bội Châu)

Sau cụ Phan, hai luật sư Larre va Bona, Luật sư do Pháp chỉ
định làm nhiệm vụ bênh vực bị cáo, đã thay nhau cãi, chống
đỡ cho cụ Phan.

Sau đây là lời bào chữa của luật sư Bona, người Pháp, về
động cơ hoạt động của Phan Bội Châu: "Cụ đem cái ý
tưởng ấy bàn với các đại thần, thì bọn này lại dọa
nạt cụ bằng câu xử tử. Cái máu nóng gặp phải những phản
đối như vậy lại càng như sôi như đốt…" (lời bào
chữa của trạng sư Bona)

Bona bào chữa tiếp cho bị cáo Phan Bội Châu: "Cụ có dự
định dùng võ lực thật, nhưng chỉ dùng trong trường hợp
vận dụng văn hóa không thành công mà thôi. Vả lại võ lực
có chính đáng thì cụ mới làm, nghĩa là luyện tập lấy lục
quân, hải quân, đại bác, phi cơ, khi nào đầy đủ mới
đường đường chính chính đem quân ra khai chiến.

Nhưng đó là tư tưởng cụ về trước. Còn gần đây thời
cụ là người thế nào? Ngay khi vẫn còn tự do, tự chủ,
được tha hồ vùng vẫy nơi hải ngoại, cụ cũng đã soạn ra
hai bộ sách mới. Cuốn thứ nhất là "Dư cửu niên lai, sở
trì chi chủ nghiã", trong đó cụ khuyên đồng bào nên từ bỏ
hẳn lối bạo động, lối võ lực, theo gương Arabie và Phi
Luật Tân, có tiến lên bằng văn hóa thì người Pháp
phải cho tự trị. Cuốn thứ hai là "Pháp -
Việt đề huề luận", trong đó cụ khuyên người Nam
nên đồng lao cộng tác với người Pháp.

Trong cuốn sách này cụ có đoán rồi sau này thế nào cũng có
một cuộc Pháp – Nhật chiến tranh, và khi đó người Việt Nam
phải thế nào? Cụ khuyên đồng bào nên đi đôi với Pháp mà
chống lại Nhật, không phải về võ bị Nhật có kém gì
người Pháp, nhưng cụ viện ra bốn lẽ sau đây…". […]

Bởi vậy cụ Phan khuyên người Việt nam phải đồng tâm
với Pháp vì họ đãi mình được công bằng nhân đạo
hơn. […]

Như thế chẳng phải là một bằng chứng xác thực là cụ
đã biến cải cái ý tưởng trước kia của cụ đấy hay
sao? […]

Như vậy thời lúc này chẳng phải là lúc nên đem cái ý
kiến Pháp - Việt đề huề của cụ Phan đã khuyên người
đồng bang ra mà thực hành hay sao?"

Bona còn nói thẳng, việc tha bổng cho Phan Bội Châu là một
"hành động chính trị khôn khéo": "Thưa các Ngài, các
Ngài nên dung thứ cho cụ Phan Bội Châu, vì như vậy, chẳng
những các Ngài đã làm được một hành động quảng đại
đối với lương tâm, mà các Ngài còn làm được một
hành động chính trị khôn khéo nữa, và do đó, người
Pháp chúng ta, ai là kẻ thức giả cũng phải đem lòng mến
phục các Ngài" (lời bào chữa của trạng sư Bona)

Luật sư Bona (người Pháp) cũng đã xưng tụng cụ như sau:
"Cụ Phan là người quả không hổ là kẻ ái quốc chân
chính. Dù tôi là người Pháp, đối với cụ Phan tôi cũng phải
ngưỡng mộ. Tôi ngưỡng mộ là ngưỡng mộ cái thân thế quang
minh, cái tinh thần cao thượng, cái nghị lực bất di, bất
khuất đã chứng tỏ ra trong việc làm của cụ".

Phiên tòa xử đã kéo dài từ 8 giờ 25 sáng đến 8 giờ tối,
tòa mới nghe xong lời bị cáo và lời biện hộ của luật sư.

Cuối cùng, sau một ngày xét xử, Hội Đồng Đề Hình vào
trong nghị án. Do lo sợ hậu quả của vụ án nếu xét xử tử
hình nên Hội đồng ra tuyên án: Khổ sai chung
thân. (Nguyễn Quang Tô: Sào Nam Phan Bội Châu con
người và thi văn, tủ sách Văn học, bộ Văn hóa Giáo dục
và Thanh Niên, Sài Gòn 1974).

Trước bản án khổ sai chung thân của cụ Phan, một phong trào
đòi ân xá cụ Phan đã bộc phát khắp nơi. Xin ghi tóm tắt
một số cá nhân và đoàn thể:

1. Điện văn của luật sư Bona và Larre cùng ông Clement, chủ
nhiệm báo Argus Indochinois gửi toàn quyền Varenne. Phần đầu
điện văn viết: 'Với tư cách ký giả báo chí, tôi đã
theo dõi các diễn tiến phiên tòa đặc biệt xử án nhà ái
quốc Phan Bội Châu ... Rất xúc động trước phán quyết của
tòa án. Phần lớn người Pháp và An Nam hiện diện tại phiên
tòa cũng xúc động như tôi. Hầu nâng cao thời đại của ngài
và dư luận được trấn tĩnh, dám xin ngài gia ân cho nạn nhân
của chế độ thuộc địa này'.

2. Ban Trị Sự hội Trung Kỳ Tương Tế ở Hà Nội gửi điện
văn xin ân xá cụ Phan và toàn quyền Varenne đã trả lời, đại
ý là sẽ xét lại hồ sơ vụ án và sẽ thi hành một chế độ
khoan hồng.

3. Nữ giáo viên và nữ sinh Đồng Khánh Huế đã gửi điện
văn cho toàn quyền Varenne với nội dung: 'Chúng tôi, tất
cả nữ giáo viên và nữ sinh trường Đồng Khánh, xin ngài vì
lòng khoan dung, ân xá cho nhà ái quốc Phan Bội Châu'.

4. Điện văn của sinh viên trường Cao Đẳng Hà Nội:
'Chúng tôi, sinh viên Trường Cao Đẳng Đông Dương, bị
kích thích mạnh mẽ vì cách buộc tội nhà đại ái quốc và
duy tân Phan Bội Châu, dám xin ngài rộng lòng ân xá cho cụ. Thi
hành một việc khoan dung như vậy, ngài sẽ chứng tỏ được
lòng trung thành với lý tưởng và thiên chức khai hóa nhân
đạo của nước Pháp. Nhân dân An Nam sẽ không bao giờ quên ơn
ngài'.

5. Hội Việt Nam Thanh Niên tại Hà Nội đã gửi truyền đơn
tới nhiều cơ quan quốc tế yêu cầu lên tiếng đòi ân xá cụ
Phan. Trong đó có thể kể:

- Hội Vạn Quốc

- Tòa Án Quốc Tế ở La Haye.

- Nghị Viện Pháp.

- Giám Quốc Pháp.

- Bộ trưởng bộ Thuộc địa Pháp.

- Toàn Quyền Đông Pháp.

- Sứ Thần Trung Hoa.

- Sứ Thần các nước tại Paris.

6. Trong phong trào đòi ân xá cụ Phan, tại Hà nội đã có 2
vụ đạo đạt thỉnh nguyện thư đặc biệt nhân dịp toàn
quyền Varenne từ Sài Gòn ra Hà Nội:

- Khi xe Varenne tới cuối phố Hàng Đường, một nhóm hàng trăm
phụ nữ, người đứng đầu là một bà cụ 70 tuổi, tóc bạc
phơ, đã qùy nghiêm chỉnh ở giữa đường, đưa bức thư xin
ân xá cụ Phan.

- Ở một địa điểm gần nhà ga, trên đường tới phủ Toàn
Quyền, có hơn 200 học sinh, chia làm 3 nhóm, đứng ở 3 chỗ,
đón đường Varenne. Mỗi toán cầm một lá cờ, trên nền cờ
viết 3 dòng chữ:

* Chúc nhà xã hội Varenne trường thọ.(Chữ đỏ, biểu
hiệu cho đảng xã hội).

* Xin xá thứ cho cụ Phan Bội Châu. (Chữ đen, màu tang
chế, nói lên nỗi đau của thiếu niên Việt Nam trước cái án
của cụ Phan).

* Chấm dứt chủ nghĩa thuộc địa áp chế.(Chữ đỏ,
nói lên tinh thần tranh đấu).

Khi Varenne đi qua, các toán học sinh đã nâng cao lá cờ và hô
lớn các khẩu hiệu đó.

Trước sự công phẫn của nhân dân, ngày 24/12/1925, một tháng
một ngày sau hôm xử án tại Hà Nội kết án khổ sai chung
thân, Toàn quyền Varenne – Đảng viên Đảng Xã hội Pháp, sau
khi điện về Pháp đề nghị, đã ký quyết định "ân
xá" cho nhà chí sĩ yêu nước. Sau khi được ân xá,
Toàn quyền Varenne đưa Phan Bội Châu về an trí ở miền sông
Hương núi Ngự (Huế) gọi là đi dưỡng già nhưng kỳ thật là
giam lỏng ông, kiềm chế và theo dõi mọi hoạt động.

Ông dựng một túp lều ở bến Ngự và sống ở đấy suốt 15
năm cuối đời. Nơi đây biến thành nơi tập trung của thanh
thiếu niên và học sinh Huế, tới để yết kiến, chiêm
ngưỡng vị anh hùng dân tộc. Nơi đây cũng thường lui tới
một số công chức còn nặng tình dân tộc, sùng bái các vị
anh hùng, vĩ nhân đã hiến trọn cuộc đời cho đất nước
(theo Nguyễn Quang Tô, sách đã dẫn).

Để giao lưu tâm tình với bạn hữu và những người đồng
chí hướng, Phan Bội Châu mở ra Mộng Du thi xã, kêu
gọi mọi người gửi thơ văn đến xướng họa. Lời kêu gọi
của nhà yêu nước được hưởng ứng sôi nổi. Thơ từ các
nơi gửi về cho Mộng Du thi xã rất nhiều.

Mặc dù sống tiếp cuộc đời "cá chậu chim lồng" nhưng cụ
vẫn tự làm thơ văn để nói nỗi khổ nhục của
người dân mất nước, trách nhiệm của người dân đối với
nước... Đó là các tác phẩm: Nam quốc dân tu tri,
Nữ quốc dân tu tri, Bài thuốc chữa bệnh dân nghèo, Cao đẳng
quốc dân, Luân lý vấn đáp, Lời hỏi thanh niên... Phan Bội
Châu niên biểu, Lịch sử Việt Nam diễn ca. Đó còn là các
công trình biên khảo hết sức đồ sộ như Khổng học
đăng, Phật học đăng, Xã hội chủ nghĩa, Chu dịch, Nhân sinh
triết học, cùng với trên 800 bài thơ Nôm các loại, mấy
chục bài phú, văn tế, tạp văn khác.

Trong những ngày đầu, có tư liệu cho rằng Pháp gửi Phan Bội
Châu vào tạm sống tại nhà một người đồng chí cũ của
ông, từ khá lâu y đã về đầu thú và nhận chức sắc của
Pháp. Đó là Nguyễn Bá Trác, người mà theo tương truyền, là
tác giả của bài thơ "Hồ trường" bi tráng nổi tiếng.
Thậm chí, hơn thế nữa, Phan Bội Châu còn<a
href="http://www.chungta.com/Desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Van-Hoa/Phan_Boi_Chau_dong_phim_o_Hue_1926/"
title=""> đóng phim, một loại phim có lẽ để tuyên truyền cho
chủ nghĩa Pháp – Việt đề huề</a>!

Tuy vậy, bốn năm sau (1929), khi đã ổn định tinh thần, Phan
Bội Châu lại viết hồi kí. Đó là công việc ông đã từng
làm, và bỏ dở nửa chừng. Cuốn sách bị bỏ dở ấy có tên
là "Ngục trung thư". Nay, trong túp nhà ở Bến Ngự
(Huế), Phan Bội Châu lại viết tiếp, đồng thời chỉnh sửa
lại những trang đã viết. Đó là cuốn "Tự phán"
(tự xét định về mình) hay "Phan Bội Châu niên biểu".

Phan Bội Châu mất ngày 29.10.1940, thọ 74 tuổi. Mai táng ngay
trong chiều hôm sau tại phía trước ngôi nhà cụ ở Bến Ngự -
Huế, theo đúng di chúc của Cụ. Trước giờ lâm chung, ông đã
cố gắng đọc lên một bài khẩu chiến có những lời lẽ
thống thiết như sau :

Nay đang lúc tử thần chờ trước cửa
Có vài lời ghi nhớ về sau
Chúc phường hậu tử tiến mau.

Phan Bội Châu để lại Bản di chúc có tên gọi là "Mấy
lời vĩnh quyết" với những lời ngẫm ngợi với hậu
thế:

"Phan Bội Châu, một tên dân Việt Nam, trước lúc gần
chết mà chưa tắt hơi, kính có mấy lời thành thực từ biệt
cùng anh em đồng bào. 

Trước kia không kể, kể từ năm 1906… khiến cho người
nước kẻ ở người đi, kẻ còn người mất và bị lụy rất
nhiều, toàn là tội ác về tay tôi gây nên. Mà may quá! Từ 1925
tôi mang cái sống thừa về nước đến giờ, anh em đồng bào
đã không ai trách tội tôi mà lại quá thương yêu tôi, tôi
thực là hổ thẹn với đồng bào ta và cảm ơn vô cùng. Trải
mười lăm năm nay, nằm co trong túp lều ở Bến Ngự cùng
chiếc đò trên sông Hương, đoạn đời sống thừa của tôi,
không việc gì đáng nói và đồng bào đã rõ thừa. Bây giờ
tôi đã đến lúc lâm biệt, xin có lời từ biệt. 

Bội Châu từ xưa tới nay, đối với đồng bào đã không
chút gì là công, mà lại tội ác quá nặng. Bây giờ tôi chết,
thiệt là một tên dân trốn nợ và vỗ nợ, đồng bào có thứ
lượng cho tôi thì xác tôi tuy chết mà tinh thần tôi vẫn cảm
ơn đồng bào luôn luôn. 

 "Người đến khi gần chết, lời nói hẳn lành". Nay
tôi đã đến lúc "gần chết" đó, xin có mấy lời gan phổi
tỏ lời hy vọng cuối cùng với đồng bào: 

Đồng bào Việt Nam ta có trên hai mươi triệu, bấy nhiêu
đầu óc, bấy nhiêu tai mắt, bấy nhiêu chân tay, nếu không
biết thân yêu nhau, đồng lòng hợp sức làm cái bổn phận
quốc dân đối với Tổ quốc… Không thế, trên mặt địa
cầu sau này sẽ không có hình bóng dân tộc Việt Nam nữa, thì
Bội Châu này dầu có trốn nợ, vỗ nợ cũng may mà được
chết trước anh em, tôi lấy làm một điều hạnh phúc. 

Mấy lời trên, tôi xin từ biệt mà cảm ơn đồng
bào…

Kính,

Phan Bội Châu quyết biệt"

____________________

<div class="boxright200"><img
src="http://nhavantphcm.com.vn/sites/default/files/images/Cuong%20De.jpg"
/><div class="textholder">Cường Để</div></div>
<h2>Cường Để và Phan Bội Châu</h2>

Cường Để (1882-1951) là cháu trực hệ của hoàng tử Cảnh,
tức là cháu đích tôn 6 đời của vua Gia Long. Vì dòng dõi
hoàng thân nhà Nguyễn, nên nhiều nhà ái quốc như Phan Đình
Phùng, Phan Bội Châu đã có kế hoạch liên lạc với gia đình
ông để lập lại ngôi vua, thay vua Khải Định vì vị vua này
hợp tác với thực dân Pháp. Năm 1906 Phan Bội Châu cùng ông
trốn sang Nhật cổ động phong trào Đông Du. Ông có tư tưởng
quân chủ lập hiến và nhận làm người lãnh đạo Việt Nam
Phục quốc Đồng minh Hội.

BQM tổng hợp-VHNA

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121030/bui-quang-minh-phien-toa-lich-su-xet-xu-phan-boi-chau),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Dân Luận

Pages

Bùi Quang Minh - Phiên toà lịch sử xét xử Phan Bội Châu

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Copyright Text