<h2>Con đường Thứ ba (The Third Way)</h2>
Trong những năm gần đây, một số đảng và chính quyền dân
chủ xã hội đã chuyển dịch một cách đáng tranh cãi khỏi
những thành tố truyền thống của dân chủ xã hội -- ủng
hộ, ví dụ như, sự tư hữu hóa các ngành công nghiệp và
dịch vụ nhà nước điều hành và giảm sự điều tiết của
nhà nước đối với thị trường. Những thay đổi này được
thấy trong các chính sách của Bob Hawke và Paul Keating ở Úc, Tony
Blair ở Anh, Gerhard Schöder ở Đức, Göran Persson ở Thụy
Điển, David Lange, Roger Douglas ở New Zealand, Wim Kok ở Hà Lan và
Ricardo Lagos ở Chile. Nhìn chung, những sự thay đổi rõ ràng
trong chính sách này đã gặp phải sự phản đối đáng kể
trong số các đảng viên và người bỏ phiếu: Nhiều người
bỏ phiếu, trên thực tế, đã tuyên bố rằng lãnh đạo đảng
đã phản bội các nguyên tắc truyền thống.
Các nhà dân chủ xã hội "hiện đại hóa" phản biện rằng các
chính sách của họ thuần túy thể hiện sự thích nghi cần
thiết và thực dụng cho chủ nghĩa dân chủ xã hội trước
hiện thực của thế giới mới: hệ thống dân chủ xã hội
"truyền thống" giờ đây được đánh giá là đã trở thành
hiện thực vì nó gặp được môi trường quốc tế phù hợp
— Đồng thuận thời hậu chiến ở Bretton Woods, cái đã sụp
đổ vào thập niên 1970 (bao giờ và như thế nào để một
đồng thuận tương tự được tái dựng vẫn còn là mối quan
tâm của các nhà dân chủ xã hội). Thêm nữa, hiện nay các
đảng chính trị ở các quốc gia phát triển ngày càng khó
thắng trong các cuộc bầu cử dựa trên nền tảng cánh tả
một cách rõ rệt, bởi vì những cử tri hiện nay phần đông
là "trung lưu", nhiều tham vọng và hướng tới tiêu dùng
(consumeristic). Ở Anh, nơi những cử tri này đã từ chối Đảng
Lao Động 4 lần liên tiếp từ năm 1979 tới năm 1992, Tony Blair
và đồng nghiệp đã phải đưa ra quyết định chiến lược
để công khai tách họ khỏi thiên hướng dân chủ xã hội
mạnh mẽ của đảng mình trong quá khứ. Những thách thức của
việc xây dựng các chính sách dân chủ xã hội mới trong môi
trường này là đối tượng tranh luận sâu rộng trong nhóm
trung-tả (centre-left). Một số trung tâm nghiên cứu chính trị,
như Policy Network và Wiardi Beckman Stichting, đã và đang hoạt
động tích cực nhằm tạo điều kiện và xúc tiến cuộc tranh
luận này.
<h2>Những quan điểm của dân chủ xã hội ngày nay</h2>
Nhìn chung, các nhà dân chủ xã hội đương đại ủng hộ:
<ul><li>Những hệ thống điều tiết của nhà nước đối với
doanh nghiệp tư nhân vì lợi ích của công nhân, người tiêu
dùng và sự cạnh tranh bình đẳng. </li>
<li>Một nền kinh tế pha trộn (mixed economy) thay vì để thị
trường hoàn toàn tự do (free market) hoặc một thị trường bị
kế hoạch hóa (planned economy). </li>
<li>Ủng hộ trao đổi buôn bán bình đẳng (fair trade) thay vì
trao đổi buôn bán tự do (free trade) </li>
<li>Một hệ thống an ninh xã hội rộng lớn (mặc dù không
rộng tới mức mà các nhà xã hội dân chủ hay xã hội chủ
nghĩa hướng tới), với mục đích chống lại nghèo đói và
đảm bảo cho người dân có thu nhập khi ốm đau hoặc thất
nghiệp. </li>
<li>Các chương trình giáo dục, y tế, chăm sóc trẻ... do chính
phủ nắm hoặc tài trợ cho mọi công dân. </li>
<li>Chính sách thuế trung bình tới cao để bù đắp chi tiêu
của chính phủ, và một hệ thống thuế lũy tiến (progressive
taxation system). </li>
<li>Luật bảo vệ môi trường (mặc dù không tới mức như các
đảng Greens yêu cầu). </li>
<li>Chấp nhận nhập cư và chủ nghĩa đa văn hóa </li>
<li>Một chính sách xã hội tiến bộ và ổn định, mặc dù các
nhà dân chủ xã hội có quan điểm rất khác nhau về vấn đề
này. Một số người theo chủ nghĩa dân chủ xã hội ủng hộ
quyền làm đám cưới của người đồng tính, hoặc quyền phá
thai, cũng như một chính sách sử dụng thuốc phiện khá tự do,
trong khi một số khác không có ý kiến - hoặc công khai phản
đối các chính sách trên, cho dù sự đối lập giả tạo có
thể được dùng để tìm kiếm lợi ích chính trị. </li>
<li>Chính sách đối ngoại ủng hộ thể chế dân chủ, bảo vệ
quyền con người và, ở những nơi có thể, ủng hộ chủ nghĩa
đa văn hóa. </li>
<li>Không giống với chủ nghĩa tự do, những người dân chủ
xã hội ủng hộ các quyền xã hội (social rights), thay vì quyền
con người (human rights).</li></ul>
<h2>Những ví dụ về dân chủ xã hội</h2>
Ví dụ cơ bản của dân chủ xã hội là Thụy Điển, nước
đã phát triển rất nhanh trong nhiệm kỳ của Olof Palme. Thụy
Điển đã tạo ra một nền kinh tế mạnh từ loại hình doanh
nghiệp một chủ (sole proprietorship) cho tới các công ty đa quốc
gia (như Saab, Ikea hay Ericsson), trong khi đạt được tuổi thọ
trung bình dài nhất thế giới; tỷ lệ thất nghiệp, lạm phát,
tỷ lệ trẻ sơ sinh tử vong, nợ quốc gia và chi phí cuộc
sống thấp, cùng lúc ghi nhận tốc độ tăng trưởng kinh tế
lớn.
<div class="boxleft220"><img
src="http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Hjalmar_Brantings_portr%C3%A4tt_av_Richard_Bergh.jpg/150px-Hjalmar_Brantings_portr%C3%A4tt_av_Richard_Bergh.jpg"
/><div class="textholder">Hjalmar Branting là Thủ tướng Dân Chủ Xã
Hội đầu tiên của Thụy Điển.</div></div>
Một số người chỉ ra Nauy là một ví dụ về quốc gia dân
chủ xã hội, nơi mà Đảng Lao Động Nauy đóng vai trò quan
trọng trong lịch sử chính trị cận đại thông qua những thay
đổi mang tính dân chủ xã sau Thế chiến lần thứ hai. Ở Nauy,
hệ thống thuế lũy tiến được đưa ra và lĩnh vực kinh tế
quốc doanh giảm xuống đáng kể. Gần đây, nền kinh tế Nauy
chứng kiến sự tăng trưởng ngày càng tăng (nhiều người tin
rằng đó là do trữ lượng dầu lửa của quốc gia này).
Một ví dụ nối bật khác là tỉnh Saskatchewan của Canada, nơi
mà Liên Đoàn Phúc Lợi Chung (Cooperative Commonwealth Federation) và
hậu thân của nó là Đảng Dân chủ Mới dành thế thượng
phong kể từ năm 1944. Khi tại nhiệm, CCF và NDP đã quốc hữu
hóa các ngành công nghiệp chính, khởi động hàng loạt các
công việc công cộng, và đưa ra dịch vụ xã hội hào phóng
như dịch vụ y tế cho mọi người (sau này dịch vụ này
được thực hiện trên toàn lãnh thổ Canada) và bảo hiểm xe
ôtô công cộng. Tuy nhiên ngày nay, mặc dù vẫn duy trì triết
lý dân chủ xã hội, Đảng NDP của Saskatchewan không còn cực
tả như ngày xưa. Dưới cách nhìn hẹp hơn, tỉnh Manitoba của
Canada cũng được coi là dân chủ xã hội, với các doanh nghiệp
quốc doanh như Manitoba Hydro. Tuy nhiên đảng NDP ở Manitoba cũng
ôn hòa hơn so với CCF của Saskatchewan. Nhìn chung, các đảng
phái địa phuơng của NDP đóng vai trò đối trọng chính với
chính quyền (British Columbia, Saskatchewan, Manitoba & Nova Scotia) có
xu hướng theo Con đường Thứ ba, trong khi các đảng liên bang
và địa phương nhỏ hơn vẫn theo trường phái chủ nghĩa xã
hội dân chủ (giống với CCF).
<h2>Những phê phán chủ nghĩa dân chủ xã hôi</h2>
Dân chủ xã hội chịu phê phán từ cả phía cánh tả, bởi
những nhà tự do kinh tế và bảo thủ, và cánh hữu, bởi
những nhà xã hội chủ nghĩa và cộng sản. Đa số chỉ trích
tới từ các nhà tự do kinh tế và xã hội, người đưa ra
những lý luận sau:
<ul><li>Hệ thống dân chủ xã hội hạn chế quyền của cá
nhân, đặc biệt là tự do kinh tế, tới mức quá đáng (đây
là lý luận đưa ra bởi Friedrich von Hayek, người được cho là
đã gây ảnh hưởng tới Margaret Thatcher). </li>
<li>Sự điều tiết đặt lên thị trường bởi các nhà dân
chủ xã hội hạn chế tính hiệu quả và sự tăng trưởng của
nền kinh tế, dẫn tới sự suy giảm GDP ở quốc gia đó. Mặc
dù lý thuyết ám chỉ mức sống của mọi người đều bị
ảnh hưởng, nhưng trên thực tế chỉ có nhà tư bản là nhìn
thấy những ảnh hưởng tiêu cực, còn những người vô sản,
do được bảo vệ chặt chẽ, lại hưởng lợi. </li>
<li>Dân chủ xã hội khuyến khích thâm hụt ngân sách chính phủ
lớn (Các nhà dân chủ xã hội đáp trả rằng các chính quyền
bảo thủ ở Mỹ và Anh cũng phải chịu trách nhiệm về thâm
hụt ngân sách lớn). </li>
<li>Sự cung cấp giáo dục, y tế, chăm sóc trẻ và các dịch
vụ khác của Nhà nước dẫn tới việc hạn chế sự lựa
chọn của cá nhân.</li></ul>
Những nhà dân chủ xã hội đáp lại rằng các chính sách của
họ trên thực tế làm tăng quyền cá nhân thông qua việc nâng
cao mức sống của phần lớn dân số, tăng sự chuyển động
xã hội và giảm những mối đe dọa đói nghèo. Quyền cá nhân
cũng được đảm bảo, bởi ở nhiều nơi tồn tại các cơ sở
cá nhân thay thế. Người ta cũng cho rằng, bằng cách hạn chế
một số quyền kinh tế, dân chủ xã hội làm cho thị trường
trở nên công bằng hơn - và tự do hơn - cho các doanh nghiệp
nhỏ.
Cũng có những chỉ trích về dân chủ xã hội từ phía cánh
tả. Nhiều nhà dân chủ xã hội chối bỏ nhãn hiệu "xã hội
chủ nghĩa" và mục tiêu đạt tới "chủ nghĩa xã hội". Về
phần họ, những nhà xã hội chủ nghĩa coi dân chủ xã hội là
rào cản đối với những thay đổi xã hội mạnh mẽ. Họ cho
rằng dân chủ xã hội chỉ có thể hoạt động trong vòng
cương tỏa của hệ thống kinh tế tư bản, hạn chế rất
nhiều cải cách xã hội, và hòa mình vào hệ thống tư bản
tới mức không còn có thể nhận ra các nhà dân chủ xã hội
trong đám bảo thủ. Những chỉ trích của cánh tả cáo buộc
rằng một số nhà dân chủ xã hội chuyên nghiệp như Tony Blair
(Anh), Gerhard Schröder (Đức), và hẹp hơn là Göran Persson (Thụy
Điển), đã vi phạm những nguyên tắc bình đẳng và công bằng
xã hội thông qua việc giảm thuế, cắt giảm chi tiêu xã hội
và bớt phúc lợi xã hội, cũng như tư hữu hóa và bỏ điều
tiết các ngành công nghiệp. Tony Blair cũng nhân được nhiều
chỉ trích bởi sự ủng hộ của mình đối với Tổng thống
Bush và cuộc chiến ở Iraq
<h2>Lịch sử và tương lai của dân chủ xã hội</h2>
Nhiều chính sách đề ra bởi các nhà dân chủ xã hội ở đầu
thế kỷ 20 đã được đưa vào thực tế bởi các chính quyền
dân chủ xã hội trên toàn thế giới. Những vụ quốc hữu hóa
lớn đã diễn ra, và vai trò của nhà nước cung cấp các dịch
vụ giáo dục và y tế miễn phí hoặc được trợ cấp tăng
lên rất nhiều, và hệ thống tái phân phối thông qua thuế và
phúc lợi đã giảm rất lớn sự bất bình đẳng tài sản.
Liệu các chính sách trên có đem lại lợi ích cho xã hội, tất
nhiên, còn là câu hỏi đáng tranh cãi, và các nhà bảo thủ
vẫn tiếp tục nhấn mạnh vào việc loại bỏ những rào cản
tới thị trường hoạt động tự do, với lý luận rằng đây
là cách tốt nhất để đem lại tiến bộ xã hội trong khi mở
rộng tối đa tự do cá nhân.
Nhiều người nhìn nhận rằng dân chủ xã hội đã lùi bước
kể từ những năm 1980, với chiến thắng của Ronald Reagan ở
Mỹ và Margaret Thatcher ở Anh và sự thích nghi sau đó của các
nhà dân chủ xã hội với tư tưởng Con đường Thứ ba. Ví dụ
ở Anh, đa số các ngành công nghiệp được quốc hữu hóa
trước đây đã được bán trong những năm 1980-1990, và chính
phủ của Tony Blair, thay vì đảo ngược tiến trình này, lại
không ngần ngại tiếp tục nó. Bất bình đẳng về của cải
đã tăng ở một số quốc gia. Mặt khác, người ta thấy có
những cải cách dân chủ xã hội khó có khả năng bị đảo
ngược trong tương lai. Ví dụ, sẽ khó lòng thấy mức thuế
quay trở lại như hồi thế kỷ 19. Ngay cả ở quốc gia tương
đối bảo thủ như Mỹ, cũng có một sự điều tiết đáng kể
về y tế công cộng và bảo vệ môi trường, và những chương
trình như Medicare và Medicaid vẫn tồn tại, bất chấp sự phản
đối của khá nhiều nhà bảo thủ.
<strong>Nguồn:</strong> <a
href="http://en.wikipedia.org/wiki/Social_democracy">Từ điển Bách khoa
Toàn thư Wikipedia</a>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/13180), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét