Sự suy yếu tiếp tục của Mỹ và mối quan hệ Mỹ - Trung trong
cục diện thế giới như vừa trình bầy trên là hai yếu tố
mới, nổi bật nhất, trực tiếp nhất kết thúc thời kỳ hậu
chiến tranh lạnh, vẽ lại bản đồ chính trị của thế giới:
hiện tượng một siêu đa cường.
Riêng trên Biển Đông đang hình thành với nhiều diễn biến
phức tạp xu thế hai cực Mỹ - Trung. Thực tế này liên quan
trực tiếp đến nước ta trong thập kỷ tới trên nhiều
phương diện. Mối quan hệ Việt – Trung trở thành vấn đề
đối ngoại quan trọng nhất và khó xử lý nhất đối với
nước ta trong thập kỷ tới.
<h3>1. Vị trí của Việt Nam trong chính sách đối ngoại hiện
nay của các nước trên thế giới</h3>
Trước khi bàn sâu quan hệ Việt – Trung, xin nêu lên một vài
nhận xét khái quát về vị thế Việt Nam ngày nay trên trường
quốc tế.
Có thể nói hiện nay Việt Nam đạt được vị thế quốc tế
cao nhất trong lịch sử của mình với tính cách là một quốc
gia độc lập, có chủ quyền. Việt Nam ngày nay là đối tác
chiến lược của nhiều nước, đầu tư nước ngoài và kim
ngạch ngoại thương tăng trưởng năng động. Chính sách đối
ngoại hòa bình – hợp tác – hữu nghị của Việt Nam cùng
với cục diện thế giới hiện nay mang lại cho Việt Nam vị
thế này. Sự thiện cảm của nhân dân thế giới dành cho sự
nghiệp đấu tranh giành độc lập và thống nhất đất nước
của Việt Nam trong thế kỷ trước cũng là yếu tố quan trọng
góp phần làm nên vị thế quốc tế ngày nay của đất nước.
Toàn bộ thực tế vừa trình bầy tạo ra thuận lợi rất quan
trọng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, cho
thực hiện nghĩa vụ đối với thế giới của Việt Nam với
tính cách là một quốc gia thành viên đầy đủ và bình đẳng
trong cộng đồng quốc tế.
Tuy nhiên, cần nhận rõ một sự thật khác, đó là vị trí
của Việt Nam trong chính sách đối ngoại của nhiều nước
đối tác, nhất là các nước đối tác quan trọng, nói chung là
tương đối thấp so với khả năng Việt Nam có thể đạt
được – nguyên nhân chính không phải là nước ta nghèo mà
chủ yếu vì:
(1) Về một số phương diện nhất định nước ta vẫn chưa
bước ra khỏi phong cách đối ngoại thời kháng chiến – phong
cách tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng thế giới là
chính, mà chưa chủ động và tích cực dấn thân tham gia vào
những vấn đề chung của cộng đồng thế giới, trong khi cuộc
sống luôn luôn đòi hỏi có cho có nhận chứ không thể một
chiều chỉ nhận – nhất là nước ta bây giờ là một quốc
gia thành viên đầy đủ trong các thể chế của cộng đồng
quốc tế.
(2) Tuy ta có thiện chí hợp tác – dù song phương hay đa
phương, nhưng do khả năng của ta, do nhiều vấn đề nội bộ
riêng của nước ta chưa một lòng một ý, dẫn tới sự hợp
tác của ta chưa đạt được mức tiềm năng cho phép, chưa
đúng mức các đối tác mong đợi, thậm chí có lúc ta chịu
nhiều thua thiệt. Trong 25 năm qua nhiều lần ta bỏ lỡ cơ hội
lớn rất đáng tiếc và không lấy lại được.
(3) Nền ngoại giao Việt Nam hiện nay do ảnh hưởng của ý
thức hệ nên tiếp tục có những hẫng hụt nhất định trong
nhận thức những diễn biến mới trên thế giới, chưa chủ
động dấn thân tiến cùng với trào lưu thế giới - đây còn
là vấn đề của tri thức, trí tuệ, phẩm chất chính trị và
mưu lược -, do đó chưa xác lập được cho mình bản lĩnh mới
để khai thác hay chủ động ứng phó với sự vận động của
xu thế thế giới. Bản lĩnh ngoại giao ngày nay của nước ta
rất yếu so với thời kỳ kháng chiến.
(4) Trên hết cả ngoại giao Việt Nam đang thiếu một nội trị
vững mạnh (kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội) và một ý
chí thống nhất làm nền tảng. Phải thừa nhận: Nội trị
hiện nay của nước ta cản trở đáng kể phát huy vị thế
đối ngoại của đất nước.
Những nhược điểm trình bầy trên đang hạn chế sức mạnh
ngoại giao nước ta và ảnh hưởng đến sức mạnh của nước
ta nói chung, nhất là trong việc tập hợp đồng minh để bảo
vệ lợi ích quốc gia và để tiếp tục phát huy vị thế mới
của đất nước.
Do sự vận động của tình hình thế giới, đặc biệt là do
các mối tương quan mới giữa các cường quốc – bao gồm cả
hiện tượng Trung Quốc đang trên đường trở thành siêu
cường, xuất hiện tại nhiều nước các châu lục khác nhau
trên thế giới mối lo Việt Nam có thể rơi vào vòng tay của
Trung Quốc.
Đặc biệt là trong bối cảnh quốc tế hiện nay, các cường
quốc phương Tây, kể cả Mỹ, đều không muốn có một Việt
Nam yếu, chịu lệ thuộc vào Trung Quốc. Những nước này, kể
cả Mỹ, hiểu rõ ý thức độc lập tự chủ của Việt Nam và
vì thế có lẽ không có ảo tưởng lôi kéo Việt Nam đi vào con
đường ngoại giao của những đối trọng. Có thể hiểu, xu
thế chính của những nước này là muốn có một Việt Nam
mạnh đúng với vị thế đang có trong khu vực, giữ vững
được độc lập tự chủ của mình – vì các lý do:
(1) Việt Nam ngày nay không phải là "đối tượng" của
những cường quốc này;
(2) Việt Nam ngày nay không có có xung đột lợi ích với họ;
(3) một Việt Nam mạnh, độc lập tự chủ và có vị thế như
thế sẽ có lợi nhất cho họ trên bàn cờ thế giới hiện
tại...;
(4) một Việt Nam lệ thuộc vào Trung Quốc hoặc để Trung Quốc
khống chế là điều nguy hại đối với hòa bình và an ninh khu
vực với nhiều hệ quả xấu khác – đây là điều nhiều
cường quốc và nhiều nước láng giềng và bè bạn của ta
không muốn, chính nhân dân ta cũng không chịu;
(5) vân… vân…
Cần nói rõ như vậy để không cường điệu hóa đến mức
nhầm lẫn coi các sự việc <em>"can thiệp vào nội bộ Việt
Nam để diễn biến hòa bình dưới chiêu bài dân chủ và nhân
quyền"</em> là quốc sách lật đổ của các nước phương Tây
đối với nước ta. Trong bối cảnh thế giới và khu vực hiện
nay, bất kể sự cường điệu nào với mầu sắc như vậy
đều có hại cho nước ta.
Hiển nhiên giữa chế độ chính trị nước ta và chế độ
chính trị của các nước phương Tây có nhiều giá trị khác
nhau, đặc biệt là chung quanh vấn đề dân chủ và nhân quyền.
Các nước phương Tây vì lợi ích của chính mình có chủ
trương khai thác các vấn đề như xã hội dân sự, dân chủ và
nhân quyền – một xu thế ngày càng trở thành một trào lưu
mạnh trên thế giới – để phát huy ảnh hưởng của họ vào
các nước khác, kể cả vào Trung Quốc. Có quốc gia nào, nhất
là các nước lớn, lại không muốn phát huy ảnh hưởng của
mình ra bên ngoài, để tập hợp lực lượng, để khai thác,
để tác động vào những điểm yếu của các nước có liên
quan, v.v...?
Xin đừng quên cuộc sống và quy luật tiến hóa của xã hội
loài người cũng như trong quan hệ giữa các quốc gia trên trái
đất này xưa nay và mãi mãi sẽ có "diễn biến", "diễn
biến hòa bình" vào nhau như vậy. Cứ xem Trung Quốc "diễn
biến", "diễn biến hòa bình" vào nước ta như thế nào
trong lịch sử 2000 năm quan hệ hai nước cho đến ngày nay cũng
sẽ rõ. Trong sự "diễn biến" vào nhau này, quy luật muôn
đời vẫn là: Người thắng cuộc luôn luôn là kẻ có khả
năng thích nghi và vượt trội cao hơn đối tượng của mình.
Yếu tố căn bản để trở thành người thắng cuộc là phải
đồng hành với tiến bộ và những giá trị cao đẹp. Chẳng
lẽ lịch sử 2000 năm của nước ta không nói lên điều gì
trong mối quan hệ qua lại này?
Cũng là chuyện hiển nhiên các tổ chức của một số người
Việt ở nước ngoài muốn sử dụng vấn đề dân chủ và nhân
quyền để lật đổ nhà nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa
Việt Nam. Họ làm mọi việc và "lobby" mọi người, mọi tổ
chức, mọi cơ quan nước họ cư trú, vận động dư luận, để
tranh thủ nhân vật này hay lực lượng nọ của nước sở tại
hoặc ở những nơi khác cho mục đích lật đổ, chống đối
của họ. Vấn đề chống đối hay lật đổ như thế trước
hết là vấn đề giữa trong nước và những lực lượng
người Việt này ở nước ngoài.
Nếu cho câu chuyện chống đối và lật đổ của những người
Việt này là quốc sách hay là nằm trong quốc sách của các
cường quốc phương Tây, kể cả Mỹ, thì sẽ là sự cường
điệu đến mức chệch hướng. Nếu các cường quốc phương
Tây lúc này có quốc sách muốn lật đổ hay muốn diễn biến
hòa bình để lật đổ Cộng Hòa Xã Hội chủ Nghĩa Việt Nam
thì họ phát triển quan hệ mọi mặt với Cộng Hòa Xã Hội
Chủ Nghĩa Việt Nam, dành cho Việt Nam không ít sự giúp đỡ
để làm gì? Mà Việt Nam đã, đang nhận và sẽ tiếp tục
nhận sự giúp đỡ ấy. Thậm chí Việt Nam đang yêu cầu họ
thừa nhận nền kinh tế của mình là nền kinh tế thị
trường, muốn họ tăng cường giúp đỡ...
Nếu các cường quốc phương tây lúc này có quốc sách lật
đổ hay diễn biến hòa bình để hạ gục nước ta, tại sao
một số nước trong các nước phương Tây lại đồng ý nâng
quan hệ hợp tác với nước ta lên tầm đối tác chiến
lược?. Các nước phát triển từ hàng chục năm nay liên tục
dành cho nước ta những khoản viện trợ ODA không nhỏ, nguồn
vốn tài trở này góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát
triển kinh tế xã hội nước ta. Hàng năm chính phủ ta tiếp
tục vận động các nước duy trì nguồn tài trợ này. Hội
nghị các nước tài trợ ODA tháng 12-2009 đã quyết định viện
trợ ODA cho Việt Nam 8 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến
nay – trong lúc bản thân những nước này chưa ra khỏi cuộc
khủng hoảng kinh tế thế giới hiện nay. Tại hội nghị này
các nước nhấn mạnh: muốn phía Việt Nam xử nghiêm khắc vụ
Huỳnh Ngọc Sỹ và đảy mạnh chống tham nhũng nói chung, đình
chỉ một số vụ việc mất dân chủ và nhân quyền... Giữa
lúc nước ta đang nỗ lực khắc phủng khủng hoảng kinh tế,
sự giúp đỡ này càng có ý nghĩa. Có thể coi những đòi hỏi
này của các nước viện trợ là diễn biến hòa bình chống
đối hay lật đổ Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa việt Nam? Còn
chủ trương của trong nước dùng vấn đề "diễn biến hòa
bình" để giải quyết những vấn đề trong nội bộ nước ta
lại là câu chuyện hoàn toàn khác.
Sự thực có một thứ diễn biến hòa bình khác nhất thiết
phải vô hiệu hóa, đó là sự câu kết giữa tham nhũng, tha hóa
ở trong nước và bàn tay can thiệp của quyền lực mềm từ
bên ngoài. Song cho đến nay chưa được đặt ra yêu cầu chống
sự diễn biến nguy hiểm này. Những dự án kinh tế lớn công
nghệ lạc hậu có vốn đầu tư nước ngoài được hình thành
thông qua những quá trình đấu thầu méo mó, tình trạng buôn
lậu, xuất khẩu lậu những khối lượng hàng hóa lớn và
nhiều sự việc nghiêm trọng khác đã xảy ra… đòi hỏi
phải ngăn ngừa sự lũng đoạn nguy hiểm này.
<span class="underlined-text">Nói thêm về vấn đề làm bạn với
người</span>
Cần nhấn mạnh đường lối ngoại giao muốn làm bạn với
người của nước ta là đúng đắn. Tuy nhiên, lẽ đời nghiệt
ngã: chỉ có thiện chí "chay" – nghĩa là chẳng có thực
lực hay ảnh hưởng gì làm căn bản – thì trước sau "chay"
vẫn hoàn "chay"! Vì vậy, không thể bỏ qua một chuỗi câu
hỏi tiếp theo và rất nhiều việc phải làm, để cho đường
lối làm bạn này trở thành hiện thực:
-1, Ta muốn làm bạn với người, nhưng người có muốn làm
bạn với ta không? – đấy là hai chuyện khác nhau.
-2, Làm thế nào để ta có thể là bạn được của người?
người cũng muốn nhận ta làm bạn? – Còn thứ "làm bạn"
do được ban phát thì chẳng hay ho gì – vì đó sẽ là nếu
sang thì làm đĩ, nếu kém sang một chút thì làm thằng hầu!
-3, Làm thế nào để người cần phải làm bạn với ta?
-4, Làm thế nào để người nếu không muốn làm bạn với ta
thì cũng không chống được ta?
-5, Làm thế nào để người nếu không muốn làm bạn với ta
thì cũng phải tôn trọng ta?
-6, Làm thế nào để người không thể phản ta hay bán rẻ ta?
-7, Làm thế nào để người nếu chưa phải là bạn của ta
hoặc chưa muốn thì cũng không chống ta?
-8, Làm gì và làm thế nào để nước ta không bị lôi vào trò
chơi "đối trọng", lúc là "cái mộc" cho người này, lúc
là "lá chắn" cho kẻ khác?...
-9, Làm thế nào để ngày càng thêm bạn, bớt thù?
-10, Làm thế nào để không ai cô lập được Việt Nam?...
-11, Vân... vân...
Tóm lại, muốn làm bạn với người, trước hết phải biết
mình là ai, và cần hiểu mình phải (sẽ phải) là ai. Điều
này cũng có nghĩa ta phải quyết tâm là chính ta, rồi mới đủ
trí tuệ và bản lĩnh tính chuyện làm bạn với người. Đừng
quên độc lập tự chủ là một trong những bài học quý
được xếp ngang với ý chí Không gì quý hơn độc lập tự do!
Có thể nói ngoại giao Việt Nam vô cùng giầu có những bài
học này. Vậy lo câu chuyện làm bạn, trước hết là lo cho
mình có lực, có trí tuệ, có tư cách, có tính cách, có ảnh
hưởng lan tỏa, có khí phách, có mưu lược và có bản lĩnh
thực hiện đường lối đối ngoại làm bạn. Tại hội nghị
Thành Đô (1990) ta muốn làm bạn, thậm chí muốn làm đồng chí
nữa, nhưng Trung Quốc có chấp nhận đâu! Có thể nói dứt
khoát đường lối ngoại giao làm bạn phải bắt nguồn từ
nội trị lành mạnh và đầy sức sống của quốc gia, từ sự
chủ động dấn thân vào trào lưu chung của thế giới – nếu
khộng, thì đường lối này chỉ đưa nước ta trở thành con
đĩ hay thằng hầu. Không có ý thức hệ nào thay đổi được
quy luật này trong cuộc sống.
Việt Nam đang có vị thế đối ngoại cao chưa từng có trong
lịch sử của mình để phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ đất nước, mở rộng ảnh hưởng của mình đối với
thế giới bên ngoài. Song vấn đề hàng đầu của ngoại giao
Việt Nam ngày nay vẫn là nhận biết chuẩn xác thế giới và
giác ngộ triệt để lợi ích quốc gia, dấn thân với tất cả
tinh thần độc lập tự chủ.
<h3>2. Một số suy nghĩ về quan hệ Việt – Trung</h3>
<em>2.1. Đại hán, bài Hoa, thần phục Hoa</em>
Trước hết nên đặt sang một bên những ảnh hưởng di sản
lịch sử để lại và tách ra khỏi mọi cách nghĩ bài Hoa hay
thần phục Hoa để tỉnh táo nhìn nhận sự việc.
Ví dụ không ít người nghĩ rằng sự bành trướng của Trung
Quốc là do tư tưởng đại Hán. Điều này đúng nhưng không
đủ. Nghĩ thế hàm nghĩa khi nào Trung Quốc bỏ được đại
Hán – một điều không tưởng – thì sẽ hết bành trướng
Thực ra đòi hỏi về không gian sinh tồn của Trung Quốc trên
con đường trở thành siêu cường đặt ra nhiều vấn đề
nghiêm trọng hơn so với tư tưởng đại Hán. Nghĩa là dù có
hay không tư tưởng đại Hán, vấn đề mở rộng không gian sinh
tồn của cái công xưởng thế giới này vẫn là tất yếu –
vì "đầu vào" và "đầu ra" của nó là cả thế giới,
nhằm vào thế giới. Tự Trung Quốc đã nói lên: Hàng hóa Trung
Quốc tới đâu, quyền lực mềm của Trung Quốc tới đó.
Điều này cho thấy chẳng có liên minh hay đồng minh nào cùng ý
thức hệ, cũng chẳng có tư duy bài Hoa hay thần phục Hoa nào
có thể vô hiệu hóa được đòi hỏi mở rộng không gian sinh
tồn này của cái công xưởng thế giới.
Thực tế này đòi hỏi nước ta phải có một cách tiếp cận
khác và cách giải quyết khác những thách thức đặt ra.
Trung Quốc trên con đường trở thành siêu cường rất khó mở
rộng không gian sinh tồn đi lên hướng Bắc, sang phía Đông hay
về phía Tây. Cứ nhìn bản đồ địa dư và bản đồ địa
chính trị thì thấy rõ điều này. Trong lịch sử đã có vụ
Ussuri với Liên Xô cũ năm 1969, phần trên bài viết này đã nêu
ví dụ Timothy Keating từ chối đề nghị của Trung Quốc đầu
năm nay về chia đôi Thái Bình Dương, Nhật bản trước sau
không chịu chấp nhận đòi hỏi của Trung Quốc về biển
đảo, biên giới Ấn – Trung hiện nay đang căng thẳng...
Hướng thuận lợi nhất làm bàn đạp cho Trung Quốc mở
đường giành vị thế siêu cường chỉ còn lại hướng Nam,
Việt Nam trong tình hình này trở thành chướng ngại vật chính!
Thực hiện được cái "lưỡi bò" ở Biển Đông, Trung Quốc
sẽ khống chế được tuyến đường biển huyết mạch Malacca
và từ đó có thể khống chế đáng kể Thái Bình Dương, sẽ
có thêm sức nặng mặc cả để nâng cao vị thế của Trung
Quốc. Chuyện Biển Đông có thể là đột phá khẩu, là cú
hích đẩy Trung Quốc lên vị thế chiến lược toàn cầu cao
hơn, chứ không đơn thuần là Trung Quốc chỉ tranh chấp lãnh
hải và tài nguyên. Xin đừng quên điều này.
Hơn nữa, trong thập kỷ vừa qua sự đi xuống quá nhanh của
phương Tây – trước hết là Mỹ, sự đi lên quá nóng của
Trung Quốc trên thực tế đã dẫn đến tình hình Lý Quang Diệu
mô tả: Đang hình thành khu vực trống (vacuum) trong chính sách
của Mỹ khiến cho Trung Quốc tự do hoành hành ở châu Á .
Không phải ngẫu nhiên mối quan ngại của hầu hết các nước
châu Á về một siêu cường Trung quốc đang gia tăng, nhất là
trong bối cảnh quốc tế hiện nay. Sự vận động của cục
diện thế giới và sự phát triển tự thân của Trung Quốc
tạo nên tình huống như vậy; chẳng có đạo đức, thiện chí,
ý thức hệ hay cuồng vọng nào có thể thay đổi được. Sự
thật duy nhất Trung Quốc phải tuân thủ là cường quốc đang
phát triển năng động này tuy thế cũng không thể làm gì
vượt quá khả năng và tầm với của nó.
Trong chiến lược toàn cầu của mình, hiện nay Trung quốc vẫn
chủ trương "giấu mình chờ thời", tiếp tục tranh thủ
thời gian để mạnh thêm và để cho các đối thủ chính của
mình – trước hết là Mỹ - tiếp tục suy yếu thêm. Đồng
thời Trung Quốc sẽ không bỏ lỡ bất kỳ cơ hội nào có các
"bước đi nóng" (hot performances) trong phạm vi cục bộ, nhất
là đối với Việt Nam - như chúng ta đã thấy từ hơn nửa
thế kỷ nay: trong cuộc chiến tranh biên giới chống Việt Nam
2-1979, trong đàm phán biên giới trên bộ, trong đánh chiếm các
đảo của ta ở Biển Đông, các hoạt động uy hiếp khác trên
biển, vân vân… Thế giới về cơ bản vẫn là cục diện hòa
bình, song một nửa thế kỷ qua Đông Nam Á luôn có những sự
cố như vậy. Đây là điểm khác nhau quan trọng giữa cục
diện quốc tế nói chung và tình hình khu vực nước ta đang
sống nói riêng. Giới hạn hay yêu cầu Trung Quốc đặt ra cho
những "bước đi nóng" này là về đại cục miễn sao không
cản trở, mà phải thúc đẩy nhanh hơn mục tiêu chiến lược
là sớm trở thành siêu cường của Trung Quốc .
Cũng không phải ngẫu nhiên, các Đại hội của Đảng Cộng
Sản Trung Quốc từ năm 1949 đến nay không lúc nào không tìm
cách xoa dịu mối lo của thế giới, luôn luôn giương cao ngọn
cờ chống bá quyền, thực chất là để thanh minh cho chính
mình. Gần đây nhất Trung Quốc bỏ cả cách nói trỗi dậy hòa
bình, và ngày càng nói nhiều đến win-win. Trong khi đó phương
tiện truyền thông nội địa Trung Quốc gần như không có thời
kỳ nào, kể cả hiện tại, ngớt nói công khai suy nghĩ của
Trung Quốc về không gian sinh tồn, điển hình có lẽ là bài
nói của tướng Trì Hạo Điền – nguyên bộ trưởng Bộ Quốc
phòng, tại Hội nghị các tướng lĩnh Trung Quốc bàn về
chiến lược chiến tranh tương lai, tổ chức năm 2005 (được
công bố trên Tạp chí "Các vấn đề chiến lược", Ấn Độ,
15/4/2009) và các bài nói về thời cơ đang đến cho Trung Quốc
giải quyết dứt điểm vấn đề Biển Đông .
Như vậy cách nghĩ đại Hán, bài Hoa, thần phục Hoa chẳng ích
gì. Người Việt Nam ta cũng chẳng có cách gì bê đất nước
mình đi chỗ khác để tránh mọi điều phiền toái. Vậy chỉ
còn cách đứng tại chỗ, suy nghĩ, làm những việc phải làm:
Chịu trở thành bãi phế thải của cái công xưởng thế giới?
Hay trở thành đối tác làm ăn được tôn trọng?
Hoàn toàn có khả năng trở thành một đối tác làm ăn được
Trung Quốc tôn trọng, nếu nước ta là một đối tác tin cậy
và được tôn trọng của cả thế giới. Mặt khác, hợp tác
được với Trung Quốc với tư cách là một Việt Nam độc lập
và là một đối tác được tôn trọng, Việt Nam cũng sẽ hợp
tác được với cả thế giới. Thiếu điều căn bản này, nhân
nhượng của ta đối với Trung Quốc không thể giúp nước ta
yên thân, mà chỉ khuyến khích Trung Quốc lấn tới. Hơn nữa,
cần nhìn vào chính sách của Trung Quốc đối với từng nước
ASEAN riêng rẽ để thấy rõ thực tế trần trụi này. Làm thế
nào để cả dân tộc một lòng một dạ đem hết trí tuệ và
nghị lực của mình làm bằng được điều căn bản này, đấy
là chìa khóa để giải quyết vấn đề. Cần nói thẳng thắn:
Hiện nay chưa làm được như vậy! Hiện nay con đường làm như
vậy thậm chí có những sự việc tự ngăn chặn!
<em>2.2. Thực tế quan hệ Việt – Trung hiện nay</em>
Hội nghị cấp cao Việt – Trung tại Thành Đô năm 1990 tuy còn
nhiều vấn đề phải bàn cãi, song đã mở đầu thời kỳ quan
hệ bình thường Việt- Trung hiện nay. Đến nay đã được 2
thập kỷ, xen kẽ những đoạn đường lúc hợp tác, lúc căng
thẳng, nơi này nơi khác vẫn còn đổ máu – lúc ở biên giới
trên bộ, lúc trên biển.
Đáng chú ý, sau khi hoàn tất cắm mốc biên giới trên bộ
đầu năm 2009, với tất cả những nhượng bộ và thiện chí
phía Việt Nam có thể làm, tình hình lại rộ lên vấn đề
Biển Đông, lúc này lúc khác ngư dân nước ta bị giết hoặc
ngược đãi dã man, "cái lưỡi bò" vẫn được mưu toan
triển khai, kể cả kịch bản dùng vũ lực cũng được báo chí
Trung Quốc đề cập tới... Giống như chim phải đạn, trong ký
ức, một không khí lạnh buốt năm 1946 phảng phất lại "…ta
càng nhân nhượng, địch càng lấn tới!.." Người Việt Nam
ai quên được khoảnh khắc ngày xưa ấy?! Tuy nhiên thời thế
đã xoay vần…
Mới đây, đúng một ngày sau khi Thủ tướng Nguyến Tấn Dũng
đi thăm Tứ Xuyên, Hội nghề cá nước ta phải ra tuyên bố
ngày 16-10-2009 phản đối Trung Quốc ngược đãi và cướp bóc
200 ngư dân ta vào lánh nạn cơn bão Ketsana 26-09-2009 tại đảo
Trụ Cẩu – Hoàng Sa thuộc ta, ngày 21-10-2009 người phát ngôn
Bộ ngoại giao ta phải trao tiếp công hàm phản đối cho đại
sứ Trung Quốc.
Đặc biệt là những hoạt động ngược lại với 16 chữ như
thế của Trung Quốc trong các năm 2008 và 2009 ráo riết hơn và
nghiêm trọng hơn so với trước, mặc dù phía Việt Nam hết
sức kiềm chế – như người phát ngôn Bộ Ngoại giao ta vẫn
nói. Đến nỗi dư luận nước ngoài cho rằng: Trung Quốc nắm
thóp được Việt Nam không bao giờ dám ngả vào Mỹ và phương
Tây, nên càng làm tới!. Việt Nam mất cắp mà không dám la làng
thì thế giới làm sao bênh được!.
Những hiện tượng "nóng"/ "lạnh" như thế xen kẽ nhau
thường xuyên. Trong khi đó chính giới hai nước không thiếu
các chữ vàng lời đẹp nói về quan hệ hai nước! Khoảng cách
có thuốc súng và máu giữa thực tế và lời nói như vậy cho
thấy điều gì?
Xin lưu ý, trong bối cục của tình hình thế giới những năm
1980 Trung Quốc đã dùng vũ lực thường xuyên uy hiếp Trường
Sa, – đặc biệt là cuộc tấn công đẫm máu của hải quân
Trung Quốc đánh chiếm thêm các bãi cát ngầm và một số đảo
ở Trường Sa ngày 14-03-1988. Ngày nay không thể không đặt ra
câu hỏi: Trung Quốc dự định và có thể sẽ làm gì nữa trong
bối cảnh thế giới hiện tại?
Trong bài đăng trên Hoàn Cầu Thời báo, ngày 18/03/09, tác
giả Đới Hy, đại tá không quân Trung Quốc và nhà bình
luận có tiếng, kêu gọi thiết lập căn cứ quân sự
tại Trường Sa: <em>"Song song với việc phát triển nguồn
tài nguyên Nam Hải (Biển Đông), cần thiết lập căn cứ
quân sự trên quần đảo Nam Sa (Trường Sa), với các cơ
sở dành cho máy bay, trực thăng và các loại hình tác
chiến khác. Hải phận và không phận rộng lớn ở đây
sẽ trở thành địa điểm huấn luyện quân sự... không
chỉ bảo vệ phát triển kinh tế của toàn Nam Hải (Biển
Đông) mà còn thúc đẩy hiện đại hóa quân đội." </em>
Trong quan hệ kinh tế hai nước có rất nhiều vấn đề phức
tạp. Không biết phía Trung Quốc lobby thế nào mà thắng thầu
nhiều công trình kinh tế lớn do phía Việt Nam làm chủ đầu
tư, kể cả tại nhiều địa điểm có ý nghĩa quan trọng đối
với an ninh quốc phòng của ta. Đáng chú ý là nước ta hiện
nay đã đạt được trình độ phát triển nhất định, mà hầu
như tất cả các công trình do Trung Quốc thực hiện đều
dưới dạng chìa khóa trao tay (EPC) - với công nghệ chắc chắn
là hạng hai hạng ba gì đó – ví dụ công nghệ cho nhà máy
Nhân Cơ sơ chế bô-xít thành alumin ở Tây Nguyên là công nghệ
Bayer có từ 100 năm nay! - cùng với thiết bị và vật tư gần
như 100% là của TQ, đưa hàng vạn người Trung Quốc không có
tay nghề vào làm việc không có giấy phép. Có nhiều hiện
tượng gian lận trong thực hiện các dự án, có nơi đưa vào
nước ta từ cái hố xí bệt như báo chí ta đã phanh phui!. Họ
ở lại sinh con đẻ cái thì sẽ làm sao? Xin nhắc lại, đấy
là những sự việc thật, không có chuyện bài Hoa ở đây. Vì
thế không thể không đặt ra câu hỏi: <em>Trong những dự án
đã ký kết, đã thực hiện, và đang thực hiện, có sự thao
túng nào không của bàn tay tham nhũng? chúng luồn lách từ đâu?
đến mức độ nào?.</em>
Phần lớn đầu tư của Trung Quốc vào ta là khai thác khoáng
sản và chuẩn bị địa bàn hoạt động mới ở nước ta cho
công nghiệp của Trung Quốc – gần đây nhất là khu công
nghiệp An Dương – Hải Phòng do Thâm Quyến xúc tiến. Trong khi
đó ngoại thương ta nhập siêu từ Trung Quốc mỗi năm 10 – 13
tỷ USD, khoảng 80 – 90% kim ngạch xuất khẩu của ta sang Trung
Quốc là nguyên liệu. Buôn bán qua biên giới (biên mậu) là
một kênh quan trọng trong quan hệ thương mại giữa Việt Nam và
Trung Quốc, song không hiếm lúc Trung Quốc đưa ra đủ mọi thứ
lý do đơn phương "đóng cửa" với các lý do khác nhau -
mỗi lần xảy ra như thế hàng trăm triệu đồng sản phẩm
xuất khẩu của ta bị hủy hoại bên trong biên giới… Tình
hình này cộng với nhập lậu ồ ạt hàng Trung Quốc kém chất
lượng thực sự gây nguy hiểm cho đất nước. Duy trì tình
trạng này trong tương lai, đầu tư của Trung Quốc và kim ngạch
ngoại thương hai nước càng lớn, nước ta phải đối mặt
với mối nguy và sự lệ thuộc càng lớn. Tăng cường quan hệ
kinh tế Việt – Trung có ý nghĩa rất quan trọng đối với
nước ta, song mở rộng hợp tác kinh tế với các tỉnh Trung
Quốc mà không cải thiện được tình hình nêu trên sẽ càng
bất lợi.
Ngoài việc gây sức ép các hãng BP và EXON phải hủy các hợp
đồng thăm dò dầu khí đang làm với ta (nhưng phía ta lại
giải thích với báo chí là các hãng này đã làm xong việc và
tự rút!), Trung Quốc tiếp tục nêu yêu sách "lưỡi bò"
trên Biển Đông, tuyên bố vùng cấm đánh cá từ 16-05-2009
đến 1-08-2009 kinh độ 170 Đông xuống tận vỹ tuyến 12; có
lúc đưa tầu quân sự đánh đuổi tầu cá của ta trong vùng
biển của ta chỉ cách bờ 65 hải lý… khiến hàng nghìn ngư
dân của ta thất nghiệp, khốn đốn…
Còn không ít các vấn đề phức tạp khác nữa của quyền lực
mềm...
Toàn bộ thực tế nói trên sẽ chi phối sâu sắc tình hình
phát triển và an ninh của nước ta trong thập kỷ 2011-2020.
Lịch sử tranh chấp giữa các siêu cường mà nước ta đã nếm
trải thời chiến tranh lạnh sẽ không lặp lại. Nhưng mối quan
hệ tay đôi và sự tranh chấp hay tranh giành ảnh hưởng như
vậy giữa hai nước lớn này thời nào cũng dễ đẩy các
nước nhỏ lâm vào cảnh "trâu bò húc nhau ruồi muỗi
chết".
Lịch sử Việt Nam chưa bao giờ có chính sách đối đầu với
Trung Quốc. Ngày nay cả thế giới – kể cả Mỹ - không nước
nào chọn chính sách đối đầu với Trung Quốc. Việt Nam càng
không có lý do để làm việc này. Kể từ khi ra đời, nước
Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa – ngày nay là Cộng Hòa Xã Hội
Chủ Nghĩa Việt Nam, nước ta đã từng sống trong thời kỳ quan
hệ Việt – Trung đúng với tinh thần vừa là đồng chí vừa
là anh em, núi liền núi sông liền sông…
Không hoài cổ, nhưng không thể không đặt ra câu hỏi: Cái gì
tốt đẹp đã đạt được trong quá khứ, tại sao không đạt
được trong tương lai?
Câu trả lời về phía Trung Quốc, để cho Trung Quốc trả lời.
Câu trả lời về phía chúng ta, tự chúng ta phải trả lời.
Để có câu trả lời ấy, dân tộc Việt Nam ta hôm nay cần
bắt đầu từ lòng tự trọng và ý chí thoát ra khỏi tình
trạng lạc hậu hiện nay, rồi mới đến các việc phải làm
khác. Một nước Việt Nam èo uột không thể làm bạn với Trung
Quốc hoặc với bất kỳ nước nào trên thế giới này. Điều
chắc chắn là Trung Quốc cần thế giới nếu không hơn thì
cũng không kém các cường quốc khác. Có thể sẽ có một Trung
Quốc siêu cường, nhưng có lẽ không thể có một đế chế
Trung Quốc, một Pax Sinica trong thời đại ngày nay. Thực lực
và những giá trị Trung Quốc có, hoặc sẽ có đều khó lòng
cho phép Trung Quốc trở thành một đế chế như thế. Tự thân
Trung Quốc cũng nói lên điều này. Vì thế, Việt Nam nên có
một vai trong cái thế giới mà Trung Quốc cần ấy.
Trung Quốc có thể rất thâm độc, nguy hiểm, rất hung hãn như
chúng ta đã từng thấy từ Hội nghị Genève 1954 về Đông
Dương, như trong vấn đề chiến tranh Khmer đỏ chống Việt Nam,
chiến tranh biên giới tháng 2-1979, các cuộc đánh chiếm cướp
các đảo của ta, tiếp tục uy hiếp trên Biển Đông, thâm
nhập sâu vào Tây Nguyên... Nhưng Trung Quốc sẽ làm được gì
nữa nếu cả nước ta trên dưới một lòng và có sự hậu
thuẫn của cả thế giới tiến bộ? Trung Quốc sẽ làm được
gì nữa, nếu nước ta hiểu rõ bàn cờ thế giới mọi thời
đoạn, không tự trói buộc mình vào bất kỳ một ý thức hệ
nào ngoài lý tưởng duy nhất và ý chí sắt đá: Phải khôn
ngoan đến cùng để thực hiện lợi ích quốc gia trên hết!
Mặt khác quan hệ Việt – Trung hai, ba thập kỷ vừa qua phải
chăng cho thấy nhân nhượng Trung Quốc bao nhiêu cũng không đủ?
hòa hiếu đến thế nào nữa cũng vẫn không được tôn trọng?
Thậm chí nhiều lúc Trung Quốc tỏ ra rất hỗn xược – điển
hình nhất có lẽ là chuyện nửa đêm gọi đại sứ ta ở Bắc
Kinh để trách cứ chuyện báo chí ta nói nhiều về thực phẩm
Trung Quốc xuất vào việt Nam nhiễm hóa chất độc hại,
chuyện lãnh đạo Trung Quốc phê phán Việt Nam cải cách quá
nhanh! Còn bao nhiêu chuyện đau lòng khác nữa! Trong khi đó
thượng nghị sỹ Obama lúc tranh cử cũng như sau khi đắc cử
tuyên bố thẳng thừng không cho nhập khẩu các đồ chơi của
trẻ em có nhiều chất chì sản xuất từ Trung Quốc, phía Trung
Quốc hoàn toàn lặng lẽ!
Nhìn chung, từ sau 30-4-1975, đặc biệt từ sau hội nghị Thành
Đô (1990), Trung Quốc tiếp tục lấn tới trong quan hệ với
Việt Nam, đồng thời Trung Quốc khuyến khích hay để ngỏ cửa
cho phát triển những mối quan hệ hợp tác nhẩt định. Với
cả hai cánh tay "cứng" – "mềm" như vậy, Trung quốc
nhất quán theo đuổi mục đích làm cho Việt Nam ngày càng lệ
thuộc hoặc phải nằm trong quỹ đạo của Trung Quốc. Cũng
phải nói cho khách quan: Từ xưa đến nay có cường quốc nào
không đối xử với các nước nhỏ hơn hay các con mồi của
mình như thế? Lịch sử Việt Nam từ Cách mạng Tháng Tám đến
nay có biết bao nhiêu bài học phong phú trong mối quan hệ như
vậy với các "người bạn lớn" muốn chi phối vận mệnh
nước ta!
Tuy nhiên, trước hết ta cũng phải tự trách mình: Ta có làm sao
thì người mới dám xử sự với ta như thế chứ!? Hay là mọi
việc xảy ra chưa đủ thức tỉnh lòng tự trọng của dân tộc
Việt Nam thời này?! Còn ai muốn hiểu những điều trình bầy
trên là kích động chống quan hệ hữu nghị hợp tác Việt –
Trung xin cứ phản bác.
Không chống Trung Quốc, không bài Hoa, nhưng nhất thiết phải
tự ta là ta và phải có thực lực để trở thành một đối
tác được tôn trọng! Hữu nghị "chay" kết quả sẽ là
"âm". Dân tộc Việt Nam ta chẳng lẽ không có kinh nghiệm gì
về tình bằng hữu ăn xin?
Và trên hết cả, hữu nghị thực sự, hợp tác bình đẳng,
cùng có lợi, cùng phát triển với cái công xưởng thế giới
là điều kiện căn bản cho chung sống hòa bình, hợp tác giữa
Việt Nam và Trung Quốc. Đừng chọn kịch bản để cho Việt nam
trở thành một bãi thải, một lá chắn hay một con đê chắn
sóng Trung Quốc, mà cần tìm ra và lựa chọn kịch bản Viêt Nam
trở thành cầu nối giữa các bên với Trung Quốc - cho một
thế giới của hợp tác hòa bình và phát triển. Đòi hỏi
sống còn này đặt ra cho nước ta nhiệm vụ phải phấn đấu
tự nâng cao mình toàn diện: kinh tế, chính trị, văn hóa, xã
hội, an ninh quốc phòng, ngoại giao, trước hết là đòi hỏi
nâng cao nhân cách, năng lực và bản lĩnh con người Việt Nam
thời nay, toàn dân tộc là một ý chí thống nhất mạnh mẽ!
Trên hết cả, đòi hỏi này được đặt ra trách nhiệm trực
tiếp và vô cùng quan trọng cho những người đang nắm giữ
vận mệnh quốc gia.
Xin đừng quên lịch sử Việt Nam từ Cách mạng Tháng Tám
đến nay đã hơn một lần đem lại cho nước ta bài học cay
đắng: Quyền lợi quốc gia của ta luôn luôn đứng trước nguy
cơ bị các nước lớn bán rẻ, tranh giành nhau, hoặc đem ra
đổi chác với nhau. Điều gì sẽ xảy ra nếu ở khu vực Đông
Nam Á sẽ do thế hai cực Trung – Mỹ với các kịch bản khác
nhau chi phối: kịch bản cân bằng, kịch bản giành giật, kịch
bản thỏa hiệp – nhất là kịch bản Mỹ vì thế đi xuống
và vì lợi ích chiến lược toàn cầu của mình muốn hi sinh,
muốn đem lợi ích của Việt Nam đổi chác lấy cái gì đó?..
Làm sao nước ta đứng vững được trong bất kỳ kịch bản
nào?
Tất cả xoáy vào câu hỏi: Làm gì để Việt Nam thoát được
nghèo hèn như một tật nguyền?
(còn nữa)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/5533), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét