Phạm Quốc Tuấn* - Thương lượng có nguyên tắc – biện pháp bảo vệ chủ quyền

Việc Trung Quốc ngang nhiên mang giàn khoan Hải Dương 981 vào
trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt
Nam, dùng nhiều tàu lớn, tàu quân sự đánh đuổi lực lượng
thực thi pháp luật và ngư dân của chúng ta cũng giống như
một người to khỏe, tự dưng mang vũ khí vào nhà của bạn,
ngang ngược đuổi bạn ra mà không cần nghe bạn nói. Trong
trường hợp đó, bạn sẽ dùng phương pháp đàm phán hay cách
nào để đòi lại nhà?

<a name="more"></a>

Theo cách nhìn nhận của giáo sư Roger Fisher and William
Ury¹, những diễn biến ở Hoàng Sa chung quanh giàn khoan
Hải Dương 981 được xem như một tình huống đàm phán, dù
trong sự kiện này, ngoài Trung Quốc và Việt Nam là hai chủ
thể chính cũng có một số chủ thể khác² xuất
hiện.

Bài viết này gồm hai phần: phần 1 chỉ rõ chiến lược và
chiến thuật mà Trung Quốc đến nay đã sử dụng, các đòn
bẩy và các giải pháp của Trung Quốc và cách nào để chúng ta
vô hiệu hóa các đòn bẩy của họ, và phần 2 các điểm quan
trọng để chúng ta giành lợi thế khi thương lượng.

<b>Phần 1: Các chiến lược và chiến thuật Trung Quốc đã
dùng.</b>

Việc Trung Quốc không ngại đâm va các tàu thực thi pháp
luật của Việt Nam, có thái độ hiếu chiếu, khiêu khích và
buộc Việt Nam phải lùi bước chính là họ đang sử dụng
<em>chiến thuật cạnh tranh</em>, coi chúng ta như đối thủ và
quyết tâm dành chiến thắng. Ngoài ra, Trung Quốc còn sử dụng
<em>chiến thuật lảng tránh</em> để không giải quyết vấn
đề, cụ thể là không trả lời hai công hàm của Bộ Ngoại
giao và lảng tránh hơn 30 cuộc nói chuyện Việt Nam chủ động
tiến hành.

Về chiến thuật, họ đã <em>trì hoãn có tính toán</em> khi
cố tình không tham gia vào thương lượng để thực hiện xong
các hoạt động thăm dò dầu khí trước hoặc thậm chí khi
Việt Nam tiến hành thủ tục khởi kiện hoặc để họ có thể
dời giàn khoan đi chỗ khác, nếu cần thiết. Trung Quốc cũng
sử dụng <em>tung hỏa mù thông tin</em> trên các phương tiện
đại chúng và gửi văn bản cho Liên hiệp quốc, xuyên tạc
Việt Nam đã 1.400 lần đâm va với tàu của Trung Quốc, giải
thích sai công thư của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng gửi
Bắc Kinh năm 1958, tự đưa ra đường đứt khúc 9 đoạn để
giải thích lòng vòng khó hiểu. Chiến thuật <em>người bạn
cứng rắn</em> hiện đang được Trung Quốc đùng để đối phó
với Việt Nam, cụ thể là lời nói của họ thì xem Việt Nam
là bạn bè, nhưng hành động thì hiếu chiến, cố tình đâm,
gây thương tích và thiệt hại cho các chiến sĩ của ta và các
tàu của ngư dân.

Các giải pháp thay thế, các đòn bẩy đàm phán của Trung
Quốc và cách vô hiệu hóa.

Các giải pháp thay thế tốt nhất, các đòn bẩy giúp cho bên
sử dụng gia tăng sức mạnh đàm phán được Trung Quốc sử
dụng làm công cụ gồm có ba loại là tích cực³, tiêu
cực⁴ và tiêu chuẩn⁵. Trong vụ việc này,
Trung Quốc không đàm phán, hoặc thậm chí đàm phán có bị
thất bại, thì Trung Quốc sẽ dùng giải pháp "sử dụng sức
mạnh quân sự, với lực lượng hải quân mạnh hơn, để đàn
áp các tàu chấp pháp của Việt Nam".

Sử dụng đòn bẩy tiêu cực, Trung Quốc nhằm vào các vấn
đề mà Việt Nam e ngại, đó là sự đối đầu về quân sự,
để giành ưu thế về lợi ích trên bàn đàm phán Biển Đông.
Cụ thể, Trung Quốc đã đưa vào trái phép tới 140 tàu, gồm
tàu quân sự, tàu hộ vệ tên lửa, tàu đổ bộ, máy bay chiến
đấu đến hoạt động ở khu vực giàn khoan Hải Dương 981.
Họ hiểu là nền kinh tế của Việt Nam còn nhỏ nên có thể
đe dọa thắt chặt các quan hệ thương mại và kinh tế giữa
hai nước trong thời gian sắp tới. Họ cũng sử dụng đòn bẩy
tích cực đối với Việt Nam, nhằm vào điều Việt Nam vẫn
mong muốn là giữ quan hệ với Trung Quốc, với luận điệu
"Trung Quốc muốn xây dựng quan hệ tốt đẹp, sống hòa bình
với các nước, trong đó có Việt Nam". Tài liệu công thư
của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng gửi Bắc Kinh năm 1958
được họ sử dụng như một đòn bẩy tiêu chuẩn, cho rằng
Việt Nam phải tôn trọng chủ quyền của nước này với hai
quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa mà cố Thủ tướng Phạm Văn
Đồng đã xác nhận.

Để giành được lợi thế, Việt Nam cần phải vô hiệu hóa
các đòn bẩy của họ. Đó là (i) giải pháp về một sự liên
minh với các nước cùng có tranh chấp với Trung Quốc để dự
phòng trong trường hợp có Trung Quốc có các hành động quân
sự, cũng như có các chiến lược kinh tế bền vững để không
phụ thuộc vào nền kinh tế của Trung Quốc, (ii) chúng ta không
thương lượng với họ dựa trên niềm tin, lời nói như tuyên
bố của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng "Việt Nam nhất định
không chấp nhận đánh đổi điều thiêng liêng này [chủ
quyền] để nhận lấy một thứ hòa bình,hữu nghị viển vông,
lệ thuộc nào đó" mà phải dựa trên các nguyên tắc khách
quan; và (iii) Làm rõ nội dung công thư của cố Thủ tướng
Phạm Văn Đồng gửi Bắc Kinh năm 1958 chỉ công phận hải
phận 12 hải lý kể từ đất liền của Trung Quốc trong đó có
Đài Loan⁶, mà hoàn toàn không đề cập đến hai quần
đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam⁷.

<b>Phần 2: Để Việt Nam giành lợi thế trong đàm phán với
Trung Quốc</b>

Với những điểm đã phân tích ở trên, một số nội dung
quan trọng dưới đây nên được tập trung để củng cố và
làm vững vị thế đàm phán của Việt Nam.

• Đầu tiên Việt Nam phải chuẩn bị các giải pháp thay
thế tốt nhất cho vấn đề đang thương lượng của mình và
luôn tìm cách làm cho các giải pháp này mạnh hơn. Cụ thể,
ngoài việc buộc phải có hành động kiên quyết nếu Trung
Quốc ngày càng xâm phạm đến chủ quyền và sinh mạng của
nhân dân Việt Nam, nếu cần, thì việc đưa vấn đề tranh
chấp ra một Cơ quan Tài phán có thẩm quyền⁸ để
phân xử cũng là một giải pháp tốt. Quan trọng là chúng ta
phải chuẩn bị thật chu đáo về bằng chứng bởi khi đó,
"chủ quyền" sẽ được quyết định bởi Cơ quan tài phán
đã chọn.

• Chúng ta cần "làm cho" Trung Quốc tự nguyện tham gia
đàm phán vì bây giờ họ đang không chịu đàm phán với chúng
ta. Để làm chuyện đó, Việt Nam, qua nhiều loại thông điệp,
cần làm Trung Quốc hiểu rằng việc tham gia đàm phán với
Việt Nam sẽ tốt hơn rất nhiều nếu Việt Nam khởi kiện Trung
Quốc ra Tòa án có thẩm quyền. Một câu hỏi rất nhiều
người quan tâm là tổ chức nào sẽ thực thi phán quyết của
Tòa án nếu Trung Quốc không tuân thủ phán quyết cuối cùng.
Ở đây, mục đích thiết thực nhất của Việt Nam khi tiếp
cận theo hướng này là qua bản án của Tòa án, nếu thành
công, sẽ làm cho cả thế giới biết hành động của Trung
Quốc là xâm phạm chủ quyền của chúng ta và sau đó, dù sớm
hay trễ, Trung Quốc sẽ phải tìm lý do để rút khỏi vùng
biển tranh chấp nếu Trung Quốc không còn muốn giữ gìn hình
ảnh của mình với quốc tế.

• Chúng ta phải tận dụng tối đa các thế mạnh của mình
khi đàm phán với Trung Quốc. Đó là, sử dụng đòn bẩy tích
cực chúng ta sẽ "trao đổi" những điều Trung Quốc
muốn⁹ với việc họ rút ra khỏi vùng biển của Việt
Nam. Bằng việc "trao đổi" này, Trung Quốc sẽ có được
cái họ muốn, trừ khi lợi ích trên Biển Đông của Trung Quốc
quá lớn, khiến Trung Quốc bị mờ mắt, mất sáng suốt và
quyết định đánh đổi. Việt Nam cũng có thể "trao đổi"
với Trung Quốc - làm cho điều Trung Quốc không mong
đợi¹⁰ không xảy ra để đổi lấy việc Trung Quốc
rút giàn khoan ra ngoài lãnh thổ Việt Nam. Vận dụng đòn bẩy
chuẩn, Việt Nam sẽ kiên trì tập trung vào vào những gì mà
Trung Quốc đã cam kết hay phải tuân thủ để thuyết phục
Trung Quốc tôn trọng cam kết của họ. Đó là Công ước LHQ
về Luật biển, thừa nhận quốc gia ven biển có thềm lục
địa tối thiểu 200 hải lý, Tuyên bố về ứng xử của các
bên ở biển Đông năm 2002 (Tuyên bố DOC năm 2002) và các tài
liệu khác¹¹.

• Việt Nam cần hợp tác chặt chẽ với các quốc gia đã có
tranh chấp với Trung Quốc (Philippines, Nhật Bản), các quốc gia
có biển có thể sẽ rơi vào tranh chấp tương tự (Brunei,
Malaysia và Vùng lãnh thổ Đài Loan) và những nước có lợi ích
kinh tế tại Biển Đông (Ấn Độ, Australia và Mỹ) sẽ bị
ảnh hưởng nếu Trung Quốc giành được quyền kiểm soát Biển
Đông. Cụ thể, Việt Nam, Philipines và Nhật Bản cần nhanh
chóng xây dựng một liên minh để có tiếng nói chung, hỗ trợ
về quân đội để cùng nhau bảo vệ vùng biển thuộc chủ
quyền của ba nước, tránh để Trung Quốc chia rẽ và xâm phạm
biển đảo của mỗi quốc gia. Ngoài ra, trong các hội thảo
quốc tế, Việt Nam cần tích cực tranh thủ sự ủng hộ của
các nước, các tổ chức trong khu vực và thế giới. Điều này
sẽ giúp tiếng nói chính trực của Việt Nam có thêm sức mạnh
khi chính thức tham gia đàm phán với Trung Quốc.

Chúng ta cần thấy rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng có
thể bị phá vỡ trong quá trình thực hiện do trước đây Trung
Quốc đã từng tham gia vào Tuyên bố DOC 2002 nhưng điều họ cam
kết trước đây đang trái ngược với cách hành xử hiện nay.
Từ đó, Việt Nam phải luôn không ngừng củng cố sức mạnh
nội tại của chính mình bởi sẽ có những lúc đàm phán không
thể dùng được với những bên mà với họ chỉ có sức mạnh
quân sự là yếu tố để quyết định sự đúng sai.


(*) Công ty luật Phuoc &amp; Partners
Thạc sỹ Luật (UK)
Trọng tài viên VIAC
Chương trình Đàm phán Harvard</em>
--
<u><strong>Chú thích:</strong></u>
¹. Roger Fisher and William Ury, Để đạt được thỏa
thuận [Getting To Yes] (Penguin Group, New York, 1991) 6
².Tổng Công ty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC),
các ngư dân của Việt Nam, các tổ chức và nước thứ ba liên
quan.
³. Đó là điều bên kia mong muốn đạt được.
⁴. Đó là điều bên kia không mong muốn, e sợ
⁵. Cái mà đối tác đàm phán đã cam kết
⁶.
http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/cong-thu-1958-co-noi-dung-nhu-the-nao-2994952.html
⁷.
http://vnexpress.net/tin-tuc/the-gioi/trung-quoc-vu-khong-viet-nam-tai-lien-hop-quoc-3002575.html

⁸. Tòa Trọng tài Đặcbiệt được thành lập theo
Phụ lục VIII của Công ước của Liên Hhiệp quốc về Luật
Biển cho việc khởi kiện Trung Quốc đã ngăn chặn không cho
các ngư dân của Việt Nam đánh bắt trong vùng đặc quyền kinh
tế và thềm lục địa của Việt Nam, hoặc Tòa Trọng tài
được đề cập theo Điều 287.5 và thành lập theo Phụ Lục VII
của Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển.

⁹. Những điều Trung Quốc mong muốn có thể là (i) có
quyền lực mềm với việc nâng cao hình ảnh, vị thế và
tiếng nói trong khu vực và thế giới; (ii) lợi ích về dầu
lửa tại Biển Đông; (iii) Để nhân dân Trung Quốc không biết
và mọi người trên thế giới không phản đối; (iv) Các tổ
chức lớn (LHQ, G7, EU, ASEAN), các nước lớn (Mỹ, Nga, các
nước G7 và Ấn Độ) không tạo áp lực, không đối đầu,
không gây sức ép lên vấn đề thương mại; và (v) Không bị
mất mặt vì rút lại dàn khoan hay đường lưỡi bò 9 đoạn.

¹⁰. Trung Quốc không mong đợi/sợ hãi bao gồm (i) Mất
uy tín với cộng đồng quốc tế; (ii) Thua tại Tòa án có thẩm
quyền; (iii) Nhân dân trong nước, LHQ và các tổ chức quốc tế
lớn phản đối; (iv) các đối tác lớn (Nga) và các đối tác
thương mại không tiếp tục "chơi" với họ; (v) Các nước
nhỏ trong khu vực ASEAN liên minh lại; và (vi) Trục xuất Trung
Quốc ra khỏi các liên minh hiện nay.

¹¹. Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á
và năm nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình của thế giới




***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140614/pham-quoc-tuan-thuong-luong-co-nguyen-tac-bien-phap-bao-ve-chu-quyen),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!