Alan Phan - Khi người dân tham nhũng

<div class="boxright320"><img
src="http://www.gocnhinalan.com/wp-content/uploads/2014/10/via-he-chiem-dung-300x183.jpg"
/></div>
Nếu quan chức phải lo giấu của cải, rửa tiền khi tham nhũng,
thì các tư nhân làm giàu qua sự chiếm đoạt các tài sản công
lại được trưng bày và vinh danh trên nhiều mạng truyền
thông, hãnh diện với những chiến lợi phẩm.

Trong một cuộc mạn đàm với các viên chức cao cấp của thành
phố Hồ Chí Minh về vấn đề mỹ quan của thành phố và việc
bảo vệ môi trường sinh hoạt của người dân, tôi đã đưa ra
một đề nghị mà tôi dám bảo đảm là hoàn toàn không tốn
kém gì cho ngân sách và sẽ làm thành phố tươi đẹp gấp trăm
lần hiện nay. Trên hết, giải pháp này có thể thực hiện và
hoàn tất chỉ trong vài tháng. Mọi người đều hào hứng lắng
nghe.

Tôi tiếp tục, "Hiện nay tôi chắc đến 95% hè đường của
thành phố đang được chiếm dụng một cách phi pháp để làm
bãi đậu xe máy, nơi bán hàng rong, hoặc là chỗ để lấn
đất từ nhà riêng… Nếu tất cả hè đường đều được
dọn sạch, quang đãng và để dành cho người bộ hành như mọi
thành phố văn minh khác khắp thế giới, bộ mặt của thành
phố Hồ Chí Minh sẽ đổi khác hoàn toàn: cảnh quan sẽ đẹp
hơn, đường phố sẽ trật tự hơn và ô nhiễm từ tiếng
động và không khí sẽ ít hơn."

Một quan chức thắc mắc, "Nhưng chúng ta sẽ xử lý thế nào
với chỗ đậu xe cho cả triệu chiếc xe máy? Và ảnh hưởng
đến việc mưu sinh của các bạn hàng rong sẽ như thế nào?"

Tôi giải thích là cả trăm ngàn mặt tiền căn phố đang
được để trống; cho nên, các chủ nhà này sẽ biến chúng
thành những bãi đậu xe có trả tiền, đem thêm một số lợi
tức cho rất nhiều người. Thực ra, hiện nay, các tay thầu tư
nhân đã chiếm dụng bất hợp pháp các lề đường để làm
chỗ đậu xe có trả tiền và ăn chia lại với các quan chức
của khu phố. Chúng ta chỉ bắt các người sử dụng xe máy
phải cho xe vào trong để làm sạch hè đường.

Còn vấn đề các bạn hàng rong, những thành phố như Bangkok hay
Kuala Lumpur đều có những khu thương mại rẽ tiền do các tư
nhân đầu tư xây dựng, không hề thiếu chỗ để buôn bán.
Các khu thương mại này sẽ cải tiến điều kiện vệ sinh công
cộng cũng như gia tăng chất lượng của mỗi món hàng nhờ sự
kiểm soát hữu hiệu hơn của cơ quan công lực.

Một ảnh hưởng rất tích cực nữa là khi gặp khó khăn và
tốn kém trong việc gửi xe, người dân sẽ ít dùng xe máy hơn
và quay về với các phương tiện giao thông công cộng hay tản
bộ. Việc này sẽ giảm bớt ô nhiễm về không khí, về tiếng
động cũng như nạn kẹt xe.

Tuy nhiên, đề nghị này đã không đi xa hơn vì vị quan chủ
tọa đã phán quyết, "Đây là một giải pháp không thực
hiện được." Khi tư duy đã buộc chặt vào một kết luận,
trước khi có nghiên cứu và tranh luận sâu rộng, thì mọi sáng
tạo chỉ là một vận động hoàn toàn vô ích.

Nhưng vấn đề chiếm dụng phi pháp hè đường này của mọi
tầng lớp nhân dân hé lộ một vấn nạn lớn hơn của Việt
Nam: Đó là sự tham nhũng của chính những người đang mang
quyền làm chủ đất nước. Chuyện tham nhũng của quan chức
đã gây rất nhiều tranh cãi trên trên khắp các mạng truyền
thông, nhưng không mấy ai buồn nhắc đến một sự nhũng lạm
còn tốn kém cho tài sản quốc gia gấp ngàn lần từ phía tư
nhân và người dân thường.

Nhưng với người dân, nếu họ không có quyền lực gì thì làm
sao xếp hạng các hành vi của họ vào loại tham nhũng?

Trước hết, theo định nghĩa của danh từ, "tham nhũng" là
một hành xử thiếu đạo đức và lương thiện, lạm dụng
chức vụ, quyền lực hay tình thế để chiếm đoạt tài sản
hay lợi ích công cộng một cách phi pháp. Như vậy, dù không có
chức vụ hay quyền lực, nhưng nếu người nào dựa trên tình
thế để chiếm đoạt tài sản công, người ấy cũng phải
được coi như là một tội phạm hay đồng lõa tham nhũng.

Tội trốn thuế cũng có thể được coi là tham nhũng vì một
phần thu nhập đáng lẽ phải nộp vào ngân sách nhà nước thì
đã được cho vào túi riêng.

Ô nhiễm môi trường làm hư hại tài sản công để làm lợi
cho thu nhập của mình cũng là một hình thái tham nhũng.

Các chiếm đoạt này không chỉ ngưng lại ở hè đường các
thành phố. Những tài sản công từ một vật dụng nhỏ nhoi
như chiếc kẹp giấy tờ hay bút chì trong văn phòng, trường
học… đến những thửa đất lớn lao cạnh biển hay sông hồ
đã được chính người dân thỏa hiệp với quan chức để
phân chia làm tài sản riêng của mình.

Chuyện phá rừng, khai thác khoáng sản lậu để bán ra nước
ngoài, hay chuyện toa rập để hạ giá cổ phiếu của các công
ty quốc doanh trước khi mua lại… là những hành vi hoàn toàn do
tư nhân đạo diễn và lợi dụng.

Nếu quan chức phải lo giấu của cải, rửa tiền khi tham nhũng,
thì các tư nhân làm giàu qua sự chiếm đoạt các tài sản công
lại được trưng bày và vinh danh trên nhiều mạng truyền
thông, hãnh diện với những chiến lợi phẩm từ máy bay riêng
đến siêu xe đến các chân dài.

Hiện tượng "cổ phần hóa" hay "biến tài sản công thành
riêng", nhập khẩu từ Đông Âu và Trung Quốc, đang được
mọi người dân, từ nghèo đến giàu coi như là một trò chơi
thú vị, phải thắng bằng mọi giá.

Khi sự nhũng lạm đã trở thành thói quen và chấp nhận khắp
nơi, thì tài sản công sẽ còn biến mất dài dài vào các túi
tham không đáy của xã hội.

Tôi cho sự tham nhũng này còn đáng sợ hơn nạn tham nhũng dựa
trên chức quyền vì gốc rễ của hình thái tham nhũng này bám
chặt vào tư duy của người dân và không được ai coi như một
vấn đề cần giải quyết.

Nếu mỗi một mét vuông đất ở thành phố Hồ Chí Minh có giá
trung bình là 30 triệu đồng và diện tích hè đường chỉ 1%
của toàn thành phố (2.095km2­­­), thì tổng số tài sản công
bị chiếm đoạt đã lên đến 600 ngàn tỷ VND hay 30 tỷ USD.
Nếu tính hết tất cả hè đường của các tỉnh thành toàn
quốc, con số này phải lớn gấp ngàn lần các con số tham
nhũng từ chức quyền. Và nếu chúng ta cộng luôn những nhũng
lạm khác về đất đai, tài sản, cũng như các hồ sơ gian dối
về trợ cấp xã hội, dự án công của người dân?

Theo giáo sư James Garfield (1877), nguồn gốc của mọi tham nhũng
bắt đầu từ 2 tư duy: lòng tham của con người luôn luôn muốn
có "những bữa ăn miễn phí" và sự bất tuân pháp luật hay
sự coi thường lợi ích xã hội một cách đại trà.

Tư duy thứ nhất là quan điểm "miễn phí" (something for
nothing), không những chỉ phổ biến tại Việt Nam mà còn hiện
diện trên mọi quốc gia giàu nghèo. Âu Mỹ nổi tiếng với
những chương trình xã hội lấy tiền thuế của người dân có
thu nhập để trả tiền cho những kẻ ăn không ngồi rồi.
Những lạm dụng về trợ cấp xã hội, thất nghiệp, y tế,
nhà ở, thực phẩm… đã được báo động hằng ngày trên các
mạng truyền thông Âu – Mỹ. Tuy nhiên, số người dân nghèo
luôn luôn nhiều hơn số người giàu nên các chính trị gia Âu
– Mỹ vẫn phải tiếp tục các chương trình này để kiếm
phiếu từ cử tri.

Cũng vì sự tiêu xài quá mức cho các chương trình xã hội mà
các chính phủ Hy Lạp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha… gây quá nhiều
nợ nần và phải cắt bớt ngân sách. Nhưng tinh thần miễn phí
đã ăn sâu vào trí não của người dân nên các cuộc biểu
tình tại các nơi này để phản đối việc cắt ngân sách sẽ
tiếp tục dài dài trong nhiều năm tới.

Dù sao, ở trường hợp này, sự chiếm đoạt tài sản công
để chia riêng cho một thiểu số vẫn nằm trong khuôn khổ
luật pháp.

Còn tư duy bất tuân pháp luật và coi thường lợi ích xã hội
thì hiện rõ tại các quốc gia có dân trí thấp kém hơn. Tại
các nơi này, người dân dùng đủ mọi cách để chiếm dụng
tài sản công bằng đủ mọi hình thức và phương tiện, bất
chấp đến pháp luật cũng như hậu quả tai hại cho xã hội.
Nhỏ nhất thì chỉ là xả rác bừa bãi, ăn cắp cây cảnh của
công viên, dán biểu ngữ quảng cáo ở cột đèn hay "cầm
nhầm" một vài món đồ ở thư viện, bệnh xá. Nặng hơn
một chút là bầy bán hàng rong tại cầu đường, hè phố, sử
dụng công xa hay kho bãi chính phủ vào mục đích riêng, hay lấy
trộm vật liệu và thiết bị tại các công trường xây dựng
của nhà nước.

Và như đã nói ở trên, tệ nhất là nạn chiếm đất công hay
phá rừng, khai thác khoáng sản lậu, mánh mung để mua tài sản
công với giá rẻ, lobby (vận động cửa hậu) để có đặc
quyền đặc lợi cho mình và phe nhóm mình… Tư duy này phát
triển mạnh khi chúng đi đôi với một cơ chế chính trị phức
tạp, dễ bị lạm dụng bởi quan chức cũng như người dân.

Nhiều người Việt khi đến Âu – Mỹ đã ngạc nhiên khi thấy
mọi người lái xe kiên nhẫn chờ đèn xanh trước khi vượt qua
ngã tư, dù giữa đêm khuya vắng vẻ, không có một chiếc xe
nào qua lại trên khúc đường. Chuyện vượt đèn đỏ ngay cả
khi xe trái chiều đang tấp nập trong giờ cao điểm là chuyện
bình thường ở xã hội Việt. Sự tôn trọng pháp luật ngay
cả khi không có cảnh sát công an hiện diện, hay không có nguy
cơ bị bắt giữ, phải ăn sâu vào tâm trí của người dân
để xã hội có một chuẩn mực đạo đức tối thiểu. Vì
thực sự, đạo đức và dân trí của một xã hội là một
tổng hợp đạo đức và dân trí của từng cá nhân. Sự thay
đổi tư duy và thói quen của mỗi người dân thường là bước
khởi đầu và điều kiện tất yếu cho một xã hội văn minh,
lành mạnh và hài hòa.

Khi người dân trách cứ các quan chức về tham nhũng, mọi
người trong chúng ta phải hỏi lại chính mình là sự trong
sạch và đạo đức cá nhân mình đã thể hiện đầy đủ
chưa? Bởi vì nói cho cùng, khi chẩn bệnh, chúng ta phải phân
biệt đâu là gốc rễ của căn bệnh và đâu là biến chứng.
Cả trăm năm trước, Von Goethe đã hiểu rằng, "chính phủ
tốt nhất là khi họ để người dân tự cai quản mình." (The
best government is that which teaches us to govern ourselves.) Bởi vì
người dân luôn luôn xứng đáng với chính phủ mình đã chọn,
dù bằng lá phiếu hay bằng sự thờ ơ.

Alan Phan

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141025/alan-phan-khi-nguoi-dan-tham-nhung),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!