nước 30/4/2011 nhận được email tâm sự của người bạn về
thời cuộc lại thấy trăn trở, ngẫm suy. Nhiều nghịch lý lâu
ngày thấy quen dần … thấy bình thường, con người đành
phải thích nghi dần (phản xạ có điều kiện!) … khom lưng
một chút, nhón chân một chút, hạ mình một chút, "giật gấu
vá vai" một chút. Kỳ lạ thay, dân tộc này lại "hay
cười" lại có cả "buồn cười" và "cười buồn" nữa
…kỳ lạ cả trong khói lửa chiến tranh và khả năng nhẫn
nhục chịu đựng một cách phi thường, đáng kinh ngạc, lương
tri bị cái đói hành hạ, lòng tham cùng với thói gian trỗi
dậy biến thành tội ác lớn nhỏ ẩn hiện khắp nơi . Con
người đành ngụy trang sống trong các ốc đảo với một chút
hy vọng xa xôi …
Khoảng 10 giờ sáng ngày 29/4/2011, chiếc xe taxi chở vợ chồng
tôi bị tắc đường ngay bên hông Ủy ban nhân dân Quận 10
thành phố Hồ Chí Minh. Nguyên nhân có 1 thanh niên dáng dấp
người thành phố đang đánh, đấm vào đầu một thanh niên
khác có dáng vẻ người nông thôn nhẫn nhục chỉ né tránh,
không hề chống cự lại. Một vài người dân can gián không
được đánh người dã man như thế nhưng thanh niên này bất
chấp vẫn hung hăng coi như mọi việc chỉ giải quyết bằng
nắm đấm!
Lúc đó, người trong Ủy ban nhân dân Quận 10 đổ ra sân đứng
xem rất đông, nhưng chỉ thấy đứng nhìn! Tôi mở cửa xe để
ra thì bị "bà xã" giữ lại, còn người lái xe thì bảo
"Chú đừng có ra, đây chỉ là vụ quẹt xe nhẹ, nếu chú mà
can thiệp tụi nó tìm cớ đánh mình đấy! Trước cửa Ủy ban
cứ để chính quyền giải quyết". Khoảng 10 phút sau, mới
thấy người dân chở honda một anh công an đến thì anh thanh
niên bị đòn kia người đã nhũn như muốn té xỉu bên cạnh
ông già đang đội mũ bảo hiểm, (chắc là người nhà đi cùng
xe honda). Xe taxi lúc đó đã thông đường, tôi không rõ nguyên
nhân vụ mâu thuẫn phải trái ra sao nhưng phải chứng kiến
tận mắt văn hóa giao thông và cách ững xử giữa người với
người bất chấp cả luật pháp ngay trước cửa công đường
mà thấy lòng nặng trĩu và tự oán trách bản thân mình bất
lực!
Các hiệp sĩ ngày xưa không cứu được đất nước, không bảo
vệ được nhân dân, đành cố gắng bảo vệ một chút mái ấm
gia đình và cùng bạn bè rong chơi "một chiều ngồi say, một
đời thật nhẹ … (Trịnh Công Sơn)" … đành đổ thừa cho
sự may rủi của số phận cá nhân và dân tộc trước các ngã
rẽ cuộc đời …
Ngay từ thế kỷ 18 nhà bác học Lê Quý Đôn đã tổng kết 5
nguy cơ dẫn đến nguy cơ mất nước (1) : Trẻ không kính già;
(2) Trò không trọng thầy; (3) Binh kiêu tướng thoái; (4) Tham
nhũng tràn lan và (5) Sỹ phu ngoảnh mặt. Nhớ đến lời dậy
của tiền nhân, nhìn lại xã hội ta hiện nay không khỏi nghĩ
suy trách nhiệm của trí thức đối với vận mệnh và sự phát
triển của đất nước.
Ngẫm suy, với những trí thức đã lớn tuổi, trải nghiệm
nhiều trong cuộc sống chỉ biết trải lòng mình bằng cách
dấn thân vào công việc phản biện. Thật ra, có quá nhiều
hiểu sai về thuật ngữ "phản biện". Có người sính nghĩa
cho rằng phản biện là nói chống lại, nói ngược lại hay
nhẹ nhàng hơn là bình phẩm, phê bình. Theo chúng tôi hiểu,
phản biện chỉ hàm nghĩa góp ý, dựa trên kiến thức, hiểu
biết của người viết. Khi phản biện không nên đưa quá
nhiều quan điểm riêng mà trên thế giới chưa kiểm chứng về
mặt khoa học, dù tự nhiên hay xã hội. Điều quan trọng trong
phản biện là phảỉ đọc nhiều, ngẫm suy, hiểu được các
nghiên cứu lịch sử của đề tài đang nói đến, nghĩa là
những bàn luận, những nghiên cứu trước đây về đề tài
đó cho nên không phải ai cũng có thể phản biện. Điều quan
trọng của phản biện là nhìn ra được ý nghĩa đóng góp khoa
học và xã hội của vấn đề đang bình luận.
Nguyên tắc cao nhất dành cho các đối tượng tham gia phản
biện không phải là chất lượng hay nghệ thuật, mà trước
tiên đó phải là sự tôn trọng tính khác biệt ở các phản
biện khác. Đúng là chúng ta luôn đòi hỏi chất lượng phản
biện, chất lượng nghiên cứu nói chung ngày phải cao hơn, sâu
hơn, nhưng một thực tế khách quan là chúng ta bị cản trở
lớn do thiếu nguồn thông tin, tài liệu để căn cứ và tham
khảo. Khuyến khích phản biện để xây dựng xã hội dân sự
và nhà nước pháp quyền chính là trước tiên khuyến khích,
bảo vệ và lắng nghe tất cả các phát biểu khác nhau ở tất
cả các mức độ, từ đơn sơ, mộc mạc, đến sâu sắc, phức
tạp hay gai góc, thậm chí trái chiều...Qua quá trình cọ xát,
tranh biện và đối chứng tự do, bình đẳng, trình độ phản
biện của các đối tượng tham gia mới có cơ hội phát triển
và thúc đẩy trở lại sự phát triển nói chung của xã hội.
Đây là một quá trình lâu dài, cần sự kiên nhẫn, tinh thần
tự do, dân chủ và bình đẳng giữa mọi thành phần trong xã
hội, nhất là đòi hỏi ở thành phần tiến bộ hơn, có hàm
lượng chất xám và tri thức khoa học cao hơn một thái độ
đúng mực, cầu thị và bao dung hơn trong ý kiến phản hồi
dành cho các đối tượng " thấp " hơn mình.Phản biện không
phải là phản đối. Phản biện là trên cơ sở thực tế
(rộng hơn, bao trùm thực tiễn), lý luận và khoa học về chủ
đề của chính sách, của pháp luật, của quyết định, của
tác phẩm được phản biện, mà tiến hành phân tích, xác
định giá trị, những chỗ đúng, mới mẻ, sáng tạo, cần
phát huy, những chỗ thiếu sót, cần bổ sung, những chỗ không
chuẩn xác, cần sửa chữa trong chính sách, pháp luật, quyết
định hoặc tác phẩm ấy.Tùy trường hợp, mà phản biện
nặng về biểu dương thành tựu, hoặc nặng về vạch rõ
khiếm khuyết, hoặc cân đối giữa hai phần khen và chê.
Trong phản biện, điều quan trọng nhất không phải là "phản",
mà là "biện". Biện là biện luận. Giá trị phản biện là giá
trị biện luận. Muốn phản biện có ý nghĩa, có tác dụng xây
dựng tích cực, thì người/cơ quan phản biện và người/cơ
quan nhận phản biện phải có văn hóa phản biện, biết phản
biện, và biết hoan nghênh, biết tiếp nhận phản biện.
Văn hóa phản biện gồm 3 thành tố chính (1) Trình độ sống,
trình độ hiểu biết và từng trải; (2) Phẩm chất người và
(3) Sự quen thuộc, tạo thành nếp quen, thành nhu cầu muốn,
cần, phải phản biện và tiếp nhận phản biện. Cần lưu ý
rằng nếu phản biện là "viết" thì người phản biện
phải có kỹ năng ngôn ngữ, nếu không sẽ thiếu thuyết phục
hay dẫn đến hiểu lầm.
Trước lúc xuống xe, có lẽ đoán tôi là người quan tâm đến
thời cuộc, nên người lái xe tác xi bảo: "Chú ơi, giá cả
cao quá, người ta bảo tại vì lạm phát thì phải, vợ cháu đi
chợ gặp ai cũng kêu than…" Ừ nhỉ, phản biện chẳng ở
đâu xa, tại sao mình không tìm hiểu để viết 1 bài phản
biện về lạm phát theo cách nhìn và tiếng nói của người
dân?
[*] Bài viết do TS Tô Văn Trường gửi trực tiếp cho Nguyễn
Xuân Diện-Blog.
Xin chân thành cảm ơn tác giả!
<h2>Lời bình của Ông Nguyễn Trung (nguyên Trợ lý của Ông Sáu
Dân):</h2>
Tôi chia sẽ những suy nghĩ của anh Trường trong vài dòng tản
mạn của anh. Chỉ có con người mất hết lương tri mới dửng
dưng với thực trạng đất nước hiện nay. Dửng dưng vì tha
hóa, dửng dưng vì say sưa chiến thắng, dửng dưng vì mù và
trơ lỳ, dửng dưng vì ngu dốt..., hay vì gì đi nữa, thì cuối
cùng vẫn là đất nước phải trả giá. Chẳng lẽ bao nhiêu hy
sinh mất mát cả dân tộc ta đã phải chịu đựng từ hơn một
thế kỷ nay chưa đủ thức tỉnh dân tộc ta, đất nước ta hay
sao?
Chào!
Nguyễn Trung
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8677), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét