dục rằng mình có rất nhiều nhược điểm. Muốn trở thành
"con người xã hội chủ nghĩa"- tức là có ích cho xã hội-
thì phải "rèn luyện" sao cho những nhược điểm ấy biến
mất. Một xã hội tốt đẹp là phải có những con người
"vừa hồng, vừa chuyên", nghĩa là phải toàn diện, thậm
chí "hồng" còn quan trọng hơn "chuyên".
Cả gia đình, nhà trường, các thày cô giáo cho đến bạn bè
xung quanh tôi đều tin và làm cho tôi tin như vậy. Lúc nào họ
cũng chỉ cho tôi thấy điểm yếu của mình to như con bò, và
mong mỏi tôi ra sức phấn đấu để nay mai tôi có thể trở
thành một con người hoàn hảo hơn. Phàm đã là người trần
mắt thịt, ai chẳng có ưu, có nhược? Mấy chục năm nay, tôi
luôn loay hoay với chính mình, tự hỏi sao mình kém cỏi thế,
sao mình lại có nhiều yếu điểm thế, sao người khác không
giống như vậy… Và tôi buộc phải thú nhận rằng dù được
ăn học tử tế, nhưng tôi đã thất bại trong việc tìm mọi
cách cải tạo chính mình, bởi nhược điểm của tôi cuối
cùng chẳng thấy biến mất, nó chỉ chuyển từ dạng này sang
dạng khác như định luật bảo toàn khối lượng mà tôi
được học từ hồi phổ thông vậy.
Cái tư duy của nền giáo dục Việt Nam đã làm cho tôi và rất
nhiều thế hệ trở nên tự ti, không nhìn thấy điểm mạnh
của mình, không biết cách phát huy nó, thậm chí còn làm cho nó
chết dần chết mòn và vì thế, chẳng thể nào nuôi dưỡng
được ước mơ, khát vọng.
Có lần, một cậu bạn ở Sài Gòn ra Hà Nội chơi. Hai đứa
ngồi trong quán cà phê Nhân nổi tiếng ở phố Hàng Hành, nhìn
ra Hồ Gươm. Cậu ta buồn buồn bảo "Mình muốn bỏ việc ở
cơ quan quá". Thấy tôi ngạc nhiên, cậu ta nói ngay "Không
phải vì lương thấp, cũng không phải vì chức vụ không xứng,
mà chỉ vì mình không thấy thích chút nào dù đã làm cả gần
chục năm nay. Công việc đó hoàn toàn không phải là sở
trường của mình". Tôi hỏi khi nào cậu ấy định bỏ việc
và sẽ chuyển sang làm việc gì thì cậu ấy kể dù chán lắm
rồi nhưng chưa thể bỏ được vì không biết sẽ làm việc gì
sau đó. Tôi lại ngạc nhiên và hỏi "Vậy cậu thấy mình
thích làm gì? Thế mạnh của cậu là gì?". Cậu ta lắc đầu
"Mình không biết nữa, nhiều năm nay mình cũng tự hỏi vậy
mà vẫn không trả lời được". Biết rõ nhược điểm mà
lại không biết ưu điểm của mình thì quả là bất hạnh!
Chán thật, tôi cũng đành chịu vì biết không riêng gì cậu
bạn này, có rất nhiều người ở Việt Nam bao gồm cả tôi,
đều là nạn nhân của cái lối tư duy theo kiểu "vừa hồng,
vừa chuyên" trong giáo dục đó.
Tôi mang suy nghĩ ấy đến nước Mỹ và vô cùng ngạc nhiên khi
thấy các giáo sư luôn khen ngợi, nhắc cho tôi nhớ về ưu
điểm và thế mạnh của bản thân chứ không phải nhược
điểm. Lúc đầu tôi tưởng họ khen nịnh, cứ nghĩ một
người bị bỏ đi như mình ở Việt Nam thì sang Mỹ sao làm
được việc gì to tát? Nhưng dần dần, tôi nhận ra những
người xung quanh đặt niềm tin vào tôi, giao cho tôi những việc
mà trước đây không bao giờ tôi nghĩ mình có thể làm được.
Vậy thì chắc chắn là họ không đùa rồi!
Giáo dục ở Mỹ đi từ điểm mạnh của con người, khai thác
nó một cách triệt để, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho
con người phát huy điểm mạnh của mình, và đóng góp khả
năng ấy cho xã hội. Nền giáo dục ở đây không quá chú
trọng đến nhược điểm, họ chấp nhận nhược điểm của
một người miễn là nó không ảnh hưởng đến người khác.
Khi ưu điểm của con người được sử dụng tối đa, xã hội
được lợi mà con người đó cũng cảm thấy thoả mãn, hạnh
phúc với chính bản thân mình.
Ở đây, tôi thật sung sướng khi có quyền lựa chọn những
môn học mà mình thích, phù hợp với ưu thế của mình. Khái
niệm các môn học bắt buộc (required) và môn học tự chọn
(elective) cùng tồn tại trong mọi chương trình giáo dục ở Mỹ
hoàn toàn không có ở Việt Nam. Tất cả mọi người ở Việt
Nam đều phải chấp nhận một chương trình học như nhau, bất
kể sở trường sở đoản của mỗi người khác nhau.
Tôi ngộ ra, cái lý thuyết đó bắt nguồn từ quan niệm về
tự do. Dân An Nam ta được giáo dục rằng tự do có được khi
chúng ta thoát khỏi ách nô lệ của "bọn đế quốc sài
lang". Có thể hiểu rộng hơn là chúng ta có tự do khi không
chịu sự phụ thuộc về mặt vật chất và tinh thần của
ngoại bang. Thực ra, điều này ở Việt Nam hiện nay chưa hoàn
toàn có được. Nợ nước ngoài còn đó, tư tưởng chính trị
du nhập từ nước ngoài còn đó, ngay cả văn hoá, quan niệm xã
hội cũng "sính ngoại" đến mức lố lăng kia mà.
Nhiều người ở Việt Nam vẫn cho rằng, họ được tự do đi
lại, tự do nói chuyện (tuy phải hạ thấp giọng và nhìn
trước nhìn sau mỗi khi nói những vấn đề "nhạy cảm"),
tự do giải trí, tự do kinh doanh (mặc dù trong một môi trường
cạnh tranh không bình đẳng) là đã có tự do rồi. Tôi không
tin khái niệm tự do lại hạn hẹp đến thế. Ở Mỹ, tự do
còn bao gồm cả quyền được lựa chọn của người dân trong
mọi lĩnh vực, từ ngôn luận đến chính trị, từ kinh tế
đến an sinh xã hội…Khái niệm tự do đó làm sao có được
khi mà cả dân tộc Việt Nam từ bao năm nay dù muốn hay không
đều phải "nuốt" một món ăn duy nhất?
Liệu đó có phải là điều khác biệt giữa một cường quốc
và một xã hội phong kiến kiểu mới với nền văn minh lúa
nước không nhỉ?
Nước Mỹ, ngày… tháng… năm…
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/5524), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét