xem báo chí là công cụ hữu ích cho việc điều hành và kiểm
soát xã hội.
Ở thế kỷ 21, các chế độ độc tài vẫn siết chặt truyền
thông để độc quyền kiểm soát tư tưởng xã hội nhằm toàn
trị.
<h2>I. Nhìn Lui:</h2>
Cuối thế kỷ 15 khi kỹ nghệ in ấn được phát minh thì không
riêng gì các quốc vương triều Tudor ở Anh mà cả chế độ
giáo hoàng La Mã cũng nhận ra rằng báo chí có khả năng trở
thành vũ khí nguy hiểm, có thể làm suy giảm quyền lực và
ảnh hưởng tiêu cực đến cơ chế độc quyền lãnh đạo.
Đến thế kỷ 16 thì luật đầu tiên về "tội phỉ báng trên
báo chí" đã được ban hành song song với những điều khoản
về giấy phép in ấn, luật bản quyền v.v... nhằm ngăn chận
và vô hiệu hóa phần nào những ảnh hưởng của báo chí khả
dĩ làm lung lay quyền lực của cơ chế độc tài phong kiến.
Nguyên văn của điều luật đầu tiên của Anh quốc đã ghi
thẳng thừng rằng, bất kỳ báo chí hay dưới hình thức ngôn
luận công khai nào, những dữ kiện, tin tức có khả năng
"xúi giục nổi loạn, mưu phản không chỉ là sự xúc phạm
đến Thượng Đế mà còn là sự khuyến khích nhằm bất tuân
phục các hoàng tộc và quốc vương". Cũng trong mục tiêu
"bưng bít thông tin" (thường thấy ở các chế độ độc
tài), năm 1632 các báo chí ngoại quốc bị cấm không được
phát hành ở Anh quốc với lý do "không thích hợp với quan
điểm công chúng và đáng để nghị luận". (Déja-vu/ nghe
thấy hơi quen) !!!
<h2>II. Nhìn Tới</h2>
Nền tảng sơ khởi của truyền thông chính trị hiện đại có
thể nói khởi thuỷ bắt đầu từ cuộc tranh đấu giữa chế
độ quân chủ và thể chế nghị viện ở thế kỷ 17, đưa
đến cuộc nội chiến ở Anh với kết qủa là những cải cách
tiến bộ hướng dần đến việc hình thành chế độ dân chủ.
Trên tổng thể, một chính quyền dân chủ lý tưởng là khi
người dân được cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác
để có những chọn lựa bầu phiếu sáng suốt, thuần lý, dựa
trên dữ kiện, giữa những ứng cử viên tranh cử. Tuy nhiên,
trong thực tế, quần chúng bỏ phiếu chọn người đại diện
cho họ vì nhiều lý do, (đấy cũng là quyền tự do của họ)
và không phải lúc nào cũng là những chọn lựa dựa trên sự
hiểu biết hay lý trí. Đây là yếu tố khiến vai trò của
truyền thông trở nên quan trọng trong sinh hoạt chính trị dân
chủ. Những người làm truyền thông tìm hiểu, săn tin, cung
cấp dữ kiện chính xác để quần chúng có thể dựa vào
những thông tin ấy hầu chọn lựa giữa những ứng cử viên
đa dạng và giữa những đảng phái đối lập đa nguyên.
Trong một xã hội dân chủ đích thực, giới truyền thông cố
gắng giữ đặc tính khách quan, trung lập, không thiên lệch,
hoạt động độc lập và không lệ thuộc đảng phái, mặc dù
họ vẫn được quyền có tư kiến chính trị. Cũng như bao
người dân khác trong xã hội, giới phóng viên, nhà báo cũng có
quyền tham gia, trở thành đảng viên của các đảng chính trị,
nhưng khi làm sứ mạng thông tin về tình hình thực tế chính
trị, họ không được che dấu hay cố ý tạo ấn tượng sai
lạc rằng những thông tin, nhận định của họ là vô tư,
khách quan, và họ cũng không được quyền cố ý loại trừ hay
gạt ra ngoài những quan điểm chính trị trái ngược, bất
đồng với họ của quần chúng. Do đó, ở những xã hội dân
chủ, thường thấy tổng biên tập của một tờ báo hay cơ quan
truyền thông đứng đắn đều cho đăng những lá thư phản
hồi gửi đến toà soạn, những phản biện nhận được từ
độc giả hay của những tác giả có quan điểm đối nghịch
về cùng một vấn đề nhằm rộng đường dư luận. Trong một
nước, nếu ngành truyền thông được quyền độc lập trong
việc thông tin, cung cấp dữ kiện chính xác và chọn lọc, mang
sự thật đến cho quần chúng, phân tích những sự kiện thời
sự quan trọng có tầm ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống
người dân, thì sự đóng góp của giới truyền thông có thể
khẳng định là tối quan trọng, góp phần phát triển tập thể
quần chúng giác ngộ, tỉnh thức có khả năng tham gia đầy ý
nghĩa cho sự nghiệp phát triển xã hội và đất nước.
Một sứ mệnh hữu cơ khác của truyền thông là vai trò kiểm
tra, xem xét các thành phần nắm quyền lực trong xã hội.
Những thành phần này có thể là những người lãnh đạo đang
cầm quyền, một công ty kinh doanh hay bất kỳ một thực thể
nào có tầm ảnh hưởng lớn đến xã hội. Ở những nước
dân chủ phương tây, vai trò này của các phóng viên, báo giới
được gọi là "watchdog", và đây cũng là một trong những
"đệ tứ quyền" của giới truyền thông. Nhằm ngăn chận
sự lạm dụng quyền lực của giới cầm quyền như kinh nghiệm
đã cho thấy trong thời kỳ phong kiến, giới truyền thông có
trách nhiệm giám sát việc sử dụng quyền lực của các cấp
lãnh đạo. Liệu chính phủ có khả năng cầm quyền chăng? có
hữu hiệu chăng? có thành thật chăng? Liệu các cấp lãnh đạo
có chu toàn những trách nhiệm mà quần chúng đã giao phó cho
họ khi bầu họ vào quốc hội chăng? Liệu các dự án phát
triển, các chính sách ban hành đã được dựa trên những dữ
kiện chính xác chưa, những suy xét có cơ sở và nhằm phục
vụ cho lợi ích chung của đất nước không? hay nhằm mưu đồ
thủ lợi cho một thiểu số quyền lực nào? Trong vai trò
"watchdog" này, giới truyền thông hoạt động độc lập
nhằm giám thị và quan sát các hành vi, việc làm của các nhà
lãnh đạo thay cho người dân và với sự cho phép của người
dân. Ở vị trí này, giới truyền thông là "trung gian" giữa
giai cấp lãnh đạo và quần chúng, và có sứ mệnh đảm bảo
cho tiếng nói của quần chúng được phản ảnh đến tai những
người cầm quyền.
<h2>III. Nhìn Quanh</h2>
Sự khác biệt giữa truyền thông trong một nước tự do dân
chủ và ở một chế độ độc tài là một bên hoạt động
độc lập, nhằm giúp giám sát, đảm bảo nhà cầm quyền phải
chịu trách nhiệm về những quyết định của họ trước quần
chúng, và một bên là công cụ tuyên truyền với vai trò gieo
rắc những "ảo tưởng cần thiết" cho quần chúng, theo
đúng mệnh lệnh và chủ trương của cấp lãnh đạo toàn
quyền cai trị.
Dĩ nhiên, khi nói như thế không có nghĩa rằng truyền thông ở
các quốc gia văn minh, dân chủ hiện nay ở phương Tây là hoàn
hảo. Đã và vẫn đang có những chỉ trích về vai trò của
truyền thông tại Hoa Kỳ hay Anh quốc trong việc "lèo lái dư
luận" như trong cuộc chiến Iraq, trong cuộc xung đột giữa
Israel và Palestine (giới truyền thông đã đi tin `thiên vị` cho
Palestine), và trong vụ ký gỉa Andrew Gilligan năm 2003 đã vu cáo
Thủ Tướng Anh, Tony Blair, và nội các của ông tội lừa mị
dân chúng về khả năng vũ khí của Irag để dân chúng Anh ủng
hộ quyết định của chính phủ trong việc tấn công và thanh
trừng đồ tể Saddam Hussein v.v và v.v... Dù rằng truyền thông
ở các quốc gia tự do dân chủ vẫn còn vô vàn khuyết điểm
nhưng có thể nói rằng, nhiệm vụ hàng đầu của họ vẫn là
nhằm thông tin về những vấn đề có ảnh hưởng quan trọng
đến đời sống người dân, truyền bá, cổ vũ và tạo điều
kiện cho quần chúng suy gẫm, tranh luận, và hành động trên
những vấn đề chính trị, xã hội và kinh tế của nước họ.
Và cơ chế dân chủ của những quốc gia này sẵn sàng bảo
vệ những tiếng nói đối lập không bị trù dập, qua đó
người dân có thể tìm hiểu được sự thật. Các cơ quan
điều tra độc lập với chính phủ cũng dựa vào những lời
lên tiếng này mà có thể truy tố đưa ra trước pháp luật
những viên chức chính phủ từ dưới lên trên đã vi phạm
trong việc ngụy tạo tin tức...
<h2>VI. Nhìn Mình</h2>
Nhìn lui, nhìn tới, nhìn quanh thì cũng phải đến lúc ngẩng
đầu nhìn lên. Trong một lá thư năm 1787, cố tổng thống thứ
ba của Hoa Kỳ, Thomas Jefferson, viết gửi cho vị dân biểu vùng
Virginia: "<em>nền tảng của chính phủ chúng ta là ý kiến
của quần chúng, mục tiêu tiên quyết phải là bảo vệ quyền
tự do báo chí; và nếu tôi có được quyền quyết định để
chúng ta nên có một chính phủ không có báo chí hay có báo chí
mà không có chính phủ, tôi sẽ không do dự một chút nào để
chọn điều sau</em>". Đối với vị cố tổng thống là tác
giả của Bản Tuyên Ngôn Độc Lập của Hoa Kỳ, báo chí cần
được bảo vệ vì mục tiêu của báo chí là phản ảnh và
đại diện cho tiếng nói của quần chúng, và tiếng nói của
quần chúng là quan trọng cho nền dân chủ. Thêm vào đó, báo
chí còn có thể đẩy mạnh cho tính toàn bộ của quần chúng,
nếu báo chí truyền bá tất cả mọi ý kiến của nhiều thành
phần khác nhau; điều này tương tự như mỗi một người dân
có tiếng nói chính trị bình đẳng trong một thể chế dân
chủ.
Tóm lại, vai trò của truyền thông không chỉ nhằm cung cấp cho
quần chúng những dữ kiện được yêu cầu hầu có những
quyết định sáng suốt mà còn đáp ứng vai trò kiểm sát viên,
kềm hãm bớt quyền lực của chính phủ, kiểm lại những gì
đã được chính phủ công bố và tạo điều kiện cho sự
thông tin giữa người dân với nhau. Nhờ có báo chí truyền
thông, người dân có diễn đàn đối thoại cùng nhau và để
công khai tranh luận những vấn đề quan tâm chung và góp phần
định lấy con đường mà dân chúng muốn xã hội theo đuổi.
Chính vì vai trò quan trọng kể trên của truyền thông trong
tiến trình dân chủ mà ở những nước độc tài độc đảng
như Việt Nam, Cuba, Trung Quốc…, truyền thông vẫn phải là
công cụ được kềm tỏa tối đa như dưới thời phong kiến
của thế kỷ 15 với mục đích bưng bít thông tin nhằm kiểm
soát xã hội. Nhiệm vụ hàng đầu của giới truyền thông
chính quy là phục vụ lãnh đạo, thông tin một chiều để
rộng một đường … hẹp theo đúng chính sách nhà nước,
hoạt động lệ thuộc hoàn toàn vào sự chỉ đạo xuyên suốt
của đảng. Sự thật của mọi vấn đề hệ trọng đến
đời sống người dân bị bưng bít, thực tại bị dấu nhẹm
và tương lai đất nước chỉ do một thiểu số lãnh đạo toàn
quyền định đoạt. Mọi tiếng nói phản biện từ quần chúng
đều bị xem là phản động và không báo, đài nào được
tiếp tay thông tin. Khi diễn đàn công luận và tiếng nói của
người dân bị tước đoạt thì liệu chúng ta có thể làm gì?
Danlambao.com ra đời, tiếp nối sứ mạng của freelecongdinh.com
vừa bị phá hoại. Báo chí lề phải đại diện cho cái nhìn
"đồng phục" của các cấp lãnh đạo, truyền bá những tin
tức "đồng bộ" theo lệnh cấp trên, xem quần chúng như
độc giả vô tri và không cho phép tiếng nói độc lập, phản
biện, được cơ hội cất tiếng. Dân Làm Báo.com sẽ cùng các
trang mạng bạn trám vào khoảng trống thiếu sót cơ bản của
rào cản truyền thông lề phải, cung cấp thông tin và quan
điểm đa chiều của mọi thành phần nhân dân, tạo diễn đàn
để chính dân "độc giả" chúng ta tự làm tin, tự thông
tin, tự đại diện cho cái nhìn, quan điểm của chính mình, tự
cất tiếng nói về những vấn đề chúng ta quan tâm trong đời
sống. Là độc giả và cũng là biên tập viên quần chúng,
chúng ta không tiếp tục cho phép ý kiến và suy nghĩ của chính
mình bị "gạn lọc", "bóp méo", "thay thế", "nhỏ
giọt" hay "chận đứng" bởi những "cái loa", "cái
phễu", "cái lưới", và "cái lưỡi" của đảng.
Dân Làm Báo.com hãnh diện được cùng các bạn bloggers dầy
dạn kinh nghiệm đi trước, cung cấp diễn đàn cho những tiếng
nói chính thống của những người dân làm chủ đất nước
được cất cao nguyện vọng. Dân Làm Báo.com xin đến với các
bạn trong niềm hy vọng tạo cơ hội cho mỗi chúng ta, những
người dân "bình thường", "tầm thường" nhưng là đa
số trên đất nước này, phản ánh suy nghĩ của chính mình.
Năm 1800, trong cuộc xung đột gay go của đảng Cộng Hoà ở
Mỹ, Thomas Jefferson đã viết trong một lá thư riêng: "<em>Tôi
đã thề trước án thờ Thượng Đế: một thái độ thù địch
vĩnh viễn chống lại mọi hình thức chuyên chế, bạo ngược
nào đối với tư tưởng con người !!!</em>".
Năm 2010, trước sự bắt bớ bloggers, giam cầm ký giả, chận
tường lửa và phá hoại các trang mạng…, vang lên tiếng hô
xung trận của Dân Làm Báo: "<em>mỗi người dân là một
chiến sỹ thông tin</em>"!!!
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/6344), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét