Mai Loan - NỔI LOẠN TẠI FERGUSON: Phải chăng là hậu quả của chính sách kỳ thị sắc tộc?

<center><img
src="http://images.christianpost.com/full/75341/ferguson-missouri-michael-brown.jpg"
width="550" /></center>
Sự kiện các nhân viên công lực thỉnh thoảng có đối xử
khá mạnh tay đến gần như tàn bạo đối với một số nghi can
gốc Mỹ đen vốn không phải là điều gì mới lạ phải kinh
ngạc đối với những ai đã sinh sống và theo dõi thời sự
lâu năm tại Hoa Kỳ.

Cho dù đệ nhất siêu cường nổi tiếng với tinh thần yêu
chuộng tự do này đã lựa chọn một vị tổng thống người da
đen một cách quang minh chính đại trong hai cuộc phổ thông
đầu phiếu với đa số tuyệt đối của người dân trên cả
nước, nhưng những hình ảnh về kỳ thị sắc tộc vẫn thỉnh
thoảng xuất hiện trong những diễn biến thời sự để nhắc
nhở cho mọi người biết về những hệ quả tai hại của một
chính sách nô lệ dẫn đến kỳ thị sắc tộc vẫn còn lưu
lại đến ngày nay.

Dù rằng trước đó, vị tổng thống anh hùng Abraham Lincoln đã
phải trả giá quá đắt, bằng chính sinh mạng của mình, khi
đã can đảm và sáng suốt ký ban hành sắc lệnh giải phóng
dân nô lệ cách nay hơn 150 năm, và ngay cả Quốc Hội liên bang
sau đó cũng đã thông qua đạo luật bãi bỏ chế độ nô lệ
vào năm 1865 với Tu Chính Án số 13 trong Hiến Pháp Hoa Kỳ.

Dù rằng trong thực tế, người Mỹ da đen vẫn phải tiếp tục
chịu đựng một chính sách kỳ thị khắc nghiệt và bất công
kéo dài gần cả thế kỷ sau đó cho đến khi một thiếu phụ
da đen là Rosa Parks dám can đảm không chịu nhường ghế cho
một người da trắng trên chiếc xe buýt công cộng, dẫn đến
một phong trào đòi quyền tự do và công bằng nổ lớn từ
Montgomery, tiểu bang Alabama vào cuối năm 1955. Phong trào đấu
tranh này kéo dài trong nhiều năm sau đó để người dân Mỹ
bắt đầu làm quen với một vị lãnh tụ tinh thần chuyên đấu
tranh bất bạo động là mục sư Martin Luther King, nổi tiếng
với bài diễn văn "I Have A Dream" vào năm 1963, và qua năm sau
trở thành nhân vật trẻ tuổi nhất được trao giải Nobel Hoà
Bình.

Dù rằng hai đạo luật rất quan trọng đã được thông qua
dưới thời Tổng Thống Lyndon Johnson quy định rõ ràng chính
sách ngăn cấm việc kỳ thị vì sắc tộc trong công ăn việc
làm (Civil Rights Act năm 1964) cũng như trong quyền đi bầu của
người dân (Voting Rights Act năm 1965), nhưng ông Martin Luther King
và một chính trị gia sáng giá khác là nghị sĩ Robert Kennedy
cũng phải trả giá quá đắt cho việc ủng hộ dân quyền gốc
thiểu số khi cả hai cùng bị ám sát vào năm 1968.

Dù rằng sau đó Quốc hội Mỹ cũng đã thông qua đạo luật
vinh danh vị mục sư da đen này vào năm 1983 khi chọn một ngày
thứ Hai trong tháng Giêng là ngày nghỉ lễ liên bang. Ấy vậy
nhưng cũng có một vài tiểu bang vẫn còn ngoan cố để phản
đối. Điển hình như tiểu bang Arizona, quyết chống đối qua
một cuộc bỏ phiếu vào năm 1990. Phải đợi đến khi Liên
đoàn NFL của các đội bóng bầu dục chuyên nghiệp ở Hoa Kỳ
quyết định tẩy chay không cho tổ chức trận chung kết Super
Bowl tại Arizona và chuyển sang California, thì người dân Arizona
mới thấm thía vì đã mất đi mối lợi kinh tế khoảng 500
triệu Mỹ kim từ trận tranh tài thể thao này. Do vậy, vào năm
1992, cử tri tại Arizona mới chịu đổi ý và bỏ phiếu công
nhận ngày lễ liên bang này.

Chính vì nhiều lý do của một tinh thần kỳ thị vì sắc tộc
còn âm ỉ đó mà thỉnh thoảng người ta mới thấy được
một vài sự kiện bỗng nổi bùng lên khi phải chứng kiến
những hành động đối xử bất công khó có thể biện minh
được vì quả tình nó mang đầy tính kỳ thị mầu da mà
người dân Mỹ đen đã phải hứng chịu từ lâu.

Điển hình như vụ anh Rodney King da đen bị 4 cảnh sát viên da
trắng uy hiếp và đánh đập dã man bằng dùi cui trên đường
phố tại Los Angeles. Những hình ảnh của vụ này được thu
lại rõ ràng bằng máy quay phim video khiến người xem khó lòng
có cảm tình với các nhân viên công lực. Ấy vậy mà sau đó
cả 4 cảnh sát viên da trắng này đều được toà xử trắng
án, dẫn đến một cuộc nổi loạn kinh hồn của quần chúng
vào năm 1992, đập phá và đốt cháy nhà cửa với thiệt hại
về tài sản lên đến hơn cả tỷ Mỹ kim. Hậu quả thê thảm
hơn về nhân mạng khi cảnh sát địa phương không thể đối
phó nổi, phải được tăng viện bởi lực lượng của Vệ Binh
Quốc Gia cũng như quân nhân của một sư đoàn bộ binh và sư
đoàn Thuỷ Quân Lục Chiến. Tổng kết có đến 53 người
chết, hơn 2,000 người bị thương, và khoảng 11,000 người bị
bắt giữ.

Một vụ khác cũng dấy lên làn sóng phản đối từ cộng
đồng dân Mỹ đen trên toàn quốc vào năm ngoái khi một thiếu
niên da đen tại tiểu bang Florida là Trayvon Martin đã bị một
nhân viên an ninh dân sự là George Zimmerman bắn chết vì tình
nghi là kẻ gian, nhưng sau đó hung thủ lại được toà xử
trắng án. Ít ra trong vụ này, cũng còn có nhiều người bênh
vực cho anh Zimmerman vì cho rằng anh ta có quyền tự vệ trong
lúc xô xát với nạn nhân, và theo tinh thần đạo luật ở
Florida cho phép người dân được quyền dùng vũ lực để bảo
vệ tài sản hay sinh mạng của mình.

<h2>TÓM LƯỢC VỤ NỔI LOẠN TẠI FERGUSON</h2>

Lần này, một vụ nổi loạn khác đã nổi lên tại Ferguson,
một thị trấn nhỏ nằm trong St. Louis County ở phía đông tiểu
bang Missouri, giáp giới với Illinois. Vào ngày 9 tháng 8 vừa qua,
một thanh niên da đen 18 tuổi là Michael Brown đã bị cảnh sát
bắn chết mặc dù không có vũ khí trên người trong lúc anh ta
đang đi bộ về nhà từ một cửa hàng tạp hoá (sau này có cáo
buộc là anh ta đã đánh cắp hàng hoá tại tiệm này). Vụ nổ
súng khiến gia đình và bạn bè của nạn nhân bực tức và đau
buồn, tổ chức những cuộc thắp nến tưởng niệm, cũng như
xuống đường để tìm hiểu nguyên do, và đòi hỏi công lý.
Nó cũng nhanh chóng thu hút được sự ủng hộ của nhiều
người dân trong vùng vì họ cho rằng đây là một hành động
đàn áp mang tính kỳ thị sắc tộc. (Phần lớn dân chúng trong
vùng là người da mầu nhưng đa số nhân viên cảnh sát lại là
dân da trắng).

Theo như nhận định của ban chủ biên tờ Sacramento Bee, trong
một bài xã luận đề ngày 19-8, thì việc người dân tại
Ferguson tức giận và nổi loạn cũng là điều dễ hiểu. Bởi
vì cho dù anh Brown có làm điều gì phạm pháp trước khi xảy ra
vụ nổ súng thì anh ta cũng không có mang vũ khí trên người
(để cảnh sát có thể có lý do chính đáng khi nổ súng). Và
giống như mọi công dân khác trên nước Mỹ, anh ta cũng có cái
quyền cơ bản là được coi như không có tội (trước khi bị
kết tội ở toà án) cũng như được đối xử theo đúng quy
trình của pháp luật (due process of law) chứ không thể bị hành
xử bởi một thứ luật rừng như ở các xứ mọi rợ khác.
Thế nhưng anh ta đã bị một viên cảnh sát bắn chết, ít
nhất là với 6 phát đạn, với 2 viên bắn thẳng vào đầu.

Cũng giống như nhiều vụ biểu tình phản đối khác trên
đường phố, nó thường kéo theo nhiều phần tử bất hảo
nổi loạn để dễ trở thành những cuộc nổi loạn đập phá
và hôi của, làm giảm đi phần nào ý nghĩa và mục đích của
những người chống đối lúc ban đầu.

<center><img
src="http://gdb.voanews.com/FD8D07F4-6D02-4C22-B890-E789B728720D_w640_r1_cx0_cy15_cw0_s.jpg"
/></center>
<center><em>Không có công lý thì sẽ không có hòa
bình!</em></center>
Cảnh sát địa phương đã phản ứng, nhưng với một cách
thức và cường độ khá mạnh bạo khi đưa một đội quân
hùng hậu khoảng 150 người với xe tăng, áo giáp, súng liên
thanh và mặt nạ không khác gì một đội quân chuyên nghiệp
được tung ra ở chiến trường Iraq để truy lùng những quân
khủng bố kẻ thù. Mục đích thấy rõ của đội quân cảnh
sát lần này là dằn mặt kiểu trấn áp chứ không còn đơn
thuần là lực lượng nhân viên công lực giữ gìn an ninh và
vãn hồi trật tự trên đường phố tại Hoa Kỳ.

Những hình ảnh thu được từ máy quay phim video cho thấy cảnh
sát bắn lựu đạn cay vào một toán chuyên viên của đài
truyền hình Al Jazeera đến lấy tin, cũng như bắt giữ hai phóng
viên một cách tuỳ tiện và vô cớ (Wesley Lowery của tờ
Washington Post và Ryan Reilly của Huffington Post), càng khiến cho
nhiều người phải tự hỏi về động lực nào đã khiến cho
cảnh sát phải ra tay mạnh bạo và quá đáng như vậy.

Tuy nhiên, những cuộc biểu tình vẫn không ngừng, với hình
ảnh mới của những người xuống đường giơ hai tay với
khẩu hiệu "Chúng tôi đã giơ tay (đầu hàng), xin đừng
bắn", ngụ ý họ chỉ muốn bầy tỏ quyền tự do xuống
đường và tụ họp của bất cứ người dân Hoa Kỳ nào, và do
đó nhân viên công lực không có lý do gì để nhắm bắn vào
họ. Những phần tử bất hảo hoặc quá khích vẫn lợi dụng
thời cơ để tiếp tục đập phá và hôi của tại nhiều cửa
hàng khiến cho tình hình tiếp tục căng thẳng.

Phần khác, lúc đầu phía cảnh sát không chịu cho biết danh
tính của nhân viên công lực đã nổ súng, cũng như không chịu
loan báo kết quả cuộc giảo nghiệm tử thi nạn nhân trong
nhiều ngày sau đó. Hơn nữa, thông tin ban đầu đưa ra từ
cảnh sát (cho rằng có thể nạn nhân đã giành giật vũ khí
với viên cảnh sát) lại trái ngược với những lời thuật
lại của những nhân chứng có mặt tại hiện trường khi cho
rằng viên cảnh sát đã rượt đuổi theo anh Brown để nổ súng
kể cả khi anh ta đã giơ tay đầu hàng.

Tình hình đã trở nên quá căng thẳng khiến cho Thống đốc
Missouri là ông Jay Nixon phải can thiệp, đầu tiên bằng việc
thay thế lực lượng cảnh sát của St. Louis County bằng lực
lượng Cảnh sát Xa lộ Tiểu bang trong việc giữ gìn an ninh.
Sự việc có phần giảm bớt căng thẳng khi người chỉ huy
của lực lượng an ninh mới này, Đại uý Ron Johnson, một
người da đen gốc từ St. Louis, đã đồng lòng tham dự cùng
với đám đông trong một cuộc biểu tình ôn hoà, và không còn
những màn dùng xe tăng và áo giáp để hù doạ đám đông.

Tuy vậy, vào ban đêm, những vụ đập phá và hôi của một số
cửa hàng vẫn còn tiếp diễn khiến cho cảnh sát bắt buộc
phải dùng khói cay để giải tán đám đông. Thống đốc Nixon
quyết định ban hành lệnh giới nghiêm từ 12 giờ khuya đến 5
giờ sáng. Nhưng đám đông khoảng 200 người vẫn không chịu
tuân hành lệnh này, tiếp tục tụ tập ngoài đường phố
khiến cảnh sát phải dùng hơi cay để giải tán vào tối thứ
Bảy cuối tuần. Tình hình không có dấu hiệu thay đổi với
những cuộc tụ tập kéo dài trong đêm Chủ Nhật hôm sau khiến
cho ông Nixon phải quyết định ký sắc lệnh trưng dụng lực
lượng Vệ Binh Quốc Gia vào sáng thứ Hai đầu tuần để đến
vãn hồi trật tự tại Ferguson. Điều đáng nói là ngay cả
hình ảnh những người lính này trong quân phục tác chiến
trông còn không uy hiếp dễ sợ như đội cảnh sát địa
phương đã khoác những bộ đồ quân đội mấy ngày trước
đó.

<h2>SỰ NHẬP CUỘC CỦA NHIỀU CHÍNH TRỊ GIA</h2>

Một vài khuôn mặt chính trị gia thường bị chỉ trích là hay
"ăn có" trong các vụ xuống đường như Al Sharpton, Jesse
Jackson cũng không bỏ qua cơ hội này để lên tiếng nhập
cuộc. Tuy vậy, nhiều vị lãnh đạo cao niên trong cộng đồng
dân da đen tại địa phương cho biết là họ sẽ vận động
giới trẻ là hãy về nhà vào ban đêm để tránh tạo tình
cảnh hỗn loạn. Sau đó không lâu, Thống đốc Nixon cho biết
là ông đã rút lại lệnh giới nghiêm tại đây.

Từ Martha's Vineyards là một đảo nghỉ mát sang trọng dành cho
giới nhà giầu tại tiểu bang Massachusetts mà ông đang vui đùa
cùng với gia đình, Tổng thống Obama cũng đã phải cắt ngang
chuyến nghỉ hè này để bay trở về thủ đô Hoa Thịnh Đốn
và được nghe Tổng trưởng Tư Pháp Eric Holder báo cáo nội
vụ. Thật ra, chính quyền liên bang cũng đã nhập cuộc khi tung
ra một đội nhân viên FBI khoảng 40 người để đến phỏng
vấn nhiều người dân cư ngụ quanh hiện trường để thu thập
những dữ liệu cho một cuộc điều tra sâu rộng như thường
xảy ra trong những vụ nổ súng rắc rối tương tự, thường
là để biết xem liệu các biện pháp của cảnh sát địa
phương có vi phạm đến nhân quyền của công dân Hoa Kỳ hay
không.

Trước đó, việc ông Obama lên tiếng chỉ trích hành động
"mạnh tay quá đáng" của lực lượng cảnh sát khi đàn áp
và bắt giữ các nhân viên ngành truyền thông đang thi hành
nhiệm vụ của họ cũng bị một số người của các nghiệp
đoàn cảnh sát chỉ trích, tương tự như trường hợp trước
đây ông đã xen vào chuyện một giáo sư tại Đại học Harvard,
ông Henry Louis Gates người da đen, đã bị đối xử bất công
mang tính giống như kỳ thị bởi một viên cảnh sát da trắng.

Tuy vậy lần này, ông Obama dường như được nhiều chính trị
gia thuộc cả hai đảng cùng ủng hộ trong việc lên án các
biện pháp có phần mạnh tay quá đáng này, không cần thiết
để đối phó với người dân trong nước. Theo nhà báo Dan Balz,
trong một bài viết đăng trên tờ Washington Post đề ngày 14/8
vừa qua, thì vụ nổi loạn tại Ferguson đã dẫn đến một
kết quả rất ngạc nhiên và hiếm hoi khi mà cả hai quan điểm
đối chọi từ cấp tiến cho đến bảo thủ đều đồng thanh
lên án cách hành xử của lực lượng cảnh sát tại St. Louis
County trong những ngày đầu. Rất nhiều các vị dân cử thuộc
cả hai đảng Cộng Hoà và Dân Chủ đều không ngần ngại lên
tiếng chỉ trích phương thức hành động của lực lượng
cảnh sát khi đối phó với những cuộc biểu tình chống đối
mỗi ngày mỗi tăng cao, không những không có hiệu quả mà càng
khiến cho tình hình trở nên nghiêm trọng và căng thẳng hơn.

Điều đáng nói là những phản ứng lần này phản ảnh một
sự thay đổi rõ rệt so với thái độ của giới bảo thủ,
từ trước tới nay vốn thường ủng hộ hay có thiện cảm
đối với giới cầm quyền với trọng trách giữ gìn an ninh
trật tự trong những tình huống xung đột tương tự. Điều
này cho thấy là phải chăng những biến động đặc thù tại
Ferguson trong những ngày qua đã là cơ hội để cho những
người bảo thủ theo khuynh hướng "libertarian" (tạm gọi là
tự do dân sự) có thể mạnh dạn bầy tỏ quan điểm của
mình. Những người theo chủ thuyết này ủng hộ việc người
dân có quyền tự do nói hay hành động tuỳ theo ý thích mà
không sợ sự can thiệp của chính quyền. Những thành phần
bảo thủ theo Tea Party thường chống đối một chính sách "big
government" cũng là từ suy nghĩ cho rằng một chính quyền to
lớn thường là hay giới hạn quyền lợi của người dân.

Điển hình trong số họ lần này là nghị sĩ liên bang Rand Paul,
đại diện cho tiểu bang Kentucky. Được coi là một khuôn mặt
bảo thủ được sự ủng hộ mạnh mẽ của phe Tea Party và có
tham vọng ra ứng cử tổng thống vào năm 2016, ông Paul đã
viết một bài được đăng trên website của tạp chí Time. Trong
những điều rút ra từ biến cố nổi loạn lần này, ông Paul
chỉ trích điều mà ông gọi tình trạng quân-đội-hoá các
lực lượng cảnh sát địa phương. Ý ông muốn chỉ trích
việc cảnh sát thích sử dụng xe tăng, vũ khí hạng nặng, áo
giáp v.v. . . để giải quyết những xung đột vốn luôn thường
xảy ra trong xã hội thường ngày, nhưng không nhất thiết phải
cần đến những biện pháp mạnh tay, và những vũ khí hạng
nặng, để tiêu diệt kẻ thù như người quân nhân khi ra chiến
trường. Ông nói rằng chúng ta cần phải thấy có một sự
khác biệt giữa cách đối phó của cảnh sát với cách đối
phó của quân đội.

Hơn nữa, ông Rand Paul còn không ngần ngại nói thẳng rằng
quả tình chuyện kỳ thị sắc tộc có ảnh hưởng đến cung
cách ứng xử của nhà chức trách. Ông nói rằng "những ai
nghĩ rằng chuyện mầu da không ảnh hưởng đến chính sách thi
hành pháp luật trong nước quả là họ đã không chịu nhìn kỹ
vào vấn đề". Diễn dịch một cách bình dân và dễ hiểu
hơn, những ai cho rằng cảnh sát không có chuyện kỳ thị sắc
tộc khi thi hành pháp luật tại Hoa Kỳ đúng là những người
không hiểu rõ chuyện.

Ngoài ông Rand Paul, cũng còn một khuôn mặt bảo thủ cực hữu
khác đã lên tiếng. Đó là nghị sĩ liên bang Ted Cruz, đại
diện tiểu bang Texas, cũng là một nhân vật được ưa chuộng
bởi phe Tea Party và cũng có tham vọng ra ứng cử tổng thống
vào năm 2016. Trên trang Facebook của mình, ông Cruz viết rằng
chúng ta cần phải cân bằng cả hai vấn đề giữa một bên là
thảm trạng của gia đình anh Michael Brown vừa mất đi một
người thân, và bên kia là những thử thách to lớn của cảnh
sát trong trách nhiệm giữ gìn an ninh trật tự. Ông Cruz cũng
nói đến việc cần phải bảo vệ những quyền tự do cơ bản
của người dân trong nước, cũng như quyền hành sự của các
nhà báo mà không phải sợ bị đe doạ.

Một nhân vật thứ ba của đảng Cộng Hoà là nghị sĩ liên
bang Marc Rubio, đại diện tiểu bang Florida, cũng bầy tỏ sự lo
ngại trước tình hình bạo loạn đã lan rộng, cũng như điều
khó giải thích được về chuyện hai nhà báo bị bắt giữ.

<h2>TRANH LUẬN ĐỂ ĐỔ LỖI</h2>

Cho đến nay, việc tìm hiểu để phân tích trách nhiệm hoặc
quy kết lỗi phải về ai cũng còn cần một thời gian để cho
những cuộc điều tra đầy đủ được tiến hành, cũng như
thủ tục giảo nghiệm tử thi một cách cẩn trọng được hoàn
tất. Câu hỏi liệu nhân viên công lực trong vụ này đã sử
dụng vũ lực theo đúng quy luật đã cho phép (dù là có mạnh
tay và khiến cho nạn nhân thiệt mạng), hoặc là đã đi quá
đà đến mức trở thành một hành động trấn áp người dân
thấp cổ bé miệng, quả là một câu hỏi nhức nhối cho nhiều
chuyên viên có thẩm quyền trong thời gian sắp tới. Và chắc
chắn là nó cũng sẽ dẫn đến nhiều chuyện tranh cãi còn kéo
dài sau đó.

Sự kiện phía gia đình nạn nhân đã thuê một chuyên viên tư
nhân để thực hiện một cuộc giảo nghiệm riêng biệt, sau
cuộc giảo nghiệm lần đầu bởi chính quyền địa phương,
dẫn đến kết quả không mấy đẹp đẽ cho hình ảnh của
nhân viên công lực đã nổ súng. Theo tờ nhật báo New York
Times, cuộc giảo nghiệm này được thực hiện bởi Bác sĩ
Michael Baden, cựu trưởng ty giám định pháp y tại New York, với
kết quả cho thấy nạn nhân bị bắn ít nhất 6 viên đạn,
với 2 viên vào đầu trong đó có một viên đi thẳng từ trên
giữa đầu xuống.

Riêng Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ cho biết chính quyền liên bang sẽ cho
thực hiện một cuộc giảo nghiệm tử thi lần thứ ba do một
bác sĩ chuyên viên pháp y khác tiến hành. Tổng thống Obama cũng
cho biết là ông ra lệnh cho Tổng trưởng Tư Pháp Eric Holder
đến tận nơi để bàn thảo với các giới chức thẩm quyền
cũng như những nhà lãnh đạo trong cộng đồng. Thống đốc Jay
Nixon thì biện minh cho quyết định trưng dụng lực lượng Vệ
Binh Quốc Gia để đảm nhận công tác giữ gìn an ninh trật
tự, để từ đó những cuộc biểu tình ôn hoà có thể được
tiếp tục duy trì. Nói theo lời của Đại Uý Ron Johnson, thì
tất cả những vụ biểu tình đều được tôn trọng, nhưng
tình trạng đập phá để hôi của thì sẽ không được tha
thứ.

Trong khi chờ đợi những cuộc điều tra để giúp mọi người
hiểu rõ hơn nội vụ, mọi người đều nhìn nhận là lực
lượng cảnh sát địa phương đã có một số những quyết
định lúc ban đầu khiến cho nhiều người có quyền hoài nghi
rằng họ chỉ tìm cách lo bảo vệ lẫn nhau thay vì dám trình
bầy một cách trong sáng những việc làm của họ, vốn không
phải là điều gì cần phải dấu diếm trong một xã hội tôn
trọng pháp luật như Hoa Kỳ. Và những quyết định này càng
khiến gia tăng sự căng thẳng trong khối quần chúng tại địa
phương, vốn thường đã hoài nghi về chính sách đối xử
không công bằng của nhân viên công lực đối với dân gốc
thiểu số.

Thứ nhất là khi viên cảnh sát trưởng tại Ferguson đi ngược
lại lời hứa lúc ban đầu và từ chối tiết lộ danh tính
của viên cảnh sát đã nổ súng. Kế tiếp là quyết định
cũng không loan báo kết quả cuộc giảo nghiệm tử thi nạn
nhân, để biết xem là anh Michael Brown đã bị bắn bao nhiêu
phát đạn vào người.

Nhiều chuyên gia cho rằng sự im lặng của cảnh sát trong
trường hợp này cũng là điều dễ hiểu. Bởi vì họ lo ngại
rằng khi loan báo danh tính của người nổ súng, dù chưa biết
rõ là anh ta có lỗi hay không, sự an nguy của anh ta và gia đình
coi như trở nên nghiêm trọng trong bối cảnh những bạn bè và
gia đình của nạn nhân có thể nổi nóng bất tử để trả
thù. Và những chi tiết của một cuộc giảo nghiệm tử thi
lại có thể khiến nhiều người nổi giận hơn nữa, đúng như
kết quả xảy ra vài ngày sau đó với cuộc giảo nghiệm do gia
đình của nạn nhân yêu cầu.

Nhưng sự bực tức và giận dữ của người dân cũng là điều
dễ hiểu, bởi vì người dân có quyền thắc mắc được biết
những thông tin tương tự rất sớm trong những trường hợp
xung đột chết người và người nổ súng không phải là một
nhân viên công lực.

Khách quan mà nói, một vụ cảnh sát nổ súng không phải là
chuyện gì ghê gớm để có thể được chú ý nhiều như vậy.
Người dân tại Hoa Kỳ có lẽ cũng đã quá quen với những tin
tức tương tự xảy ra khá thường xuyên, và giá như anh chàng
Brown lần này có bị cảnh sát đánh đập, cho dù có bị quay
video hay không, thì có lẽ sự kiện đã không trở thành rùm
beng như vậy.

Thật vậy, nếu chỉ duyệt sơ qua tin tức hàng ngày, người ta
cũng sẽ thấy nhiều vụ tương tự. Chẳng hạn như tại
California, cùng trong tuần lễ anh Brown bị bắn, tại San
Bernardino, cảnh sát cũng bắn chết anh Dante Parker, một nhân
viên làm việc cho một tờ báo bằng nhiều phát súng điện.
Cảnh sát tại Los Angeles cũng bắn chết một thanh niên 25 tuổi
tên là Ezell Ford dường như là người mắc bệnh tâm thần. Còn
tại Sacramento, cảnh sát cũng bắn chết một người đàn ông
mà họ nói là đang cầm con dao tiến về họ.

Tình hình rồi cũng sẽ lắng dịu trong những ngày tháng tới.
Tuy nhiên, nhiều vấn đề tồn đọng cần phải được đem ra
mổ xẻ để tìm phương cách giải quyết cho ổn thoả. Bởi vì
nó chính là nguyên nhân không phải chỉ dẫn đến cái chết
của anh Brown mà còn là một sự bùng phát vì tức giận trong
cộng đồng, từ bấy lâu nay có thể đã bị kìm hãm nhưng
chỉ chờ có dịp để nổ tung lên. Và có lẽ khó ai chối cãi
yếu tố kỳ thị mầu da đã ảnh hưởng khá lớn trong vụ
này, không chỉ đơn thuần vì nạn nhân là một thanh niên da
đen và hung thủ là một cảnh sát viên da trắng.

Tuy nhiên ở thời điểm hiện nay khi chúng ta đang sống ở
đầu thiên niên kỷ thứ ba, vấn đề không chỉ còn đơn giản
là sự kỳ thị giữa người Mỹ trắng với Mỹ đen. Bởi vì
xen lẫn trong đó còn có nhiều vấn đề nhức nhối khác chưa
giải quyết được: đó là tình trạng giầu nghèo quá cách
biệt, quyền lực không cân bằng hoặc tương xứng và một
khối dân dường như đã bị bỏ quên hoặc làm ngơ và bị bỏ
rơi bên lề của xã hội. Thêm vào đó, lại còn tình trạng
các lực lượng cảnh sát địa phương dường như ngày càng
thích thú với trò chơi tân trang súng ống không khác gì một
quân đội chạy đua võ trang khiến cho nhiều nhân viên công
lực cũng lây bệnh theo với tâm trạng và phản ứng sẵn sàng
nã đạn vào bất cứ nghi can nào mà họ chặn giữ lại trên
đường phố.

<h2>NHỮNG CĂNG THẲNG ĐÃ ÂM Ỉ TỪ LÂU</h2>

Tờ báo New York Times trong số ra ngày 17/8 vừa qua có một bài
phân tích khá dài và lý thú của hai nhà báo Tanzina Vega và John
Eligon với tựa đề "Deep tensions rise to surface after Ferguson
shooting", tạm dịch là "Những căng thẳng lâu đời đã bắt
đầu trồi lên sau vụ nổ súng tại Ferguson". Bài báo giúp
người đọc biết được một phần nào lịch sử của vùng
đất này, có dính líu đến những mối căng thẳng và kỳ thị
đã có từ lâu đời đối với những di dân từ miền nam muốn
dời lên miền bắc trên đường lập nghiệp.

St. Louis được coi như là thành phố cảng quan trọng chạy dọc
theo giòng sông Mississippi từ bắc xuống nam. Vào cuối thế kỷ
19, nó được xếp hạng là thành phố đông dân đứng hàng
thứ tư trên toàn quốc. Nhưng cũng từ đó, nó bị chia rẽ
thành hai đơn vị riêng biệt: St. Louis tách rời khỏi tỉnh
hạt St. Louis County để trở thành một thành phố độc lập duy
nhất trên toàn tiểu bang. (Thông thường một tỉnh hạt, county,
bao gồm nhiều thành phố lớn nhỏ, và có thể trùng tên với
thành phố có dân số cao nhất như trường hợp của Los Angeles
và San Francisco).

Nơi đây là một trong những điểm dừng chân quan trọng của
những đợt dời cư của dân da đen từ các tiểu bang miền nam
để đi về phía bắc hầu mong tìm công ăn việc làm tại các
thành phố kỹ nghệ như Detroit và Chicago.

Khi khối dân thiểu số dời vào thành phố càng ngày càng đông
thì những người da trắng lại bắt đầu dời ra những vùng
ngoại ô, một sự di chuyển rất tiêu biểu tại hầu hết các
thành phố lớn ở Hoa Kỳ. Lúc ban đầu, giới cầm quyền da
trắng đã tìm đủ cách đặt ra những luật lệ rắc rối
nhằm mục đích giới hạn khối dân da mầu di chuyển ra các
vùng ngoại ô. Nhưng đến thập niên 1970 thì những quy định
này dần dần bị bãi bỏ, khối dân thiểu số da mầu bắt
đầu tràn ra các vùng ngoại ô lân cận, và khối dân da trắng
lại càng tránh né để rời xa trung tâm thành phố hơn nữa.
Đó là trường hợp của Ferguson, một trong những thị trấn
nằm ở ngoại ô trước đây là nơi dời cư của khối dân da
trắng mấy thập niên trước đó, giờ đây lại trở thành
những khu có đông dân da mầu. Tuy nhiên, các thị trấn này
vẫn còn chịu ảnh hưởng của một hệ thống chính quyền
đặt nền tảng trên khối dân da trắng.

Vì thế nên tuy Ferguson có 2/3 dân số là người da đen, nhưng
vị thị trưởng và 5 trong số 6 nghị viên thành phố lại là
người da trắng! Trong số 53 cảnh sát viên của thành phố thì
chỉ có 3 người là dân da đen. Trong Khu Học Chánh
Ferguson-Florissant, cả 7 uỷ viên trong Hội đồng Quản trị
đều là người da trắng. Chỉ đến khi họ quyết định sa
thải một vị tổng giám đốc Học Khu là người da đen vào
đầu năm nay thì nhiều người da đen khác mới chịu ra ứng
cử vào các chức vụ uỷ viên Học Khu.

Trong một số những cuộc hội họp của hội đồng thị chính,
một vài người dân đã than phiền là cảnh sát nên dùng nhiều
thì giờ để đi tuần tiễu tại nhiều khu vực thay vì cứ
chực núp tại nhiều nơi để ghi giấy phạt vạ lưu thông.
Hồi năm ngoái, một viên thiếu uý cảnh sát người da trắng
đã bị sa thải vì tội đã ra lệnh cho nhân viên dưới quyền
hãy chú ý theo dõi những người da đen tại các khu thương
mại.

Tuy vậy, Ferguson cũng như nhiều thị trấn nhỏ khác quanh thành
phố St. Louis đã không để xảy ra những vụ nổi loạn và
bạo động to lớn thường xảy ra khắp nơi tại Hoa Kỳ trong
thập niên 1960. Lý do là các lãnh tụ da đen tại địa phương
đã biết cách và có khả năng thuyết phục giới chủ nhân các
cơ xưởng, trung tâm thương mại cũng như các cấp lãnh đạo
các học khu là hãy thực hiện các chính sách mở rộng cửa
để đón nhận các công nhân da đen vào làm việc cũng như cho
con em của họ đến trường học. Theo nhận định của ông
Stefan Bradley, một chuyên gia nghiên cứu về khối dân Mỹ đen
tại Đại học St. Louis, thì có lẽ những chính sách nhân
nhượng này trong quá khứ cũng đủ tạo nên một không khí
cởi mở vừa đủ để khiến cho khối dân da đen không bực
tức đến mức phải nổi loạn bạo động để đòi hỏi công
lý và bình quyền cho họ.

Nhưng dù gì đi nữa thì những điều xem chừng như bất công
và bất bình đẳng đối với khối dân da đen đã không biến
mất tại vùng này, và có lẽ vụ nổ súng tại Ferguson đã
trở nên một ngòi nổ làm bùng lên những căng thẳng âm ỉ
đã bị dồn nén từ bấy lâu nay.

<h2>NHỮNG BÀI HỌC RÚT RA ĐƯỢC</h2>

Chỉ nhìn sơ qua lịch sử hình thành của cộng đồng tại
Ferguson, cũng như nhiều thị trấn nhỏ lân cận bao quanh thành
phố St. Louis, người ta có thể rút ra một bài học quý giá là
chính người dân tại đây có thể đứng lên giành lấy quyền
chủ động trong sinh hoạt hàng ngày. Họ chỉ cần nhìn thấy
rõ một sự khác biệt quá lớn trong cơ cấu công quyền tại
địa phương, khi mà một thành phố có hơn 2/3 dân số là
người da đen nhưng chỉ có 1 nghị viên trong hội đồng thị
chính là người cùng mầu da, và trong lực lượng cảnh sát
hành sự gồm 53 người, lại chỉ có 3 cảnh sát viên da đen.

Từ đó, họ sẽ biết phải làm gì khi cần phải dấn thân
hơn, dù chỉ bằng việc chịu khó tham gia vào sinh hoạt bầu
cử thường xuyên để có thể nói lên nguyện vọng của mình,
cũng như có thể trực tiếp quyết định vận mạng cho mình qua
lá phiếu, thay vì cứ thờ ơ vì lười biếng và thiếu hiểu
biết như bấy lâu nay, nên đã để cho nhiều thế lực và
chính trị gia tiếp tục lợi dụng để chi phối đời sống
của họ.

Đối với cộng đồng người Việt, dù cũng mang thân phận
của khối dân thiểu số chỉ mới nhập cư vào vùng đất mới
này chưa đầy 4 thập niên, nhưng nhiều người trong chúng ta
cũng dễ có cái thành kiến đối với dân da đen, và từ đó
cũng dễ có tính kỳ thị sắc tộc không khác gì khối dân Mỹ
trắng. Thí dụ điển hình nhất là cung cách ứng xử của
nhiều người, kể cả những thành phần được coi là trí
thức trong ngành truyền thông tiếng Việt, đối với ông Obama
dù rằng ông ta đã được đại đa số người dân Mỹ, trong
đó có rất nhiều người Mỹ trắng, bầu chọn là vị tổng
thống đường hoàng chính trực.

Trong tinh thần chủ quan đầy thiên kiến đó, nhiều người có
thể cho rằng vụ nổ súng và nổi loạn tại Ferguson này chẳng
có gì đáng để làm ầm ĩ. Họ cho rằng nó chỉ là một
"chuyện bé xé ra to", chuyện của những người da đen muốn
lợi dụng thời cơ để làm rùm beng, và nhiều khi còn đồng
tình với những biện pháp mạnh tay vì cho rằng những nạn
nhân da đen bị bắn chết đó cũng phải chịu trách nhiệm cho
việc làm của mình.

Đó cũng là nhận định rất chính xác của TT Obama khi ông phát
biểu: "Tại rất nhiều nơi trên nước Mỹ, có một hố sâu
ngăn cách vì nghi kỵ giữa người dân địa phương và nhân
viên công lực. Tại rất nhiều nơi, có rất nhiều những
người trẻ da mầu đã bị bỏ rơi và bị coi như là những
thứ đáng sợ."

Tuy nhiên, "đoạn trường ai có qua cầu mới hay"; chúng ta
chưa thực sự phải nếm mùi của những chính sách kỳ thị
sắc tộc thường thấy tại nhiều vùng ở các tiểu bang miền
nam nước Mỹ cách nay mấy thập niên về trước, nên có lẽ
chưa hiểu hết những nỗi đắng cay mà khối dân Mỹ đen phải
chịu đựng.

Sau cùng, có lẽ chúng ta cũng cần nên nhớ rằng những hành
động tranh đấu để bảo vệ tự do và công bằng cho khối
dân Mỹ đen, cũng như cho tất cả những khối dân thiểu số
khác, thật ra cũng sẽ mang lại những ích lợi thực tiễn trong
lâu dài cho chính tập thể người Việt chúng ta, vốn dĩ cũng
chỉ là một thành phần thiểu số tại quốc gia đa chủng này.

MAI LOAN

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140826/mai-loan-noi-loan-tai-ferguson-phai-chang-la-hau-qua-cua-chinh-sach-ky-thi-sac-toc),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!