Trần Vinh Dự - Song mã què và chú ngựa thứ ba

<center><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQHflrDktZXFm24jTr3j5ixJPptIv6kWSDN5FVXEBSTris26xgWmfxmjXoDFzhlR1C4jgg_c151BRAgjYeVwsOrRhwxAKDqaxHhkvGMW2j3zdjMM89chu1Umc5XUWx360sgpkA2vnrGg/s1600/vietnam_economic_world_bank_lin04.jpg"
width="560" /></center>

Tại thời điểm này, mặc dù kinh tế Việt Nam có vẻ đang ổn
định, phần lớn người Việt, từ các chuyên gia kinh tế, các
chủ doanh nghiệp, đến người lao động, đều có cái nhìn
không mấy tích cực về triển vọng kinh tế ngắn và trung hạn
của Việt Nam. Điều này ít nhiều mâu thuẫn với quan điểm
của giới quan sát và đầu tư quốc tế. Khác với quan điểm
chung của người Việt, nhóm này có cái nhìn <i>tích cực một
cách thận trọng</i>. Hồi cuối tháng 7 vừa rồi Moody <a
href="http://online.wsj.com/articles/moodys-raises-vietnam-debt-ratings-1406626544"
>đã nâng hạng tín dụng</a> của Việt Nam từ B2 lên B1. Trước
đó không lâu, hồi tháng 1 cùng năm, <a
href="http://www.reuters.com/article/2014/01/23/fitch-revises-vietnams-outlook-to-positi-idUSFit68630420140123"
>Fitch Ratings</a> cũng nâng đánh giá triển vọng kinh tế Việt
Nam lên mức B+ với triển vọng tích cực.

<a name="more"></a>Có nhiều lý do giải thích tại sao lại có sự
bất đồng (dù không lớn) trong cách nhìn của giới quan sát và
các nhà đầu tư nước ngoài khi so với các đánh giá từ trong
nước. Một trong những lý do đó là khu vực kinh tế nước
ngoài đang ăn nên làm ra ở Việt Nam, trong khi khu vực trong
nước (bao gồm cả kinh tế nhà nước và kinh tế tư nhân) còn
đang vật lộn chưa có lối ra. Nếu ví kinh tế Việt Nam như
một cỗ xe tam mã, gồm kinh tế nhà nước, kinh tế tư nhân, và
kinh tế nước ngoài, thì hai chú ngựa Việt Nam đều đang ốm
yếu. Chỉ duy có chú ngựa nước ngoài là khỏe mạnh.
<b>Song mã què</b>

Khu vực doanh nghiệp nhà nước (DNNN) vẫn là khu vực gây
thất vọng lớn nhất trong toàn bộ bức tranh kinh tế Việt Nam.
Trong giai đoạn nhạy cảm của kinh tế Việt Nam hiện nay, hai
vấn đề lớn nhất về DNNN tồn tại từ trước và vẫn không
có tiến bộ gì là (a) sự tồn tại của DNNN trên diện rộng
và (b) mô hình quản trị và giám sát các doanh nghiệp này.

Việc giảm bớt số lượng các doanh nghiệp nhà nước, chỉ
giữ lại một số ít thật sự "tinh" và trong các lĩnh vực
thực sự cần thiết, là nhằm giảm tải việc quản lý và
giám sát của nhà nước đối với các doanh nghiệp này, và quan
trọng hơn, để hạn chế gánh nặng ngân sách phải dùng để
tài trợ các khoản lỗ của khu vực này. Thế nhưng quá trình
này vẫn hết sức ì ạch, có lẽ vì 3 lý do chính: (a) quyết
tâm chính trị chưa đủ lớn để thắng được sức ỳ quán
tính của các lãnh đạo DNNN, (b) tài sản chủ yếu của các
DNNN là đất đai, hiện nay không hấp dẫn vì thị trường bất
động sản (BĐS) yếu, và (c) nợ nần của các DNNN được đem
ra cổ phần hóa nhiều, lợi nhuận thấp hoặc thậm chí lỗ;

Điểm (b) và (c) khiến cho việc bán các doanh nghiệp này
dưới dạng doanh nghiệp (bán trọn gói, bao gồm cả nợ) là
thực sự khó, ngay cả bán dưới dạng tài sản (đất đai)
cũng không dễ vì thị trường BĐS đã thừa mứa nguồn cung,
việc ôm đất vào tại thời điểm này không giải quyết
được gì (trừ khi mua rất rẻ).

Đổi mới mô hình quản trị và giám sát DNNN theo hướng
hiện đại và đúng chuẩn của thế giới không khó về lý
thuyết (vì các mô hình này đã có sẵn và đã được thực
tế kiểm định nhiều nên các ưu khuyết điểm của từng mô
hình đều được bộc lộ rõ). Thế nhưng điểm khó khăn nhất
là việc đổi mới mô hình quản trị sẽ là tăng trách nhiệm
của lãnh đạo DNNN và tăng tính minh bạch của hệ thống (làm
giảm lợi ích của lãnh đạo DNNN). Cả hai vấn đề này đều
dẫn đến sức cản rất lớn từ lãnh đạo DNNN. Ngay cả khi
việc thay đổi này đi kèm với <i>cơ chế thưởng theo thành
tích</i> đủ lớn theo đúng mức trên thị trường thì khả
năng rất cao là cũng vẫn phải thay phần lớn lãnh đạo DNNN
bằng những nhân tố mới, vì thế vẫn sẽ bị nhóm này chống
đối quyết liệt.

Trong khi đó, mặc dù kinh tế vĩ mô tương đối ổn định
trở lại trong gần 3 năm qua, khu vực tư nhân vẫn chưa có
những tiến bộ đáng kể. Tình trạng chung ở phần lớn các
doanh nghiệp tư nhân vẫn khá ảm đạm. Đây là <i>giai đoạn
không thể tránh khỏi</i> vì các sai lầm chết người của khu
vực tư nhân trong các năm trước (giai đoạn phát triển quá
nóng), thể hiện chủ yếu ở: (a) vay nợ quá nhiều, cơ cấu
nợ trên tổng tài sản quá lớn, quá rủi ro, vì thế cần
thời gian để <i>deleverage</i> (<i>giảm nợ</i>) và thời gian này
chắc chắn không nhanh được; và (b) mở rộng công suất bừa
bãi, dẫn tới tình trạng <i>thừa công suất</i> trong nhiều
ngành (với những ngành xuất khẩu thì không đáng lo, nhưng
những ngành hướng vào tiêu dùng nội địa thì cần nhiều
thời gian để nhu cầu tiêu dùng nội địa bắt kịp).

Các cam kết quốc tế về tự do thương mại sắp đến giai
đoạn phải triển khai (thí dụ như AFTA 2015) sẽ còn làm môi
trường cạnh tranh của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam khắc
nghiệt hơn rất nhiều so với hiện nay. Đáng tiếc là nhà
nước có rất ít dư địa chính sách để giúp được khu vực
tư nhân trong ván bài khó khăn này.

<b>Chú ngựa thứ ba</b>

Theo <a
href="http://gso.gov.vn/Default.aspx?tabid=382&amp;ItemID=14002">Tổng cục
Thống kê</a>, khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
(FDI) là khu vực giữ được sự tăng trưởng ổn định ở
hầu hết các lĩnh vực. Số doanh nghiệp FDI đang hoạt động
trên phạm vi toàn quốc thời điểm 31/12/2013 là 9093 doanh
nghiệp, gấp 6 lần năm 2000, bình quân giai đoạn 2000-2013 mỗi
năm tăng xấp xỉ 16%. Tổng số vốn của khu vực doanh nghiệp
FDI sử dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh thời điểm
31/12/2013 là 3411 nghìn tỷ đồng, gấp 14,2 lần năm 2000, bình
quân giai đoạn 2000-2013 tăng 22,4%/năm. Doanh thu thuần năm 2013
của khu vực doanh nghiệp FDI là 3138 nghìn tỷ đồng, gấp 19,4
lần năm 2000, bình quân giai đoạn 2000-2013 tăng 25,3%/năm.

Cũng theo <a
href="http://gso.gov.vn/Default.aspx?tabid=382&amp;ItemID=14002">Tổng cục
Thống kê</a>, lợi nhuận trước thuế năm 2013 của khu vực FDI
đạt 248 nghìn tỷ đồng, gấp 11,5 lần năm 2000, bình quân giai
đoạn 2000-2013 tăng 15,4%/năm. Đóng góp vào ngân sách Nhà nước
của khu vực này năm 2013 là 214,3 nghìn tỷ đồng, gấp 9 lần
năm 2000, bình quân giai đoạn 2000-2013 tăng 18,1%/năm.

Khu vực FDI được coi là khu vực năng động và hiệu quả
nhất. Chỉ số quay vòng vốn (tính bằng doanh thu trên vốn)
của khu vực FDI cao hơn các khu vực còn lại, chỉ số này của
khu vực FDI năm 2013 đạt 0,9 lần (năm 2000 là 0,7 lần), trong khi
khu vực DN ngoài nhà nước là 0,7 lần và thấp nhất là các
DNNN chỉ có 0,5 lần. Hiệu suất sinh lợi trên vốn và trên
doanh thu của khu vực FDI cao hơn nhiều so với các khu vực còn
lại, cụ thể hiệu suất sinh lời trên vốn và trên doanh thu
của khu vực FDI năm 2013 đạt 7,3% và 7,9% trong khi khu vực DNNN
đạt 3,2% và 6%, thấp nhất là khu vực DN ngoài nhà nước với
0,8% và 1,2%. Thu nhập bình quân một lao động một tháng năm
2013 đạt 6,6 triệu đồng, thấp hơn mức 9,6 triệu đồng của
khu vực DNNN, nhưng cao hơn mức 5,1 triệu đồng của khu vực DN
ngoài nhà nước.

Mặc dù khu vực doanh nghiệp FDI chiếm tỷ trọng không cao
trong toàn bộ khu vực doanh nghiệp về các chỉ tiêu như số
doanh nghiệp, lao động, vốn và doanh thu, nhưng khu vực này lại
chiếm tỷ trọng cao về lợi nhuận và nộp ngân sách nhà
nước. Năm 2013 các doanh nghiệp FDI chiếm tới 45,4% tổng lợi
nhuận và 30,5% tổng số nộp ngân sách nhà nước của toàn bộ
khu vực doanh nghiệp.

Như thế, xét về tương quan không khó hiểu tại sao khu vực
nước ngoài đánh giá triển vọng kinh tế Việt Nam lạc quan
hơn khu vực trong nước. Tuy nhiên, cỗ xe tam mã sẽ không thể
chạy tốt khi 2 trong 3 chú ngựa kéo xe đang là những chú ngựa
què. Việt Nam không thể chỉ dựa vào khu vực nước ngoài để
kéo nền kinh tế hồi phục.


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140823/tran-vinh-du-song-ma-que-va-chu-ngua-thu-ba),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét