<center><img
src="http://www.rfa.org/vietnamese/blog/blog-08192014-songchi-08192014111853.html/072_K76607.jpg/@@images/9fc6919b-8c9a-4ff5-899c-a5d02d009d8d.jpeg"
width="622"></center>
<em><center>Giao thông trên đường phố Sài Gòn tháng
5/2014.</center></em>
Từ tháng 3.1975 đến khi rời VN vào cuối tháng 4.2009, tôi
sống ở Sài Gòn. 34 năm. Chưa kể những khoảng thời gian đứt
quãng trước 30.4.1975. Vì vậy, dù gốc Huế và sinh ở miền
Trung, không có gì lạ khi tôi gắn bó với Sài Gòn.
Từ khi xa Sài Gòn, tôi đã có dịp lang thang qua nhiều thành
phố của nhiều quốc gia. Và cứ mỗi lần ngắm nhìn những
thành phố xinh đẹp, hài hòa từ quy hoạch tổng thể cho tới
từng chi tiết, những thành phố có đời sống tinh thần phong
phú, thú vị nhưng rất đỗi bình yên…tôi lại chạnh nhớ
về Sài Gòn.
Bâng khuâng. Ngậm ngùi. Vì "Hòn ngọc Viễn Đông" một
thời đã "ngọc nát, vàng phai" rất nhiều sau gần 40 năm
đất nước thống nhất, bởi những đầu óc, tư duy lãnh
đạo, quản lý thiển cận, và cũng có thể, do họ thiếu vắng
một tình yêu sâu sắc đối với Sài Gòn. Đó là chưa kể một
thiểu số dân chúng cũng chưa thật sự ý thức giữ gìn cái
đẹp, cái hồn của thành phố.
<b>Sài Gòn thừa và thiếu</b>
Sài Gòn bây giờ, dù vẫn là thành phố ăn nên làm ra nhất
nước, dù vẫn thu hút dân nhập cư từ khắp vùng miền nhất
vì có nhiều cơ hội học hành, làm ăn, sinh sống, cũng như sự
cởi mở, phóng khoáng trong tính cách của người Sài Gòn khiến
dân nhập cư ai cũng có thể trụ lại, hội nhập và thành công
nếu chịu khó…Nhưng mặt khác, Sài Gòn cũng bị tàn phá bởi
những căn bệnh chung của các thành phố lớn, nhỏ ở VN. Đó
là từ quy hoạch tổng thể cho đến kiến trúc, cảnh quan hết
sức lộn xộn chắp vá.
So với hồi trước 30 tháng Tư năm 1975, số lượng dân cư Sài
Gòn hiện nay đã tăng gấp 3 lần (khoảng hơn 3 triệu so với
9-10 triệu) nhưng cơ sở hạ tầng, đường xá, giao thông công
cộng…đều chưa theo kịp với đà tăng dân số.
Môi trường sống bị ô nhiễm khá nặng, mức độ bụi bặm
lẫn tiếng ổn trên đường phố đều cao vượt mức cho phép.
Tỷ lệ cây xanh, tỷ lệ công viên quá thấp. Đường xá thì
quanh năm cứ hết đào lên lại lấp xuống, vá chỗ này vá
chỗ kia, tạo ra những ổ gà, hố tử thần… gây tai nạn. Còn
khi trời mưa lớn thì rất nhiều khu vực trong thành phố biến
thành… sông, khiến người dân đi lại rất vất vả.
Là thành phố lớn thứ nhì VN sau khi Hà Nội được mở rộng,
nhưng đông dân nhất và về một số khía cạnh nào đó, ví
dụ như nếp sống đô thị của người dân, văn hóa mua bán,
phục vụ khách hàng… Sài Gòn còn được đánh giá là văn minh
hơn thủ đô Hà Nội. Mặc dù vậy, Sài Gòn vẫn chưa đủ tiêu
chuẩn để gọi là một đô thị đúng nghĩa.
Một đô thị đúng nghĩa khi được quy hoạch một cách khoa
học, thành từng khu vực riêng biệt: khu hành chính, thương
mại, công nghiệp, giải trí, dân cư…Chứ không thể từ quận
trung tâm đến những quận ở xa, từ đường lớn, đường
nhỏ cho đến từng con hẻm, ngõ cụt, nhà nào cũng mở cửa
làm ăn, buôn bán; khu dân cư ở lẫn với khu văn phòng, trường
học, nhà máy, quán nhậu…một cách lộn xộn bát nháo.
Một đô thị đúng nghĩa phải có các phương tiện giao thông
công cộng hiện đại: xe bus, xe điện, xe điện ngầm, xe
lửa…, những làn đường trên cao dưới thấp dành cho các
loại xe khác nhau. Và khi các phương tiện giao thông công cộng
chưa có hoặc chưa phát triển, thì đừng mơ đến chuyện giảm
được nạn kẹt xe và tỷ lệ tai nạn giao thông quá cao như ở
VN lâu nay. Đó là chưa nói đến số lượng xăng tiêu thụ cho
hàng triệu xe gắn máy mỗi ngày tính ra là bao nhiêu tiền,
lượng khí thải từ xăng xe mỗi ngày mà người dân thành phố
phải hít vào khi đi ngoài đường.
Nếu kể ra cho hết những cái hạn chế của các thành phố
lớn ở VN nói chung và Sài Gòn nói riêng thì rất nhiều. Nếu
nói về việc Sài Gòn bị xấu đi, cái hồn của thành phố bị
nhạt phai, thì cũng đã nhiều người phân tích. Điều quan
trọng hơn, những cá nhân, cơ quan lãnh đạo Sài Gòn bao nhiêu
năm qua đã không thực sự quyết tâm làm cho cái thành phố này
trở nên đẹp hơn, văn minh hơn và đáng sống hơn.
Với người dân tại chỗ, một thành phố đáng sống không
chỉ vì có nhiều cơ hội học hành, làm ăn, mưu sinh, mà bên
cạnh đó, phải có một môi trường sống tốt-ít ô nhiễm,
phương tiện đi lại tiện lợi, an toàn, nhiều cây xanh, nhiều
công viên…
Công viên và các quảng trường là những không gian công cộng
nơi người ta có thể ngồi nghỉ, thư giãn, là những khoảng
thở cho con người bớt ngộp bởi sự đông đúc chật chội
luôn hạn chế tầm nhìn, vây hãm đầu óc, không cho tâm trí
được nghỉ ngơi. Quảng trường còn là nơi có những sinh
hoạt cộng đồng, biểu diễn văn nghệ đường phố…và du
khách khi viếng thăm một thành phố nào đó thường rất thích
ghé qua các quảng trường vì bị lôi cuốn bởi những sinh
hoạt này.
Còn ở Sài Gòn, đã gần 40 năm sau ngày đất nước thống
nhất nhưng một quảng trường rộng, đẹp vẫn chưa có, công
viên đã ít mà còn mọc lên đủ thứ hàng quán, chỗ gửi xe,
hoặc vào chiều tối, ban đêm, là nơi "chiếm đóng" của
những người lang thang, nghiện ma túy, gái bán hoa…khiến
người dân ngần ngại ghé qua.
Sống trong một môi trường lúc nào cũng đông đặc người và
xe cộ, lúc nào cũng bị vây bủa bởi bụi bặm, khói xăng, ô
nhiễm, kẹt xe, tiếng ồn từ sáng đến tối, cộng thêm cái
nóng hầm hập của xứ nhiệt đới…rõ ràng không chỉ gây
tác hại cho con người về sức khỏe mà cả tinh thần. Không
có gì lạ khi con người hay bực bội, và dễ dàng trút nỗi
cáu bực đó vào người khác, thậm chí lao vào đánh giết nhau
chỉ vì một sự va chạm hay hiềm khích vụn vặt…
Với du khách nước ngoài, phải nói rằng từ ngành du lịch cho
tới dịch vụ các loại, người Việt thường chỉ tính chuyện
móc túi ngay trước mắt mà không nghĩ đến chuyện giữ khách
lâu dài, khiến tỷ lệ du khách quay lại VN lần thứ hai, thứ
ba…là rất ít. Mà ngay cả nghệ thuật moi tiền khách, chúng ta
cũng kém.
Ví dụ như khách đến Sài Gòn. Ngoài việc đi ăn, uống cafe,
vào quán bar hay đi mua sắm hàng giá rẻ, quà lưu niệm, họ
biết đi đâu, xem gì ở Sài Gòn?
Nếu là các tour du lịch do các công ty nhà nước hoặc tư nhân
tổ chức, thể nào cũng có những địa điểm "có tính chất
tuyên truyền chính trị" như đi xem Bảo tàng tội ác chiến
tranh VN (trước kia còn gọi là Bảo tàng tội ác Mỹ-ngụy nữa
kia), Bảo tàng Hồ Chí Minh và bến Nhà Rồng nơi bác Hồ ra đi
tìm đường cứu nước (!), xa hơn nữa thì đi xem địa đạo
Củ Chi thời…chống Mỹ!
Khi còn ở Sài Gòn, thỉnh thoảng tôi lại rơi vào thế khó
này khi một người bạn, người quen ở nước ngoài đến Sài
Gòn lần đầu tiên và muốn nhờ tôi dẫn đi xem "những cái
gì chỉ có ở Sài Gòn". Biết dẫn họ đi đâu đây?
Về mặt này thì Hà Nội, Huế hay Hội An còn có những nét
riêng để du khách khám phá.
Quán café, nhà hàng đẹp ở Sài Gòn rất nhiều, nhưng ở
thành phố nào mà chả có quán café, quán bar, nhà hàng… Còn
các địa điểm văn hóa như bảo tàng, gallery, nhà hát vốn là
thế mạnh, là niềm tự hào của một thành phố thì lại
thiếu và toàn là những bảo tàng cách mạng!
Rất cần thêm những bảo tàng thú vị, hấp dẫn, ví dụ bảo
tàng về các dân tộc thiểu số ở VN, thêm bảo tàng về văn
hóa nghệ thuật, sân khấu, điện ảnh VN…để giới thiệu
với du khách đã đành, mà đối với người dân, nhất là học
sinh, sinh viên, có thể học được rất nhiều từ những bảo
tàng bổ ích, có giá trị. Nếu nhà nước không làm nổi thì
để tư nhân góp sức làm.
Một trong những địa chỉ văn hóa tư nhân mà tôi còn nhớ,
khá thú vị, là "Điểm của một thời" nằm trên đường Lê
Thánh Tôn của nhà thiết kế áo dài Sĩ Hoàng, thường tổ
chức các chương trình âm nhạc dân tộc Việt Nam kết hợp
với trình diễn áo dài từ xưa đến nay, ngoài ra khách còn
được thưởng thức trà, chè, bánh mứt VN...Khách nước ngoài
rất thích, không biết bây giờ còn không.
Khi du lịch đến các thành phố khác nhau của các nước, một
ý thích của tôi là tìm đến những ngôi nhà, những quán café,
địa điểm thường lui tới của các văn nghệ sĩ hay chính
khách, triết gia…nổi tiếng trong lịch sử. Nhưng ở Sài Gòn
thì điều này lại chưa có được.
Còn nhớ khi học giả, nhà sưu tập đồ cổ Vương Hồng Sển
mất, ông đã hiến tặng cho nhà nước ngôi nhà cổ (Vân
đường phủ) và toàn bộ sưu tập đồ cổ giá trị của mình
với hy vọng thành lập một bảo tàng mang tên ông. Thế nhưng,
vì những lý do nào đó, có thể vì sự hẹp hòi, thiển cận,
không muốn có những bảo tàng mang tên cá nhân nào ngoại trừ
bảo tàng Hồ Chí Minh (!), những người lãnh đạo trung ương
và thành phố đã không chấp nhận. Những cổ vật sau đó
được đưa về Bảo tàng Lịch sử Thành phố, còn ngôi nhà
xưa rất đẹp thì không được chăm sóc, bị xuống cấp, hư
hỏng nặng theo thời gian.
Rồi còn bao nhiêu nhân vật khác từng sinh sống, thành danh ở
thành phố này, gia đình, người thân sẵn sàng biến những
ngôi nhà khi họ còn sống thành địa điểm tham quan cho du khách
và người dân nếu nhà nước cho phép, nhưng riêng với VN thì
lại còn vướng mắc bởi bao vấn đề "tế nhị" khác, mà
tất cả là do sự hẹp hòi mà thôi. Ví dụ như ngôi nhà của
nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, nhạc sĩ Phạm Duy…có thể sẽ có
nhiều người trong và ngoài nước muốn ghé nhưng đã chắc gì
những nhạc sĩ cách mạng khác lại thu hút người đến khi mà
nhạc của họ bây giờ còn chẳng mấy ai nghe?
Với du khách là thế, còn với người dân, Sài Gòn cũng như
tất cả những thành phố lớn, nhỏ khác ở VN thường rất
thừa thãi quán café, quán nhậu, nhà hàng…(chả trách dù nghèo
nhưng tỷ lệ tiêu thụ bia, thuốc lá ở nước ta rất cao), song
lại thiếu những công trình văn hóa công cộng để nâng cao
dân trí, ví dụ thiếu thư viện tốt. Ở Sài Gòn, từ phường,
quận cho tới cấp thành phố đều có thư viện, nhưng các thư
viện phường, quận thường quá chán, sách đã ít, sách hay
lại càng ít.
Tại các thư viện không cho mượn băng đĩa nhạc, phim…miễn
phí, càng không thể tìm thấy những băng đĩa nhạc giao
hưởng, ca kịch opera, múa ballet hay nhạc quốc tế đủ các
thể loại từ các quốc gia khác nhau…để người dân, nhất
là giới trẻ có thể mượn về xem và "chống dốt". Cái gì
cũng phải đi mua tiền đâu mà mua, hỏi sao giới trẻ thường
rất thiếu hụt kiến thức về opera, ballet, nhạc cổ điển,
phim cổ điển…
<b>Sài Gòn hồn xưa phai nhạt</b>
Là một thành phố trẻ chỉ mới hơn 300 năm tuổi, Sài Gòn
không có nhiều di tích, di sản văn hóa, ngay cả so với Hà Nội
hay Huế. Nhưng điều đáng tiếc là đã ít mà lại không
được giữ gìn, mà còn bị phá bỏ.
Theo thởi gian những vết tích của Sài Gòn xưa cứ mai một
dần hoặc hoàn toàn biến mất. Đôi khi, người ta cứ nghĩ là
chuyện nhỏ.
Từ những viên gạch cũ mộc mạc lát xung quanh Nhà thờ Đức
Bà cũng bị đào lên thay bằng loại gạch mới bóng loáng. Một
quán café Givral, nơi từng là địa điểm của bao ký giả trong
và ngoài nước thời chiến tranh VN đến thu thập thông tin,
ngồi viết bài, trong đó có nhân vật tình báo Phạm Xuân Ẩn;
nơi từng được nhắc đến trong cuốn sách và bộ phim
"Người Mỹ trầm lặng"…Lẽ ra thay vì xây mới, cùng với
việc phá bỏ toàn bộ hành lang Eden cũ, nên giữ lại, biến
thành một địa chỉ văn hóa du lịch khi treo thêm những bức
ảnh của bộ phim này, của Sài Gòn xưa, chẳng hạn.
Một ví dụ nhỏ, như ở ở Paris, quán <i>Café des 2 Moulins
</i>sau khi được quay trong bộ phim tình cảm <i>Amélie</i>, 2001,
càng trở nên nổi tiếng hơn, du khách ghé đến là thấy ngay
hàng loạt hình ảnh của bộ phim treo trong quán.
Mới đây, nhiều người dân Sài Gòn cảm thấy tiếc nuối khi
toàn bộ hàng cây cổ thụ ở công viên Lam Sơn phía trước Nhà
hát thành phố, có tuổi đời hàng chục năm, đã bị đốn hạ
để xây nhà ga ngầm đầu tiên của tuyến metro số 1 (Bến
Thành-Suối Tiên). Vòng xoay cây liễu cùng đài phun nước ở
giao lộ Nguyễn Huệ với Lê Lợi cũng bị di dời. Rồi cụm
tượng đài ở vòng xoay Quách Thị Trang trước chợ Bến Thành.
Và cả thương xá Tax. Theo báo chí, trung tâm thương mại lâu
đời nhất tại VN, hơn 130 năm tuổi này, sẽ được phá đi,
xây dựng thành cao ốc 40 tầng.
Cùng với chợ Bến Thành, Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện thành
phố..., những cái tên như Eden, thương xá Tax, quán café Givral,
La Pagode, Brodard, những hình ảnh như đài phun nước ở giao lộ
Nguyễn Huệ-Lê Lợi…đã trở thành quen thuộc, gắn liền trong
ký ức của người dân Sài Gòn bao nhiêu năm…nay đã biến
mất.
Nhà thờ Đức Bà, Nhà hát thành phố (trước đây là Hạ
Nghị Viện của chính quyền VNCH), và sắp tới sẽ là chợ
Bến Thành, thì đều đang và sẽ bị đè bẹp xuống, trở nên
bé nhỏ thảm thương vì những công trình mới xây cao hơn
nhiều lần, vây quanh.
Tất cả đều được lấy lý do vì nhu cầu phát triển, thành
phố cần phải hiện đại hóa, người dân cần phải hy sinh!
Biết là thế, nhưng thật ra, đập bỏ luôn là phương án nhanh
nhất, dễ nhất!
Giá trị của một thành phố không chỉ ở những công trình
kiến trúc mới. Linh hồn của một thành phố nhiều khi nằm
trong từng viên gạch cũ, từng hàng cây cổ thụ, một quán
café xưa…Ở đó những dấu ấn lịch sử, những dấu vết
thời gian đi qua còn in lại. Và người ta gắn bó với một
thành phố lắm khi chỉ từ những thứ nhỏ nhặt như thế.
Sài Gòn ơi hồn ở đâu bây giờ?
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140820/song-chi-sai-gon-qua-bao-mua-nhat-phai),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét