Thị Hoài báo tin Talawas sẽ chấm dứt hoạt động vào ngày 3
tháng 11, lúc Talawas vừa tròn 9 tuổi. Sau đó, bản thông báo
chính thức đã được đăng tải trên Talawas vào ngày 23 tháng
10.
Đọc cả hai, tự dưng tôi cảm thấy buồn hiu hắt.
Suốt cả gần 9 năm nay, trừ những khoảng thời gian ngắn
Talawas bị gián đoạn để tái cấu trúc hay vì bị tin tặc
tấn công, hầu như ngày nào tôi cũng vào đọc Talawas. Nó như
một thói quen, hơn nữa, một cơn ghiền. Sáng, thức dậy, sau
khi làm vệ sinh và pha cà phê, công việc đầu tiên trong ngày
của tôi bao giờ cũng là bật máy vi tính và vào ngay một số
tờ báo mạng, trước hết là các báo tin tức; sau đó là báo
thiên về bình luận các vấn đề thời sự. Thuộc loại sau,
bằng tiếng Việt, hầu như bao giờ Talawas cũng được đọc
đầu tiên. Có ngày, khi có vấn đề gì thật hấp dẫn, tôi
vào đọc nhiều lần, chủ yếu đọc phần ý kiến. Như vậy,
có thể nói, liên tục trong 9 năm, Talawas trở thành một phần
trong đời sống của tôi. Bây giờ, nghĩ, sáng thức dậy, bật
máy vi tính lên, vào trang mạng, thấy Talawas tuy vẫn nằm đó,
nhưng nằm một cách bất động, không còn thở, không còn cựa
quậy, không còn ồn ào, làm sao tránh được cảm giác hụt
hẫng và ngậm ngùi chứ?
Nhưng tôi không tiếc cho một thói quen trong ngày của mình bằng
tiếc cho một tờ báo mạng thuộc loại có giá trị nhất trong
lãnh vực chính trị, xã hội và văn hoá bằng tiếng Việt.
Talawas có ưu thế hơn hẳn các tờ báo in ở chỗ: Nó ra hằng
ngày như nhật báo nhưng lại thiên hẳn về phần trình bày quan
điểm như các tạp chí. Bởi vậy, không có tờ nhật báo in
nào có thể sánh được với Talawas ở phần bình luận và
không có tờ tạp chí in nào có thể sánh được với Talawas ở
độ cập nhật. Đây cũng là ưu điểm chung của tất cả các
tờ báo mạng chứ không riêng gì của Talawas.
Nhưng Talawas có ưu điểm nổi bật hẳn so với tất cả các
tờ báo mạng hay blog chính trị, xã hội và văn hoá bằng
tiếng Việt khác ở chỗ: trong khi hầu hết các tờ báo mạng
hoặc blog có tính nhật báo (nghĩa là đăng bài mỗi ngày) khác
thường chỉ làm công việc khá đơn giản là cóp nhặt bài vở
từ báo in hoặc từ các trang báo mạng đâu đó thì Talawas
phần lớn chỉ đăng các bài mới do chính tác giả gửi tới.
Trong ý nghĩa đó, Talawas là một trong vài tờ báo mạng đúng
nghĩa chứ không phải chỉ là một thứ trạm thông tin, một
thứ cầu nối với chức năng đầy nhiệt tình nhưng kém sáng
tạo là chỉ lựa lọc bài vở giùm cho những độc giả quá
bận bịu.
Giá trị của Talawas, theo tôi, còn vượt quá cái mức là một
tờ báo hay. Giá trị của nó còn ở chỗ: nó góp phần làm nên
đời sống trí thức của người Việt Nam. Có thể nói, trong
những năm vừa qua, không có tờ báo nào, kể cả báo in lẫn
báo mạng, phản ánh những suy tư thao thức của giới trí thức
trước tình hình chính trị, xã hội và văn hoá Việt Nam đậm
nét như là Talawas. Tờ báo bao quát được rất nhiều vấn
đề; có những vấn đề thật nhạy cảm, liên quan đến đời
sống, thậm chí, vận mệnh của Việt Nam. Những vấn đề ấy
thu hút ý kiến của nhiều người thuộc nhiều giới, xuất
phát từ nhiều lập trường, gắn liền với nhiều kinh nghiệm
và nhắm đến nhiều mục đích khác nhau. Phải nhìn nhận là
lực lượng cộng tác viên của Talawas đông và thật đa dạng.
Trong nước: có. Hải ngoại: có.
Ở trong nước, Nam: có; Bắc: có; những người ly khai: có;
những người đang cộng tác với chính quyền: cũng có. Ở hải
ngoại cũng thế, từ khuynh tả đến khuynh hữu, từ tị nạn
đến du học sinh, từ những người kiên quyết chống cộng
đến cùng đến những người có nhiều thiện chí muốn hợp
tác với chế độ để làm một cái gì đó cho đất nước. Ở
phương diện này, không thể không thừa nhận Talawas là một
diễn đàn dân chủ thực sự. Đó là một trong những diễn
đàn hiếm hoi mà ban chủ trương không nêu và cũng không công
khai cổ vũ cho một chủ trương chính trị nào rõ rệt cả.
Nói đến giá trị phản ánh của Talawas, tôi không thể không
nói đến điều này: tôi nghĩ bản thân những sự chuyển
hướng của Talawas cũng là những chuyển hướng trong đa số
giới trí thức Việt Nam nói chung. Có mấy sự chuyển hướng
chính. Một, lúc đầu, từ tháng 3 năm 2002 đến tháng 11 năm
2008, Talawas là một tờ báo; sau, nó biến thành một blog. Hai,
ở dạng báo, lúc đầu, nó nghiêng về phía văn học nghệ
thuật, đặc biệt là mỹ thuật, thậm chí, có lúc nó còn có
tham vọng đặt ra giải thưởng văn học lấy tên là Bùi Giáng
nữa; sau, nó ngả hẳn sang hướng chính trị xã hội; số
lượng bài viết về văn học nghệ thuật tuy vẫn còn, nhưng
chỉ đóng một vai trò khá khiêm tốn và mờ nhạt. Ba, thoạt
đầu, nó có vẻ có tham vọng quốc tế hóa với những bài
viết hoặc những bài dịch tiếng Anh, chủ yếu châu tuần chung
quanh các cuộc hội thảo liên quan đến mỹ thuật, nhưng sau,
phần tiếng Anh dần dần biến mất, các cộng tác viên người
ngoại quốc cũng dần dần bặt tăm, chỉ còn lại phần tiếng
Việt giữa những người Việt Nam với nhau. Cuối cùng, thoạt
đầu, nó là diễn đàn của những cây bút ít nhiều chuyên
nghiệp với những bài viết hoàn chỉnh hoặc khá hoàn chỉnh;
sau, tính đối thoại càng lúc càng gia tăng qua vai trò của
phần "ý kiến" từ một ít, những cây bút, với những mức
độ khác nhau, đã có tên tuổi, và nhiều hơn, những độc
giả thực sự là độc giả, theo nghĩa: họ chưa từng viết và
chưa từng đăng tải bất cứ điều gì khác ngoài các phản
hồi trên báo mạng.
Những biến chuyển trên thể hiện các xu hướng chính: blog
hóa, chính trị hóa, Việt Nam hóa về phương diện ngôn ngữ và
vai trò nổi bật của độc giả như một thành tố chính của
diễn đàn.
Bất cứ xu hướng nào ở trên cũng có thể và cũng cần
được khai triển nhiều hơn. Tuy nhiên, ở đây, tôi chỉ muốn
đề cập một chút về xu hướng chính trị hóa.
Sực nhớ, lúc Talawas mới ra đời, trong một lần nói chuyện
qua điện thoại với Phạm Thị Hoài, tôi có phàn nàn: sao
Talawas lại không tập trung hẳn vào lãnh vực văn học nghệ
thuật mà lại sa đà vào chuyện chính trị xã hội làm gì?
Phạm Hoài chỉ tắc lưỡi: "Càng ngày tôi càng thấy ở đời
có nhiều việc quan trọng hơn văn học nghệ thuật, anh ạ."
Tôi không hỏi thêm để xem thử, với chị, cái (hoặc những
cái) mà chị cho là quan trọng hơn văn chương nghệ thuật đó
là gì. Nhưng thú thực, lúc ấy, tôi cảm thấy có phần hơi
tiếc. Tôi nghĩ Hoài là một cây bút có tài, một trong những
cây bút có tài nhất của Việt Nam; chị nên tập trung vào sáng
tác; và nếu làm báo, thì chỉ nên tập trung hẳn vào văn học.
Nhưng rồi, rốt cuộc, tôi cũng bị Talawas cuốn hút và đọc
miên man từ ngày này sang ngày khác. Rồi khi Talawas chuyển sang
hình thức blog, tôi lại cảm thấy Hoài càng sa vào con đường
thời sự chính trị, xã hội và lại thấy tiếc cho chị. Nhưng
rồi, một lần nữa, tôi lại bị cuốn hút vào cái blog của
chị.
Cuối cùng, bản thân tôi cũng không thoát được những ám ảnh
về chính trị và xã hội.
Lại nhớ, lúc mới cầm bút, tôi tự nhủ: sẽ không viết gì
ngoài chuyện văn chương. Không phải tôi không nghĩ đến các
vấn đề chính trị và xã hội. Nghĩ, có nghĩ, hầu như
thường xuyên nghĩ; nhưng viết thì lại không viết. Cứ coi như
đó là chuyện của... người khác. Vậy mà, tôi vẫn cứ bị
phiền hà về chính trị. Về nước, cứ bị công an văn hóa
theo dõi và hạch sách. Rồi bị cấm nhập cảnh mà không có
một lý do chính đáng nào cả. Tôi mới ngộ ra điều này: trong
một không khí chính trị vẩn đục, không ai có thể thoát
khỏi tác động của chính trị để thực sự thanh thản tiếp
tục sống mãi trong tháp ngà chuyên môn của mình cả.
Tôi cho đó là một bi kịch lớn nhất của giới cầm bút và
cả giới trí thức Việt Nam nói chung: biết chính trị là
chuyện phù du, nhưng không thể quay lưng hẳn lại với nó
được.
Xu hướng chính trị hóa của Talawas có lẽ cũng là xu hướng
chung của rất nhiều trí thức có lòng với đất nước.
Talawas đóng cửa, mất đi một diễn đàn có tầm vóc, hẳn
những người có lòng sẽ ít nhiều cảm thấy bơ vơ. Ít nhất
cho đến lúc một diễn đàn bề thế khác xuất hiện.
<em>* Blog của Tiến sĩ Nguyễn Hưng Quốc là blog cá nhân. Các
bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của
Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của
Chính phủ Hoa Kỳ.</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/6849), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét