Một trong những câu nói ưa thích của rất nhiều người trong
cuộc đấu tranh chống độc tài cộng sản, là: Đừng sợ
những gì cộng sản làm, hãy làm những gì cộng sản sợ.
Phát biểu này được nhiều người coi như tư duy chiến
lược, và tôi nghĩ nó cũng đúng ở một mức độ nào đó.
Nhưng nếu có thể, tôi muốn sửa một chút câu chữ để nó
trở thành:
<center><b>"Hãy làm những gì cộng sản không làm hoặc không làm
được!"</b></center>
Và tôi tha thiết muốn nói điều ấy với những cá nhân và
tổ chức xã hội dân sự ở Việt Nam hiện nay, đặc biệt là
khối dân sự đang nổi lên, vươn ra ngoài vòng kiểm soát của
chính quyền và bị chính quyền đánh phá quyết liệt.
<b>Điều gì cộng sản không làm hoặc không làm được?</b>
Với một nhà nước kém năng lực điều hành quốc gia như nhà
nước công an trị ở Việt Nam, nói chung có rất nhiều điều
họ không làm (hoặc không làm được). Nhưng có thể tóm gọn
lại rằng, họ không làm những việc hướng tới người dân,
tập trung vào phục vụ và bảo vệ quyền lợi của người
dân.
Có thể thấy ngay rằng, tất cả các vị lãnh đạo, các cấp
lãnh đạo ở Việt Nam, cũng như toàn bộ các chính sách của
chính quyền Việt Nam, chỉ cần họ/chúng thực sự vì con
người thôi thì đã khác hẳn. Có một ví dụ rất nhỏ mà tôi
vẫn thường sử dụng mỗi khi trao đổi với ai về vấn đề
"chính sách công và quyền con người": Tòa nhà bưu điện ở
trung tâm thành phố Hà Nội. Từ năm 2003, tôi đã nghe một vận
động viên Paragames của Việt Nam thổ lộ với chút tủi thân:
"Nhà đẹp, nhìn ra hồ Gươm nhiều cây xanh, trên nóc nhà lại
có cái đồng hồ to đẹp lắm. Nhưng mấy bậc thang cao quá,
người tàn tật như chị cả đời chẳng mơ vào bên trong
được".
Ủy ban Nhân dân Thành phố Hà Nội tọa lạc ngay cạnh đó.
Chỉ cần một ông/bà quan chức biết nghĩ đến dân, đến
quyền con người căn bản, thì thực trạng đã khác, và người
phụ nữ tàn tật kia đã không phải nói câu "cả đời chẳng
mơ vào bên trong được". Nhưng tất nhiên là chẳng ông/bà
quan chức nào quan tâm tới chuyện đó. Họ không nghĩ ra được
gì và càng không có sức ép phải nghĩ. Đằng nào dân chúng
nói chung và người khuyết tật nói riêng cũng chẳng làm họ
mất chức được.
Vào mùa hạ năm 2010, khi miền Bắc Việt Nam trải qua đợt
nóng kỷ lục với nhiệt độ ngoài trời lên tới 45 độ C (ở
Hà Nội), thì thủ đô Budapest của Hungary cũng chịu những ngày
nắng nóng dữ dội: 37 độ C. Nhưng khác với Hà Nội và nhiều
đô thị khác ở Việt Nam nơi điện và nước bị cắt luân
phiên không một lời xin lỗi thì tại Hungary, Sở Nước Budapest
đã tiến hành phát nước mát miễn phí cho người đi đường
tại nhiều nơi ở thành phố. Nước được cung cấp từ các
bình nhựa lớn, hoặc được đóng chai, phát trực tiếp cho
khách (kể cả người đi xe đạp lẫn người đang lái ô tô)…
Tại quảng trường Deák (trung tâm Budapest), nước mát được
phát miễn phí từ 8 giờ sáng đến 6 giờ chiều. Các bình
nước hoạt động theo cơ chế tự phục vụ, dân muốn uống
bao nhiêu tùy thích.
Rồi cứ vào mỗi dịp lễ, khi nhu cầu ẩm thực trên thị
trường gia tăng, các cơ quan chức năng lại tích cực truyền
bá, phổ biến thông tin, kiến thức cho người dân về dùng
loại thức ăn nào, như thế nào, cho đảm bảo dinh dưỡng,
hợp vệ sinh, tốt cho sức khỏe. Cùng với việc cung cấp thông
tin hướng dẫn, chính phủ các nước EU còn tiến hành kiểm
tra, giám sát thực phẩm rất ngặt nghèo từ khâu chăn nuôi,
giết mổ gia súc gia cầm trở đi. Ví dụ một đối tượng bị
"theo dõi" triệt để là các lò mổ.
Chính quyền Việt Nam chẳng bao giờ làm gì để người dân
cảm thấy mình đang được quan tâm. Không hẳn do thiếu nguồn
lực, vì có nhiều việc thật ra không quá tốn kém; thậm chí
chỉ cần họ nhìn ra và dự định làm thì chắc chắn sẽ có
nguồn lực từ toàn xã hội đóng góp. Ví dụ, nói riêng về
tuyên truyền: Chính quyền nuôi được hàng nghìn dư luận viên
chống phản động trên mạng 24x24 giờ, lẽ nào không đủ
tiền chi trả cho hoạt động phổ biến kiến thức về thực
phẩm, dinh dưỡng?
Họ không làm, hoặc không làm được, do quá dốt nát mà lại
không phải chịu sức ép thay đổi gì cả. Có vậy thôi.
Nhưng câu hỏi đặt ra cho chúng ta lúc này là: Đã đành nhà
nước bất nhân, bất tài, bất lực, nhưng xã hội dân sự thì
sao?
<center><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipwKEqaR21B81RlHRukZltLkiCcNhT0rqqFql9n-K7KKkT2DdXYGNFJHKuE7s_7afKp47UPrLXU3zT1RgUgvu__nRjqiZRm2DRebkBVvjwgk3fXRJQvrc9_zU1TC6eo1thCejTlQxssus/s1600/b%C3%ACnh+d%C3%A2n+h%E1%BB%8Dc+v%E1%BB%A5.jpg"
width="400"></center>
<center><em>Hội Truyền bá chữ quốc ngữ (thành lập năm 1938)
là một tổ chức XHDS.</em></center>
Sau này, phong trào bình dân học vụ cũng là một trong các
biện pháp mà những người cộng sản dùng để lấy lòng dân.
<b>Khối xã hội dân sự độc lập và những nhược điểm</b>
Vài năm qua, số lượng các tổ chức dân sự độc lập, không
chịu sự kiểm soát của nhà nước và (tất nhiên) không
được nhà nước công nhận, ra đời ngày càng nhiều. Đặc
điểm chung của họ là đều coi việc bảo vệ và thúc đẩy
các quyền con người căn bản là sứ mệnh, và họ công khai
tiến hành các hoạt động nhân quyền của mình mà không cần
xin phép nhà nước. Do đó, tất yếu dẫn đến việc họ đều
mâu thuẫn với chính quyền Việt Nam – vốn là một chế độ
công an trị, không coi con người ra gì và xem quyền con người
chỉ là "chiêu bài" mà "thế lực thù địch" mượn để
chống phá Đảng và Nhà nước. Và cũng do đó, họ đều bị
công an đàn áp, sách nhiễu. Khó khăn về tài chính, nhân lực,
tóm lại là sự eo hẹp về nguồn lực, cũng hạn chế họ
đáng kể.
Trong hoàn cảnh ấy, <b>không thể phủ nhận rằng các tổ
chức dân sự độc lập vẫn làm được rất nhiều việc</b>.
Họ đã tiến hành những cuộc biểu tình chống Trung Quốc
hừng hực khí thế, kết nối những người quan tâm đến vận
mệnh đất nước lại thành phong trào. Họ giúp dân oan tổ
chức tuần hành đòi đất, khiếu kiện trong các vụ oan sai.
Họ làm thiện nguyện, giúp đỡ người nghèo, hỗ trợ gia
đình các tù nhân lương tâm, thương phế binh VNCH, tưởng niệm
các liệt sĩ trong chiến tranh biên giới và hải chiến Hoàng Sa,
Trường Sa. Họ tích cực lên tiếng, làm truyền thông, tố cáo
với dư luận trong nước và quốc tế về những vụ vi phạm
nhân quyền của lực lượng công an và chính quyền các cấp.
Chắc chắn là thông qua những gì làm được, khối xã hội dân
sự độc lập đã góp phần tăng cường nhận thức của nhiều
người dân về nhân quyền và dân chủ.
Tuy nhiên, thành thực mà xét thì các hình thức hoạt động
của những tổ chức dân sự độc lập này nói chung chia sẻ
một số nhược điểm: <b>1. Nghèo nàn, đơn điệu; 2. Không
thực sự thúc đẩy những quyền lợi thiết thân, sát sườn
của quảng đại quần chúng; 3. Vì hai nhược điểm trên, họ
chưa thu hút được sự ủng hộ của đông đảo quần
chúng.</b> Nói cách khác, có vẻ như họ cũng chưa lấy được
lòng dân. Không tính đám dư luận viên và những cá nhân bị
nhồi sọ quá nặng tới mức nhìn xã hội dân sự như kẻ thù,
ngay cả trong những người ủng hộ dân chủ, vẫn có những ý
kiến xa lánh, không tán thành và không tham gia các hoạt động
của họ.
Nói "nghèo nàn, đơn điệu", là bởi vì cho tới nay, các
hoạt động chủ yếu của khối dân sự độc lập mới chỉ
dừng lại ở hơn 20 hình thức: viết bài, phổ biến trên
mạng; lập website thông tin; in áo phông cổ động (ví dụ áo
Trường Sa-Hoàng Sa, chống đường lưỡi bò, đòi trả tự do
cho tù nhân lương tâm); in các ấn phẩm; ra các tuyên bố, kiến
nghị, gửi thư ngỏ; tổ chức biểu tình; làm từ thiện; thả
bóng bay và phát tài liệu về nhân quyền; đi thăm gia đình tù
nhân lương tâm; đấu tranh đòi công an thả người, chấm dứt
nạn bắt giữ tùy tiện; vận động quốc tế tại Liên Hợp
Quốc, các đại sứ quán, các tổ chức quốc tế về nhân
quyền, v.v.
Tôi có thống kê được khoảng 23 hình thức đấu tranh như
vậy. Nghe thì có vẻ đa dạng, nhưng thật ra vẫn tạo cảm
giác nghèo nàn, bởi vì chúng phạm vào nhược điểm thứ hai:
Không thực sự thúc đẩy những quyền lợi thiết thân, sát
sườn của số đông người dân. Hay nói cách khác, chúng không
thuyết phục được quảng đại quần chúng rằng họ có liên
quan, rằng những tổ chức dân sự đó đang đấu tranh vì
quyền lợi của họ, vì một xã hội tốt đẹp chung cho tất
cả mọi người (chứ không phải cho riêng một tôn giáo, một
cộng đồng sắc tộc, một thiểu số cá nhân nào).
Điều tôi muốn nhấn mạnh ở đây là: Quyền con người căn
bản của tất cả các cá nhân trong xã hội đều cần được
bảo vệ và tôn trọng; nhưng <b>trong bối cảnh hiện nay, các
tổ chức dân sự hoạt động vì nhân quyền và dân chủ cần
phải cho xã hội thấy được rằng mình đang đấu tranh vì
những quyền lợi thiết thân, sát sườn, gần gũi và cụ thể,
của số đông. (*)</b>
Riêng về việc bảo vệ tù nhân lương tâm, đã có tới 3-4
tổ chức chuyên về hoạt động này. Về tự do ngôn luận,
cũng có tới vài nhóm hội. Đó là một điều tốt, cần thúc
đẩy "trăm hoa đua nở". Nhưng nhiều lĩnh vực khác gần gũi
hơn lại chẳng có tổ chức nào.
Hàng trăm vụ đánh đập, làm nhục, hiếp, giết trẻ em mỗi
năm. Hàng trăm trẻ em gặp vấn đề về tâm lý sau những vụ
bạo hành, bạo lực gia đình, tai nạn mỗi năm. Chính quyền có
chính sách gì, làm gì để thay đổi tình trạng đó và bù
đắp cho phần đời còn lại của các em? Không gì cả. Vậy,
đây có phải chính là một trong những vấn đề mà khối xã
hội dân sự độc lập có thể tham gia cải thiện không?
<center><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdolgzM8dQoOU3l0qCzjba7WfdGM0gCtelenCP35LV7DsC2b9sh0gdhvUzW-sIlAqbxElRigDu3GXdzaVbr9MIsO-GzLdVLarZ6CY_b2Cfu3NXzMI1GLfVh3nBnqdgraLJ_CUbHno0s0g/s1600/b%E1%BA%A1o+h%C3%A0nh+tr%E1%BA%BB+em.jpg"
width="400"></center>
<center> <em>Phần đời còn lại của những em bé này sẽ ra sao?
(Nguồn ảnh: Phụ nữ Today)</em></center>
Môi trường Việt Nam đang ô nhiễm. Có nhiều nguồn gây ô
nhiễm nhưng hai nguồn có thể thấy rõ nhất là chất thải xây
dựng và rác sinh hoạt, trong đó, nguồn thứ hai (rác sinh hoạt)
là nguồn mà khối dân sự có thể tham gia kiểm soát được,
ít nhất là tại các đô thị, khu du lịch… Tôi biết vào ngày
25/5 vừa qua, một nhóm bạn trẻ ở Sài Gòn đã bị nhân viên
an ninh phối hợp với bảo vệ công viên ngăn cản, không cho đi
nhặt rác ở công viên. Nhưng tôi tin rằng, vẫn có những cách
để các bạn trẻ làm được việc đó, và cách ấy là như
thế nào thì tùy thuộc vào khả năng tổ chức, vào sự sáng
tạo của khối dân sự độc lập và chính các bạn trẻ.
Nền giáo dục - đào tạo của Việt Nam đang kìm giữ năng
lực, khả năng cạnh tranh của thanh niên Việt Nam thụt lùi
tới hàng thế hệ so với khu vực và thế giới. Chính quyền
không làm gì cả, vì vẫn còn "lấy Đảng làm trung tâm" thay
vì lấy người học làm trung tâm. Vậy, đây có phải chính là
một trong những vấn đề mà khối xã hội dân sự độc lập
có thể tham gia cải thiện không? Thành lập các nhóm hội học
tập, mở lớp "bình dân học vụ", xây dựng thư viện sách
ở nông thôn, chẳng phải cũng đều là việc thiết thực hay
sao?
Về vấn đề chống tra tấn, tìm cả nước, không có lấy
một chuyên gia. Về kỹ năng xây dựng, vận hành, quản lý tổ
chức dân sự, vận động quốc tế, không có lấy một khóa
học.
Rồi bảo vệ người tiêu dùng, chống nạn thủy điện xả lũ
vô trách nhiệm làm chết dân, nghiên cứu về tranh chấp chủ
quyền trên Biển Đông và quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, v.v.
Đó đều là những việc mà cộng sản không làm (được) và
khối xã hội dân sự có thể tham gia.
<b>Việt Nam nhỏ bé… nhưng vẫn có rất nhiều việc phải
làm</b>
Có thể sẽ có ý kiến phản bác rằng: Nhưng nếu thể chế
chính trị không thay đổi, nếu chính quyền cộng sản vẫn
tại vị, bất nhân, bất tài, bất lực như vậy, thì mọi
hoạt động của các tổ chức dân sự, dù tốt đẹp đến
mấy cũng chỉ như muối bỏ bể, không thể cải thiện tình
hình. Chúng ta xây dựng bao nhiêu thư viện sách ở nông thôn
thì đủ để nâng cao dân trí? Chúng ta nhặt rác bao nhiêu ngày
chủ nhật thì đủ để làm sạch môi trường? Nói cách khác,
xã hội dân sự là cần thiết, nhưng nó không thể tạo sự
thay đổi một cách nhanh chóng và triệt để được, vì nó lâu
lắm, chậm chạp lắm, chưa kể nó còn bị đàn áp, bị đối
xử tàn tệ như trong hoàn cảnh Việt Nam. Các tổ chức xã hội
dân sự chỉ có thể hoạt động hiệu quả trong một thể chế
dân chủ mà thôi.
Nhưng tôi nghĩ khác: Trong một xã hội như ở Việt Nam lúc này
mà các tổ chức dân sự không làm được gì nhiều, thì đừng
mơ khi thể chế thay đổi, họ sẽ là một lực lượng tiến
bộ, vận hành tốt, bảo vệ được nhân quyền và nền dân
chủ non trẻ. Mọi sự tiến bộ trong tương lai đều cần
được tạo nền móng ngay từ bây giờ.
Việt Nam là một đất nước nơi quyền con người bị vi phạm
trên tất cả các lĩnh vực (quyền sống, quyền tự do thân
thể, quyền tự do ngôn luận, tự do tôn giáo, quyền của
người lao động, quyền trẻ em, quyền phụ nữ, quyền của
người đồng tính v.v.) Nhưng chính bởi vậy mà <b>luôn luôn có
rất nhiều việc để chúng ta làm, vì một xã hội tốt đẹp
hơn – tất nhiên, nếu chúng ta thực sự vì dân.</b>
<center><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhzosvysgS7j7YGLfEs_dUWybMVcLJFA4ugSI7hC8jgcYwopngTXb1qi2uVOHCeiK5Mavz_Fw-Lj90pH78OpnvrfHmFkTVUB3goNu29TLoGeOks7qWO7J19a1Pplo59OPxnN9nU26sVePU/s1600/ba+sam.jpg"
width="400"></center>
<center> <em>Blogger cầu nguyện cho blogger, nhà thờ Thái Hà, 27/7.
Ảnh: Nguyễn Lân Thắng </em></center>
____________________
Bài viết là quan điểm cá nhân của tôi với mong muốn góp
một ý kiến cho sự phát triển của các phong trào xã hội và
tổ chức dân sự trong nước, ngoài ra không có dụng ý gì
khác.
<b>(*) </b>Cho rằng các tổ chức xã hội dân sự độc lập ở
Việt Nam hiện nay cần tăng cường đấu tranh "vì những
quyền lợi thiết thân, sát sườn, gần gũi và cụ thể, của
số đông", không có nghĩa là xã hội dân sự phải làm luôn
cả những việc mà chắc chắn là thuộc nghĩa vụ của nhà
nước và chỉ của nhà nước. Chẳng hạn, "thay nhà nước
hành luật", như thành lập câu lạc bộ săn bắt cướp hay
tổ đội chống trộm chó, là việc làm lẽ ra phải bị cấm,
thay vì khuyến khích. Vai trò của xã hội dân sự ở đây là
vận động, thúc ép, bắt buộc chính quyền phải xử lý nạn
cướp giật và bắt trộm chó, chứ không phải là người dân
đứng ra "tự xử".
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140801/pham-doan-trang-xhds-o-viet-nam-dang-noi-len-nhung-can-gan-dan-hon),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét