nhiều cuốn sách đề cập đến các vấn đề đương thời gây
được sự chú ý trong dư luận như: "Đối Thoại với Tương
lai", "Cải cách và Phát triển", "Văn hóa và Con
người"…
Ông Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch, Tổng giám đốc Công ty
InvestConsult Group, một trong những doanh nghiệp đầu tiên hành
nghề tư vấn, đầu tư trên thị trường Việt Nam. Ngoài kinh
doanh, ông còn là một nhà nghiên cứu về các lĩnh vực kinh
tế, văn hóa, giáo dục, triết học. Ông Nguyễn Trần Bạt là
tác giả của nhiều cuốn sách đề cập đến các vấn đề
đương thời gây được sự chú ý trong dư luận như: "Đối
Thoại với Tương lai", "Cải cách và Phát triển", "Văn
hóa và Con người"…
Nhân dịp kỷ niệm 66 năm Ngày Quốc khánh 2/9, chúng tôi mời
ông Nguyễn Trần Bạt đối thoại về chủ đề: Độc lập -
Tự do - Hạnh phúc. Đây là tiêu ngữ thiêng liêng được Chủ
tịch Hồ Chí Minh đặt dưới Quốc hiệu của nước Việt Nam
Dân chủ Cộng hoà (nay là nước Cộng hòa XHCN Việt Nam), từ
khi lập nước đến nay.
<em>Phóng viên: 66 năm qua, Độc lập -Tự do - Hạnh phúc đã
trở thành một tiêu ngữ rất quen thuộc đối các công dân
Việt Nam. Tuy nhiên, sự quen thuộc của nó không bao giờ làm
giảm đi tính thiêng liêng và giá trị của nó, đúng không thưa
ông?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Đúng thế! Có lẽ cái
tiêu chuẩn số một, tư tưởng số một và nguyên lý số một
của Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là độc lập dân tộc.
Thứ hai là tự do và dân chủ. Và có một tư tưởng nữa
không nằm trong cái logo ấy, đó là đại đoàn kết dân tộc.
Không có tội ác nào lớn hơn đối với đất nước bằng tội
ác làm mất sự đoàn kết dân tộc. Cho nên 3 tư tưởng: Độc
lập dân tộc, Tự do - dân chủ và Đại đoàn kết dân tộc là
ba điểm mấu chốt trong toàn bộ hệ thống tư tưởng chính
trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Còn ba tiêu chí độc lập, tự do và hạnh phúc là những giá
trị phổ quát của nhân loại, đã được khẳng định rộng
rãi trên thế giới. Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu
tiên trong lịch sử chính trị hiện đại của chúng ta đã hội
nhập với các giá trị của thế giới bằng 3 chữ vĩ đại
như thế trong tiêu chí sáng tạo ra nền cộng hòa của chúng ta.
<em>Phóng viên: Vậy lý tưởng này, trong bối cảnh hôm nay, cần
được hiểu như thế nào?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Tôi nghĩ rằng từ lý
tưởng chính trị đến hiện thực chính trị là cả một bài
toán để giải quyết về sự tương thích các điều kiện và
thực tế với lý tưởng.
Đây là một công việc khó, một công việc rất vất vả cho
mọi thế hệ chính trị, kể cả thế hệ lãnh đạo hiện nay,
đứng đầu là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, chắc chắn còn
rất vất vả để hiện thực hóa tư tưởng này của Chủ
tịch Hồ Chí Minh. Dân tộc chúng ta phải rèn luyện một bản
lĩnh để bảo vệ nền độc lập, với nội hàm của chữ
độc lập ngày càng phức tạp.
Chúng ta phải đủ năng lực để kinh tế độc lập, chúng ta
phải đủ thông thái để chính trị độc lập, chúng ta phải
giữ gìn bản sắc để văn hóa độc lập. Chúng ta phải nâng
cao hiệu lực về việc phát triển con người để con người
Việt Nam được độc lập.
Một dân tộc mà nhân dân của nó không có những phẩm chất
để yêu mến giữ gìn và đủ bản lĩnh để giữ gìn nền
độc lập thì dân tộc ấy trên thực tế chỉ độc lập về
mặt Nhà nước chứ không phải độc lập về mặt dân tộc.
Độc lập không chỉ là bản lĩnh Chính phủ, không chỉ là
bản lĩnh đảng chính trị mà là bản lĩnh ấy phải phổ cập
đến mức trở thành bản lĩnh của nhân dân.
<em>Phóng viên: Thế còn tự do, ngày nay nên hiểu như thế
nào?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Tự do – rất nhiều
người hiểu sai chữ này. Tự do vừa là cái bên trong mình,
vừa là điều kiện bên ngoài. Điều kiện bên ngoài của tự
do chính là dân chủ. Dân chủ chính là tiêu chuẩn môi trường
để khái niệm tự do được tôn trọng.
Còn Độc lập dân tộc cũng là điều kiện để đảm bảo tự
do, bởi vì nếu không Độc lập dân tộc, lệ thuộc vào nước
ngoài, đất nước chúng ta không tự do thì dân chúng ta không
tự do được.
Vì thế cho nên Độc lập và dân chủ là các điều kiện bên
ngoài để cho khái niệm tự do được bảo vệ hay là được
đảm bảo có môi trường phát triển.
<em>Phóng viên: Thưa ông, lý tưởng Độc lập - Tự do - Hạnh
phúc đã từng có một sức mạnh vô cùng to lớn, biến thành
động lực và khát vọng giúp dân tộc chúng ta dành chiến
thành trong những cuộc chiến tranh khốc liệt và không cân
sức. Vậy trong thời bình, Độc lập - Tự do có ý nghĩa như
thế nào, có vai trò và vị trí như thế nào trong công cuộc
hiện đại hóa quốc gia?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Có rất nhiều người nói
với tôi, yêu nước là phải hy sinh cho đất nước. Tôi cười,
tôi nói rằng yêu nước là phải làm cho đất nước đáng yêu.
Chủ nghĩa yêu nước trong thời bình, chủ nghĩa yêu nước
hiện đại chính là làm cho đất nước mình đáng yêu hơn,
để cho sự yêu nước là tình cảm tự nhiên của mỗi con
người. Bất kỳ cái gì làm cho đất nước chúng ta xấu hơn,
ít hấp dẫn hơn với con người trong nước và ngoài nước thì
trong chừng mực nào đó đều có nghĩa là không yêu nước.
Đấy là chủ nghĩa yêu nước hiện đại, là tự do hiện đại
và tôi nghĩ rằng chúng ta phải phấn đấu theo ba nguyên lý tư
tưởng chính trị quan trọng nhất của Bác Hồ là Độc lập
dân tộc, Tự do dân chủ và Đại đoàn kết dân tộc.
<em>Phóng viên: Quan sát tình hình trong nước hiện nay, nhất là
những thay đổi sau gần 25 năm chúng ta có chính sách Đổi
mới, cá nhân ông có hài lòng hay không với tốc độ phát
triển của đất nước ta hiện nay?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Có nhiều người đang
đòi hỏi đất nước, đòi hỏi nhà nước phải thỏa mãn họ,
thỏa mãn một số tiếu chuẩn nào đó. Tôi thì khác, tôi luôn
luôn cho rằng mọi hiện thực xã hội đều là hệ quả tất
yếu và khách quan của năng lực của một dân tộc.
Năng lực của dân tộc ấy có trong đó cả năng lực của
chúng ta, những người dân, năng lực của nhà nước, năng lực
của chính phủ, năng lực của đảng chính trị. Chúng ta không
thể sốt ruột đòi hỏi cái vượt quá khả năng của Nhà
nước và của Đảng cũng như của người dân. Bản chất của
sự phát triển chính là tạo ra những tiêu chuẩn nhận được
sự đồng thuận hay là phù hợp với năng lực của tất cả
các lực lượng cấu tạo ra xã hội của chúng ta.
<em>Phóng viên: Tóm lại là ông có hài lòng hay không, thưa
ông?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Tôi không đặt ra vấn
đề tôi có hài lòng không. Bởi vì mà đặt ra vấn đề hài
lòng tức là tôi đánh giá. Có lẽ trong đời sống tư tưởng
chúng ta phải thay đổi quan niệm như thế. Tôi không đặt ra
vấn đề đó. Tôi nghĩ rằng chúng ta phấn đấu để dần dần
nâng cao tất cả các chỉ giới ấy lên chứ không phải là
đưa ra các đòi hỏi cục bộ. Bởi vì tôi có khách quan đến
mấy đi nữa thì đòi hỏi của tôi vẫn là đòi hỏi cục bộ.
Đòi hỏi của cả một số lượng đông hơn tôi cũng không
đại diện cho đòi hòi có chất lượng khách quan toàn xã hội.
Cần hiểu chính trị chính là điểm cân bằng giữa đòi hỏi
của tất cả các lực lượng xã hội.
<em>Phóng viên: So với tốc độ phát triển của thế giới
hiện nay, theo ông Việt Nam chúng ta đang ở vị trí nào? Liệu
chúng ta đã phát huy được hết tiềm năng nội sinh của dân
tộc để đi đúng với sức mình hay chưa?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Chúng ta đưa ra các mong
muốn lớn hơn khả năng của dân tộc chúng ta, cho nên không bao
giờ có sự thỏa mãn của xã hội đối với tốc độ phát
triển và đừng đi tìm kiếm cái đấy một cách vô ích. Nếu
xã hội phát triển đến một mức nào đó thì lại có đòi
hỏi mới, đòi hỏi mới bao giờ cũng cao hơn, xa hơn, phiêu lưu
hơn, lãng mạn hơn khả năng của chúng ta.
<em>Phóng viên: Thưa ông, để thúc đẩy kinh tế-xã hội đất
nước phát triển, chúng ta đang đối diện với những vấn
đề rất lớn. Trong bài viết của Thủ tướng Nguyễn Tấn
Dũng công bố trước khi Chính phủ khóa XIII ra mắt tại Quốc
hội, đã đặt ra ba trọng tâm ưu tiên giải quyết. Đó là
cải cách đổi mới thể chế, phát triển nguồn nhân lực và
hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng. Đặt ra ba vấn đề
này là rất trúng nhưng giải quyết được lại không hề đơn
giản. Theo ông trong lĩnh vực hoàn thiện thể chế chúng ta cần
ưu tiên những điểm gì?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Tôi cảm nhận một cách
khá thiện cảm với nguyên lý 3 đột phá như vậy của Thủ
tướng. Quả thật đấy là 3 vấn đề của đời sống chúng
ta, nhưng nội hàm của cả 3 khái niệm ấy cần được cụ
thể hóa. Ví dụ cải cách thể chế thì phải hiểu thể chế
là gì. Có phải là luật pháp không? Thể chế có dừng lại ở
cơ cấu Chính phủ và Nhà nước không? Có phải là các chính
sách không?
Tôi đồ rằng không. Thể chế có những cội nguồn căn bản
hơn nhiều, mà ngay cả Thủ tướng khi phát biểu về những
vấn đề ấy cũng rất thận trọng. Rất nhiều người muốn
phê phán hoặc là muốn khen ngợi. Nhưng tôi xin lỗi là cả sự
phê phán lẫn khen ngợi đều không phát hiện đúng cái khó
khăn mà Thủ tướng phải đối mặt!
<em>Phóng viên: Vậy nếu cần có sự góp ý cho Chính phủ thì
theo ông, cần phải ưu tiên làm việc gì cho phù hợp với hoàn
cảnh và điều kiện của nước ta hiện nay?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Cần tập trung vào thực
hiện 3 nguyên lý quan trọng nhất của tư tưởng Hồ Chí Minh.
Tức là phải xác lập độc lập dân tộc một cách rõ rệt.
Phải xác lập quyền tự do và dân chủ của xã hội một cách
cụ thể, và phải làm thế nào để quy tụ được đoàn kết
dân tộc. Đấy là mục tiêu chính. Muốn gì thì muốn chúng ta
không đi qua và không tránh được ba nguyên lý cơ bản ấy của
tư tưởng Hồ Chí Minh.
<em>Phóng viên: Hiện nay, Việt Nam đã ở vào ngưỡng các quốc
gia có thu nhập trung bình. Về mặt kinh tế - chính trị, chúng
ta đã có một vị thế đáng kể trên thế giới, có quan hệ
với tất cả các nền kinh tế lớn, trong đó có nền kinh tế
Mỹ và nền kinh tế Trung Quốc. Trong quan hệ với 2 nền kinh
tế này thì một mặt chúng ta xuất siêu vào Mỹ, một mặt ta
lại nhập siêu từ Trung Quốc. Theo ông, ta phải làm gì để
cân bằng và có lợi với hai nền kinh tế này?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Câu hỏi của anh được
diễn đạt một cách tế nhị, dưới giác độ kinh tế. Nhưng
thực chất câu hỏi của anh là chúng ta giải quyết thế nào
về chính sách đối ngoại giữa hai quốc gia khổng lồ và
hiện nay đang thao túng và chi phối bàn cờ chính trị toàn
cầu, bàn cờ kinh tế toàn cầu và trong một thực tế nào đó
là bàn cơ văn hóa.
Tôi cho rằng nên đối xử với hai thế lực đang chi phối nhân
loại bằng thái độ của một quốc gia độc lập, tức là quay
lại 3 nguyên lý chính trị quan trọng của Hồ Chủ tịch. Khi
đó, chúng ta sẽ là đối tượng được họ tranh thủ. Khi mà
chúng ta thừa nhận những giá trị cơ bản của nhân loại thì
chúng ta thuộc về nhân loại. Giai đoạn mà các cường quốc
thôn tính, chi phối và giết chết các dân tộc qua rồi. Đấy
là thành tựu cơ bản của phong trào giải phóng dân tộc, một
trong những trào lưu chính trị quan trọng nhất của thế kỷ
20.
Cho nên tôi nghĩ, chúng ta cần chia sẻ với các tiêu chuẩn toàn
cầu về đời sống con người, qua đó tạo ra hiệu lực đoàn
kết một cách tự nhiên giữa chúng ta với nhân loại, đoàn
kết một cách tự nhiên các lực lượng nhân dân chúng ta,
thống nhất xung quanh Đảng ta, Chính phủ ta, xung quanh Quốc
hội của chúng ta. Đó chính là lực lượng cơ bản để chúng
ta đối phó với tình trạng phức tạp của đời sống chính
trị quốc tế hiện nay.
<em>Phóng viên: Theo ông nền kinh tế Việt Nam đang đứng trước
những nguy cơ gì?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Nền kinh tế Việt Nam đang
đứng trước mọi nguy cơ. Thậm chí có lúc tiêu cực tôi nói
chúng ta chưa có nền kinh tế của mình.
Ở trên thế giới người ta có những kho gạo trong đó gạo
được phân loại ra từng loại, ví dụ loại nấu 5 phút mới
chín, loại nấu 3 phút, loại 2 phút. Có nghĩa là cấu trúc sản
phẩm gạo đã liên quan đến vấn đề tiêu thụ năng lượng.
Nền nông nghiệp của chúng ta là nền nông nghiệp chưa chuyên
nghiệp. Chúng ta vẫn dừng lại ở trạng thái là nuôi, trồng
và bán con, bán cây. Sản phẩm nông nghiệp của chúng ta không
phải là sản phẩm nông nghiệp chuyên nghiệp.
Chúng ta tự hào là chúng ta xuất khẩu bao nhiêu tấn gạo,
nhưng chúng ta mới tự hào như một anh nông dân bán được
gạo. Chúng ta chưa tự hào với tư cách là một lực lượng
kinh tế nông nghiệp.
Kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế không chuyên nghiệp và
chưa có các cấu trúc căn bản của nó. Ở đâu chúng ta cũng
động chạm. Sân golf nhiều hơn ruộng lúa cũng là vấn đề
đụng chạm. Vấn đề là phải cấu trúc lại cái cơ cấu của
nền kinh tế Việt Nam.
<em>Phóng viên: Ông có thể nói một cách khái quát?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Một cách khái quát là anh
phải có cấu trúc cụ thể. Chính sách vĩ mô bao giờ cũng có 2
loại. Loại để tạo ra một cấu trúc thực và loại để tạo
ra hiệu quả thương mại. Chúng ta mới chỉ chú ý đến tầng
trên là tạo ra hiệu quả thương mại mà chúng ta không để ý
đến việc xây dựng lực lượng kinh tế. Không có một cấu
trúc kinh tế ổn định thì chúng ta không thể có cái gọi là
chính sách vĩ mô về phát triển.
Tôi nói lại là bước một chúng ta phải xây dựng cái cơ cấu
thực, cấu trúc thực của nó. Thứ hai, chính sách kinh tế là
sự chú ý chính trị của Nhà nước vào một khu vực nào đó
của nền kinh tế nhằm xúc tiến nó phát triển lên để tạo
ra những sự cân bằng cần thiết vào mỗi một giai đoạn phát
triển khác nhau.
<em>Phóng viên: Ông dự cảm gì về tình hình kinh tế của Việt
Nam trong 5 năm tới?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Đây là một câu hỏi rất
khó! Năm năm tới sẽ là một bước đột phá quan trọng nếu
chúng ta đúng. Năm năm tới là một cái hố tiêu năng khổng
lồ nếu chúng ta sai. Cái đó hoàn toàn lệ thuộc vào chính
sách của chúng ta vào chất lượng chính trị của Nhà nước
và của xã hội.
Chúng ta phải có một Nhà nước rành mạch. Có thái độ rõ
ràng trước tất cả các vấn đề nhất là đối với con
người. Chúng ta nói thẳng đấy là một quá trình rèn luyện.
Không phải chỉ rèn luyện của xã hội mà còn rèn luyện của
cả Đảng cầm quyền. Thừa nhận đó là một quá trình thì có
gì xấu hổ. Cả thế giới người ta đều rèn luyện cả, kể
cả những nhà nước tiên tiến bây giờ cũng phải rèn luyện.
<em>Phóng viên: Thưa ông, để đưa đất nước phát triển ổn
định, đạt được các mục tiêu đề ra như mong muồn thì
Đảng, Nhà nước, Chính phủ và từng công dân cần hành động
như thế nào?</em>
<strong>Ông Nguyễn Trần Bạt:</strong> Tôi cho rằng để tạo ra
một đất nước có triển vọng, để tạo ra một tương lai có
triển vọng đối với xã hội chúng ta, chúng ta bắt buộc
phải có một hệ thống chính trị, trong đó trung tâm là Chính
phủ, tạo ra lòng tin cho xã hội bằng sự chính đáng của
chính sách, bằng sự công khai của chính sách.
Giá trị của một công dân là đóng góp dần dần để cải
biến cái thể chế ấy chứ không phải chống lại nó. Cho nên,
tôi nghĩ rằng công dân nước cộng hòa của chúng ta phải
thừa nhận Chính phủ chúng ta, phải thừa nhận Nhà nước
chúng ta và phải có thái độ thân thiện về chính trị đối
với Chính phủ, đối với Nhà nước, đối với Đảng một
cách rõ rệt.
Thái độ thân thiện tích cực nó khác với thái độ thân
thiện thụ động. Đó là nghiên cứu các nhược điểm của
thể chế hiện hành bằng con đường khoa học để cải thiện
dần dần, không tạo các sức ép chính trị một cách vô lý.
Không được phép tạo ra sự rối loạn tâm lý chính trị để
từ đấy làm cho năng lực hợp tác của các lực lượng xã
hội trở nên rối loạn. Đấy là quan điểm chính trị của
tôi.
<em>Phóng viên: Xin cảm ơn ông Nguyễn Trần Bạt về cuộc trò
chuyện này!</em>
Phạm Mạnh Hùng - Hải Yến - Ngọc Chi (thực hiện)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9835), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét