Nguyễn Ngọc Lanh - Dân trí: Cách nào đo? Cách nào nâng?

<div class="boxleft300"><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKaEmFWWsVeia5wNwFvFiPkxAIkUENQm8EfwoYAPqeOfGkF_g33JDoQYO5XZ5gF5raL_6iRjct0gYL2F2KDeKSasVKKZcnjyiEdKu4icw58VgF7WTBlwSlJy8d-faBiZXK7zbmrhrccgvn/s1600/dan+chu.jpg"
/><div class="textholder"></div></div><blockquote><strong>Mấy lời phi
lộ "Chấn hưng dân trí"</strong>

Các anh Nguyễn Trung và Nguyễn Huệ Chi khởi xướng lập
chuyên mục "Chấn hưng dân trí" trên trang <em>Bauxite Việt
Nam</em> và giao tôi góp mấy lời phi lộ.

Tôi vui vẻ nhận lời, vì thấy việc <em>Bauxite Việt Nam</em>
cho ra chuyên mục này thực sự thêm một lần khẳng định ý
thức xây dựng của trang báo đại diện tiếng nói của cộng
đồng trí thức Việt Nam, quốc nội và hải ngoại, đang ngày
ngày nóng lòng vì sự phục hưng Tổ quốc.

Tôi nói phục hưng Tổ quốc của chúng ta với tất cả sự
đắn đo, thận trọng và mang đầy tinh thần trách nhiệm. Chúng
ta có thể vào mạng bất cứ lúc nào, gõ những từ "nhạy
cảm", như lưu manh, trộm cắp, cướp của, con giết cha, ông
hiếp cháu, trò chém thầy, công chức thuê côn đồ đâm chém
đồng liêu, … Trời ơi, những sự kiện đau lòng ấy hiện ra
nhan nhản, khiến tim ta đau nhói.

Chúng ta chưa nói đến, những sự kiện bận lòng khác, đáng
ra Chính quyền là nơi dân chúng nương tựa, thì nay bị dân
chúng quay lưng lại, vì dân chúng không coi họ là của Dân và
vì Dân nữa, mà vì quyền lực những "nhóm lợi ích" nào
đấy, một cách gọi tế nhị thay cho những thứ đáng ra phải
được gọi bằng những tên gọi đúng của nó, là "băng
đảng", là "ma-phia" đang bán rẻ đất, rừng, biển, tài
nguyên… và những tài sản tinh thần vô giá của dân tộc,
đang phá nát mọi gia phong của các dòng họ, và tệ hơn, là
đang lát những con đường vàng rước quân xâm lăng giày xéo
mồ mả cha ông.

Nói ra những sự thật ấy mà lòng ta vô hạn xót xa.

Không, dân tộc này không thể chết. Dân tộc này chắc chắn
phải trường tồn.

Dân tộc này không thể chết, phải trường tồn, vì nó đã
từng bị bức tử suốt mấy ngàn năm bởi một kẻ thù truyền
kiếp. Nó đã quật cường, và đang trỗi dậy và đang chứng
minh sức sống bất diệt của mình.

Viết đến đây, tôi sực nhớ đến người chí sỹ Phan Châu
Trinh, một nhà cách mạng thời Việt Nam cận đại. Mang nặng
trong lòng tinh thần "Tự lực khai hóa" và tư tưởng dân
quyền, Phan Châu Trinh cùng với các nhà cách mạng khác, như <a
href="http://vi.wikipedia.org/wiki/Hu%E1%BB%B3nh_Th%C3%BAc_Kh%C3%A1ng">Huỳnh
Thúc Kháng</a>, <a
href="http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Qu%C3%BD_C%C3%A1p">Trần
Quý Cáp</a> đi khắp <a
href="http://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Nam">Quảng Nam</a> và
các vùng lân cận để vận động công cuộc duy tân đất
nước. Khẩu hiệu của phong trào lúc bấy giờ là "<em>Khai
dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh"</em> với tinh thần đấu
tranh bất bạo động trước mọi thế lực cường quyền.

Hơn lúc nào hết, giờ đây chúng ta ôn lại và cổ xúy tư
tưởng bất hủ này của Phan Châu Trinh là một việc làm vô
cùng có ý nghĩa trước một nền văn hóa đang tụt dốc, nếu
không muốn nói quá một chút, là nó đang tiến dần tới bờ
vực của sự suy tàn.

Nói về "Chấn hưng dân trí", chúng ta đang sưởi lại hơi
ấm những tư tưởng sáng ngời của người chí sỹ Phan Châu
Trinh.

Chấn hưng dân trí, trước hết để dân trí mở mang, để Trí
của Dân ý thức được Dân là Ai, và Dân được quyền Trí
cái gì.

Đơn giản chỉ có Trí của Dân, nhưng là một sự nghiệp
đầy gian nan. Nhà Chí sỹ Phan Châu Trinh đã dành cả cuộc
đời, nhưng đã không thành tựu, và ông đã gửi gắm lại nơi
chúng ta, lớp con cháu hậu duệ của ông.

Tôi viết những dòng này, như để nhắn nhủ mình, hãy tiếp
nối con đường mà Phan Châu Trinh đã bắt đầu phát quang, để
hé lộ một tia le lói, như một đốm lửa đang làm bừng lên
những ánh đuốc soi tỏ con đường chúng ta di.

Và xin mở đầu mục "Chấn hưng dân trí" trên <em>BVN
</em>bằng bài viết tâm huyết của GS Nguyễn Ngọc Lanh đi vào
vấn đề có thể nói là nòng cốt của chuyên mục: lý giải
cách hiểu thước đo dân trí, và từ đó gợi ý những biện
pháp nâng cao dân trí thế nào cho thực chất.
<em>
Hà Nội, Tháng Mười 2014. </em>

<strong> Vũ Cao Đàm</strong></blockquote>

<strong>Bước sang thế kỷ XXI, dân trí Việt Nam cao hay thấp?
</strong>

Câu trả lời còn tùy hoàn cảnh. Khi cần nêu thành tựụ (ví
dụ, trong Chiến Lược GD 2011-2020) thì dân trí ta rất cao. Nhưng
khi cần giải thích về "những hạn chế quyền dân" thì dân
trí còn thấp – chưa thể ban phát dân chủ rộng rãi.

Một bài viết trên tạp chí của Mặt trận Tổ quốc (nhan
đề <strong><a
href="http://www.mattran.org.vn/home/TapChi/so%20103/kntt.htm">Vấn đề
Dân trí và Dân chủ</a></strong>) tác giả mở đầu bằng câu:
<em>Chúng ta thường nói "dân trí đến đâu dân chủ đến
đấy"</em>. Tuy chủ ngữ của câu là "chúng ta", nhưng nội
dung bài cho thấy tác giả không nằm trong đó. Thật đáng kính
nể.

Truy tìm, dường như danh ngôn trên được phát ra lần đầu
tiên (2008) – với cả nước, cả thế giới – là từ cụ Lê
Doãn Hợp – với tư cách UVTƯ đảng, Bộ trưởng TTTT – khi
cụ <strong><a href="http://vnn.vietnamnet.vn/cntt/2008/07/794644/">trả
lời trực tuyến</a> </strong>trong một lần giao lưu với dân
(2008). Lẽ ra, cụ chẳng cần nói <em>"dân trí đến đâu, dân
chủ đến đấy"</em>, vì nó rất ít hoặc chẳng liên quan gì
tới nội dung buổi giao lưu. Hơn nữa, đây là câu quá lộ
liễu, về: a) não trạng khinh dân; b) lạm quyền ban phát dân
chủ. Cụ Lê Doãn Hợp còn kiêm cả đại biểu Quốc hội
(đại diện dân). Chẳng lẽ, một mình cụ đóng vai cả 3 chủ
thể vận hành bộ máy chính trị nước ta (đảng lãnh đạo,
nhà nước quản lý, dân làm chủ)? Kiểu này, tất nhiên tam
quyền không phân lập.

<strong>Dân làm chủ… 70 năm lận đận </strong>

Kể từ năm 1945, từ dân chủ đã là thành tố trong quốc
hiệu nước ta. Cụ Hồ đã cắt nghĩa: <em>Dân chủ nghĩa là
"dân là chủ"; vậy thì chính phủ là đầy tớ. Khi chính
phủ làm hại dân, dân có quyên đuổi chính phủ</em>. Nếu
(chỉ là giả sử) có cơ chế thực thi để quyền "đuổi
đầy tớ" trở thành thực quyền, lập tức dân trí sẽ tăng,
dân chủ sẽ càng thực chất. Chúng sẽ hỗ trợ nhau cùng phát
triển.

Khi đất nước thống nhất, cụ Lê Duẩn sáng tạo lý luận
mới và ban cho dân quyền "làm chủ tập thể", gồm làm chủ
thiên nhiên, làm chủ xã hội, làm chủ bản thân… nhưng, nghe
ra nó cứ mơ hồ thế nào ấy. Cụ Trường Chinh đã cụ thể
hóa thành: Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Trên thực
tế, chúng chỉ là những hư quyền, tuy quá đẹp. Thậm chí,
ngay những vị kế tục chức vụ cụ Trường Chinh cũng không
thèm nhắc lại ý cụ.

Trong dịp du học, tôi rơi vào hoàn cảnh phải dịch cái từ
"làm chủ tập thể" (mà chính tôi không hiểu nội hàm) sang
tiếng Pháp, Anh… khi mấy thằng tây tò mò tìm hiểu. Quả
thật, "bố thằng tây" nào hiểu nổi <em>être maitre
collectif</em> và <em>to be collectif</em> <em>boss </em>là cái quái gì.

Năm 2014, nhiều bài viết vĩ mô, ít nhiều vẫn đề cập
<strong><em>cần cụ thể hóa cơ chế</em></strong> đảng lãnh
đạo, nhà nước quản lý, dân làm chủ. Nghĩa là nó vẫn khó
"vận dụng". Chỉ xin đơn cử những bài ở vài tờ báo
nặng cân nhất. Mời các quí bạn tham khảo:

<strong>- <a
href="http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/Preview/PrintPreview.aspx?co_id=30110&amp;cn_id=679620">Báo
điện tử đảng CSVN, ngày 11/10/2014</a> </strong>

<strong>- <a
href="http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/Quan-triet-thuc-hien-nghi-quyet-dai-hoi-dang-XI/2014/27783/Tang-cuong-su-lanh-dao-cua-Dang-de-nhan-dan-tham-gia.aspx">Tạp
Chí Cộng Sản, ngày 18/6/2014</a></strong>

<strong>- <a
href="http://qdnd.vn/qdndsite/vi-vn/61/43/chinh-tri/tang-cuong-su-lanh-dao-cua-dang-doi-voi-su-nghiep-quoc-phong-bao-ve-to-quoc/289468.html">Báo
QĐND, ngày 26/02/2014</a></strong>

<strong>- <a
href="http://www.tuyengiao.vn/Home/MagazineContent?ID=1678">Tạp chí Tuyên
giáo, ngày 29/10/2014</a> </strong>

Thật khó hình dung, ông chủ cứ tha hồ "làm chủ", nhưng
làm chủ <em>dưới sự lãnh đạo</em> và <em>dưới sự quản
lý</em>. Thật thảm hại. Ông chủ nào cũng có đầy tớ. Tai
họa là ở VN, đầy tớ lại "quản lý" ông chủ. Hễ cái
gì chúng không quản nổi, chúng có quyền… cấm (!).

Chả lẽ đổi thành: Ông chủ lo kiếm sống cho cả nhà, nên
giao cho đảng nhiệm vụ tham mưu và giao cho đầy tớ nhiệm vụ
quản gia?… Quả thật, khó ai đủ hào hứng bàn tiếp những
chuyện viển vông.

<strong>Dân trí đo bằng gì? </strong>

Nói đơn giản, dân trí là trình độ hiểu biết chung của
một cộng đồng. Nhưng đo bằng gì, lại không đơn giản.

<em>- Liệu có thể dựa vào số bằng cấp?</em> Ví dụ, chỉ
riêng bằng TS đã có tới 24 ngàn. Khốn, chưa nói về chất
lượng, mà tỷ lệ quá cao (2/3) TS thời nay không làm nghiên
cứu khoa học, nhiều người còn có mục đích làm quan (như TS
thời Nho giáo) đã đủ thấy "hỏng".

<em>- Hay là soạn ra bộ câu hỏi khảo sát sự hiểu biết phổ
cập</em> về khoa học, văn nghệ, pháp luật, thể thao, tôn
giáo…. Tuy nhiên – tùy hoàn cảnh cá nhân – có người trả
lời dễ dàng các câu về internet, luật kinh doanh, nhưng lại
lúng túng về nông nghiệp, dân ca…

<em>- Vậy, cần hỏi những gì mà bất cứ ai cũng từng được
dạy trước khi trưởng thành</em>– để làm Người và làm
Công Dân<em>.</em> Đó là:

1) quyền con người;

2) quyền và nghĩa vụ công dân; và

3) sự vận dụng (đúng và sai) trong các hoàn cảnh.

Nếu một tỷ lệ áp đảo (2/3 hoặc 3/4) những người trong
diện khảo sát (18-23 tuổi – nghĩa là đã một lần đi bầu
Quốc hội) – mà trả lời được mình có quyền gì, nghĩa vụ
gì… đó là dân trí cao. Thành tích giáo dục là rất lớn. Dân
sẽ biết ơn đảng và tín nhiệm nhà nước. Ngược lại, là
dân trí chưa cao. Dân trí sẽ bị coi là cực thấp, nếu một
vị cử nhân không phân biệt nổi quyền con người với quyền
công dân. Đây là nói chuyện năm 2014, chứ năm 1992 thì ngay
Hiến pháp (trí tuệ) nước ta cũng chưa phân biệt nổi 2 quyền
này.

<table> <tbody> <tr> <td width="634"><strong>Điều 50 (Hiến pháp
1992)</strong>:<em>Ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
các quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hoá
và xã hội được tôn trọng, thể hiện ở các quyền công dân
và được quy định trong Hiến pháp và luật. </em><strong>Ðiều
51:</strong>

<em>Quyền của công dân không tách rời nghĩa vụ của công
dân.
Nhà nước bảo đảm các quyền của công dân; công dân phải
làm tròn nghĩa vụ của mình đối với Nhà nước…</em>

</td> </tr> </tbody> </table> <strong>Nâng dân trí lên bằng gì?
</strong>

Bằng giác ngộ mọi người về quyền mà họ phải được
hưởng. Đừng đợi dân đấu tranh mới "nhả ra" các quyền
đó, mà nên chủ động thực thi chúng.

- Thời nay, các thế lực thù địch không dễ sử dụng bạo
lực để xâm chiếm nước ta. Một biện pháp hàng đầu của
chúng là thực hiện ngu dân. Trước đây, tôi tin vào những mỹ
từ hữu nghị; nay, tôi nghi ngờ thế lực thù địch đã tác
động vào nhiều chính sách của ta (ví dụ Luật Chống Tham
Nhũng đã coi đưa hối lộ và nhận hối lộ đều có tội ngang
nhau – nghĩa là đánh đồng thủ phạm với nạn nhân). Bởi
vậy, nâng cao dân trí phải được đặt lên hàng đầu.

- Cứ nhấn mạnh (cả trong Hiến pháp) "<em>quyền đi đôi
với nghĩa vụ</em>" là cách nói hạ sách, thể hiện tâm thức
không tin dân, và nói lên sự lo lắng nào đó. Điều 51 có một
mệnh đề, đọc lên cứ như hai bên ký giao kèo với nhau; trong
đó Chủ – Tớ cứ lộn tùng phèo. Ngược lại, nếu quan niệm
rằng một chế độ thật tâm muốn người dân có mọi quyền
(ông chủ), người dân sẽ hết lòng vun đắp và bảo vệ chế
độ đó – nó sẽ vững như bàn thạch – vì đây là chế
độ thật sự tiên tiến, vì dân, phù hợp với thời đại.

- Người dân hiểu rõ quyền và nghĩa vụ, nhà nước sẽ khỏi
mất công "cải cách hành chính", "cải cách tư pháp"…
đang rối như mớ bòng bong. Tham nhũng sẽ giảm đến tối
thiểu. Quốc hội sẽ "ra quốc hội", Chính phủ cũng "ra
chính phủ"… Quá trình 40 năm Việt Nam chống đỡ với áp
lực quốc tế về nhân quyền cũng sẽ chấm dứt tức khắc.
Hòa giải nội bộ dân tộc sẽ xong cái "rụp"… Nước mắt
mừng rỡ sẽ tuôn gấp ngàn lần nước mắt đau khổ ngày
xưa…

<strong>N.N.L</strong>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141031/nguyen-ngoc-lanh-dan-tri-cach-nao-do-cach-nao-nang),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét