Người La-Mã (Roma) cổ đại đã đưa ra quan niệm về nguồn
gốc của luật pháp trong một tục dao Latin danh tiếng còn lưu
truyền: "ubi societas, ibi jus" (tức là "ở đâu có xã hội,
ở đấy có luật pháp"). Theo quan niệm này, bất cứ lúc nào
và ở đâu con người sống tập quần, luật pháp sẽ hiện
hữu để chi phối các mối tương quan giữa họ với nhau và
với cộng đồng. Cộng đồng ấy có thể là nhóm, tộc, họ,
làng, đô thị, v.v… hoặc quốc gia, tức một xã hội nói
chung. Xã hội loài người luôn có tổ chức, dù sơ khai như
thời tiền sử hay văn minh như thời cận và hiện đại, dù có
hay không một nhà nước theo khái niệm thông thường mà chúng
ta biết.
Luật pháp gồm những quy tắc có thể bất thành văn dưới
dạng tục lệ, tập quán hay lẽ công bằng, hoặc có thể thành
văn dưới dạng chỉ dụ của vua, phán quyết của tòa án hay
đạo luật của quốc hội. Dù dưới hình thức nào, luật pháp
do con người đặt ra, gọi là luật thực tại (droit positif),
phải có nền tảng xuất phát từ và thuận theo lẽ trời
đất, tức luật tự nhiên (droit naturel). Luật tự nhiên là các
quy luật đương nhiên chi phối cuộc sống cá nhân và đời
sống xã hội, mà từ khi hiện hữu con người đã phải chấp
nhận và tuân hành. Chẳng hạn, chế độ thai sản chỉ dành cho
phụ nữ, nghĩa vụ quân dịch chỉ áp dụng cho đàn ông, quyền
con người mang tính phổ quát đối với mọi người, không phân
biệt chủng tộc, tôn giáo, văn hóa, tuổi tác, v.v… .
Quan niệm của người La-Mã được chấp nhận rộng rãi ngày
nay trên thế giới, nhất là tại các nước phương Tây và
những nước chịu ảnh hưởng của nền văn minh đó. Chủ
nghĩa Marx-Lenin, trái lại, đưa ra một quan niệm khác hẳn, theo
đó luật pháp chỉ xuất hiện trong một xã hội có giai cấp,
bởi nó là sản phẩm của một nhà nước do giai cấp thống
trị thiết lập và duy trì. Dựa vào phương pháp biện chứng,
Marx luôn chia xã hội thành hai giai cấp thống trị và bị trị
trong mối quan hệ đối kháng, mà nhà nước và luật pháp là
công cụ của giai cấp thống trị dùng để trấn áp giai cấp
bị trị. Như vậy, nguồn gốc và vai trò của luật pháp
được Marx nhìn trong nghĩa hẹp, bởi nếu không có một nhà
nước theo khái niệm thông thường thì không có luật pháp. Do
đó, xã hội nguyên thủy (mà Marx gọi là xã hội Cộng sản
Nguyên thủy) và các cộng đồng dân cư bình thường dù có
tục lệ, tập quán hay lẽ công bằng vẫn không có luật pháp.
Từ luận điểm của Marx như vậy, Lenin vẽ ra một xã hội
chuyển tiếp (hay quá độ) từ tư bản chủ nghĩa đến cộng
sản chủ nghĩa, mệnh danh "xã hội chủ nghĩa", trong đó nhà
nước và luật pháp vẫn hiện hữu. Tuy nhiên, Lenin vấp phải
một nan đề đó là, nếu thừa nhận còn tồn tại nhà nước
và luật pháp, tức là mặc nhiên thừa nhận có sự đối kháng
giữa hai giai cấp thống trị và bị trị như Marx nói, mà xã
hội chủ nghĩa trong trí tưởng tượng của Lenin không thể có
sự đối lập như vậy. Vì thế, để thoát khỏi sự lúng túng
trong lý luận chấp vá của mình, Lenin gọi nhà nước xã hội
chủ nghĩa là "nhà nước một nửa", tức là một nhà nước
không hẳn là nhà nước, bởi nó không phải của giai cấp
thống trị mà của "nhân dân lao động", nó vẫn có luật
pháp và các công cụ bạo lực, nhưng không trấn áp giai cấp
bị trị, mà chỉ dùng để thực hiện sự chuyên chế đối
với "kẻ thù của nhân dân" mà thôi. Ngày nay, thuật ngữ
"kẻ thù của nhân dân" được các nhà lý luận nô bộc
đổi lại thành "các thế lực thù địch"!
Tiếc thay, thực tiễn tại các nước theo mô hình xã hội chủ
nghĩa từ 1917 đến nay đã bác bỏ học thuyết gượng ép của
Lenin, bởi lẽ các nhà nước xã hội chủ nghĩa vẫn sử dụng
luật pháp và các công cụ bạo lực khác để đàn áp tầng
lớp bị trị chính là nhân dân lao động. Khi nền tảng triết
học đã sai lầm, thì mô hình đó tất nhiên phải sụp đổ.
Đó chính là quy luật phát triển tự nhiên của mọi xã hội.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140719/luat-su-le-cong-dinh-nguon-goc-va-vai-tro-cua-luat-phap),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét