Nhiều người sửng sốt vì tình trạng bạo lực học đường.
Nhiều người khác giật mình chất vấn giáo dục, xã hội.
Trong khi đó, nhà nghiên cứu văn hoá Vương Trí Nhàn cho rằng:
<strong>Bạo lực có mầm mống trong xã hội Việt mà ta không
tự thấy.</strong>
Năm nay gần 70 tuổi, Vương Trí Nhàn đã làm phê bình lý luận
văn học trong vài thập kỷ và sau này chuyển sang nghiên cứu
văn hoá. Ông được biết đến là một trong những người
đầu tiên chủ trương nghiên cứu về những thói hư, tật xấu
của dân tộc Việt Nam và là người được chú ý nhất trong
mảng công việc này.
Loạt bài viết của ông về các thói xấu của người Việt
được đăng tải thường kỳ trên báo Thể thao & Văn hóa cách
đây vài năm đã trở thành một chuyên mục thu hút sự chú ý
của nhiều độc giả và gây ra tranh luận nhiều chiều. Thậm
chí, có nhiều người mong muốn có thể tập hợp thành sách
"Người Việt xấu xí", tương tự cuốn sách gây sốc Trung
Hoa đại lục mang tên "Người Trung Quốc xấu xí" của tác
giả Bá Dương.
Năm 2007, khi vụ scandal clip sex Vàng Anh - Việt Dart nổ ra, trong
khi dư luận ầm ĩ xung quanh vụ việc này, trong khi nhiều
người cũng sửng sốt và giật mình không khác gì với hiện
tượng clip nữ sinh ẩu đả vừa qua… thì Vương Trí Nhàn nhìn
vào sự kiện theo một cách tiếp cận rộng hơn ở góc độ
dân tộc tính. Nhận định của ông "Dân tộc Việt là một
khối tự phát khổng lồ" trong một bài trả lời phỏng vấn
trên báo mạng ngay lập tức dấy lên một làn sóng tranh luận
với nhiều ý kiến đa chiều: Có nhiều ý kiến cực lực ủng
hộ và không ít tiếng nói phản đối gay gắt.
Ở hiện tượng xã hội gây xôn xao dư luận lần này, những
nhìn nhận của ông cũng mang lại cái nhìn tương đối rộng
mở và mới mẻ. Và, đương nhiên, cũng không ít ý kiến có
thể sẽ gây tranh cãi… Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy đây là
hướng suy nghĩ cần được tiếp tục bàn luận.
Dưới đây là trao đổi của VnMedia với ông trên tinh thần
này.</em>
<h2>Sẽ còn những biểu hiện bạo lực mới</h2>
<em>Tuần qua cả xã hội xôn xao với clip nữ sinh đánh hội
đồng bạn trên phố. Nhìn nhận của ông xung quanh hiện tượng
này?</em>
Việc các em nữ đánh bạn dã man như trong clip là biểu hiện
của một cách sống mà trong đó bạo lực trở nên cần thiết
trong giao tiếp giữa người với người, mà người ta cho rằng,
lời lẽ thông thường không còn đủ để tác động tới
người khác.
Cảnh tượng trong clip này là sự tràn ra của một cái gì đó
đã đến mức không bình thường… Nếu đọc báo những năm
qua sẽ thấy nhiều hình thức bạo lực trong xã hội. Ngay trong
môi trường giáo dục, không biết bao nhiêu vụ hoặc các cô
trông trẻ bạo hành với trẻ con, hoặc các thầy cô giáo đánh
phạt học trò hay các học trò đánh lại thầy cô giáo…
Những việc như thế này tôi cho rằng sẽ còn tiếp tục có
những biểu hiện mới, với những cấp độ rồi sẽ còn cao
hơn. Nếu chúng ta không tính chuyện chữa trị lâu dài, và
trước tiên là tìm về tận gốc để lý giải một cách khái
quát, rồi thì sẽ còn lĩnh đủ.
Có thể hiểu như thế này, sự xuất hiện của clip nữ sinh
bạo lực kia trong xã hội tương tự như việc một người
huyết áp thấp bị ngã ngất lần đầu. Họ hẳn là ngỡ ngàng
nhưng cái sự ngất ấy nó không hề ngẫu nhiên. Và nếu chưa
biết là mình bị huyết áp thấp, người ta sẽ không ý thức
là mình có thể đối diện nguy hiểm hơn trong những lần ngất
tiếp theo?
Tôi chia sẻ với lối ví này của bạn ở khía cạnh: Nhiều khi
phải có những "cú điếng người", ta mới hết nhởn nhơ
coi thường và bắt đầu nhận ra những thứ tiềm ẩn trong
mình. Cái nguy hiểm hôm qua đã đáng sợ, nhưng cái nguy hiểm
tiếp theo mới thật đáng bàn.
Bây giờ thử bình tĩnh mà nhìn lại xem, hóa ra trong nhiều mặt
đời sống người Việt, mầm mống bạo lực đã có mặt và ta
đã chung sống với nó quá lâu - cái cách sống bạo lực ấy -
mà ta không biết.
Tôi muốn nhấn mạnh hai điều.
<span class="underlined-text">Một là</span>, sở dĩ có hiện tượng
lớp trẻ sống với nhau theo kiểu bạo lực, vì người lớn
cũng hành xử theo kiểu bạo lực. Xã hội đen. Giới giang hồ
thanh toán nhau. Những vụ cướp giết hiếp, và cả những vụ
nợ tình, trả thù… Có quá nhiều sự việc trong xã hội mà
chúng ta chưa phản ánh hết, chưa có dịp phân tích soi rọi.
<span class="underlined-text">Hai là</span>, trước khi có những biểu
hiện cực đoan theo kiểu bột phát nói trên, nhiều hình thái
tạm gọi là tiền bạo lực cũng đã nhan nhản trong đời sống
hàng ngày. Muốn ép người ta phải nghe mình điều gì đấy nói
một lần chưa đủ, nói đi nói lại hàng trăm lần, bắc loa
vào nhà người ta lải nhải…
Ai đi cầu cúng đầu năm hẳn nhớ cảnh dân địa phương
nhiều nơi vừa thấy người đi chùa thì áp sát, bắt người ta
mua đồ cúng của mình, lèo nhèo nói đi nói lại, không mua thì
chửi xéo chửi đổng, đốt vía đốt vang… Đấy là tiền
bạo lực chứ còn gì nữa?
Lâu lắm rồi từ 1999, tôi đọc trên báo Nông thôn ngày nay
thấy một hiện tượng kỳ cục ở một tỉnh nhỏ. Giữa công
ty X và công ty Y có sự tranh chấp. Để trả thù, bên Y liên
tiếp gửi tới bên X những chiếc quan tài và các vòng hoa tang,
trong đó đề rõ tên tuổi kẻ thù của mình. Kiểu khủng bố
độc đáo này thật tiêu biểu cho người mình, tức là ác
vặt, nhưng mà cứ ác một cách dai dẳng đáng sợ.
Đạo diễn Xô viết Mikhail Rom từng có một bộ phim mang tên
"Chủ nghĩa phát xít thông thường". Ở ta giá có ai bắt
chước mà làm một bộ phim "Chủ nghĩa bạo lực thông
thường", chắc cũng dễ có một tác phẩm có sức răn đe
với xã hội.
<h2>Bạo lực có mầm mống trong xã hội Việt</h2>
<em>Ở trên ông vừa nói nhiều mặt trong đời sống đã tiềm
ẩn yếu tố bạo lực mà ta không ý thức.. Ông có thể nói rõ
hơn một chút về cái ý này?</em>
Gần đây tôi đã viết trong một bài báo, ngay cách đi đường
của người Việt Nam hôm nay cũng có tính chất bạo lực. Chúng
ta có xu hướng chen lấn, xô đẩy, chèn ép người khác để
vượt lên... Không ở đâu tiếng còi bị lạm dụng như ở ta.
Nó có tính hối thúc, đe nẹt, doạ dẫm… Nghe trong tiếng còi
như toát lên một lời đe dọa: nếu không tránh cho tôi đi, anh
sẽ biết mặt.
Thơ văn cho thấy chúng ta yêu thiên nhiên, sống chan hoà với
cỏ cây, hoa lá. Nhưng trong đời sống tôi thấy tình yêu thiên
nhiên này… chạy đi đâu cả. Văn học nói cái điều ta muốn,
nhưng trong đời sống ta hiện ra hoàn toàn khác. Để tự nuôi
sống, ta chưa biết tìm thêm cách để làm giàu thiên nhiên mà
nhiều khi chỉ lo bóp nặn, bóc lột thiên nhiên.
Khách quan mà xét, đứng ngoài mà nhìn, phải nói đó là một
cách ứng xử khá tệ bạc. Chặt cây, phá rừng, đốt rẫy…
ta làm những việc đó vô tư chứ chả cần quan tâm gì đến
thiên nhiên. Đến khi no đủ rồi thì lại bẻ hoa, ngắt cành
vì thú vui của mình. Những dịp lễ tết cây cối xơ xác vì
bị vặt cành làm lộc. Rồi các sự việc ở lễ hội hoa anh
đào năm trước và lễ hội hoa đầu năm dương lịch vừa
rồi. Chẳng nhẽ không nói đó là cách sống bạo lực?
Chúng ta cũng không phải là dân tộc yêu thương các giống
vật. Các loài thú quý hiếm đang đứng trước nạn tận diệt.
Ở nhiều nơi người ta sẵn sàng dùng điện, dùng chất nổ
đánh cá... Rất nhiều người phương Tây ngạc nhiên vì chúng
ta ăn thịt chó, là vật nuôi mà họ coi như bạn bè của con
người.
Từ tháng 4 tới, Trung Quốc chính thức cấm ăn thịt chó mèo.
Ở ta tôi không nghĩ được là bao giờ có thể có một lệnh
cấm tương tự. Nhiều cuộc chọi trâu xong, dân sở tại mổ
ngay con trâu vừa đoạt giải để bán cho dân tới xem. Chẳng
có luật pháp nào kết tội người ta được, nhưng tôi cứ
luấn quấn với ý nghĩ làm thế là một cách gieo mầm bạo
lực mà ta không biết.
<h2>Sôi sục đấy, rồi lại quên đi rất nhanh</h2>
<em>Thử nhìn lại sự việc. Các em trị nhau ngay giữa phố một
cách bạo lực. Bạn bè thản nhiên ngồi nhìn. Không thấy ai
đứng ra can ngăn. Khi quay xong hình, các em khoái trá post lên
mạng, nhiều người truyền cho nhau qua internet để cùng xem clip
đó. Đó là một chuỗi sự vô cảm cho đến khi thành sự kiện
hot thì xã hội mới bùng lên chất vấn. Ông có bình luận gì
thêm về việc này?</em>
Từ lâu phương Tây người ta đã nói đến sadism với nghĩa
thói quen thích thú những trò tàn ác bao gồm cả quan sát
người khác làm lẫn tự mình thực hiện. Những tưởng đó là
chuyện đâu đâu, hóa ra xứ mình không phải không có.
Ngoài ra tôi muốn ghi nhận một tình trạng nước đôi thế
này: Không hẳn là vô cảm đâu, nhiều người chúng ta cũng
đang xúc động lắm. Chỉ có cái dở là rồi chúng ta lại quên
đi rất nhanh. Tôi nhớ những lần lòng mình sôi lên thầm hứa
nhất định không bỏ qua chuyện nọ chuyện kia. Nhưng chỉ ít
lâu sau là tôi quên hết.
Để vượt lên sự nông nổi, tôi chỉ muốn nhân dịp này
chúng ta cùng suy nghĩ về gốc rễ của bạo lực trong đời
sống.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4483), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét