Phạm Lê Vương Các - Bình luận: Về một nhà nước thất hứa ở Geneva

Việt Nam chấp nhận 182 khuyến nghị UPR (khoảng 80%) và bác bỏ
45 khuyến nghị (khoảng 20%) là điều không bất ngờ đối với
những ai quan tâm đến UPR. Điểm lại, có thể dễ nhận ra
rằng, Nhà nước Việt Nam đã chấp nhận hầu hết các khuyến
nghị ít tranh cãi như quyền phụ nữ, quyền trẻ em, bảo vệ
nhóm người yếu thế, và mang xu hướng cải thiện đời sống
dân sinh như hướng đến mục tiêu Thiên Niên Kỷ của Liên
Hiệp Quốc, cũng như chấp nhận các khuyến nghị chung chung,
không rõ ràng.

<center><a
href="http://vietnamupr.com/wp-content/uploads/2014/06/2.jpg"><img
src="http://vietnamupr.com/wp-content/uploads/2014/06/2.jpg"
width="560"></a></center>

Trước đó, trong Hội thảo Thông báo về kết quả UPR chu kỳ
2 (tổ chức ngày 2/4 tại Hà Nội), ông Hoàng Chí Trung, Vụ
trưởng Vụ Các Tổ chức Quốc tế, Bộ Ngoại giao, đã cho
biết: "<em>Khoảng 40 khuyến nghị ta cần cân nhắc thận
trọng hoặc không thể chấp nhận".</em>

<em>Các khuyến nghị này, theo ông Trung nêu ra, là: "tập trung
vào một số lĩnh vực cụ thể như yêu cầu huỷ bỏ việc áp
dụng án tử hình; thả các đối tượng "bất đồng chính
kiến" và "người bảo vệ nhân quyền"; thành lập Cơ quan
nhân quyền quốc gia theo nguyên tắc Paris; phê chuẩn Quy chế
Rome về Toà án Hình sự quốc tế; sửa đổi các Điều 79, 88,
258 của Bộ luật Hình sự; đưa ra lời mời ngỏ đến với
tất cả các thủ tục đặc biệt của Hội đồng Nhân quyền;
yêu cầu ta đón một số báo cáo viên/ chuyên gia độc lập về
những lĩnh vực nhạy cảm (tự do ngôn luận, mất tích cưỡng
bức, tự do báo chí…)</em>".

Và đó lại chính là các khuyến nghị cụ thể, nhằm mục
đích nới rộng và đảm bảo cho các quyền tự do chính trị.

<strong>Nuốt lời hứa "lập cơ quan nhân quyền quốc
gia"</strong>

Đầu tiên, phải kể đến các khuyến nghị "Thành lập một
cơ quan nhân quyền quốc gia độc lập theo Các nguyên tắc
Paris" (đến từ các quốc gia Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Congo,
Madagascar, Togo, Tunisia) bị nhà nước Việt Nam bác bỏ.

Cần phải nhắc lại rằng, vào tháng 11/2013, Việt Nam đã đệ
trình lên UNHRC một bản cam kết gồm 14 điểm nhằm vận động
cho việc ứng cử vào chiếc ghế thành viên UNHRC. Một trong 14
điểm đó là Việt Nam cam kết "có thể thành lập một cơ
quan nhân quyền quốc gia". Thế nhưng giờ đây, chỉ 6 tháng
sau khi trở thành thành viên UNHRC, nhà nước Việt Nam lại bác
bỏ các khuyến nghị thành lập cơ quan nhân quyền quốc gia.
Điều này cho thấy: Ngay cả trên một diễn đàn quốc tế
lớn, được chú ý và soi rọi chặt chẽ, nhưng nhà nước
Việt Nam cũng vẫn thể hiện một sự "thất hứa" lộ liễu
với cộng đồng quốc tế.

<strong>Nhất định không ký các nghị định thư tùy
chọn</strong>

Tiếp theo, Việt Nam bác bỏ tất cả các khuyến nghị về
việc "phê chuẩn về các nghị định thư tùy chọn" theo
Công ước Quốc tế về các quyền Dân sự và Chính trị; theo
Công ước Chống tra tấn…

Tất cả các công ước về nhân quyền trong hầu hết các lĩnh
vực đều kèm theo các nghị định thư. Một đặc trưng cơ
bản của nghị định thư là quốc gia ký kết phải thừa nhận
thẩm quyền giải quyết khiếu tố của Ủy ban Giám sát Công
ước trong việc tiếp nhận và giải quyết khiếu tố cá nhân
khi bị vi phạm nhân quyền. Bất kỳ công dân của quốc gia nào
là thành viên của Công ước, nếu quốc gia đó đã ký nghị
định thư công nhận thẩm quyền Ủy ban Giám sát Công ước,
thì đều có thể gửi đơn khiếu tố vi phạm nhân quyền và
được Ủy ban Giám sát Công ước tiếp nhận và giải quyết
vụ việc.

Việt Nam đã tham gia 7 trên 9 công ước cơ bản về nhân
quyền, nhưng hiện nay Việt Nam không phê chuẩn bất kỳ nghị
định thư nào trong việc công nhận thẩm quyền của Ủy ban
Giám sát Công ước. Như vậy cho thấy, Việt Nam vẫn xem nhân
quyền như là "công việc nội bộ", lẩn tránh các vụ việc
vi phạm nhân quyền ra trước cộng đồng quốc tế. Dù có tham
gia bao nhiêu công ước về nhân quyền, nhưng không tham gia vào
các nghị định thư thừa nhận thẩm quyền của Ủy ban Giám
sát Công ước thì không có bất kỳ sự chế tài nào đối
với nhà nước.

Qua đây cũng xin bổ sung thêm tình hình công nhận thẩm quyền
của các Ủy ban Giám sát Công ước. Không chỉ UPR lần này mà
trong kỳ UPR đầu tiên của Việt Nam vào năm 2009, Việt Nam đã
nhận rất nhiều khuyến nghị cần tham gia Nghị định thư bổ
sung của Công ước nhằm công nhận thẩm quyền cho Ủy ban giám
sát. Nhưng nhà nước Việt Nam luôn bác bỏ khuyến nghị này,
với lý do được đưa ra là công dân Việt Nam có thể áp dụng
đến "quyền tài phán quốc gia", tức là công dân Việt Nam
khi bị vi phạm nhân quyền có thể gửi đơn khiếu tố đến
các cơ quan hành chính và tư pháp ở Việt Nam để xem xét và
giải quyết vụ việc.

Trên thực tế, với thiếu vắng nền tư pháp độc lập, tòa
án Việt Nam khó lòng xét xử các hành vi vi phạm nhân quyền
nhằm vào các nhà hoạt động nhân quyền.

<strong>Không cho Báo cáo viên Đặc biệt của LHQ vào nước
mình</strong>

Việt Nam cũng bác bỏ các khuyến nghị "Đưa ra mời lời
mời ngỏ với tất cả các Thủ tục Đặc biệt của Hội
đồng Nhân quyền".

Thủ tục Đặc biệt (Special Procedures) thật ra là những chuyên
gia, báo cáo viên độc lập về nhân quyền, có chức năng báo
cáo tình hình nhân quyền và tư vấn về cải thiện nhân quyền
cho mỗi quốc gia thành viên LHQ. Để làm được việc này, họ
có quyền đến thăm các nước, tiến hành các cuộc tiếp xúc
ở nước đó để khảo sát, tìm hiểu về thực trạng nhân
quyền; tuy nhiên phải gửi thư đề nghị trước và được
chính phủ nước đó mời.

Hiện có rất nhiều quốc gia đưa ra lời mời ngỏ với tất
cả các Thủ tục Đặc biệt của Hội đồng Nhân quyền. Việc
đưa ra lời mời ngỏ này sẽ cho phép các chuyên gia, các báo
cáo viên có thể vào quốc gia đó bất kỳ lúc nào, cũng như
có thể thực hiện chức năng giải quyết các vụ việc vi
phạm nhân quyền.

Thông thường, các quốc gia có tình hình nhân quyền tốt
được quốc tế đánh giá cao thì luôn có sẵn thư mời ngỏ.
Điều này cũng dễ hiểu vì "vàng thật thì không sợ lửa".
Chỉ các quốc gia có tình hình nhân quyền bị đánh giá là
tồi tệ, muốn che giấu các vụ việc vi phạm nhân quyền thì
mới không chào đón các báo cáo viên Thủ tục Đặc biệt vào
nước mình.

Những năm gần đây, Việt Nam cũng đã cho phép một số chuyên
gia Thủ tục Đặc biệt đến thăm. Tuy nhiên, họ đều không
phải là những chuyên gia, báo cáo viên trong các lĩnh vực
"nhạy cảm", mà chỉ là chuyên gia độc lập về các vấn
đề thiểu số (Gay McDougall, thăm Việt Nam từ 5-15/7/2010),
chuyên gia độc lập về tình trạng nghèo cùng cực (Magdalena S.
Carmona, 23-31/8/2010), chuyên gia độc lập về tác động của nợ
nước ngoài (Cephas Lumina, 21-29/3/2011).

* * *

Việc các khuyến nghị trên bị bác bỏ cho thấy nhà nước
Việt Nam đã không tạo điều kiện giải quyết các vi phạm
nhân quyền. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc quốc tế
không thể giúp Việt Nam nỗ lực hơn trong cải cách tư pháp,
hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ nhân quyền,cũng như
gián tiếp gia tăng sức ép để tòa án Việt Nam nâng cao năng
lực.

Bên cạnh đó, các cam kết UPR đã làm nổi bật lên sự thúc
đẩy nhân quyền theo kiểu đặc trưng của "kinh tế thị
trường định hướng XHCN", đó là chấp nhận mở rộng một
số quyền tự do nhưng luôn bác bỏ các quyền tự do chính
trị.

<strong>Vì sao bác bỏ?</strong>

Trong phiên họp báo cáo kết quả UPR, vị đại diện Chính
phủ Việt Nam cho biết lý do là "không phù hợp với đặc thù
lịch sử, xã hội và văn hóa của Việt Nam".

Có thể nói, viện dẫn "đặc thù lịch sử, xã hội và văn
hóa" là phép ngụy biện cũ rích, không chỉ có nhà nước
Việt Nam sử dụng, mà hầu hết các quốc gia có tình hình nhân
quyền tồi tệ cũng thường xuyên nhai đi nhai lại trước cộng
đồng quốc tế.

Pakistan là một quốc gia có thành tích nhân quyền tồi tệ,
trong phiên họp UPR đã khen ngợi thành tích nhân quyền của
Việt Nam. Cách đây mới chưa đầy một tháng, ở nước này,
cô Farzana Parveen – một phụ nữ đang mang thai – đã bị đánh
đập và ném đá đến chết bởi gia đình mình trước một tòa
án tối cao Pakistan tại Lahore hôm 27 tháng 5 vì tội đã dám
kết hôn với người đàn ông mà cô yêu thương, trái với sự
dàn xếp của gia đình. Điều đáng nói là cảnh sát đã thản
nhiên đứng nhìn vụ giết người dã man này, và người cầm
đầu trong việc giết cô Farzana Parveen là cha ruột của cô, sau
đó trình diện và yêu cầu được miễn truy tố dựa theo luật
Hồi giáo "giết người vì danh dự".

Mỗi năm ở Pakistan có khoảng hơn 100 vụ giết người như
vậy. Nhìn vào đó, chúng ta cũng thấy nổi bật lên các yếu
tố "đặc thù lịch sử, xã hội và văn hóa". Cả những
kẻ giết người lẫn những người có trách nhiệm đều đã
làm ngơ trước tội ác, và hầu như không ai bị xử lý.

Do đó, dùng lý do "không phù hợp với đặc thù lịch sử,
xã hội và văn hóa của Việt Nam" để đối phó với các
khuyến nghị thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền là điều không
thể chấp nhận được. Mà lẽ ra, cần xác định rõ đặc thù
lịch sử, xã hội, văn hóa hay truyền thống nào đã hạn chế
những giá trị nhân quyền phổ quát, để có thể thay đổi
chúng cho phù hợp, chứ không thể dùng nó để biện minh cho
các hạn chế và vi phạm nhân quyền.

<strong>"Ngoại giao nhân quyền"</strong>

Cũng phải thừa nhận rằng các quốc gia phát biểu trong phiên
họp UPR vừa qua đã dành nhiều lời khen và chúc tụng cho nhà
nước Việt Nam.

Nhưng cần xem lại: Các lời khen và chúc tụng này có xuất
phát từ sự thực tâm, hay là vì "ngoại giao nhân quyền"?

Điều nghịch lý là các quốc gia khen ngợi Việt Nam đều
không phải là những xã hội có truyền thống và thành tích
tôn trọng và bảo vệ nhân quyền, mà đó hầu hết là các
nước lâu nay vẫn bị thế giới đánh giá là có tình hình
nhân quyền rất tồi tệ, như CH Hồi giáo Iran, CHDCND Lào,
Morocco (Ma-rốc), Myanmar, Nigeria, Pakistan, Nga, Sri Lanka, Sudan…

"Ngoại giao nhân quyền" là một đặc điểm dễ thấy ở
các phiên UPR đã qua. Các quốc gia nhân quyền tồi tệ thường
hay khen ngợi lẫn nhau, tính chất "có qua có lại" theo kiểu
"anh khen tôi lần này, thì tôi khen lại anh lần sau" là một
vấn đề đáng lên án.

Bên cạnh đó, thái độ thù địch chính trị đã ảnh hưởng
đến chất lượng các phiên họp của UNHRC, như Bắc Triều
Tiên trong một phiên họp trước Hội đồng nhân quyền vào
đầu năm nay đã tố cáo Hoa Kỳ là "địa ngục trần gian"
và "người dân Hàn Quốc bị tước đoạt quyền tự do ngôn
luận".

<strong>Thủ thuật đối phó</strong>

Và trong phiên UPR của Việt Nam vừa qua, các quốc gia bảo vệ
nhân quyền tốt, mang đến những tiếng nói thẳng thắn về
nhân quyền, thì không có cơ hội phát biểu.

Nhờ Các Tiểu Vương quốc Ảrập Thống nhất (UAE) bỏ bài
phát biểu, nên Hoa Kỳ là quốc gia may mắn được lên tiếng
cuối cùng, mang lại một ý kiến khác biệt, nhưng lại trở
nên "lạc lõng" với phần trình bày của các quốc gia
trước đó.

Sự thiếu vắng những tiếng nói phê phán và thẳng thắn
không phải là một sự việc ngẫu nhiên, mà nó là một sự
sắp đặt, có tính toán.

Venezuela trong phiên báo cáo kết quả UPR vào năm 2012 đã bị
chỉ trích vì một số thủ thuật "vận động hành lang",
dưới sự giúp sức của các nhà ngoại giao Cuba, để xếp các
quốc gia như Trung Quốc, Việt Nam, CuBa, Lào… được ưu tiên
phát biểu trước, "cướp diễn đàn" của những bên chỉ
trích về tình hình nhân quyền tồi tệ ở Venezuela.

Nếu muốn thực hiện nguyên tắc hợp tác và đối thoại trong
các thủ tục và cơ chế nhân quyền của Liên Hợp Quốc, UNHRC
sẽ phải hoàn thiện về cách làm việc của mình trong thời
gian tới nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

<center><a
href="http://vietnamupr.com/wp-content/uploads/2014/06/ba-người.jpg"><img
src="http://vietnamupr.com/wp-content/uploads/2014/06/ba-người.jpg"
width="560"></a></center>

<strong><i>ẢNH TRÊN: </i>Từ trái qua: Tiến sĩ Nguyễn Quang A,
luật gia Trịnh Hữu Long, blogger Phạm Lê Vương Các (tác giả
bài viết)</strong>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140622/pham-le-vuong-cac-binh-luan-ve-mot-nha-nuoc-that-hua-o-geneva),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét