height="193" alt="vy.jpg" /></center>
<em>Tác giả Huỳnh Thục Vy sinh năm 1985, hiện đang sống tại
Quảng Nam</em>
Những ngày này, báo chí trong nước, giới thạo tin và những
người có quan tâm đến tình hình đất nước đang bàn tán về
việc sửa đổi Hiến pháp 1992. Các đại biểu Quốc hội, nhà
báo, luật gia, kinh tế gia… đã hăng hái đưa ra rất nhiều ý
kiến đóng góp xung quanh vấn đề thủ tục, nhân sự tham gia
cố vấn dự thảo Hiến pháp sửa đổi, những định hướng
và nội dung cụ thể cho việc sửa đổi. Mặc dù còn nhiều
người hoài nghi về hiệu quả của việc làm này nhưng không
ít người đặt những hi vọng nhất định vào nó.
Về luật học, Hiến pháp là đạo luật cơ bản có hiệu lực
pháp lý cao nhất, đóng vai trò chỉ đạo các luật. Về chính
trị, Hiến pháp là một cái khung định hình những nguyên tắc
chính trị cơ bản, thiết lập hình thức chính thể, cấu trúc
Nhà nước của một quốc gia. Cũng như bất cứ một định
chế chính trị xã hội nào, Hiến pháp phải được linh động
thay đổi theo thời gian cho thích hợp với các điều kiện cụ
thể của quốc gia. Không thể phủ nhận rằng, sau một khoảng
thời gian nhất định, tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa
xã hội của một quốc gia sẽ có những thay đổi và việc tu
chính một bản Hiến pháp là rất cần thiết để làm cho văn
bản mang tính cốt lõi pháp lý và chính trị này phù hợp với
tình hình thực tế của đất nước. Nếu không, Hiến pháp
lỗi thời sẽ ngăn cản những tiến bộ xã hội.
<h2>1/ Thay đổi nhiều nhưng không căn bản</h2>
Từ năm 1945 tới nay, Nhà cầm quyền cộng sản đã ban hành
bốn bản Hiến Pháp (1946, 1959, 1980 và 1992) và ngay chính bản
Hiến pháp 1992 hiện hành cũng đã được bổ sung, sửa đổi
một lần mới đây vào năm 2001. Thay đổi là cần thiết, nhưng
khi người ta thay đổi quá nhiều lần và khoảng cách giữa hai
lần thay đổi quá ngắn khiến chúng ta không thể không suy
nghĩ.
Việc bỏ đi một Hiến pháp cũ để thay bằng một Hiến pháp
mới, hay việc tu chính một bản Hiếp pháp hiện hành là một
việc hệ trọng, có tầm ảnh hưởng sâu rộng. Việc làm này
phải song hành với thiện chí tiến bộ của Nhà cầm quyền,
nhận thức và sự đóng góp của người dân trong việc xây
dựng Hiến pháp, trình độ lập pháp của Quốc hội, hiện
trạng quốc gia… Sự thay đổi, sửa đổi chóng vánh và chắp
vá chỉ thể hiện một điều là người ta muốn đối phó tình
thế, thiện chí giả tạo và xoa dịu những căng thẳng bề
nổi hơn là thực tâm thúc đẩy tiến bộ. Hơn nữa, việc thay
đổi tùy tiện đối với một văn bản có tầm quan trọng như
thế của những người cộng sản trong bao nhiêu năm qua làm cho
ta thấy thái độ coi thường Hiến pháp của họ. Đối với
họ, Hiến pháp không phải là bản cam kết, mà chỉ là cái
công cụ trong tay, muốn định đoạt thế nào tùy nghi. Và sự
thiếu vắng tiếng nói đóng góp của các tầng lớp dân chúng
cũng nói lên rất nhiều cái vai trò mờ nhạt, mang tính danh
nghĩa của định chế quan trọng này ở Việt Nam.
Chúng ta hãy nhìn vào Hoa Kỳ, từ một quốc gia mới giành độc
lập (13 bang với dân số khoảng 2,5 triệu người) đã trở
thành một siêu cường kính tế, chính trị, quân sự (50 bang
với dân số hơn 308 triệu người) trong khoảng hơn 200 năm chỉ
có duy nhất một bản Hiến pháp. Hiến pháp Hoa Kỳ được
soạn thảo năm 1787, cách đây 224 năm (dù đã trải qua 27 lần
tu chính) đến nay vẫn có hiệu lực pháp luật. Hay ngay cả
một quốc gia rộng lớn, dân số đông, thành phần tôn giáo và
sắc tộc phức tạp như Ấn Độ từ năm 1950 (3 năm sau ngày
độc lập) đến nay duy chỉ có một bản Hiếp pháp (với
nhiều lần tu chính Hiếp pháp). Còn Trung Quốc, một quốc gia
cộng sản sát vách Việt Nam từ khi Mao Trạch Đông nắm quyền
lãnh đạo toàn bộ Đại lục đã có bốn bản Hiến pháp thay
nhau ra đời (năm 1954, 1975, 1978 và 1982), riêng Hiến pháp hiện
hành (năm 1982) cũng đã nhiều lần được tu chính. Ở Việt
Nam, bao lần Hiến pháp thay đổi, nhưng những bất cập và
khiếm khuyết gốc rễ về chế độ chính trị, hình thức
chính thể, sự phân chia quyền lực Nhà nước, quyền tư hữu
đất đai… vẫn tồn tại.
Ở một quốc gia dân chủ, Hiếp pháp đạt trình độ lập pháp
cao với thủ tục nghiêm ngặt, có nội dung hoàn chỉnh và
thống nhất, nêu lên cơ sở pháp lý và chính trị mang tính
nguyên tắc và cốt lõi. Dù trải qua thời gian dài nó vẫn giữ
nguyên giá trị bất hủ; và chỉ cần sửa đổi, bổ sung một
số vấn đề mới cho phù hợp với sự phát triển của lịch
sử đất nước thì nó có thể có hiệu lực pháp luật vượt
thời gian. Còn dưới các chế độ độc tài, Hiến pháp chỉ
như một thứ đồ chơi, biến dạng tùy theo sở thích của
tầng lớp lãnh đạo. Thực tế cho thấy, Hiến pháp thường hay
bị thay đổi bởi các chế độ độc tài. Có hai trường hợp,
một là những nhà độc tài lên nắm quyền nhờ một bản
Hiến pháp dân chủ như Hitler chẳng hạn sẽ quay ngược lại
thay đổi Hiến pháp đó bằng một bản Hiến pháp mới có lợi
cho ông ta trong việc thâu tóm quyền lực. Hai là, những chính
thể độc tài đang cai trị với bản Hiến pháp phi dân chủ do
chính họ làm ra, cũng thường thay đổi nó theo từng thời kỳ
để né tránh việc giải quyết những bức xúc trong nước.
Thật buồn cười khi một việc tốn nhiều thời gian, tâm sức
chuyên gia và công quỹ quốc gia, chẳng mang lại sự thay đổi
và hiệu quả cụ thể nào lại cứ được truyên truyền và
liên tục thực hiện. Tiền thuế của dân đâu phải được
nộp để các nhà lãnh đạo thỉnh thoảng mang Hiến pháp ra
đổi Hiến pháp mới, hay sửa lại cho có công có việc mà làm!
<h2>2/ Ý chí của ai?</h2>
Nhiều người đã đóng góp ý kiến rằng nên xây dựng một
bản Hiến pháp mang tính chất của một khế ước (khế ước
trao quyền của người dân cho những người sẽ đại diện họ
lãnh đạo quốc gia, đồng thời những người lãnh đạo phải
chịu trách nhiệm trước nhân dân khi không thực hiện được
những điều mình cam kết). Mong ước có một Hiến pháp như
một khế ước là mong ước chính đáng của người Việt Nam
từ bao năm qua. Thế nhưng, điều kiện tiên quyết để Hiến
pháp được coi là khế ước khi nó được lập nên và phê
chuẩn bởi một Quốc hội đại diện cho nhân dân (do nhân dân
bầu lên một cách minh bạch và công bằng). Mỗi một đại
biểu Quốc hội phải gánh vác trách nhiệm được dân giao phó,
ý chí chính trị của họ chính là ý chí của nhóm người mà
họ đại diện. Hiến pháp hay bất cứ đạo luật nào đều
được tạo nên bởi Quốc hội thì trước tiên ta khẳng định
nó thể hiện ý chí của Quốc hội. Nếu Quốc hội thực sự
đại diện cho nhân dân thì bản Hiến pháp ấy cũng thể hiện
ý chí người dân. Và như cái cách mà tôi luôn đề cao, mọi
thứ đều mang cái bản chất và ý chí của những nhân tố
tạo ra nó. Một bản Hiến pháp do những người đại diện cho
Đảng tạo ra thì nội dung của nó chỉ thể hiện ý chí của
Đảng. Vậy làm sao ta có được một khế ước (hợp đồng)
công bằng khi những người lãnh đạo cứ tự biên tự diễn,
người dân chỉ việc ký và thực hiện? Đó là vấn đề về
thủ tục.
Tiếp đến là vấn đề nội dung. Người dân và các chuyên gia
được tham gia vào những nội dung sửa đổi này ở mức độ
nào?! Hay đó chỉ là sự "tiếp nhận cởi mở" các ý kiến
đóng góp, để rồi cuối cùng đâu lại vào đó, nội dung sửa
đổi chỉ là những văn bản đặt trên bàn làm việc Trung
ương Đảng; Quốc hội chỉ việc nhắm mắt thông qua, còn
người dân chẳng mảy may biết gì. Đó là chưa kể đến một
cuộc trung cầu dân ý là không thể thiếu cho một tu chính án
Hiến pháp. Cứ giả định rằng, những đại biểu Quốc hội
"Đảng cử dân bầu" này dù không có trưng cầu dân ý, dù
không tham khảo ý kiến chuyên gia vẫn đưa ra được những
nội dung sửa đổi cực kỳ tiến bộ, hợp lòng dân, thể
hiện ý chí người dân. Thì có gì đảm bảo được rằng
Hiến pháp sửa đổi này sẽ được tôn trọng? Chúng ta đều
biết rằng một bản hiến pháp cực kỳ tiến bộ cũng chỉ là
một cái "hàng rào giấy". Có ai ngăn cản được nhà cầm
quyền vi phạm nó? Riêng cái đuôi "theo quy định của pháp
luật" cũng đã mở ra một con đường thênh thang cho sự ra
đời của các đạo luật vi hiến. Người ta cố tình làm cho
Hiến pháp phụ thuộc vào luật chứ không phải ngược lại.
Khi làm luật, hoặc ra các nghị định, sắc lệnh, người ta
sẽ quăng Đạo luật cao nhất này vào một xó. Để bảo vệ
Hiến pháp, nhiều người nghĩ đến một Tòa bảo hiến. Nhưng
khi chưa có tam quyền phân lập thì Tòa bảo hiến cũng bằng
thừa. Và khi chưa có xã hội dân sự và đa đảng thì tam
quyền phân lập cũng chỉ là trên danh nghĩa. Có đa đảng và
xã hội dân sự mạnh mẽ, thẩm phán sẽ không dính dáng gì
đến Đảng phái, chỉ làm việc theo lương thức và dưới sự
giám sát của người dân. Còn khi chỉ có một Đảng cầm
quyền và xã hội dân sự hầu như không có thì dù có tam
quyền phân lập chăng nữa, tất cả thẩm phán kể cả thẩm
phán Tòa bảo hiến (cũng như các quan chức hành pháp và tư
pháp) sẽ thống nhất làm việc theo lệnh Đảng và không cần
để ý đến phán xét của dân. Một ví dụ gần đây nhất là
: bất chấp sự tồn tại của điều 69 Hiến pháp, chính quyền
Hà Nội đã ra một thông báo cấm người dân biểu tình chống
Trung Quốc. Đến nỗi dù nó không có chữ ký thì vẫn có hiệu
lực pháp luật, bằng chứng rõ ràng là nhiều người đã bị
bắt vì biểu tình, và cuối cùng chính quyền Hà Nội đã tạm
dẹp yên các cuộc biểu tình yêu nước. Ở cái xứ sở này,
một bản thông báo không chữ ký có giá trị hơn Hiến pháp!
Người ta tốn nhiều tâm sức và giấy mực để đóng góp nội
dung này nội dung kia vào dự thảo Hiến pháp. Chưa nói đến
việc Đảng có thực lòng ghi nhận ý kiến đóng góp hay không,
thiết nghĩ chữa bệnh phải chữa từ gốc rễ. Cũng như vậy,
những tiến bộ phải phát triển từ căn cơ thì mới thực
chất và bền vững, chứ không phải cứ úp cái Hiến pháp
tiến bộ lên nền chính trị thì dân sẽ bớt khổ, nước sẽ
bớt loạn. Mặc dù một Hiến pháp tiến bộ sẽ là cơ sở
pháp lý cho những vận động dân chủ tiệm tiến, nhưng đó là
cả một quá trình lâu dài nếu chưa kể việc này phụ thuộc
rất nhiều vào mối tương quan về thế và lực giữa nhà cầm
quyền và người dân. Khi viết những dòng cuối bài này tôi
đang nghĩ đến một câu ông bà mình thường nói: "cậy
người chi bằng cậy mình"!
Huỳnh Thục Vy
Tam Kỳ ngày 7 tháng 9 năm 2011
Nguồn: <a
href="https://www.facebook.com/notes/jane-hoang/v%C3%A0i-suy-ngh%C4%A9-v%E1%BB%81-vi%E1%BB%87c-s%E1%BB%ADa-%C4%91%E1%BB%95i-hi%E1%BA%BFn-ph%C3%A1p/10150307314334391">Facebook
Huỳnh Thục Vy</a>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9898), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét