trường" mà người dân dễ dàng nhớ tên: Nguyễn Minh Thuyết,
Phạm Thị Loan, Nguyễn Đình Xuân, Lê Văn Cuông… Thế nhưng
cách đây 20 năm, vào thời kỳ vai trò của Quốc hội trong
đời sống chính trị nước ta còn là cái gì đó hết sức xa
lạ, rất khó có một đại biểu can đảm như ông, người
"dám" lớn tiếng với một bộ trưởng ngay giữa Hội
trường: "<em>Anh nói như thế với ai thì được, anh nói với
tôi vậy là không xong đâu. Tôi có tư liệu. Anh lôi thôi, tôi
cho anh chết đứng ngay!</em>".
Vị đại biểu có cách chất vấn đanh thép, nảy lửa, với
ngôn từ dân dã đó là Trung tướng Nguyễn Quốc Thước.
Ông Nguyễn Quốc Thước là đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An
ba khóa 8, 9 và 10 (từ năm 1987 đến năm 2002), trong một giai
đoạn mà sinh hoạt Quốc hội ở Việt Nam còn rất mới mẻ và
do đó, đầy chuyện phải kiêng dè. Bây giờ, đại biểu Quốc
hội có thể đứng lên chất vấn chính phủ công khai giữa
Hội trường, lại có truyền hình trực tiếp cho dân xem, chứ
ngày ấy làm gì có chuyện đó. Ông Thước bảo: "<em>Khóa 8
thì đã bắt đầu Đổi Mới rồi nhưng mọi sự vẫn chưa vào
guồng, bàn trên nghị quyết thế thôi chứ thực tế chưa có
gì. Nhất là hoạt động của cơ quan lập pháp thì lúc bấy
giờ chỉ là để hợp thức hóa nghị quyết của Đảng. Không
bàn cãi gì cả. Đảng quyết rồi thì cứ thế mà giơ tay.
Đại biểu nhiều lúc băn khoăn lắm nhưng không giơ tay không
được</em>".
Sinh năm 1926, tham gia cách mạng khi mới 19-20 tuổi, gần như cả
đời ông Thước đấu tranh: thời chiến, ông là anh "bộ
đội Cụ Hồ" đánh Pháp, đuổi Nhật, chống Mỹ; tới thời
bình, ông lại làm đại biểu Quốc hội, chiến đấu không
khoan nhượng với thói quan liêu, xa rời dân, kém năng lực và
dối trá. Ông nói to và dõng dạc, chất giọng sang sảng, phong
cách quyết liệt, thậm chí nảy lửa. Có lẽ vì trực tính như
thế, nên ông va chạm với không ít người.
<h2>Người "bạo miệng"</h2>
"<em>15 năm, tôi về quê Nghệ An, đi đâu dân người ta cũng
đồng tình với tôi. Nhưng tôi biết lãnh đạo tỉnh không ưng
tôi. Có lần Thường vụ Tỉnh ủy nhắc tôi phải phát biểu
theo nghị quyết, theo Đảng. Tôi bảo thẳng: "Đúng, tôi theo
Đảng, nhưng tôi là đại biểu của dân, thì tôi cũng phải
nói lên ý kiến dân chứ. Có những cái Đảng quyết chưa đúng
mà dân nói, thì tôi phải lên tiếng để dân còn bàn
chứ"</em>".
Ông Thước bảo, thực sự chuyện đứng về phía lãnh đạo
để gò ép đại biểu Quốc hội trước kia nặng nề lắm. Ép,
có thể chỉ đơn giản là vận động, "bỏ nhỏ" từ trong
mỗi đoàn đại biểu Quốc hội, tới trưởng đoàn, tới bản
thân đại biểu, rồi đưa ra cuộc họp đảng đoàn, nhắc đi
nhắc lại đến mấy lần. Như Khóa 9, có vụ việc về giao
thông, tỷ lệ lúc đầu chỉ là 60% ủng hộ chủ trương, thế
là "trên" thực hiện "ép" trong các đoàn, ép trưởng
đoàn, dần dần tỷ lệ được nâng lên 70%, rồi 80%.
Hỏi ông Thước có bị "gò" bao giờ chưa, và như thế nào,
ông cười khà khà: "<em>Tôi ở bên quân đội. Xét cương vị
của tôi thì "các ông ở tỉnh" chưa dám vỗ vai nhắc nhở.
Nhưng dặn dò tôi thì nhiều lắm, kiểu như là "Thôi, cái gì
là chủ trương của Đảng, của Bộ Chính trị rồi thì bác
đừng bàn nữa".</em>
Có lần ông Thước đã nói một câu nổi tiếng với ông Đỗ
Mười. Tại một phiên họp Quốc hội, ông Đỗ Mười có ý
than: "<em>Tôi làm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng đấy,
nhưng không điều khiển được các bộ trưởng nữa. Cứ như
thể họ làm loạn!</em>". Ngay lập tức ông Thước lên tiếng:
"<em>Thưa anh Mười, thưa Quốc hội, tôi xin đề nghị thế
này: Nếu anh Mười làm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng
(tương đương Thủ tướng bây giờ – NV) mà không điều
khiển nổi các bộ trưởng thì anh từ chức đi. Như tôi làm
Tư lệnh Quân khu IV, tôi đã ra lệnh, thì người dưới phải
chấp hành. Nếu không chấp hành, thì hoặc anh ta đúng tôi sai,
tôi phải nghỉ; hoặc anh ta sai, tôi đúng, anh ta phải
nghỉ</em>". Ông Thước nói xong, đến khi ra khỏi Hội
trường, mấy nhà báo quen thân ghé tai ông, nửa đùa nửa
thật: "<em>Bác ơi, bác chết đến nơi rồi</em>". Ông cười
ầm: "<em>Chết thế nào được. Tôi chả sợ ai cả. Tôi chỉ
sợ tôi nói sai thôi</em>".
Nhiều người không dặn dò, tỉ tê với ông sau hậu trường,
thì lại tỏ ra bực bội, khó chịu ra mặt mỗi khi thấy ông.
Có người cáu kỉnh nói: "<em>Bác nhiều lời quá đi!</em>",
ông đáp ngay: "<em>Tôi mới nói được 1% ý kiến của dân
thôi đấy, chứ dân còn nhiều ý kiến lắm. Những vấn đề
gai góc, gay cấn, nóng bỏng… còn rất nhiều. Bao nhiêu tiếng
nói của dân mà tôi phát biểu trong có 15 phút, hết thế nào
được</em>".
<h2>"Còn nợ dân nhiều lắm"</h2>
Lần Quốc hội bàn về dự án mở rộng cảng Cái Lân, ông
Thước được biết các nhà khoa học đã phản đối việc
đánh mìn dưới nước để mở cảng. Tuy nhiên một vị bộ
trưởng lại phản hồi rằng khoa học công nghệ giờ đã tiến
bộ, có thể đánh mìn mà không làm ảnh hưởng gì tới môi
trường sinh thái. Lão tướng Nguyễn Quốc Thước đứng dậy,
gay gắt: "<em>Thời chiến, chúng tôi ném có một quả lựu
đạn mà cá chết nổi đầy sông, cả trung đoàn bộ đội ăn
không hết. Cá chết một ít thì sau đó cả đàn sẽ không vào
vùng nước ấy nữa đâu – con vật nó biết chỗ nào nguy
hiểm để nó tránh chứ. Thế mà nay anh lại nói đánh mìn hàng
tấn không làm chết cá, không ảnh hưởng môi trường. Anh qua
mặt ai chứ không qua mặt tôi được đâu</em>". Người bị
chất vấn lúng túng, câu trả lời thường chỉ là "<em>bác
thông cảm, cái này là chủ trương đã duyệt rồi…</em>".
Câu chuyện đánh mìn mở rộng cảng Cái Lân đó, sau này không
được nhắc lại nữa. Mọi chuyện vẫn diễn ra. Cũng không ai
tiến hành đo đạc xem cá có chết hay không, chết nhiều hay
ít, môi trường bị ảnh hưởng thế nào. Ông Thước có phần
cay đắng: "<em>Gần 10 năm qua rồi, Quốc hội khóa ấy cũng
xong rồi. Bao nhiêu vụ việc đã trôi qua là xong hết</em>".
Mở rộng Hà Nội, khai thác bauxite Tây Nguyên, xây đường sắt
cao tốc Bắc-Nam, sản xuất điện hạt nhân… Nhiều vấn đề
nóng bỏng như thế đã được đặt ra trước Quốc hội. Có
dự án như đường sắt cao tốc, Quốc hội vừa bác ở kỳ
họp trước, đã lại thấy cơ quan đầu tư chuẩn bị đưa ra
kỳ họp sau. Ông Thước không nén nổi bức xúc. Nhưng ông
phải thừa nhận, có nhiều việc Quốc hội không thay đổi
được, đại biểu còn nợ dân nhiều lắm.
<h2>"Tướng về hưu" mà không hưu</h2>
Sau Khóa 10, ông Thước nghỉ hưu ở một ngôi nhà trên đường
Bưởi (Hà Nội). Ngôi nhà này từng là nơi chứng kiến rất
nhiều lần cử tri đến gặp ông, cung cấp thông tin, trao đổi,
gửi gắm. Họ tin ông, bởi vì họ biết, không bao giờ lão
tướng Nguyễn Quốc Thước quay lưng lại với người dân. Ngay
cả bây giờ, về hưu đã gần 10 năm, ngày ngày chăm sóc
người vợ đau ốm, ông vẫn không ngừng đọc báo, xem tivi,
theo dõi thời sự, thỉnh thoảng lại bảo cháu in bài vở trên
mạng ra cho ông đọc. Và cùng với nhiều tướng lĩnh, cựu
chiến binh, ông thường xuyên gửi thư, kiến nghị, đóng góp ý
kiến cho Đảng và Nhà nước, dù rằng như ông nói, "<em>chưa
bao giờ được trả lời</em>".
Hỏi ông làm đại biểu Quốc hội bây giờ khó hơn hay dễ hơn
ngày trước, ông bảo dễ hơn nhiều vì dân chủ mở rộng
rồi, đại biểu không còn phải chịu đủ loại sức ép, không
bị áp đặt như xưa nữa. Trầm ngâm một lát rồi ông giải
thích, cũng phải hiểu cho chính quyền địa phương và đại
biểu Quốc hội các khóa trước. Thời bao cấp, cơ chế tập
trung, xin-cho rất nặng nề, mọi chương trình ngân sách tỉnh
đều do Trung ương duyệt. Địa phương nào nói khác với
Đảng, với Chính phủ là… hết tiền. Ông kể, trong tỉnh ủy
từng có vị giám đốc sở công nghiệp, trẻ và có năng lực.
Khi ông khuyên vị này có ý kiến về một vấn đề mà "<em>ai
cũng thấy nhưng không ai dám lên tiếng</em>", anh ta trần tình:
"<em>Bác ơi, bác nói thế thì được, chứ em mà mở miệng ra
thì ngày mai, "trên" không cho chương trình, dự án, không
cấp ngân sách nữa là tỉnh… chết luôn</em>". Tóm lại thời
đó, chính quyền tỉnh mà dám nói điều gì ngược với Trung
ương là tỉnh ấy gặp khó khăn.
Cái khó ấy bây giờ vẫn tồn tại, dù cơ chế phi tập trung
hóa đã cho phép địa phương được tự chủ nhiều hơn. Vì
ngoài chuyện kinh tế, lãnh đạo tỉnh còn cần tạo dựng uy
tín, cần lấy phiếu "trên Trung ương". Và kể cả không có
những ràng buộc về lợi ích, thì theo ông Thước, người ta
vẫn phải sợ một cái gì đấy, ít nhất cũng là mối quan hệ
tình cảm trên dưới. Từ đây dẫn đến việc "<em>làm gì có
ông chủ tịch, ông bí thư kiêm đại biểu Quốc hội nào chất
vấn Thủ tướng Chính phủ cho ra trò đâu?</em>". Cho nên,
phải tăng cường đại biểu chuyên trách là vì thế. Ông
Thước cũng cho rằng, số đại biểu không dám phát biểu vì
không hiểu biết về một vấn đề nào đó thật ra không
nhiều; số biết nhiều mà im lặng không nói mới thật sự
đông đảo.
Với tấm lòng tha thiết vì đất nước như ngày nào, vị đại
biểu lão thành nhắn nhủ các dân biểu tương lai: "<em>Có
nhiều đại biểu hỏi tôi: "Bác ở quân đội mà sao lĩnh
vực nào bác cũng biết cả?". Tôi nói thế này, gần suốt
cả đời tôi chỉ có đi đánh giặc, thời bình mới làm đại
biểu. Dân người ta thấy tôi có trách nhiệm đối với họ
nên có việc gì họ cũng tìm đến tôi, cung cấp thông tin cho
tôi để tôi nghiên cứu mà phát biểu. Cho nên, làm đại biểu
Quốc hội là phải có bản lĩnh và tính chiến đấu, mà cái
quan trọng nhất là phải xuất phát từ lợi ích của dân. Có
thế thì mới đứng vững được</em>".
<img
src="http://danluan.org/files/u1/sub01/226362_10150197930358322_641613321_6774054_2213581_n.jpg"
width="288" height="400"
alt="226362_10150197930358322_641613321_6774054_2213581_n.jpg" />
<em>Photo by Ngữ Thiên</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8853), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét