<em>Sự kiểm soát của đảng Cộng sản đang kìm nén những gì
tốt đẹp, sáng láng nhất của đất nước.</em>
Khi Ngô Bảo Châu giành một tấm Huy chương Fields, phiên bản
toán học của giải Nobel, tin tức này xuất hiện nổi bật
tại quê hương Việt Nam của ông. Chủ tịch nước gửi điện
chúc mừng. Châu là người Việt Nam đầu tiên nhận được
giải thưởng này. Nhưng ông không lập nghiệp tại Việt Nam.
Châu là giáo sư tại Đại học Chicago và là một công dân mang
quốc tịch Pháp – nơi ông đã hoàn tất tấm bằng tiến sĩ.
Ai có thể quở trách ông? <a
href="http://tuoitre.vn/Giao-duc/80149/Dao-tao-su-pham-Chiec-ao-da-loi-thoi%C2%A0.html">Hệ
thống đại học của Việt Nam là "lỗi thời"</a>, ông Hoàng
Tuỵ, một nhà toán học nói. Phương pháp dạy lỗi thời, các
trường đại học lèn chặn sinh viên và ngột ngạt bởi tính
chất chính thống Cộng sản. Tình trạng kiểm duyệt và can
thiệp tràn ngập.
Mặc dù có một nền kinh tế đang nổi lên cố gắng xây dựng
một lĩnh vực công nghệ, thực trạng trên vừa làm nản lòng
lại gây nên tổn hại. Các trường đại học nghiên cứu hàng
đầu và hoạt động sản xuất sáng tạo luôn đi đôi với
nhau. Các trường đại học của Việt Nam thực hiện được
rất ít những nghiên cứu ban đầu và hiếm khi được các học
giả khoa học trích dẫn, một nghiên cứu gần đây do LHQ tài
trợ cho biết. Sinh viên tốt nghiệp chuẩn bị rất kém: khoảng
60% nhân viên mới của công ty nước ngoài cần được đào
tạo lại, theo một báo cáo của Hà Lan.
<div class="boxright300"><img src="http://danluan.org/files/u1/edu.gif"
width="290" height="281" alt="edu.gif" /><div class="textholder">Chi tiêu
công cho giáo dục theo tỉ lệ phần trăm GDP những năm gần
đây nhất</div></div>
Việt Nam đã chi tiêu cho giáo dục nhiều hơn các nước láng
giềng (<em>xem biểu đồ – chi tiêu công cho giáo dục tính theo
tỉ lệ % GDP những năm gần đây nhất</em>). Tỉ lệ biết
đọc biết viết cao, và các bậc phụ huynh hy sinh rất nhiều
để con cái học tới đại học. Tỉ lệ đỗ vào các trường
đại học ở Việt Nam tăng từ khoảng 900.000 người năm 2001
lên hơn 1,6 triệu người năm 2006. Nhưng phần lớn sinh viên
học ở các trường đại học công mờ nhạt hoặc tại những
trường tư chỉ chú trọng cấp bằng. Những người này có
thể có đủ khả năng để ra nước ngoài. Những người giỏi
nhất và sáng láng nhất, như ông Châu, hiếm khi quay trở lại.
Những nỗ lực để cải cách các trường đại học công đã
tỏ ra rất lúng túng. Vì thế chính phủ đã chộp lấy ý
tưởng thành lập bốn học viện mới theo định hướng nghiên
cứu từ mớ tạp nham, với đối tác là các trường đại học
nước ngoài và, quan trọng hơn cả là những lời hứa cho
quyền tự chủ. Ra đời đầu tiên trong số cơ sở giáo dục
mới này, là <a
href="http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_%C4%90%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_Vi%E1%BB%87t_-_%C4%90%E1%BB%A9c">Đại
học Việt – Đức (VGU)</a>, được mở cửa năm 2008 tại thành
phố Hồ Chí Minh. Một trường công nghệ do Pháp hỗ trợ tại
Hà Nội sẽ được thành lập tiếp theo.
VGU có khoảng 220 sinh viên, theo học các chương trình kỹ sư và
kinh tế dạy bằng tiếng Anh, có sự tham gia của các giáo sư
người Đức. Trong vòng 10 năm, trường hy vọng sẽ có 5.000 sinh
viên. Đặc quyền độc lập của trường, kiểu đầu tiên với
một trường đại học Việt Nam, là cho phép trường thuê các
giáo sư và tự thiết kế chương trình đào tạo. Về mặt lý
thuyết, điều này sẽ thúc đẩy tự do học thuật.
Trong thời điểm này, VGU phần lớn lấy ngân sách từ Đức.
Việt Nam đóng góp một khoản khiêm tốn 365.000 euro (500.000 USD)
một năm. Nhưng rốt cục trường phải chịu các chi phí hoạt
động, dự kiến là 45-50 triệu euro năm 2030. Chi phí cho trang
thiết bị phù hợp và thuê những giáo sư hàng đầu không hề
rẻ. Chính phủ Việt Nam phải sẵn sàng chi trả cho những tài
năng có tầm cỡ toàn cầu, nếu không VGU "sẽ thất bại",
ông Wolf Rieck, Hiệu trưởng VGU nói.
Nỗ lực thu hút trở lại những tài năng như Châu sẽ là một
khởi đầu. Trung Quốc cũng đối mặt với vấn đề tương tự
nhưng đã giải quyết được việc thu hút một số tài năng
nước ngoài bằng cách kêu gọi lòng yêu nước và tạo cơ hội
cho các học giả được làm việc trong trong một nền kinh tế
sáng tạo. Việc này không khó. Các giáo sư có thể nhận lương
ít hơn nếu đó là môi trường nghiên cứu tốt nhất. Phần
lớn trong họ đều mong muốn được sống gần với gia đình
mình hơn.
Thế nhưng các học giả ở cả Trung Quốc và Việt Nam đều
bị bao bọc bởi tín điều chính trị. Đây là một trở ngại
chính trong giáo dục đại học, cũng như việc trả lương
thấp, theo lời giáo sư Tuỵ, người nghỉ hưu từ hai năm
trước với mức lương 250 USD/tháng của một giáo sư toán
học. "<em>Một nhà khoa học giỏi cần không chỉ là tiền, mà
còn cần những cộng sự giỏi và tự do học thuật</em>".
Người dịch: Phạm Hữu
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2010
Nguồn: <a
href="http://www.economist.com/node/17155668?story_id=17155668&fsrc=rss">The
Economist</a>
______________________
* BS chú thích: Tạp chí The Economist là một trang tuần tin và
ấn phẩm về quan hệ quốc tế xuất bản bằng tiếng Anh,
thuộc The Economist Newspaper Ltd và được biên tập tại các văn
phòng ở Thành phố Westminster, London, do James Wilson sáng lập từ
tháng 9 năm 1843. Năm 2009, lượng phát hành trung bình cho mối
số là 1,6 triệu bản, một nửa được bán tại Bắc Mỹ
(wikipedia).
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/6572), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét