Bọn trẻ chúng tôi ngày ấy đi bơi ở bể Tăng Bạt Hổ. Phải
một tuần mới có dịp đi một lần vì tiền không có. Chúng
tôi cuốc bộ từ nhà đến Tăng Bạt Hổ. Đoạn đường khá
dài so với bây giờ, nhưng hồi ấy đôi chân của chúng tôi
không biết mệt mỏi là gì. Chúng tôi đi bộ qua cầu Long Biên
sang bãi giữa sông Hồng chơi, tìm những mảnh vỡ của bom bi,
về đập lấy bi chơi. Những mảnh gang là vỏ quả bom, bên
trong chứa những viên bi sắt nhỏ, có lúc còn nhặt được cả
vỏ đạn 12 ly 7 nữa.
Chơi chán bên đó, lấy mía tre ăn. Mía tre như loại cỏ to, ăn
ngòn ngọt, cọng nó chỉ bằng chiếc đũa. Mọc dại đầy mép
bãi sông. Xong leo lên cầu sang bên Gia Lâm đi vòng đường cầu
phao về. Chả biết mệt là gì.
Đi bộ từ nhà đến bể bơi Tăng Bạt Hổ chả thấm gì, trời
nắng chang chang, đi toàn chân đất, mặc quần đùi, tiền dắt
ở cạp quần. Cẩn thận hơn thì ở cái chỗ chun quần rạch
một cái khe, luồn tiền vào đó. Tiền chỉ đủ mua được
một vé vào bơi một tăng. Cái bể bơi đó tinh theo tăng, mỗi
tăng một tiếng. Hết một tiếng là bảo vệ tuýt còi lùa lũ
trẻ lên như vịt. Sau đó mới đến lượt mới xuống. Bảo
vệ canh đông, lên bờ rồi là vào khu đi ra, khó mà xoay sở
vào lại.
Hôm nào không có tiền, bọn bạn rủ đi, tôi cũng vẫn đi.
Đến nơi chạy quanh bức tường rình bảo vệ sơ hở để trèo
qua nhảy vào bể bơi. Từ bờ tường đến bể bơi là một
khoảng trống đường tập chạy. Trèo qua tường không bị phát
hiện đã khó, băng được qua khoảng trống ấy vào đến bể
bơi càng khó hơn.
Tôi học lặn ở bể bơi, còn chả học bơi được tí nào ở
đấy. Người cứ lúc nhúc. Sau không có tiền, mà lại xa. Tôi
lên hồ Than ở bãi Nghĩa Dũng.
Hồ Than nằm khoảng đối diện với nhà máy nước Yên Phụ,
giờ nó là sân bóng hay ten nít gì đó thì phải. Lúc đó là con
đê đất, qua đê là những rặng tre, ngôi nhà như một làng
quê. Cái tên hồ Than là do người ta đổ xỉ than xuống mép
hồ. Hình như xỉ than lại làm cho nước trong thì phải, nước
hồ luôn sạch trong như bể bơi. Hồ Than nằm ngay mép chân đê,
ô tô chở xỉ than từ trên đê trút xuống hồ, xỉ than tạo
thành một con dốc có chiều dài gần hết hồ. Phía bên kia hồ
là nhà dân, chúng tôi chỉ xuống nước từ phía chân đê tức
dốc xỉ than ấy.
Vài đứa trẻ đã chết vì xuống dốc trôi tuột trên lớp xỉ
than, vì cả quãng dốc chiều ngang mấy chục mét xuống hồ
chỗ nông sâu khác nhau. Những đứa không biết vừa lò dò trên
dốc xỉ, trôi tuột xuống nơi sâu nhất và chấm dứt đời
mình ở tuổi thiếu niên. Người ta thấy vậy liền cấm chúng
tôi tắm ở hồ Than.
Thế là chúng tôi ra sông Hồng, nơi chẳng ai cấm, chẳng ai
bán vé, chẳng ai thèm nhìn chúng tôi làm gì. Bờ sông hoang vu,
có lúc bờ bên Hà Nội bị sạt lở thành vách dựng đứng, xà
lan cập ven bờ ở chỗ cầu Chương Dương bây giờ. Từ nhà
tôi ra sông Hồng là gần nhất, chỉ băng qua con đê một đoạn
là đến bờ sông. Mùa thu nước sông xuống thấp lộ ra những
doi cát loang lổ, nước sông xanh trong, tôi tạp bơi tha hồ từ
doi cát này sang doi cát kia. Dần dần thành biết bơi. Nhưng vì
bơi ở sông, tất cả chúng tôi đều quen một kiểu là đầu
luôn trên mặt nước để canh chừng bè nứa, xà lan đi qua.
Rất nhiều đứa trẻ đã chết vì rúc vào gầm bè nứa hay
gầm xà lan. Chỗ chúng tôi chết hai người, đó là Thắng và
Chính. Bạn Thắng hay trao đổi truyện với tôi, hai thằng đi
hiệu sách, mỗi đứa mua một truyện, về đọc xong thì đổi
nhau đọc tiếp cho tiết kiệm tiền. Thắng chết hai ngày sau
nhà tìm được xác, còn anh Chính hơn tôi 3 tuổi thì chết
phải tuần mới mò được xác. Bạn Thắng thì mất do chui gầm
xà lan, anh Chính thì nhảy đúng đống sắt dưới sông. Dạo
ấy dưới sông đôi chỗ có sắt, về sau sắt vụn đắt còn
có nghề thuyền chài đi mò sắt dưới lòng sông nữa.
Sau này đôi khi tôi ra bể bơi, thấy những người bơi chuyên
nghiệp, họ đeo kính, đội mũ bơi. Họ bới sải hay nhái đều
ngụp xuống vài nhịp rồi nhô mặt lên thở, rồi lại ngụp
xuống bơi vài nhịp. Bọn tôi bơi hầu như tóc không ướt,
chỉ ướt tí gáy, nước không bắn nhiều vì chúng tôi bơi
chậm lấy sức bơi dài. Nếu bạn nhìn thấy ai bơi, đầu luôn
ngoi trên mặt nước khi bơi nhái, không có giọt nước nào bắn
lên mặt nước. Đó chính là kiểu bơi của những đứa trẻ
đường phố thời bao cấp, kiểu bơi dài đến cả cây số,
lên bờ không chút thở dốc nào. Tìm hiểu tôi mới biết cái
kiểu bơi ngụp vài nhịp ấy là đúng sách dậy cho người đi
bơi. Có điều nếu ở sông thì kiểu ấy có thể nguy hiểm vì
vấp phải cái vật gì đang trôi, nhất là lúc nước chảy
mạnh. Hoặc nơi ô nhiễm bơi ngụp nhịp ngoi lên thế cũng
bệnh tật.
Mùa thu năm ấy tôi học bơi thành công ở sông Hồng. Đến mùa
nước lũ mới bắt đầu, nước chưa dâng lên mặt bờ là lúc
bơi thích nhất. Nước sông đỏ hồng không xanh trong như mùa
thu, trên mặt nước đôi khi có cả những cây gỗ to trôi từ
trên thượng nguồn về. Chắc gỗ hồi đó cũng chả đắt và
hiếm nên nó trôi về qua Hà Nội như vậy. Bọn tôi bơi vượt
sông, thường chỉ có tôi và thằng An Bính và thằng Hùng là
với nhau. Nhà tôi số 22, nhà An 28 còn nhà Hùng số 36. Nhà hai
thằng đã bán đi chỗ khác ở từ lâu, thằng Hùng tù ra tù
vào rồi chết bị bệnh tật. Còn An thỉnh thoảng có về qua
ngõ, nhưng mươi năm gần lại thì chả gặp nó nữa.
Vượt sông ở tuổi 12 cần phải can đảm và bình tĩnh. Chúng
tôi bơi nhái, đầu ngẩng cao, vừa bơi vừa nói chuyện, nước
sông khá manh, bờ bên kia nhìn mờ mờ ảo ảo. Chúng tôi cứ
lựa chếch dòng nước mà đi. Sợ nhất đang băng qua sông mà
gặp ca nô lớn đi qua, sóng đánh tơi bời, nhấn lên nhấn
xuống, mặt mũi tối tăm, uống nước sông đến oẹ ra là
thường. Lúc ấy thường bơi đứng chịu trận. Nếu không gặp
ca nô đi qua, chúng tôi chếch dòng sang đến bờ bên kia cũng
mất hơn một tiếng. Cái độ chếch tuỳ thuộc vào hôm nước
mạnh hay yếu, nếu nước xiết có khi điểm chếch đến 3 cây
số.
Khó nhất là khi đến gần bờ bên kia, thế nào cũng gặp dòng
nước xiết chảy cách bờ chục mét, không xiết thì là xoáy.
Gặp nước xiết thì dùng hết sức để bơi sải cắt qua, lúc
đó sức đã kệt lắm, nhưng nếu không băng qua đoạn nước
xiết ấy thì không biết bao giờ vào đến bờ. Có thể bị
cuốn đi đến lúc kiệt sức và chết. Nhưng nước xiết chưa
hiểm bằng vùng nước xoáy, ở vùng nước xoáy thì có bơi
sải mạnh để cắt ra đến mấy cũng chả ăn thua. Một lần
tôi rơi vào vùng xoaý, dùng hết sức bơi sải cắt mà khổng
ra được. Mệt quá thả người bơi ngửa nhắm mắt nghỉ mấy
phút, mở mắt ra quay người lại, mặt đập vào bờ.
Bơi ở sông Hồng lên bờ, khắp người phủ lớp phù sa mịn
như phấn. Sang đến bờ bên kia tha hồ nằm nghỉ, cảm tưởng
như đã đến một vùng đất hoang vu. Mà nó hoang vu thật, ngày
ấy các khu ven sông còn đường đất, rặng tre, bụi chuối và
la liệt ao, người ta trồng ngô, cắt cỏ, nuôi bò. Ở Lò Đúc
còn đầy cò về đậu, lúc đó người ta gọi Lò Đúc là bang
cứt cò, còn chỗ bãi sông đoạn Phúc Tân, Chương Dương, Hàm
Tử là bang cứt bò. Bên bãi giữa sông có rắn, chuột, ếch,
nhái... rắn thì chúng tôi không dám lại gần. Nhưng ếch nhái
có lúc vồ được dăm con, trói chúng lại buộc thành dây quanh
bụng rồi bơi về. Sang bờ bên này là xin lửa nướng ăn luôn
tại chỗ. Sợ mang về nhà bố mẹ biết bơi sống thì no đòn.
Tôi có một con chó ta tên là Lu, nó chạy theo tôi ra sông, gần
sông tôi mới phát hiện, nó đi theo lặng lẽ từ lúc nào. Thế
là tôi lôi cổ nó xuống sông, nó trụ bốn chân ghì lại không
xuống. Tôi lôi không được thả quách nó ra, rồi tôi nhảy
xuống sông. Thật kỳ lạ, con Lu lại chạy xuống sát mặt
nước tru tréo như gọi tôi vào. Tôi nhìn nó cười như bảo
mày yên tâm, tao bơi giỏi. Nó bồn chồn, cuống quýt dậm chân
trên bờ, miệng ăng ẳng, rồi bất ngờ nó nhảy bổ xuống
nước một cách quả quyết bơi lại gần tôi liếm mặt như
muốn bảo, tôi sẽ ở gần cậu chủ dù thế nào đi nữa. Lần
đó tôi lên bờ, nhìn nó mãi, tôi hiểu thế nào là tình bạn
giữa người và chó.
Bố tôi đi tù, mẹ tôi bán con Lu lấy tiền tiếp tế, đợt
đó nhà tôi kiệt quệ vì khi khám nhà người ta thu sạch. Mẹ
tôi đi bán nước chè rong, cứ xách cái ấm giỏ đi bộ hết
phố này sang phố khác. Tôi đi học về mới biết con Lu bị
bán, tôi đi tìm nó trên chợ chó Long Biên, ngó từng cái
chuồng sắt. Rồi tôi đi quanh những hàng thịt chó bốc mùi
thơm phức tìm nó. Tôi thấy cái đầu chó thui trong tủ kính nhe
răng đau đớn. Tôi khóc nức nở. Tôi ước đến cháy gan ruột
có tiền để tìm thấy con Lu chuộc về.
Nhiều năm sau, trải qua đủ mọi khốc liệt cuộc đời, thăng
trầm các kiểu từ nhà tù đến giám đốc . Tôi lái ô tô đi
qua cầu Long Biên, bỗng nhiên nước mắt trào ra không ngăn
nổi. Lúc ấy tôi đang làm cầm đồ và cá độ bóng đá, vài
chục triệu mất đi chả nghĩa gì chỉ là cái tặc lưỡi. Thế
nhưng tôi không ngăn nổi những dòng nước mắt của hồi ức.
Tôi về còn làm thơ, bài thơ có đoạn:
Lu lu ơi.
Hôm nay tao đi xe bốn bánh
Lượn qua cầu Long Biên
Chợ chó bây giờ không họp
Mày về đâu, ngần ấy đoạn trường.
Mãi trong cuộc đời này, tôi chưa lúc nào quên hình ảnh con Lu
lo lắng cho tôi, rồi nó quyết định nhảy xuống sông để bơi
cạnh tôi, mặc dù trước đó nó rất sợ. Tôi không dám ví
người với chó, nhưng trong cuộc đời này nhiều người
tưởng là bạn, là người yêu đã bỏ tôi trong lúc tôi gian
nan. Vì thế hôm ấy, khi lái xe ô tô, tiền đầy cốp xe, kiếm
ghế sau, súng ngắn dắt lưng. Tôi khóc vì thương nhớ một
tình bạn thời thơ ấu đã tuột mất.
Bây giờ con sông xưa đã cạn, chẳng còn những mùa nước lũ
dâng đến tận mép chân đê. Nước lớn nhất cũng không ngập
nổi bãi giữa. Phía bờ bên Hà Nội cạn trơ đáy, nước sông
đen xì. Người ta trồng rau luôn dưới lòng sông. Càng theo năm
tháng con sông càng cạn. Cũng như tôi càng lớn lên, càng thấy
tình người trong xã hội cạn dần đi cùng với dòng sông thơ
ấu.
Hôm trước ngồi ở trung tâm Viên hoa lệ, trong một quán cà
phê sang trọng. Tí Hớn kể những mẩu chuyện đố vui, mấy
người bạn đều khen Tí Hớn thông minh. Tôi không hề cười,
khi Tí Hớn chạy ra ngoài chơi. Tôi mới nói với các bác:
- Em không thích nó thế, nếu cứ thông mình thế này sẽ trở
thành ranh mãnh. Em sẽ cấm nó đọc những chuyện như thế. Nó
cần phải đọc sách như Con Bim Trắng Tai Đen, Hành Trình Ngày
Thơ Ấu... phải nuôi tình cảm cho nó trước rồi mới đến
sự thông minh. Em sợ xã hội này, nếu sự thông minh mà không
có tình cảm thì sẽ thành người khó lường, rất dễ thành
ranh mà và khôn lỏi.
Những người anh lớn tuổi bỗng trầm ngâm, rồi tất cả gật
đầu:
- Đúng là bây giờ, ở nước mình, tình người ngày càng cạn
quá. Phải cần có cách giáo dục khác.
Trong đầu tôi, hiện lại dòng sông cạn đáy, đen nhớp nháp
và rác rưởi ngồn ngang. Dòng sông ấy bao giờ mới đỏ lựng
phù sa bám mịn màng trên làn da người vào mùa nước, và trong
xanh êm ả vào mùa thu.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140830/nguoi-buon-gio-nho-ve-mot-con-song-dang-dan-can),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét