Chất xám chảy đi, đất nước lấy gì phát triển?

<strong>"Khi tri thức và nguồn lực tài chính chảy máu ra ngoài
rồi thì một quốc gia lấy gì để phát triển?", TS Đặng
Hoàng Giang lên tiếng.</strong>

<em>Thưa quí vị độc giả, như các vị khách mời của chúng ta
đã chia sẻ, để tháo gỡ cuộn chỉ rối mà chúng ta đang sa
vào hiện nay, chỉ có một cách là phải đổi mới tư duy,
thiết lập một trật tự xã hội lấy người dân làm trung tâm
cho mọi quyết sách phát triển. Một môi trường công bằng,
nghiêm túc, minh bạch chính là hướng đi nhanh nhất để đạt
được mục tiêu Độc lập – Tự do – Hạnh phúc như mục
tiêu chúng ta đã xác định ngay từ ngày đầu lập quốc. </em>

<strong>Làm thế nào để biến VN thành nơi đáng sống?</strong>

<strong>Nhà báo Thu Hà:</strong> Có một số ý kiến cho rằng, sau
đổi mới Việt Nam đã lựa chọn phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, chúng ta
chưa thiết lập được một hệ thống pháp lý phù hợp để
hỗ trợ cho nền kinh tế thị trường phát triển lành mạnh.

<center><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/08/27/17/20140827171310-ha2.jpg"></center>
<center><em>Tọa đàm: Từ cuộc cách mạng xác lập nền dân chủ
nghĩ về nước Việt Nam độc lập, tự chủ.</em></center>
<strong>Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành</strong>: Khi chúng ta mới
chuyển đổi kinh tế, một số nhà lý luận, các nhà chiến
lược cũng muốn Việt Nam chuyển đổi sang mô hình kinh tế
thị trường đầy đủ, vì đó là cơ chế tạo ra động lực
tăng trưởng ưu việt nhất mà con người từng biết cho tới
nay.

Nguyên tắc căn bản của kinh tế thị trường là cần có sự
xác định rõ ràng về quyền sở hữu của các phương tiện
sản xuất; Ai sở hữu cái gì đều phải rất rõ. Trên cơ sở
đó mới có trao đổi và hợp tác. Có trao đổi-hợp tác thì
mới tạo ra sự thịnh vượng. Đồng thời, sự xác định sở
hữu sản phẩm của sự hợp tác cũng là động lực cho sáng
tạo, nỗ lực lao động và sản xuất. Bản chất sự thịnh
vượng của của nền kinh tế thế giới trong 500 năm qua chính
là dựa trên động lực như tôi vừa đề cập.

Cũng bởi vì chúng ta còn dùng dằng ở chỗ xác định mô hình
cho nên một số yêu cầu cơ bản nhất của mô hình kinh tế
thị trường chúng ta vẫn chưa xác định một cách rõ ràng,
dứt khoát, thành ra lại biến thành lực cản.

Ngoài ra còn nhiều vấn đề khác như sở hữu trí tuệ, sở
hữu công nghiệp, bản quyền, cũng vẫn chưa mạch lạc nên
nhiều khi tạo ra xung đột làm khó chính chúng ta.

Về các thành phần kinh tế, chúng ta vẫn xác định kinh tế
nhà nước nắm vai trò chủ đạo. Khi chúng ta ưu ái, tập trung
hầu hết nguồn lực quan trọng cho một khu vực, thì khu vực
này sẽ phình to, chèn các khu vực khác. Tôi cho rằng, kinh tế
nhà nước có thể tồn tại để làm một số nhiệm vụ chính
trị, nhưng cũng cần phải hiểu rằng, động năng của bất
kỳ nền kinh tế nào cũng xuất phát từ khu vực kinh tế tư
nhân, đây chính là nơi tạo ra sự tăng trưởng thực sự của
mỗi quốc gia.

<strong>Tiến sĩ Đặng Hoàng Giang:</strong> Tôi nhớ hồi năm
2004-2005 khi tôi quyết định quay về Việt Nam sau một thời gian
dài sống ở châu Âu, không khí cả ở trong nước lẫn ở
người Việt ở nước ngoài đều rất hứng khởi, lạc quan,
tin tưởng vào một tương lai thịnh vượng. Doanh nhân quay về
nước đầu tư, trí thức về nước làm việc, nghệ sĩ quay
về nước sáng tác… Lúc đó, Việt Nam là nơi đáng để đầu
tư, đáng để sống và cống hiến.

Mười năm sau, thay vào là một không khí chậm chạp. Một vài
bức xúc trong dư luận tới từ việc chúng ta xứng đáng
được hưởng một cuộc sống tốt đẹp hơn, sau chiến tranh.

Theo quan sát của tôi, gần đây một làn sóng di cư ngược đang
xảy ra. Vốn chất xám chảy ra khỏi Việt Nam, phong trào "tị
nạn giáo dục" ngày càng mạnh. Vừa rồi báo chí cũng nói
về việc 12/13 nhà vô dịch Olympia không về nước sau khi học
xong là một ví dụ có thực.

Khi tri thức và nguồn lực tài chính chảy máu ra ngoài rồi thì
một quốc gia lấy gì để phát triển?

<center><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/08/27/17/20140827171310-h1.jpg"></center>
Như vậy, ngoài việc xây dựng một thị trường lành mạnh,
minh bạch thông tin, dựa trên cơ sở pháp lý vững chắc, tôn
trọng sở hữu đất đai… như chúng ta vừa nhắc tới bên
trên, thì việc làm thế nào để nuôi dưỡng và giữ được
tài năng là một vấn đề then chốt. Làm thế nào để các
công ty nước ngoài muốn đầu tư vào Việt Nam chứ không phải
một nước lân cận, làm thế nào để Việt Nam là một nơi
đáng sống, một nơi mà người ta hạnh phúc, để "đất lành
chim đậu", các chuyên gia, người Việt cũng như người nước
ngoài, tụ hội ở đây?

<strong>Nhà báo Thu Hà: </strong><em>Dù có nói gì và thảo luận
bao nhiêu đi chăng nữa thì chúng ta vẫn rất cần những hành
động cụ thể. Ý của tôi ở đây là, nếu vẫn đi theo chủ
thuyết phát triển như lâu nay, Việt Nam cần loại bỏ những
lý luận nào không còn phù hợp và tạm gác sang một bên những
điểm nào chưa thể áp dụng trong thời đại ngày nay để
đến năm 2020 sẽ không còn phụ nữ Việt Nam vì nghèo mà phải
lấy chồng nước ngoài, sẽ không ai phải đi xuất khẩu lao
động vì không còn con đường nào khác mưu sinh?</em>

<strong>Tiến sĩ Đặng Hoàng Giang</strong>: Năm 2020 đã rất gần,
và theo tôi không nên đặt ra mục tiêu mà chị Hà vừa nêu,
đơn giản vì chúng ta sẽ không đạt được. Thái Lan, Trung
Quốc với mức GDP bình quân đầu hơn cao gấp 4 -5 lần Việt
Nam nhưng vẫn "xuất khẩu" cô dâu. Trong thời đại toàn cầu,
con người sẽ tìm đến những nơi dễ sống hơn, dù phải
chấp nhận sống một cuộc sống tha hương.

Cách duy nhất để những người nghèo nhất trong xã hội không
phải bỏ nước tìm kế sinh nhai là phải tạo cơ hội cho
những người ưu tú đóng góp và chèo lái đất nước. Hãy làm
thế nào để các vô địch Olympia về Việt Nam. Làm thế nào
để những Nguyễn Hà Đông, cha đẻ của Flappy Bird, phát huy
được tài năng của mình ở quê nhà.

<strong>Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành</strong>: Bất cứ học thuyết
nào cũng có những ý tưởng hay có thể vận dụng. Nhưng làm
gì thì làm, vận dụng gì thì cũng cứ lấy con người làm trung
tâm cho mọi tư duy chính sách.

<strong>Khi lợi thế thành điểm yếu</strong>

<strong>Nhà báo Thu Hà:</strong> <em>Theo các vị, lợi thế cạnh
tranh tốt nhất của Việt Nam giờ đây là gì?</em>

<strong>Tiến sĩ Đặng Hoàng Giang</strong>: Việt Nam đã từng có
những lợi thế đáng kể so với các nước trong khu vực. Ví
dụ một nền giáo dục phổ cập rộng, đội ngũ trí thức và
kỹ thuật viên được đào tạo ở Đông Âu cũ, người lao
động được đánh giá là chăm chỉ, tình hình xã hội ổn
định, vị trí địa lý thuận lợi cho giao thông, thương mại
v.v…

Đáng tiếc những ưu thế này ngày càng bị thu hẹp lại.

Chỉ cần nhìn sang Myanmar: người dân ở đó có tiếng Anh rất
tốt, cũng chăm chỉ lao động, chi phí nhân công lại rẻ hơn.

Sau sự cố tháng 5 vừa rồi khiến cho một số nhà đầu tư
ngại ngần. Sự cố này tới từ nhiều lý do: các công ty vừa
và nhỏ không làm ăn được trong mấy năm qua, dẫn tới khó
khăn trong công ăn việc làm. Chênh lệch giàu nghèo cộng với
tình trạng tham nhũng được thông tin trên báo chí tạo cảm
nhận về môi trường xã hội đang có nhiều khó khăn. Đời
sống của công nhân còn nhiều vất vả, điều kiện làm việc
căng thẳng, nhiều khi không đủ thời gian đi vệ sinh, như báo
chí phản ánh, dẫn tới lãn công, bãi công, làm đau đầu nhà
đầu tư và chính quyền.

<strong>Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành</strong>: Đúng là trong khi
chúng ta vẫn đang rối thì các nước họ vượt xa ta rất nhanh.

<strong>Tiến sĩ Đặng Hoàng Giang</strong>: Cách đây vài năm, khi
Intel xây xong nhà máy sản xuất chip giá trị 1 tỉ đô-la ở
phía Nam, họ đã phỏng vấn 2000 kỹ sư mới ra trường nhưng
cuối cùng chỉ tuyển được 40 người đủ tiêu chuẩn chuyên
môn lẫn tiếng Anh. Đây là kết quả tệ nhất trong tất cả
các quốc gia trên thế giới mà họ đã đầu tư!

Trong kinh doanh quốc tế, các nhà đầu tư luôn có xu hướng tìm
đến những địa chỉ an toàn, với lợi thế cạnh tranh cao
hơn. Sau Intel, rõ ràng các nhà đầu tư khác sẽ phải cân nhắc
rất nhiều. Myanma đang trở thành một địa điểm đầu tư
hấp dẫn, lượng đầu tư nước ngoài đến đó đang tăng lên
chóng mặt.

<center><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/08/27/17/20140827171310-anh-ky-2-3.jpg"></center>
<center><em>Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành</em></center>

<strong>Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành</strong>: Theo nhận định của
nhiều nhà kinh tế, tiền lương theo danh nghĩa của Việt Nam
tăng nhanh hơn tăng năng suất. Vì thế nó làm xói mòn những
lợi thế của chúng ta mặc dù tiền công trả cho người lao
động Việt Nam vẫn thấp so với thế giới, nhưng tương quan
với năng suất thì không còn là lợi thế nữa và đang bị mờ
dần đi.

<strong>Nhà báo Thu Hà</strong>: <em>Ngoài những yếu tố từng
được coi là lợi thế như nhân công giá rẻ, dồi dào, vị
trí địa lý và sự ổng định chính trị của Việt Nam có
được coi là lợi thế không?</em>

<strong>Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành</strong>: Trong bối cảnh hiện
nay, để lôi kéo cái các nhà đầu tư sự ổn định chính trị
vẫn chưa đủ, giờ đây các nhà đầu tư còn đòi hỏi một
môi trường xã hội ổn định.

Bên cạnh đó, một môi trường kinh doanh tốt còn liên quan
đến các quyết sách nhằm tạo ra một sân chơi bình đẳng;
liên quan đến xác định các quyền sở hữu từ đất đai cho
đến thành quả của người lao động phải rõ ràng và sòng
phẳng.

Tôi cho rằng, chúng ta còn một lợi thế vẫn chưa được khai
thác là những đóng góp của khu vực công dân, khu vực mà tôi
đang nói đến không phải do các thiết chế của nhà nước
định ra, cũng không dựa trên các dịch vụ của lợi nhuận.
Đó là các nhóm tự nguyện, xuất phát từ lòng trắc ẩn của
cộng đồng.

<strong>Tiến sĩ Đặng Hoàng Giang</strong>: Chúng ta còn lợi thế
về vị trí địa lý, nhưng chính bản thân lợi thế này đang
trở thành điểm yếu khi chúng ta có một người láng giềng
khó đoán định. Thách thức lớn nhất của Việt Nam hiện nay
là làm thế nào tìm được chỗ đứng trên trường quốc tế
để cân bằng những rủi ro tới từ mối quan hệ láng giềng
này.

<strong>Nhà báo Thu Hà</strong>:<em> Có phải Việt Nam đang bị lệ
thuộc?</em> <em>Tại sao Thái Lan, Đài Loan, Malayxia và nhiều
nước khác cũng có quan hệ kinh tế chặt chẽ với Trung Quốc
nhưng họ không bị rủi ro như chúng ta?Những câu hỏi này sẽ
được hai vị khách mời trao đổi trong kỳ 3 tọa đàm. </em>

<em>Mời quí vị đón xem.</em>

<strong>Tuần Việt Nam. Ảnh: Lê Anh Dũng</strong>

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140829/chat-xam-chay-di-dat-nuoc-lay-gi-phat-trien),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!