src="http://danluan.org/files/u23/danluan_00169.jpg" /><div
class="textholder">Nhà văn Vũ Thư Hiên</div></div>
Trí nhớ tôi không đủ tốt để hình dung tương đối tường
tận cái bối cảnh không – thời gian nâng trên tay cuốn <a
href="http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237nvnvntnqn3n31n343tq83a3q3m3237nvn&AspxAutoDetectCookieSupport=1">"Bông
Hồng Vàng"</a> của Konxtantin Pautopxki, do Vũ Thư Hiên chuyển
ngữ. Buổi ấy, có vẻ như là hơi xa xưa, cách đây nửa thế
kỷ. Tôi mê bản dịch <a
href="http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237nvnvntnqn3n31n343tq83a3q3m3237nvn&AspxAutoDetectCookieSupport=1">"Bông
Hồng Vàng"</a> đến mức choáng ngợp. <em>"Làm sao để có
thể vừa lãng mạn, vừa thâm thúy, vừa mơ màng, vừa bốc
lửa như vậy được nhỉ? …"</em>, tôi nghĩ. Cho nên, dường
như chính Vũ Thư Hiên là người đã góp phần phá <em>"tan
giấc mộng vàng văn chương"</em> của tôi. Những bài luận
của tôi đã từng được thầy giáo cấp ba (nhà giáo nhân dân
Cao Hữu Nhu, tôi nhớ) nhận xét là có văn phong đặc biệt. Thơ
của tôi đã từng được in trong tuyến tập thơ Chống Mỹ
đầu tiên (tập "Ngọn Đèn đứng gác" của NXB Văn Học
thời ấy), nhưng sau khi đọc Pautopxki tôi nhận ra mình chỉ như
một cánh tay bé con chới với, mà "Bông Hồng Vàng" kia thì
như vì sao ở tít tắp xa. Tôi đành yên tâm làm khoa học –
kỹ thuật.
Không phải chỉ K. Pautopxki mà chính Vũ Thư Hiên cũng thật
huyền ảo. Huyền ảo mà tinh tường. Tinh tường vì ngay cả
chú chuồn chuồn ngô trong <a
href="http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237n1nnntn31n343tq83a3q3m3237nvn">"Miền
Thơ Ấu"</a> của nhà văn cũng biết lau mắt:
<div class="special_quote"><em>"Những con chuồn chuồn lửa lúc
lắc hai con mắt to như hai hạt đỗ tương trầm ngâm trên
những ngọn ý rĩ, thỉnh thoảng lại lấy chân lau mắt cho sáng
thêm để thưởng ngoạn. Mấy bông súng trắng xinh xắn đung
đưa gần mép ao. Những chiếc lá tre rơi lềnh bềnh trên mặt
nước khẽ rùng mình mỗi khi có gió thoảng. Lũ thờn bơn với
cặp mắt đen láy ngo ngoe trên mặt nước. Trên cao, một con bói
cá xanh biếc ngồi yên lặng như một nhà hiền triết. Thỉnh
thoảng, nó rời cành cây khô lao vút xuống nước như một mũi
tên vừa rời cây cung, rồi lộn trở về đậu vào chỗ cũ, hai
cánh xòe ra phơi gió. Trên làn nước gần như bất động,
những con kéo vó lênh khênh nhẹ nhàng trượt qua trượt lại
trong một điệu vũ khó hiểu"</em> (1).</div>
Tôi cũng có một "Miền Thơ Ấu" đầy ắp kỷ niệm với
những tinh mơ kéo te kéo tép, thả chũm bắt lươn, những phút
hồi hộp đè chặt miệng nơm giữ con cá quẫy, những khi rúc
vào đụn rơm trên nóc chuồng bò chơi trốn tìm mà không hề
biết ngứa …., nhưng trong những ngày bị giam cầm ở B14 có
lẽ nỗi khắc khoải đọa đầy tôi đã không thể bằng Vũ
Thư Hiên. Bởi vì, đối với ông:
<div class="special_quote"><em>"Tôi bao giờ cũng nhớ về tuổi thơ
của mình với tất cả niềm thương yêu dịu dàng, bởi vì
tuổi thơ của ai cũng vậy nó chứa đựng những tình cảm
đẹp nhất mà cuộc đời có thế cho ta, khi nắng bao giờ cũng
lấp lánh và gió bao giờ cũng ngát hương. Nơi miền đất tuổi
thơ, mỗi đám mây bay ngang cũng gợi ta hình dung ra những xứ
xở xa xôi từ đó nó bay đến, mặt trăng rằm nào cũng bắt ta
phải ngắm nhìn để tìm ra bóng dáng cây đa với chú Cuội cổ
tích, thậm chí một con chuồn chuồn ngô cũng có phép màu làm
cho ta biết bơi"</em> (1).</div>
"Miền Thơ Ấu" của Vũ Thư Hiên đầy chim, và ông rất yêu
chim:
<div class="special_quote"><em>"Trong các giống chim gần người tôi
thích chim gi hơn cả. Con chim bé bỏng với bộ lông màu gụ và
cái mỏ sừng mập mạp nếu được nuôi từ lúc bé tí thì
luyến chủ vô cùng. Nó không rời tôi nửa bước. Khi lớn hơn,
đã có thể tự kiếm ăn, thì nó cũng bay xa, nhưng chỉ cần
gọi "tơri, tơri.i.i..." là nó đã tự đâu xà xuống trước
mặt. So với sẻ và các loại sáo, chim gi thông minh hơn. Ấy là
tôi nghĩ thế, chứ giữa loài chim với nhau tiêu chuẩn thông
minh chắc phải khác. Một con chim bỏ loài để theo người hẳn
bị chúng chim coi là xuẩn ngốc"</em> (2).</div>
Cái tình yêu ngây dại ấy đã có lúc khiến ông uớc được
làm tù phát vãng của Nga Hoàng:
<div class="special_quote"><em>"Chao ôi, giá mấy thằng cha độc
tài ở nước tôi có được cái đức độ của Sa hoàng thì may
biết mấy! Chúng tôi sẽ được phát vãng như những nhà cách
mạng Nga lên một vùng rừng núi nào đó, kiểu Sibir hoang vu,
chứ không phải nằm mốc ra ở đây. Trong cuộc sống phát vãng
đáng mơ ước đó tôi sẽ buộc tổ sáo trên những cành xoan,
hoặc của bất cứ cây gì. Tôi sẽ nuôi những con sáo con mép
vàng hoe bằng cào cào châu chấu và cơm nguội cho tới khi chúng
khôn lớn"</em> (2).</div>
Nhưng, trong cái nhà tù nghiệt ngã của cộng sản Việt Nam, ông
chỉ dám ước có một chú chuột nuôi làm bạn. Nhưng rồi, ông
lại bắt được một chú cóc và <em>"Ðành nuôi con cóc xấu
xí kia vậy. Những ngày đầu nó còn lẩn tránh tôi, mỗi khi
tôi tới gần là nó vội vã nhảy đi. Lâu dần rồi cu cậu
cũng quen, không đến nỗi xa lánh tôi như trước. Thậm chí
thỉnh thoảng tôi có vuốt ve nó, nó vẫn ngồi im. Người ta
nói khi đụng vào cóc, da nó sẽ tiết ra một loại mủ độc,
chạm vào thì bị lở loét. Con cóc của tôi chẳng tiết ra
chất gì hết. Chắc nó không muốn hại tôi. Quen thêm chút
nữa, tôi đặt nó vào lòng bàn tay rồi đưa lên tận mắt
ngắm nghía. Nó cũng mặc. Chỉ tiếc nó không biết nói, tôi có
nói gì nó cũng không thèm đáp, chỉ giương đôi mắt thao láo
ra nhìn lại"</em> (2).
Ông đặt tên chú cóc là Arlequin. Ngày ngày ông rắc nước
đường nhử kiến vào nuôi cóc. Thế mà rồi cóc cũng trốn đi
tìm tự do, bỏ lại mình ông <em>"Trong xà lim vắng lặng hẳn.
Cứ như thể Arlequin còn đó thì xà lim không vắng vẻ đến
thế. Tôi cảm thấy hụt hẫng. Không còn nữa tiếng sột sạt
khe khẽ khi Arlequin di chuyển trên nền xi măng, chỉ có thể nghe
thấy được nếu rất chú ý. Không còn cái bóng nhỏ lui cui
lúc chỗ này lúc chỗ kia trong cái cũi người nay còn lại mình
tôi"</em> (2).
Sống trong no đủ nhưng Arlequin vẫn quyết dứt áo ra đi. Nằm
một mình, Vũ Thư Hiên triết lý:
<em>"Tôi nghĩ tới Lênin và hiểu rằng ông đã sai biết bao
nhiêu khi đặt tự do nằm trong phạm trù ý thức. Bằng sự ra
đi của nó Arlequin chứng minh điều ngược lại: tự do nằm
trong phạm trù bản năng"</em> (2).
Ông bị giam đằng đẵng chin năm trời trong hoàn cảnh như
thế. Một viên chấp pháp đã từng cảnh báo ông: <em>"Anh
bảo anh không sợ chết. Thế thì tôi phải nói để anh biết
rằng có những cái còn đáng sợ hơn cái chết. ở đây lâu
rồi anh khắc biết". Câu này tôi nhớ mãi. Càng ngẫm càng
thấy anh ta có lý. Cái đáng sợ hơn cái chết mà anh ta muốn
nói là sự ở tù vì tội chính trị. Anh cứ việc nằm xà lim
dài dài, mà không bao giờ biết được ngày về. Nhà cầm
quyền cộng sản Việt Nam, cũng như nhà cầm quyền ở bất cứ
quốc gia cộng sản nào khác, rất khoái áp dụng cái chết từ
từ cho các đối thủ chính trị. Người ta tuyên bố không một
chút ngượng ngập rằng chuyên chính vô sản là thể chế không
cần tới pháp luật. Trong thể chế này mỗi công dân là một
người tù dự khuyết. Sinh mạng anh ta nằm gọn trong tay đảng
cầm quyền. Cho tới nay, chưa có một thống kê nào đáng tin
cậy về số người bị chết mòn mỏi trong nhà tù tại các
quốc gia được gọi là xã hội chủ nghĩa"</em> (1).
<em>"Những người bị giam ở đây, bên cạnh xà lim tôi,
thường đã qua thời kỳ hỏi cung (thẩm vấn). Họ yên tâm
nằm chờ, tháng này qua tháng khác, mà cũng có thể năm này qua
năm khác, nhưng họ có cái để mà chờ: đó là ngày chắc
chắn sẽ được ra tòa lĩnh án. Chúng tôi, những người một
thời là người của Đảng (viết hoa), được Đảng đưa vào
đây để giáo dục (!), trong một vụ án được coi là để
trong nội bộ Đảng chứ không đưa ra trước pháp luật thì
cứ nằm chết đấy cho tới ngày được Đảng "giải quyết".
Không một ai có thể biết được bao giờ cái ngày ấy sẽ
tới, và Đảng sẽ "giải quyết" vụ án của chúng tôi bằng
cách nào cũng là điều không ai có thể đoán ra"</em> (1).
Ký ức tuổi thơ Vũ Thư Hiên trỗi dậy không chỉ có bắt chim,
nuôi chim, mò tôm, câu cá mà còn âm vang tiêng chuông lồng lộng
trong những sớm tinh khôi lao xao tiếng người khỏa chân giếng
nước trước khi bước lên thềm cao nhà thờ.
<div class="special_quote"><em>"Tôi thích những buổi lễ sớm ấy,
khi trong bóng đêm đang nhạt dần, con đường trước cổng nhà
tôi bỗng nườm nượp bóng người và vang lên những lời chào
hỏi niềm nở. Vào giờ ấy, thật đáng tiếc là chỉ vào giờ
ấy, làng tôi bỗng trở thành một gia đình. Mọi người đều
bộc lộ lòng yêu thương đối với nhau, và trong thâm tâm có
dễ người ta chỉ mong cho nhau sự tốt lành. Chuông nhà thờ
đổ hồi, vang vang, xua đuổi những mảng đêm cuối cùng còn
cố thủ trong những ngõ hẻm, những tán lá rậm, những bụi
cây thấp um tùm đầy gai góc. Nghe chuông gọi, ánh ban mai nhợt
nhạt bay lên từ phương Đông, tô xanh dần bầu trời mỗi phút
một mất đi màu tím. Những vì sao muộn chìm vào trong ánh sáng
của một ngày mới. Trước gác chuông cao lồng lộng, những
người đi lễ rẽ xuống những bậc đá rộng thênh thang dẫn
tới mặt nước còn u tối của cái ao nhỏ để khỏa chân cho
sạch trước khi bước vào ngôi nhà của Chúa. Mặt nước âm
thầm nuốt chửng những bóng đen đi xuống với nó rồi lại
nhả ra cho con đường lát gạch đang sáng dần lên dưới gác
chuông. Bước mấy bậc lên thềm cao của nhà thờ, tôi thành
kính khuỵu gối, đưa tay lên làm dấu. Bên mỗi cửa vào có
một bông hoa đá trong đựng nước mát, có dễ là nước mưa,
gọi là nước thánh. Nhúng mấy đầu ngón tay chụm lại vào
đó, tôi đưa mấy ngón tay ướt lên trán, làm dấu lần nữa
rồi bước theo cô tôi vào bên trong ngôi nhà của Chúa ở đó
đàn chiên của Người đang rì rầm cầu nguyện"</em> (1).</div>
Sống trong một xứ đạo toàn tòng, một gia đình ngoan đạo,
đã từng <em>"thành kính khuỵu gối, đưa tay lên làm
dấu"</em> nhưng không biết tư tưởng Mác đã len lỏi từ
đâu mà xúi bẩy cậu bé Vũ Thư Hiên có lần dám vung tay đập
vỡ tượng Đức Bà.
Năm 1949 Vũ Thư Hiên đi bộ đội, rồi theo cha làm cộng sản.
Tôi không đồng ý khi Vũ Thư Hiên bảo <a
href="http://danluan.org/node/72">"Đêm Giữa Ban Ngày"</a> là
<em>"Hồi ký chính trị của một người không làm chính
trị"</em>. Vũ Thư Hiên làm chính trị từ huyết thống, nói
khác, có gien làm chính trị.
Làm chính trị cần thiết lắm chứ. Vinh quang lắm chứ.
Triết gia Hy Lạp cổ đại Aristotle cho rằng luân thường và
chính trị có liên kết chặt chẽ với nhau, và một đời sống
thật sự đạo đức chỉ có thể có ở những người tham gia
vào chính trị. Dấn thân vào chính trị là chuyên tâm để tạo
được lợi ích chung cho mọi công dân trong cộng đồng. Khổng
Tử bảo:<em> "Chính trị là làm mọi việc cho ngay thẳng …
Nước mà có chính trị hay thì dù hèn yếu nhưng sau sẽ hùng
cường. Nước có chính trị dở thì dù lớn nhưng rồi sẽ suy
vong"</em>.
Thuở nhỏ Vũ Thư Hiên từng làm chính trị không tự giác khi
đi đưa thư bí mật của thân phụ Vũ Đình Huỳnh cho các nhà
cách mạng cộng sản. Sau này dù, có thể là tự phát, nhưng
chính là VTH đã làm chính trị thật quang minh ngay từ khi cho in
truyện ngắn "Ðêm Mất Ngủ" trên báo Văn Nghệ vào năm 1961
để bị Tố Hữu vạch mặt chỉ tên cùng Nguyên Ngọc và Ngô
Ngọc Bội là những tên xét lại hiện đại trong văn học qua
bài: <em>"Giương cao ngọn cờ tính Ðảng, chống chủ nghĩa xét
lại hiện đại trong văn nghệ</em>". Sau đó là kịch bản
<em>"Ðêm Cuối Cùng Ngày Ðầu Tiên"</em> và truyện ngắn
<em>"Ðêm Mùa Xuân"</em> làm cho tập truyện ngắn cùng tên
(Nhà xuất bản Lao động, 1963) bị thu hồi.
Giáo sư Hoàng Xuân Nhị thì lớn tiếng: <em>"Vũ Thư Hiên đã
phất cao ngọn cờ ấn tượng chủ nghĩa nhằm chống lại
đường lối văn nghệ xã hội chủ nghĩa của Ðảng"</em>!
Trong lớp học nghị quyết 9, tổ chức cho các trí thức công
tác trong các cơ quan văn hóa, Vũ Thư Hiên đã từng báng bổ
cái luận điểm được xem là sáng tạo của ĐCSVN khi bảo
rằng: Ở các nước không có giai cấp vô sản hoặc giai cấp
vô sản chưa hình thành cũng có thể thành lập chính đảng
mác-xít lê-nin-nít".
Ông còn chế riễu:
<div class="special_quote"><em>"Ðồng chí Lênin có nói: trong mọi
cách chứng minh, chứng minh bằng toán học là con đường ngắn
nhất. Tôi xin phép được dùng cách hoán vị trong toán học
để các đồng chí thấy vì sao tôi thắc mắc. Như vậy, khi
giai cấp vô sản không có, tức là nó không hiện hữu, tôi
hoàn toàn có thể hoán vị nó bằng một ký hiệu toán học
biểu thị sự không có là số không.</em>
<em>Khi con số không được thay vào cụm từ giai cấp vô sản
thì định nghĩa của Lênin trở thành rất quái dị: Ðảng
cộng sản là chính đảng của 0 (con số không)"</em> (2).</div>
Tuy nhiên, có thể chứng giám rằng Vũ Thư Hiên chỉ trình bầy
nhãn quan chính trị chứ không/chưa làm tổ chức chính trị.
Điều này thì không chỉ quốc tế mà ngay cả Hiến pháp Việt
Nam cũng không xem là có tội. Vậy mà người ta đã ngang nhiên
bỏ tù ông suốt 9 năm (1967 – 1986).
Thủ phạm tội ác tày trời này là tập đoàn Lê Duẩn – Lê
Đức Thọ. Song, vì không muốn <em>"xử sự không xứng với
tư cách trí thức"</em>, ông chỉ có thể tỏ biểu đồng tình
với bạn tù để trút nỗi căm uất của mình:
<div class="special_quote"><em>"Chúng tôi mỗi ngày một thô lỗ
thêm cùng với thời gian bị nhốt. Một hôm tôi nghe tiếng Lưu
Ðộng oang oang vang động cả một vùng:</em>
<em>- Cút mẹ mày đi! Ðừng có mang mấy thằng mất dạy nhà
mày ra dọa tao. Bảo cho thằng Lê Ðức Thọ khốn kiếp của
chúng mày biết, tao ỉa vào mồm nó! Cả cái thằng Lê Duẩn ăn
cứt nữa! Tao nguyền rủa con đĩ ngựa đẻ ra nó. Tiên sư
chúng mày! Tổ bố chúng mày!</em>
<em>Nghe Lưu Ðộng chửi thật đã con ráy! Tiếng Lưu Ðộng ồm
ồm không lẫn với tiếng người khác được. Nền văn hóa làm
cho con người bớt thật đi, bớt được là mình đi trong sự
bộc lộ cảm xúc. Thỉnh thoảng phải được sống nguyên sơ,
sống hoang dã như thế mới sướng. Tôi còn muốn nghe Lưu
Ðộng chửi nữa, nhưng đang chửi ầm ầm anh bỗng im bặt. Cơn
giận dữ bùng lên qua nhanh, anh thấy ngượng với mình, thấy
mình xử sự không xứng với tư cách trí thức" (2)</em>.</div>
Vũ Thư Hiên vạch mặt Lê Duẩn - Lê Đức Thọ:
<div class="special_quote"><em>"Hoàng Văn Hoan lầm to khi cho rằng
Lê Duẩn theo Khrushov chống Mao, Lê Duẩn là xét lại. Trên thực
tế, Lê Duẩn gần với Hoàng Văn Hoan hơn bất cứ ai trong ban
lãnh đạo Ðảng thời kỳ đó. Cả hai đều là Tiểu Mao về
tư tưởng. Cả hai cùng có chung một định hướng chính trị,
một hình dung về thể chế xã hội, một cách cai trị. Họ
không chơi được với nhau, không chung sống được với nhau,
là do những cái khác. Hoàng Văn Hoan còn có trong mình nhân cách
nhà nho, ông thích mô hình xã hội Mao vì cho rằng chỉ có nó
mới bảo đảm chắc chắn cho thắng lợi của cách mạng vô
sản, trong khi Lê Duẩn đã là người thực dụng của thời
hiện đại, Lê Duẩn thích nó vì nó bảo đảm cho ông ta ngồi
yên trên ghế độc tài. Những người biết Lê Duẩn nói rằng
Hoàng Văn Hoan nhận xét chính xác về tính cách của Lê Duẩn.
Theo Hoàng Văn Hoan, Lê Duẩn có tham vọng vô độ. Việc Lê
Duẩn vội vã gạt Hồ Chí Minh ra khỏi quyền bính bộc lộ tham
vọng này. Trong hành động Lê Duẩn là người duy lý, không
thừa nhận tình nghĩa, không hợp tác được với ai mà không
nghĩ tới chuyện hất cẳng họ. Lê Ðức Thọ có không trung
thành với Lê Duẩn sau này cũng chỉ là sự đi trước đối
thủ một bước mà thôi. Chuyện màu sắc chính trị của Lê
Duẩn thay đổi như da tắc kè nhông lại là chuyện khác, nó
thuộc về tính lá mặt lá trái của Lê Duẩn"</em> (2).
<em>"Lê Duẩn đặc biệt không ưa Dương Bạch Mai. Theo nhận
định của những người từ Nam bộ ra Bắc tập kết thì sự
không ưa này không phải vì nguyên do chính trị. Cái chính là
Lê Duẩn biết mình chẳng bao giờ có được cái mà Dương
Bạch Mai có - sự nổi tiếng với tư cách một thủ lĩnh có
trí tuệ. Dương Bạch Mai nói về Lê Duẩn: "Cháu để ý tới
cái thằng cha ấy làm chi! Tâm trí bậc nam nhi là để cho sự
nghiệp, thằng này thời chỉ lo kiếm chác vinh quang và quyền
lực, lúc nào cũng nơm nớp sợ người khác hơn mình. Sự
nghiệp và vinh quang là hai thứ khác nhau, như ngôi nhà với
nước vôi phủ bên ngoài nó, cháu à!"</em> (2).</div>
Vũ Thư Hiên kể về Dương Bạch Mai và cái chết đầy nghi vấn
của ông:
<div class="special_quote"><em>"Dương Bạch Mai, con hổ dữ chống
lại đường lối thân Trung Quốc đột tử khi ông đang dự
cuộc họp Quốc Hội tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Vào lúc giải
lao, các đại biểu kéo nhau đi uống bia ở bar, ông Mai thết
trước các bạn một chầu bia mừng sinh nhật ông hôm sau. Ông
ngã xuống. ly bia chưa cạn. Khi xe cấp cứu đến, bác sĩ Tôn
Thất Tùng định nhảy lên cùng đi tới bệnh viện thì hai thanh
niên lực lưỡng áp sát ông: "Mời bác sĩ quay lại tiếp tục
cuộc họp Quốc Hội, việc nước quan trọng hơn". Chiếc xe
cấp cứu phóng đi trước khi Tôn Thất Tùng hiểu chuyện gì
xảy ra với ông, hai thanh niên kia là ai và tại sao họ lại
ngăn cản ông đi cùng xe để săn sóc bạn ông?</em>
<em>Cái chết của Dương Bạch Mai gợi nên một nghi vấn. Ông
ngã xuống đúng vào lúc ông sắp sửa đọc một diễn văn nảy
lửa chống lại đường lối xây dựng xã hội trại lính kiểu
Mao Trạch-đông, đòi Ðảng phải cải thiện đời sống cho dân
chúng, đòi thực hiện dân chủ trong nội bộ Ðảng, trong xã
hội, và hàng loạt vấn đề khác. Bài diễn văn ông đút trong
túi áo để đọc trước Quốc Hội biến mất. Nhà báo Thái
Hồng, rất thân với Dương Bạch Mai, được đọc bản thảo
diễn văn mấy hôm trước đó nói rằng đó là một tuyên ngôn
cháy bỏng, hùng hồn và cực hay. Ðược tin ông Mai mất đột
ngột, bà Mai từ giã các cháu học sinh miền Nam ở Thủy Nguyên
về Hà Nội để làm ma cho chồng. Ngôi nhà của ông bà bị
công an gác. Bà phải làm dữ mới vào được nhà mình. Trong
nhà đồ đạc bị lục soát tung tóe"</em> (2).
<em>"Dương Bạch Mai là một trong những nhà lãnh đạo phong
trào cách mạng ở miền Nam. Ông cũng là một trí thức yêu
nước của đất Nam bộ. Ông từng du học Pháp, gia nhập Ðảng
cộng sản Pháp năm 1926. Trong cuộc nổi dậy mang tên Nam kỳ
Khởi nghĩa ông được ủy ban khởi nghĩa dự kiến làm thủ
tướng chính phủ cách mạng. Năm 1935 Dương Bạch Mai trúng cử
vào Hội đồng thành phố Sài Gòn trước sự bực bội của
chính quyền thuộc địa. Dương Bạch Mai cũng là một trong
những nhân vật chủ chốt của tờ La Lutte, tờ báo cách mạng
đầu tiên có sự bắt tay giữa những người cộng sản và
những người tờ-rốt-kít thuộc nhóm các ông Tạ Thu Thâu, Phan
Văn Hùm, Trần Văn Thạch"</em> (2).</div>
Lê Duẩn - Lê Đức Thọ táng tận như vậy đã đành, nhưng còn
"Bác Hồ" – người được xem là đã từng "đầu gối tay
ấp" với cha con Vũ Thư Hiên?
Sao mà "Bác" lại có thể để cho người ta hành xử như
thế này với người đã từng cúc cung tận tụy với mình cho
được:
<em>"Chúng nó đến, con có tưởng tượng được không, còn
tệ hơn cả mật thám Pháp nữa kia. Tay bố to, còng không vừa,
chúng nó cố ních khóa vào đến bật máu ra mà chúng nó vẫn
cố khóa bằng được. Ðến khi biết không khóa nổi, chúng nó
lấy thừng trói giật cánh khuỷu rồi điệu bố ra xe bịt bùng
chở đi. Lúc chúng nó khám nhà, mẹ quẳng cái khung kính có
giấy chứng nhận Huân chương Kháng chiến hạng nhất của bố
vào mặt chúng nó: "Các người khám kỹ cái này đi, xem ở mặt
trái nó có gì?". Chúng nó xử sự, hừm, đúng như cụ Nguyễn
Du tả: "Người nách thước, kẻ tay đao. Ðầu trâu mặt ngựa
ào ào như sôi..."</em>(2)
<em>"Trong lòng bà ông Hồ Chí Minh chết vào đêm cha tôi bị
bắt"</em>(2).
Vũ Thư Hiên thì bừng thức:
<div class="special_quote"><em>"Bây giờ tôi mới hiểu: thì ra con
người đối với Hồ Chí Minh chẳng là cái gì. Ông mơ thấy
cưỡi rồng lên thượng giới, sao vàng năm cánh mộng hồn
quanh. Con rồng, ai cũng biết, là biểu tượng của nhà vua. Ông
mơ cưỡi nó thì ông đâu phải là một người trong chúng ta.
Than ôi, lũ dân thường chúng ta làm gì có những giấc mơ như
thế. Chúng ta chỉ mơ thấy cưỡi trâu, cưỡi bò, cưỡi ngựa.
Sang lắm thì cưỡi bình bịch là cùng. Lẽ ra tôi phải hiểu
sớm hơn mới phải: bác Hồ của tôi từ lúc đang phải sống
lẩn lút để làm cách mạng đã ôm ấp mộng ước làm vua. Ông
có chí lớn để thực hiện nó. Và ông đã thực hiện
được.</em>
<em>Con người là vốn quý nhất, tôi từng nghe ông nói với
mọi người trong lần gặp anh hùng La Văn Cầu ở Thác Dẫng,
mùa thu năm 1950. Stalin cũng nói thế. Mao Trạch Đông cũng nói
thế.</em>
<em>Mà đúng: con người chỉ là vốn thôi, để kinh doanh cái gì
đó. Khi là vốn, nó thôi là Người"</em> (2).</div>
Bổ túc cho nhận định trên là câu chuyện về Phó chủ tịch
Nước Tôn Đức Thắng:
<div class="special_quote"><em>"Vào thời kỳ có cuộc đấu tranh
giữa hai đường lối việc nhiều nhân vật cao cấp bị công an
mật theo dõi không còn là chuyện lạ. Thậm chí các công an
viên được phân công theo dõi đại tướng Võ Nguyên Giáp còn
khoe với bè bạn công việc vinh quang của họ. Ðến nhà cách
mạng cao niên rất mực hiền lành Tôn Ðức Thắng cũng không
thoát khỏi con mắt cú vọ của Lê Ðức Thọ. Mà cụ đâu
phải người thèm muốn chức quyền. Với đám con cháu, cụ Tôn
bảo: "Tụi bay đừng có kêu tao bằng phó chủ tịch nước, nghe
ngứa cái con ráy lắm! Người ta đặt đâu tao ngồi đó, chớ
tao không màng cái chức chi hết". Ngoài việc dự các nghi lễ
long trọng bắt buộc phải có mặt cụ, cụ không làm việc gì
khác ngoài một việc cụ thích thú hơn cả là sửa xe đạp.
Làm phó chủ tịch nước, ông thợ máy ngày trước buồn tay
buồn chân. Hết xe đạp hỏng cho cụ chữa, anh em bộ đội
bảo vệ và nhân viên phục vụ phải lấy xe của người nhà
mang vào cho cụ kẻo ngồi không cụ buồn. Thương cụ quá, đôi
khi họ còn làm cho xe trục trặc đi để dắt đến nhờ cụ
sửa giùm. Một người bạn tôi quen thân với cụ Tôn, cha anh
trước kia là đàn em cụ, kể rằng một hôm anh đến thăm cụ,
vào thời gian Nghị quyết 9, thì cụ dắt anh vào phòng riêng
thì thào: "Mầy có thấy lính kín theo mầy tới đây không
mầy?" Anh ngạc nhiên quá. Tưởng anh lo lắng cho cụ, cụ mỉm
cười hiền hậu: "Là tao lo cho tụi bây, chớ tao hổng lo cho
tao. Trong nhà tao nè, lính kín hổng có thiếu"</em> (2).</div>
Tuy vậy, Vũ Thư Hiên vẫn "bênh" cụ Hồ:
<div class="special_quote"><em>"Tôi được đọc khá nhiều về
Stalin, Mao Trạch-đông, Kim Nhật-thành, Ceaucescu... Mới thấy
chúng ta còn may lắm - Hồ Chí Minh của ta hơn hẳn họ về lòng
nhân ái. Nếu không phải ông mà là họ, chắc chắn tấn bi
kịch xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam đã lớn hơn nhiều. Và
riêng tôi, hẳn đã đi tù sớm hơn, hoặc đã chết trong tù,
nếu như không bị bắn tắp lự. Tôi cho rằng sự biết ơn
người có quyền giết mà không giết mình cũng là cái nên có
trong lòng chúng ta"</em> (2).
<em>"Tôi cũng chẳng căm thù người đứng đầu cái nhà nước
đang hành hạ tôi. Tôi biết, ông không phải là thủ phạm. Nói
cách khác, không phải đầu vụ. Cũng không phải tôi muốn bào
chữa cho ông Hồ. Khi ông đã kề đùi kề vế với Duẩn, với
Thọ, thì mọi việc làm của họ ông đều có dự phần, vinh
cũng như nhục. Nhưng tôi tin nhận xét của cha tôi - ông Hồ
không phải người ác. Không hiểu sao ông lại làm ngơ để
xảy ra vụ án thảm khốc này?"</em> (2)
<em>"Theo cha tôi nói lại thì ông Hồ cũng không chủ trương
dùng bạo lực để thống nhất đất nước. Ông Hồ thật sự
tin rằng sau hai năm đất nước bị chia cắt tạm thời sẽ có
tổng tuyển cử và thắng lợi chắc chắn sẽ đến với những
người cộng sản. Những ngày ở trong rừng Việt Bắc, cha tôi
kể, mỗi khi sắp mở một chiến dịch ông Hồ trở nên bẳn
gắt và hút thuốc lá luôn miệng, có khi thức trắng đêm. Ông
hiểu rằng gắn liền với mỗi thắng lợi trên chiến trường
là máu chiến sĩ, đồng bào phải đổ ra"</em> (2).</div>
Để chứng minh luận điểm <em>"Hồ Chí Minh của ta hơn hẳn
họ về lòng nhân ái"</em>, Vũ Thư Hiên dẫn ra sự gớm ghiếc
của Mao Trạch Đông:
<div class="special_quote"><em>"Mao muốn thế giới thấy dưới sự
lãnh đạo của ông ta, trong một thời gian cực ngắn Trung Quốc
sẽ vươn lên ngang tầm với các nước tiên tiến trên thế
giới. Chẳng hạn ông chủ trương trong vài năm Trung Quốc phải
đạt được sản lượng gang vượt nước Anh. Ông hô hào, ông
ra lệnh. Thế là từ năm 1958 trên đất nước bao la các lò
luyện thép sân sau mọc lên như nấm. Nhà nhà luyện gang,
người người luyện gang. Các hợp tác xã nông nghiệp không
chú ý tới trồng lúa, trồng cao lương nữa, dồn sức vào
luyện gang. Người ta phá tủ quần áo, chẻ bàn học, mang cả
ban thờ ông bà ông vải ra đốt lò. Gang ra ùn ùn. Nhưng chẳng
nền công nghiệp nào cần tới thứ gang ấy, chúng chẳng để
làm gì.</em>
<em>Mấy anh bác học nhà quê trình lên Mao một con toán lập theo
quy tắc tam suất: nếu một con chim sẻ một ngày ăn hết bằng
này hạt thóc thì toàn bộ chim sẻ ở Trung Quốc một ngày sẽ
ăn hết bao nhiêu, một năm sẽ ăn hết bao nhiêu? Hiện ra những
con số khủng khiếp. Người cầm lái vĩ đại bèn hạ bút một
nhát ra lệnh tiêu diệt bằng hết lũ chim ăn hại. Gần một
tỷ dân đổ ra đồng, khua chiêng, gõ mõ, thúc trống, đập
mẹt, đập thùng, đốt pháo... làm cho trăm họ chim chóc kinh
hồn táng đởm bay tán loạn, bay mãi, bay mãi, không dám đáp
xuống, không còn chỗ nào yên để đáp xuống, cho tới khi rã
cánh thì rơi xuống mà chết, hoặc để bị đập chết. Tôi
rùng mình khi nhìn thấy những bức ảnh chụp xác chim chồng
chất cao như đống rạ trên họa báo Trung Quốc. Thiên nhiên
lập tức cho Mao một cái tát trời giáng. Mất mùa. Sâu bệnh.
Không còn chim để bắt sâu. Cùng với chim sẻ, mọi giống chim
biến mất trên đại lục mênh mông. Nạn đói hoành hành"</em>
(2).</div>
Nhiều người từ lâu đã nhìn thấy Mao Trạch Đông không chỉ
ghê sợ đối với nhân dân Trung Quốc mà còn với nước ta. Vũ
Thư Hiên kể:
<div class="special_quote"><em>"Vào năm 1961, từ lâu trước khi có
nghị quyết 9, từ Bắc Kinh sư Thiện Chiếu viết thư về cho
Trung ương: "Tôi muốn chắp cánh bay về phương Nam để cấp
báo các đồng chí biết rằng chớ có tin Mao Trạch Đông. Nó
là một con ác quỷ... " Ông lập tức bị Hồ Chí Minh hốt
hoảng triệu về nước. Ông về, sống lầm lũi một mình trong
một căn phòng nhỏ được cấp theo tiêu chuẩn. Người ta cho
ông một chỗ làm để không làm gì cả ở Uỷ ban Khoa học Xã
hội, với chức danh chuyên viên triết học. Tết Ất Tỵ (1965),
thứ trưởng Bộ Văn hóa Hà Huy Giáp tới thăm ông, hỏi ông sao
Tết đến mà hương lạnh khói tàn, thì ông già Thiện Chiếu
đi cuồng trong căn phòng hẹp mà kêu lên: "Còn vui chi mà nói
chuyện Tết nhứt! Tết này ta tưởng nhớ tới Quang Trung! Tổ
tiên đổ biết bao nhiêu xương máu mới đuổi quân xâm lược
ra ngoài bờ cõi, nay con cháu rượu thịt rước chúng vào nhà,
ta ăn Tết sao đang!" Thứ trưởng họ Hà thấy ông già ăn nói
bặm trợn hãi quá, đặt vội quà Tết lên bàn, rông
thẳng"</em> (2). </div>
Theo Vũ Thư Hiên thì tất cả tội lỗi của cuộc chiến tranh
Nam - Bắc tương tàn đều chỉ do Lê Duẩn:
<div class="special_quote"><em>"Lê Duẩn không giấu giếm chê bai
Hồ Chí Minh không dám chủ trương dùng bạo lực giải phóng
miền Nam thống nhất đất nước. "Bác còn do dự, chớ khi rời
miền Nam tui đã chuẩn bị hết cả rồi. Với tui chỉ có uýnh
thôi, uýnh cho tới thắng lợi cuối cùng"</em> (2).
<em>"Lê Duẩn, nhà lãnh đạo toàn quyền vào những năm đó,
không cần suy nghĩ nhiều, chọn tư tưởng Mao và mô hình Trung
Quốc làm nền tảng cho cách cai trị. Ðó là sự lựa chọn duy
nhất có thể có đối với Lê Duẩn, sự lựa chọn bẩm sinh,
thích hợp nhất. Có anh nhà quê ra tỉnh nào mà lại thích thú
những sự phiền toái, những cái đòi hỏi phải động não
trong đời sống thành thị. Vốn là một nhân viên bẻ ghi
đường sắt trước khi trở thành nhà độc tài, Lê Duẩn tất
nhiên muốn chỉ bằng một cú gạt là bắt được con tàu quốc
gia chạy theo hướng mình muốn"</em> (2).</div>
<center>*</center>
Trong <a href="http://danluan.org/node/72">"Đêm Giữa Ban Ngày"</a>
còn một người rất hay được Vũ Thư Hiên nhắc đến là
Hoàng Minh Chính:
<div class="special_quote"><em>"Cứ như sự giải thích của Ban Tư
tưởng - Văn hóa Trung ương Ðảng khóa VI (1986-1991) vào tháng
11.1991 thì từ đầu những năm 60 Ðảng đã phát hiện một
nhóm chống Ðảng mà hạt nhân gồm ba người : Ðặng Kim Giang,
Vũ Ðình Huỳnh, Hoàng Minh Chính; rằng nhóm này từ tháng 9 năm
1963 đã chủ trương phá hoại Hội nghị Trung ương lần thứ 9,
âm mưu truất bỏ Trung ương nhằm lập ra một Trung ương
mới...</em>
<em>Ðể tăng thêm tính thuyết phục người ta dẫn đoạn trích
lời khai của Hoàng Minh Chính: "Ngay từ khi mới thành lập, tổ
này (tổ lãnh đạo 3 người) đã mang đầy đủ tính chất và
nhiệm vụ của Ban chấp hành Trung ương tương lai" mà mục tiêu
là "truất bỏ Trung ương đi, quyết định ra đường lối mới
và bầu ra Trung ương mới để điều hành"</em> (2).</div>
Trong những ngày <em>"chung lưng đấu cật"</em> đấu tranh vì
nền dân chủ đất nước tôi thường băn khoăn day dứt khi
láng máng nghĩ điều này: <em>"Không biết ông Hoàng Minh Chính
có trách nhiệm gì trong cái oan khuất của vụ án "Xét lại
Chống Đảng"?"</em>.
Tôi vốn rất nể trọng ông Hoàng Minh Chính, không chỉ vì
tuổi tác mà còn vì được biết, ở Việt Nam, ông là một
trong những người đầu tiên đã đặt vấn đề xét lại chủ
nghĩa Mác, xét lại chủ trương đường lối của ĐCSVN. Tôi
cũng rất cảm phục cái khí tiết cương cường của ông. Tuy
nhiên, giữa ông với tôi có một bất đồng sâu sắc.
Tôi cho rằng đấu tranh dân chủ trong môi trường chuyên chính
vô sản vừa tàn bạo vừa hết sức lão luyện, tinh vi như ở
Việt Nam thì cần kiên trì trường kỳ mai phục. Dù đã có tổ
chức cũng vẫn phải biểu hiện như không. Chỉ công khai và
đứng bật dậy (Đúng Bật Dậy) khi tổ chức đủ mạnh, lực
lượng đủ đông. Trước mắt phải tập trung "Khai dân
trí", phải cải tạo nhận thức cho xã hội, trong đó có cả
những đảng viên Cộng sản, cả những người lãnh đạo
ĐCSVN. Nhiệm vụ này hết sức khó khăn vì bộ máy tuyên
truyền của đảng Cộng sản quá đồ sộ, quá chuyên nghiệp.
Song, ta có cái thế là ta có lẽ phải, ta là chính nghĩa. Tôi
tin rằng nếu theo đường lối ấy thì ngày nay ta đã có thể
có tổ chức đủ mạnh rồi. Ông Hoàng Minh Chính thì ngược
lại. Ông không quan tâm nhiều đến đấu tranh tư tưởng-lý
luận mà rất hăng hái khích lệ cả những người công khai
phất cờ, tuyên xưng lãnh tụ trong khi sát cánh cùng họ hầu
như chưa có ai!
Dẫu sao, Hoàng Minh Chính cũng như Vũ Thư Hiên … đều là
những bụi vàng quý giá góp phần đúc nên "Bông Hông Vàng"
mơ ước trong tôi.
Rút trong cuốn "ĐÊM DÀY LẤP LÁNH"
<strong>Nguyễn Thanh Giang</strong>
Số nhà 6 – Tập thể Địa Vật lý Máy bay
Trung Văn – Từ Liêm – Hà Nội
Điện thoại: (04) 35 534370
____________________
Ghi chú:
(1) Vũ Thư Hiên – <a
href="http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237n1nnntn31n343tq83a3q3m3237nvn">"Miền
Thơ Ấu"</a>
(2) Vũ Thư Hiên – <a href="http://danluan.org/node/72">"Đêm Giữa
Ban Ngày"</a>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11966), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét