Hà Văn Thịnh - Càng nhiều luật thì càng bó tự do?

Việc 'bổ sung' văn bản luật do cuộc sống đòi hỏi khác
xa hoàn toàn với việc phải 'làm lại', 'sửa chữa'
những điều không đáng sai.

Một trong những bộ luật quan trọng sắp được QH thảo luận
tại hội trường tuần này là Bộ Luật Dân sự sửa đổi. Tuy
nhiên, phát biểu tại thảo luận tổ cuối tuần trước, Bộ
trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường 'tâm tư' rằng: không
thể tiếp tục mãi câu chuyện buồn là một bộ luật lớn như
Luật Dân sự mà cứ 10 năm lại thay đổi một lần và, dân
sự càng nhiều luật, càng bó tự do (VietNamNet, 13/11)...

Nếu tính đến năm 2015 thì, có lẽ, nước ta lập 'kỷ
lục' thế giới vì liên tiếp trong ba thập niên, cứ 10 năm
lại sửa Luật Dân sự một lần (1995, 2005, 2015). Cách làm đó
quả là lạ. Câu hỏi đặt ra: Tại sao chuyện đó không xảy ra
ở nhiều nước khác và, việc sửa đi sửa lại nhiều như
thế có thể làm cho người dân hiểu nhầm không?

<strong>Những cái sai không đáng xảy ra…</strong>

<center><img src="http://www.danluan.org/files/u5311/luatdansu1.jpg"
width="400" height="500" alt="luatdansu1.jpg" /></center>

Trước hết, phải xác định dứt khoát rằng 'tuổi thọ'
của một bộ luật tùy thuộc hoàn toàn vào tài năng, sự cẩn
trọng, tầm nhìn xa của các nhà lập pháp. Đừng đổ lỗi
rằng do cuộc sống thay đổi quá nhanh, thường xuyên "đẻ'
ra các tình tiết, quan hệ mới, buộc luật pháp phải theo.
Thực tế đó là điều hiển nhiên, chẳng hạn, cách đây 20
năm không có khái niệm về bí mật cá nhân, quyền riêng tư
trong thư điện tử. Thế nhưng, việc 'bổ sung' văn bản
luật do cuộc sống đòi hỏi khác xa hoàn toàn với việc phải
'làm lại', 'sửa chữa' những điều không đáng sai.

Có một câu chuyện xảy cách đây 227 năm – năm 1787. Khi đó,
55 nhà lập pháp (phần lớn là trẻ tuổi) của một nhà nước
đang hình thành- Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ- họp để bàn xem nên
soạn thảo Hiến pháp như thế nào, A.Hamilton đã phát biểu
rằng: Chúng ta có mặt ở đây để xây dựng một nền tảng
pháp lý (tức Hiến pháp) cho một quốc gia và chúng ta muốn
nền tảng đó tồn tại qua mọi thời đại. Vậy thì, chúng ta
phải dự liệu những thay đổi mà các thời đại đó sẽ tạo
ra cũng như phải xác định được những điều không bao giờ
thay đổi.

Nhưng dường như, nguyên tắc kinh điển đó ít khi được các
nhà làm luật nước ta coi trọng. Chẳng hạn, độ tuổi bắt
đầu hiểu biết - vị thành niên - trưởng thành của một
đời người hầu như ít khi thay đổi (các nước xác lập tiêu
chí "trưởng thành đầy đủ" trong khoảng từ 18-21 tuổi).

Thế nhưng, nếu giở mấy trang đầu tiên của Luật Dân sự
hiện hành, sẽ thấy ngay sự mâu thuẫn khó giải thích.

Chẳng hạn, Điều 21 khẳng định trẻ đủ 06 tuổi là có
"hành vi năng lực dân sự"; thế nhưng trong toàn bộ Luật
Dân sự, không hề trao cho trẻ từ 06 đến trước 09 tuổi bất
kỳ quyền gì. Phải chăng áp đặt 06 tuổi là căn cứ cảm
tính theo tuổi bắt đầu đi học? Điều 20 cho rằng người
chưa thành niên khi giao dịch dân sự "phải được người
đại diện đồng ý"; thế nhưng, tại Điều 27 lại quy định
rằng: "Việc thay đổi họ, tên cho người từ đủ 09 tuổi
trở lên phải hỏi ý kiến người đó"(?)

Câu hỏi đặt ra là, làm thế nào để phân biệt quyền của
người đại diện và người chưa thành niên khi cứ phải hỏi
ý kiến lẫn nhau?

Công việc lập pháp đòi hỏi tính chặt chẽ của ngôn từ,
không cho phép bất kỳ một sự mơ hồ nào trong cách thể hiện
của ngôn ngữ. Thế nhưng, Luật Dân sự có không ít những sai
sót trong chuyện này. Ví dụ, Điều 175 định nghĩa "Hoa lợi
là sản vật tự nhiên mà tài sản mang lại"(?) Chẳng lẽ tài
sản nào cũng có khả năng sản sinh ra hoa lợi? Hoặc tại
Điều 188, Luật Dân sự quy định về "Quyền chiếm hữu gia
súc, gia cầm, vật nuôi dưới nước" mà không hề nhắc đến
các thứ không phải là gia súc, gia cầm. Chẳng hạn nuôi gấu
lấy mật thì áp dụng vào điều luật nào?...

<strong>Có phải "Dân sự càng nhiều luật thì càng bó tự
do"?</strong>

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường, "dân sự càng
nhiều luật, càng bó tự do"(?) Đây là vấn đề cần phải
tranh cãi bởi vì thực tiễn cho thấy, càng có nhiều quy định
cụ thể phù hợp với nguyên tắc của luật pháp càng tốt. Nó
sẽ loại trừ các yếu tố mơ hồ, loại trừ những điều
luật đa nghĩa mà quan tòa muốn suy biện thế nào cũng được.
Nhất là, ở các lĩnh vực "cấm – không cấm" được diễn
đạt đầy đủ, chi tiết thì người dân (thuộc tầng lớp
không có điều kiện học hành) mới biết rõ để mà chấp
hành, tránh được những vi phạm không đáng xảy ra.

Chẳng hạn, sự kiện một cô giáo phải tự tử vì sự lộng
hành, lạm quyền của hiệu trưởng (VietNamNet, 28/10) là một
bằng chứng nhãn tiền: Không có bất kỳ một điều luật quy
trách nhiệm hay có một chế tài nghiêm khắc nào đối với
cấp trên khi cấp trên hành hạ cấp dưới. Cần nhấn mạnh
rằng đây không hề là trường hợp đơn lẻ - ít nhất, theo
hiểu biết của người này.

Là một người có hàng ngàn cựu SV làm giáo viên các cấp, tôi
đã nghe nhiều lần về các 'lãnh chúa' ở các trường tiểu
học và THCS chính là các vị hiệu trưởng. Tuyệt đại đa số
giáo viên không dám phản đối những sai trái bởi họ sợ
rằng nặng thì chuyển đến nơi xa, nhẹ thì bị trù dập. Nhẹ
nhất – riêng cái chuyện khi con nhỏ, bố trí dạy tiết 01
rồi bắt ngồi chờ đến tiết 5 đã là hình phạt "hợp
pháp" mà thâm thúy vô cùng…

Chính vì nguyên tắc cần phải cụ thể hóa các quan hệ dân
sự nên đòi hỏi cái nhìn tổng thể về các quan hệ dân sự
vừa … tổng thể, lại vừa phải cụ thể là vậy.

Những tắc trách đó gây phiền hà cho người dân và mọi cơ
quan tố tụng. Tác hại nhãn tiền là xã hội thiếu ổn định,
mặc dù, ai cũng biết, Luật Dân sự không phải là bộ luật
khó nhất.

Hà Văn Thịnh


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141120/ha-van-thinh-cang-nhieu-luat-thi-cang-bo-tu-do),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!