ban hành "Chiếu dời đô" để chuyển kinh đô nước Đại
Cồ Việt là Cổ Loa (Ninh Bình) về thành Đại La (Hà Nội) ngày
nay. Có người cho rằng đó là cuộc trưng cầu dân ý đầu
tiên trong lịch sử nước Việt. Kết thúc chiếu dời đô, nhà
vua nói: "<em>Trẫm muốn nhân địa lợi ấy mà định nơi ở,
các khanh nghĩ thế nào</em>". Rõ ràng, trước một vấn đề
hệ trọng ảnh hưởng đế sự tồn vong của nước Việt, nhà
vua không thể tự mình quyết định. Nhà vua muốn biết lòng
dân như thế nào!
Ngày 6/10/1955 Thủ tướng Ngô Đình Diệm tuyên bố mở cuộc
trưng cầu dân ý nhằm xác định tương lai của Việt Nam. Với
kết quả 92,8 % phiếu thuận, cuộc trưng cầu đã phế truất
nhà vua Bảo Đại.
Hiến pháp 1946 ghi rằng "<em>Những việc quan hệ đến vận
mệnh quốc gia sẽ đưa ra nhân dân phúc quyết</em>". Trường
hợp cụ thể được nêu ra có tính cách bắt buộc để cho
toàn dân phúc quyết là "khi sửa đổi hiến pháp" sau khi đã
được nghị viện thông qua. Các hiến pháp sau này không nói rõ
như thế mà chỉ nói "trưng cầu các vấn đề quan trọng".
Hiến pháp 1992 hiện hành chỉ nói nhân dân có quyền thực
hiện trưng cầu dân ý khi cơ quan nhà nước đưa ra trưng cầu,
nhưng không nói rõ khi nào thì trưng cầu, và vấn đề nào
được đưa ra trưng cầu.
Hơn 65 năm xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa, Việt Nam
chưa có một cuộc trưng cầu dân ý nào, mặc dù đã 3 lần thay
đổi và sửa chữa hiến pháp. Bỏ quên quyền phúc quyết của
dân chúng, đó là một thiếu sót rất căn bản của thủ tục
lập hiến.
Năm 2005, nhà nước dự định thông qua Luật Trưng cầu Dân ý
nhưng cuối cùng bộ luật này vẫn dừng lại ở mức độ dự
thảo! Dự thảo bộ luật này chứa đựng nhiều xung đột,
không thể thông qua, mà chủ yếu tập trung vào "vùng cấm"
trưng cầu. Theo dự thảo thì các vấn đề sau đây không
được đưa ra trưng cầu bắt buộc:
* Hệ thống chính trị và thể chế chính trị;
* Những vấn đề được khẳng định trong cương lĩnh của
Đảng Cộng sản;
* Nghị quyết các Đại hội Đại biểu Toàn quốc của
Đảng Cộng sản;
* Các luật thuế, luật ngân sách, chính sách giá cả;
* Chính sách dân tộc, tôn giáo;
* Các vấn đề rút ngắn hoặc kéo dài nhiệm kỳ Quốc
hội;
* Các vấn đề đại xá và đặc xá.
Với "vùng cấm" rộng lớn và bao trùm lên toàn bộ đời
sống xã hội như vậy thì gần như chẳng còn vấn đề nào
để phải trưng cầu!
Trưng cầu dân ý là việc người dân trực tiếp bỏ phiếu
để quyết định những vấn đề liên quan đến vận mệnh
đất nước hoặc những vấn đề có tầm ảnh hưởng sâu
rộng đến đời sống xã hội. Đây là hình thức dân chủ
trực tiếp có ý nghĩa hơn cả việc bầu cử người đại
diện cho mình vào quốc hội.
Hiện nay các tranh luận tập trung vào những vấn đề lớn sau
đây:
* Những vấn đề nào thì được trưng cầu, hay đúng hơn
là giới hạn của các vấn đề được đưa ra trưng cầu;
* Đối tượng nào có quyền đưa ra sáng kiến trưng cầu;
* Kết quả trưng cầu bắt buộc và trưng cầu tham khảo;
* Cơ chế và cách thức tổ chức trưng cầu.
Có ý kiến cho rằng cần phải giới hạn các vấn đề trưng
cầu, không phải vấn đề nào cũng được đưa ra trưng cầu.
Tôi không đồng ý quan điểm này vì theo tôi ở một nền dân
chủ thực sự thì người dân có quyền quyết định mọi vấn
đề, không cần bất kỳ một giới hạn nào. Khi nhà nước còn
nghĩ đến việc "giới hạn" các vấn đề trưng cầu thì
cũng đồng nghĩa với việc giới hạn quyền lực của nhân
dân. Còn nghĩ đến "vùng cấm" là còn nghĩ đến các đặc
quyền riêng cho mình.
Bất kỳ vấn đề nào cũng có khả năng được đưa ra trưng
cầu nếu như sáng kiến trưng cầu được thông qua. Sáng kiến
trưng cầu là một nhu cầu khách quan. Vấn đề đặt ra là
người có sáng kiến trưng cầu có thu thập đủ số lượng
chữ ký để được thông qua hay không chứ không phụ thuộc
vào nội dung cụ thể của sáng kiến trưng cầu.
Có một sự kiện xảy ra gần đây cần nêu ra như một ví dụ
điển hình:
Giáo sư Nguyễn Huệ Chi, nhà giáo Phạm Toàn và GSTS Nguyễn Thế
Hùng là những người tiên phong phản đối dự án bô-xit ở
Tây Nguyên vì cho rằng dự án sẽ ảnh hưởng nặng nề về
môi sinh cũng như về an ninh quốc gia. Với số lượng người
đã ký tên phản đối dự án và lượng người truy cập vào
trang web bô-xit như hiện nay thì tôi tin ba người này hoàn toàn
có thể thu thập đầy đủ số chữ ký cần thiết để đưa ra
sáng kiến trưng cầu là: "<em>Có nên thực hiện dự án bô-xit
hay không</em>". Vấn đề lúc này phải phụ thuộc vào kết
quả trưng cầu chứ không còn phụ thuộc vào "Chủ trương
lớn của Đảng", bởi vì mục đích lớn nhất của Đảng
phải là phụng sự mong muốn của nhân dân.
Nhiều ý kiến cho rằng nên giới hạn đối tượng nào có
quyền đưa ra sáng kiến trưng cầu. Tôi cũng không đồng ý quan
điểm này vì khi người dân có quyền bỏ phiếu trưng cầu thì
họ phải có quyền nêu ra sáng kiến trưng cầu. Giới hạn
đối tượng được nêu ra sáng kiến trưng cầu là giới hạn
sự sáng tạo của xã hội.
Khi nhà nước tổ chức trưng cầu dân ý là muốn biết người
dân quyết định như thế nào, do đó kết quả trưng cầu có
tính bắt buộc thực thi. Tôi không đồng ý quan điểm chia tách
kết quả trưng cầu ra làm hai loại: kết quả tham khảo và
kết quả bắt buộc. Nhà nước có nhiều cách thức để tham
khảo ý kiến của dân, không nhất thiết phải chờ kết quả
trưng cầu. Khi đã tổ chức trưng cầu dân ý thì kết quả
trưng cầu phải có tính bắt buộc thực thi.
Chúng ta hy vọng dự luật trưng cầu dân ý sớm được thông
qua để làm nền tảng phát triển cho một xã hội dân chủ
thật sự.
Sài Gòn ngày 12/03/2010
Luật sư Lê Trần Luật
© 2010 Lê Trần Luật
© 2010 talawas
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4482), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét