nổi về chủ đề trí thức. Đặc biệt các ý kiến trái
chiều về phát biểu của GS Ngô Bảo Châu đăng trên báo tuổi
trẻ online qua bài trả lời phỏng vấn của GS với báo này.
<img src="http://danluan.org/files/u23/danluan_00006.jpg" width="500"
height="400" alt="danluan_00006.jpg" />
<em><div class="rightalign">Giáo sư Ngô Bảo Châu</div></em>. Ảnh sưu
tầm trên mạng
Trong các ý kiến đó thì có thể phân làm hai nhóm: nhóm thứ
nhất phản bác, phê phán GS Ngô Bảo Châu vì cho rằng GS Châu
đã khuyến khích, tiếp sức, bào chữa cho loại trí thức
<em>"trùm chăn"</em> vốn đã quá nhiều ở Việt Nam nay càng
nhiều hơn và <em>"trùm chăn"</em> kỹ hơn vì phát biểu của
GS Châu (nhóm này nhiều hơn); Nhóm thứ hai đồng ý với quan
điểm của GS Châu, thậm chí có người còn nói trí thức và
phản biện chẳng liên quan gì nhau hoặc đừng bắt trí thức
phải phản biện vì họ chỉ cần làm tốt chuyên môn là đủ
rồi…
Sau khi đọc bài trả lời phỏng vấn của GS Ngô Bảo Châu tôi
thấy GS Châu nói đúng tuy nhiên GS nói như vậy chưa đủ, nên
bị dư luận phản đối nhiều.
Chúng ta cần phân biệt khái niệm thế nào là trí thức với
khái niệm trách nhiệm công dân của trí thức. Trong phát biểu
của GS Ngô Bảo Châu nhấn mạnh đến định nghĩa trí thức mà
không nói trách nhiệm công dân của trí thức (hoặc nói một
cách mờ nhạt). Trong khi đó những người bình luận hoặc
phản đối lại nói đến trách nhiệm công dân của trí thức,
trong số đó có người nhầm lẫn cho rằng một trong các điều
kiện cần có để được gọi là trí thức là phải phản
biện (trách nhiệm công dân). Tôi cho mấu chốt thứ nhất của
vấn đề là ở điểm này, khi đã phân biệt được hai khái
niệm này thì ta thấy cả hai phe đều có lý cả mà không hề
mâu thuẫn.
Như mọi người đều biết, mọi công dân phải có trách nhiệm
đối với đất nước, dân tộc, cộng đồng (trách nhiệm công
dân). Chúng ta lại có câu: <em>"Nắm người có tóc chứ không
ai năm kẻ trọc đầu"</em>. Tầng lớp trí thức là tầng lớp
hiểu biết nhất mà không phản biện thì ai phản biện? Vì
vậy chúng ta (xã hội) đòi hỏi người trí thức phải phản
biện là đòi hỏi chính đáng chứ không thể nói phản biện
thì tốt còn không thì cũng chẳng sao. Trong một chừng mực nào
đó, vấn đề cụ thể nào đó, nếu anh thấy những vấn đề
nóng bỏng của đất nước, những việc làm nguy hại đến an
ninh quốc gia, cộng đồng… mà làm ngơ tức là anh đã gián
tiếp tiếp tay cho cái ác nên không thể nói anh là người
lương thiện. Trong trường hợp này không thể gọi anh là trí
thức chân chính mà là trí thức lưu manh. Một người có hiểu
biết nói riêng và trí thức nói chung nếu thấy điều không
phải, không đúng mà làm ngơ thì khó có thể coi là người
chân chính. Tôi không đồng ý với GS Ngô Bảo Châu khi ông cho
rằng <em>"giá trị của trí thức là giá trị của sản phẩm
mà anh ta làm ra, không liên quan gì đến vai trò phản biện xã
hội."</em> Giả sử ta so sánh hai trí thức ngang ngửa nhau về
chuyên môn, trong đó trí thức A có tham gia phản biện xã hội,
còn trí thức B thì không. Trong mắt mọi người chắc chắn
công dân A có giá trị cao hơn công dân B vì công dân A có trách
nhiệm với xã hội hơn, có đóng góp nhiều hơn công dân B. GS
Châu chỉ đúng nếu tách biệt con người trí thức ra khỏi con
người công dân, nhưng rỏ ràng con người công dân bao trùm,
lớn hơn con người trí thức. Hay nói một cách khác một con
người (công dân) có nhiều thuộc tính thì <em>"trí
thức"</em> là một trong các thuộc tính đó, nếu anh phản
biện hay không phản biện thì thuộc tính <em>"trí thức"</em>
không thay đổi nhưng thuộc tính khác (tinh thần trách nhiệm,
đạo đức…) sẽ thay đổi nên giá trị con người anh cũng
khác đi. Lấy ví dụ GS Ngô Bảo Châu là trí thức lớn được
mọi người yêu mến, nhưng ông lại còn lớn hơn, mọi người
quý trọng hơn khi ông tham gia phản biện vụ khai thác boxit ở
Tây Nguyên hay khi ông bình luận về vụ án Cù Huy Hà Vũ. Mặc
dù là nhà khoa học nổi tiếng nhưng nhiều người quý ông ở
tính cách, trách nhiệm của ông qua việc ông phản biện hơn
danh hiệu khoa học của ông (dĩ nhiên là phản biện đó được
gia tăng giá trị rất nhiều là vì nó gắn liền với sự nổi
tiếng trong khoa học của ông) vì họ cho rằng ở Việt Nam trí
thức có chính kiến và thể hiện chính kiến còn quá hiếm
trong lúc nhu cầu lại rất lớn.
Điều mấu chốt thứ hai gây nên sự phản ứng GS Châu là GS
không đòi hỏi người trí thức phải phản biện, coi phản
biện không liên quan gì đến giá trị trí thức (mặc dù vẫn
tôn trọng các phản biện đó) trong bối cảnh đất nước có
nhiều sự kiện nóng bỏng liên quan đến an ninh quốc gia, sự
tồn vong của dân tộc … nhưng hầu như trí thức Việt Nam
trong nước ít quan tâm chứ chưa nói phản biện. Trí thức là
tầng lớp hiểu biết nhất nên được đặt nhiều hy vọng và
trách nhiệm nhưng những phản biện mà trí thức đóng góp cho
xã hội như hiện nay là quá ít làm cho người dân thất vọng.
Trong lúc người dân đòi hỏi trách nhiệm ở trí thức mà GS
Châu lại có phần dể giải về trách nhiệm đó nên có sự
phản ứng là điều tất nhiên. Tuy nhiên nếu đọc kỹ ta thấy
cuối câu trả lời, GS Châu có nói <em>"Tôi quan niệm vai trò
của trí thức là như vậy, anh ta có vai trò gây sức ép lên
người lãnh đạo, nhưng cũng như lãnh đạo, anh ta không độc
quyền chân lý"</em>. Phần trên của câu trả lời ông nói
phản biện không liên quan đến giá trị trí thức, nhưng phần
dưới lại nói <em>"anh ta (tức trí thức – TG) có vai trò gây
sức ép lên người lãnh đạo"</em>. Với câu này thì dường
như GS đã thừa nhận vai trò phản biện của trí thức. Vì
vậy theo tôi một số ý kiến phản bác GS có lẽ có phần nóng
vội, không cần thiết. Đối với tôi đến giờ phút này tôi
vẫn kính trọng GS Châu vì những gì ông đã phản biện cũng
như phát biểu trên tuoi trẻ online vừa qua (về vai trò của
phản biện, về lãnh đạo cần phải ứng xử với phản biện
ra sao, không ai được độc quyền chân lý…).
Để kết luận bài này tôi có thể nói rằng: cần phải phân
biệt khái niệm trí thức với khái niệm trách nhiệm công dân
của trí thức. Phát biểu của GS Ngô bảo Châu về thế nào là
trí thức không sai tuy nhiên lại có phần nào đó dể giải
với trách nhiệm công dân của trí thức. Còn những người
đòi hỏi trí thức phải phản biện xã hội cũng hoàn toàn
chính đáng nhưng không nên coi phản biện là một điều kiện
để gọi một người nào đó là trí thức.
Nha Trang, ngày 31 tháng 01 năm 2012
<strong>Hồ Quang Huy</strong>
ĐT: 0905029813
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11491), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét