<strong>Giới thiệu:</strong> Nhượng bộ Sudetenland cho Hitler, như
Tổng thống Philippine phát biểu với New York Times hôm 3 tháng 2
vừa qua, là một sai lầm nghiêm trọng của Anh, Pháp và Tiệp,
và sai lầm này đã dẫn đến cái chết của 85 triệu người
trong Thế Chiến II. Trong lúc Thủ tướng Anh Neville Chamberlain vui
mừng, phấn khởi sau khi ký xong hiệp ước Munich, Hilter hoàn
toàn không quan tâm đến mảnh giấy lộn đó bởi vì tham vọng
của y không dừng lại ở Áo, Tiệp Khắc mà toàn bộ châu Âu
và cả thế giới. Khi Hitler tấn công Ba Lan, hai nước Anh và
Pháp tuyên chuyến với Đức ngay nhưng đã trễ. Giống như
Hitler, tham vọng kinh tế và chính trị của các lãnh đạo Trung
Cộng cũng không chỉ nhắm vào Đông Nam Á mà đã và đang vươn
vòi đến tận các nước nghèo khó khác ở Phi Châu. Bài viết
của tác giả Trần Trung Đạo dưới đây phân tích một cách
chi tiết chủ trương Thực Dân Đỏ của Trung Cộng tại Congo.
Đây là bài học lịch sử cho những ai còn quan tâm đến tiền
đồ Việt Nam.
<center>
<a sl-processed="1"
href="http://diendanxahoidansu.files.wordpress.com/2014/02/africa-china.jpg"><img
src="http://diendanxahoidansu.files.wordpress.com/2014/02/africa-china.jpg?w=300&h=238"
width="300"></a></center>
<em><center>Nguồn: chinaafrica của website paolowoods.net</center></em>
<strong>Những tuổi thơ trong mỏ quặng</strong>
Em Adon Kalenga làm việc cho một hãng thu mua quặng. Công việc
của em mỗi ngày là vác những bao quặng nặng gần 100 kí lô
từ những hầm sâu, ẩm thấp đi rửa sạch và vác trở về cho
chủ hãng thầu. Như em tả, cả thân thể em đều cảm thấy
đau nhức và cả mười ngón tay trầy trụa sau một ngày dài
rửa quặng. Em Adon Kalenga chỉ mới 13 tuổi. Trong lúc hầu hết
thiếu niên cùng tuổi em trên thế giới đang đến trường thì
em phải làm việc không ngưng nghỉ suốt bảy ngày mỗi tuần.
Em không đủ tiền để đóng học phí, trung bình khoảng 6 Dollar
một tháng. Em không có nhà ở. Đêm về, em ngủ nhiều nơi trên
đường phố và cũng có khi tìm đến tạm trú trong các trại
mồ côi.
Cha của Adon chết khi em mới 9 tuổi. Mẹ em sau đó cũng bỏ
nhà ra đi. Bà con thân thích không ai nhận nuôi dưỡng em khi
chính họ còn không đủ sức nuôi con của họ. Em trở thành
đứa bé mồ côi. Sau khi lang thang bụi đời một thời gian, các
bạn của em gợi ý nên đi đào quặng bán lại cho các công ty
thu mua Trung Quốc. Thế là em cùng các bạn đi đào quặng để
kiếm sống. Trong năm đầu tiên em có lần suýt chết khi trời
mưa lớn làm đất sụp thành bùn đè lên những người đang
làm dưới hầm sâu. Bốn người bạn của em, Fabrice, Jean,
Patient and Patrick đều bị bùn chôn sống trong tai nạn đó. Em
may mắn sống sót nhưng thương tích đầy mình. Adon nói "Cuộc
sống của em rất khó khăn. Em không hiểu tại sao."
Một người bạn của Adon tên là Carlito Muamba, cũng chỉ mới
15 tuổi nhưng mỗi ngày phải chui vào những hố sâu trong lòng
đất để đào bằng tay và chiếc sẻng nhỏ. Phía trên hầm
không có gì che, mỗi khi đào, đất và bụi rớt xuống phủ
kín chiếc đầu không tóc của em. Áo quần em biến thành màu
đỏ nhưng em vẫn tiếp tục đào. Mồ hôi trộn lẫn vào bụi
đỏ. Không có thang để trèo. Mỗi khi muốn vào hay ra khỏi
hầm, em phải bò bằng chân tay. Và đến cuối ngày em cũng
được chủ thầu phát một số tiền tương đương với 3
Dollar. Khi được hỏi lý do em làm việc cực nhọc, Carlito trả
lời "em cần tiền để mua thức ăn." Rất đông các bạn
cùng tuổi em đi đào quặng.
Mặc dù trên giấy tờ Congo có ký vào hiệp ước quốc tế
nghiêm cấm lao động trẻ em vị thành niên, trong thực tế
chẳng bao giờ được áp dụng. Ở châu Phi giá trị của mạng
sống con người rất rẻ. Nhiều chuyện còn quan trọng hơn như
việc hàng trăm người trong đó có bốn trẻ em bạn của Adon,
bị đất sụp chôn sống cũng chẳng được ai quan tâm nói chi
là chuyện trẻ em đi làm. Bà Wangari Maathai, người phụ nữ Phi
châu đầu tiên được trao giảo Nobel Hòa bình năm 2004, quy
trách nhiệm không chỉ lên chính phủ Congo mà cả các công ty
đầu tư cũng đã vi phạm luật lạm dụng lao động trẻ em:
"Tại những quốc gia, nơi nhân quyền không được tôn trọng
và người dân không thể buộc chính phủ để chịu trách
nhiệm thì chính phủ của các công ty đầu tư phải đề ra
những điều kiện lao động." Chính phủ mà bà muốn nói là
Trung Quốc và các công ty thu mua quặng cũng là các công ty Trung
Quốc tại Congo, nhưng phía chính phủ Trung Quốc bao giờ họ
cũng trả lời "đó là vấn đề của Congo, không liên quan gì
đến công ty hay chính phủ Trung Quốc."
Adon và Carlito là hai trong số 67 ngàn người Congo đang sống
bằng nghề đào quặng tại tỉnh Katanga, phía nam Congo, và câu
chuyện cảm động về hai em Adon Carlito do một nhóm phóng viên
của hãng Bloomberg thực hiện.
Cuối tháng Tám 2008 trên báo Daily Mail ở Anh, nhà báo Peter
Hitchens trong phóng sự "Làm thế nào Trung Quốc đã dựng nên
một đế quốc nô lệ mới tại Phi Châu" (How China has created a
new slave empire in Africa), đã mô tả đời sống của những
người dân Congo mà tác giả gọi là "nghèo khổ, vô vọng,
giận dữ" khi phải chui vào những hố sâu 25 mét trong những
mỏ quặng bỏ hoang để tìm những mảnh quặng đồng còn sót
lại, rửa sạch từ những vũng nước dơ và chất thành những
kiện nặng tới hàng trăm kí-lô trên những chiếc xe đạp già
nua để đem bán cho các thương gia Trung Quốc đang cần nguyên
liệu. Nhiều trong số họ đã chết khi những hầm đất sụp
hay bị thương nhưng không có thuốc men. Phần lớn đều có con
nhỏ. Nhưng nếu họ may mắn sống sót và sau một ngày thu nhặt
quặng thành công, họ kiếm được 3 Dollar để nuôi sống bản
thân và gia đình trong những thôn xóm tồi tàn đầy bịnh tật.
Và cũng theo phóng sự của Peter Hitchens, đời sống một người
dân Congo hôm nay không khác gì của ông bà họ ở thế kỷ 18,
nếu có khác chăng họ phải làm việc nhiều lần khổ hơn trong
một điều kiện cũng tệ hại hơn nhiều.
Dù sao, công việc đào quặng đó cũng chỉ là một phần của
các công ty thu mua tư doanh Trung Quốc, thỏa hiệp kinh tế
được ký kết giữa chính phủ Congo và Trung Quốc đầu năm
2008 lớn hơn nhiều. Hiệp ước kinh tế trị giá hàng chục tỉ
Dollar, có ảnh hưởng gần như hầu hết các mặt trong đời
sống xã hội tại Congo không phải chỉ trong vòng 10 năm tới
mà trong một thời gian rất dài và cũng không chỉ ảnh hưởng
về mặt kinh tế mà cả xã hội, văn hóa, truyền thống.
Để cảm thông với số phận Congo, có lẽ nên đi ngược dòng
lịch sử tìm hiểu thêm về vùng đất giàu tài nguyên nhất
nhưng là một đất nước chịu đựng nhiều thiệt thòi và
bất hạnh nhất trên lục địa Phi châu.
<strong>Tội ác diệt chủng bị lãng quên</strong>
Cộng hòa Dân chủ Congo (Democratic Republic of the Congo, thời
Mobutu được gọi là Zaire, thường dễ bị lầm lẫn với Cộng
hòa Congo hay Congo-Brazzaville) là một quốc gia vùng trung Phi, có
diện tích 2.3 triệu kilô mét vuông và dân số 64 triệu theo
thống kê 2008, thủ đô là Kinshasa. Congo có nhiều nguồn tài
nguyên phong phú như đồng, vàng, kim cương, cao su, cobalt nhưng
lợi tức đầu người hàng năm chỉ có 140 Dollar. Congo tập
hợp của khoảng 200 sắc dân. Về căn bản, Congo vẫn là một
quốc gia nông nghiệp nhưng từ 1985 việc đô thị hóa ngày càng
gia tăng. Về mặt chính trị, chính phủ Congo hiện nay chi phối
bởi hiến pháp 2006. Để đạt được một xã hội tạm yên
như hiện nay, nhân dân Congo cũng đã phải trả một giá bằng
máu của nhiều triệu dân Congo.
Không giống chế độ thực dân tại các nước khác được
mở đầu bằng võ trang xâm lược, chế độ thực dân Bỉ có
mặt tại Congo được diễn ra dưới hình thức mua bán, trao
đổi giữa Henry M. Stanley, đặc sứ của vua Bỉ Leopold đệ
nhị và các lãnh đạo Congo địa phương sống dọc sông Congo.
Cuối năm 1884, Stanley đã ký 450 hiệp ước thay mặt cho vua
Leopold. Kết quả, Congo trở thành một nước có tên gọi mỉa
mai "Nước Congo Tự do" dưới quyền sở hữu cá nhân của
vua Leopold với thủ đô đặt tại Boma, một quận nằm bên bờ
sông Congo.
Dưới sự bóc lột sức lao động tàn nhẫn để phục vụ cho
túi tham không đáy của vua Bỉ Leopold đệ nhị, người dân
Congo trải qua gần một thế kỷ trong địa ngục trần gian.
Nhân loại nhắc nhiều về Holocaust, diệt chủng Armenian nhưng so
với tội ác của Bỉ tại Congo, số người Do Thái bị Hitler
giết hay Armenian bị Thổ Nhĩ Kỳ tiêu diệt còn thấp hơn
nhiều. Khoảng một nửa dân số Congo thời bấy giờ, 10 đến
15 triệu dân, đã bị quân đội và tay sai dưới quyền của vua
Leopold tàn sát. Mặc dù chưa bao giờ đặt chân đến Congo,
đất nước đã là phần tài sản của ông ta. Vua Leopold đệ
nhị thành lập một hệ thống lao động khổ sai trong đó con
người đơn giản chỉ là một dụng cụ sản xuất. Những năm
giá cao su lên cao, Leopold chỉ thị cho phu đồn điền phải tăng
giờ làm việc. Những ai không làm việc được bị hành hạ
bằng nhiều cách như đánh roi, tra tấn và giết chết. Nhiều
cuộc nổi dậy của dân chúng đã bị quân đội riêng của vua
Leopold được gọi là Lực lượng Công cộng (Force Publicque) tàn
sát không thương tiếc. Quân lính trong Lực lượng Công cộng
có thông lệ mỗi khi giết một kẻ chống đối, họ chặt một
cánh tay mang về trình lên cấp chỉ huy để làm chứng cho số
lượng đạn dược đã dùng. Nhiều lính của Leopold thích đi
săn khỉ, để giải thích cho số đạn đã bắn ra, chúng đã
chặt tay thường dân để đem về trình thượng cấp. Viêc
chặt tay không chỉ bị xảy ra cho người lớn mà cả trẻ em
vô tội. Hình phạt chặt tay này còn tồn tại đến hôm nay tai
Sierra Leone là vết tích của chế độ thực dân mà vua Bỉ
Leopold đã để lại tại châu Phi. Mặc dù được các nước
thực dân châu Âu cố tình che đậy và dìm vào quên lãng, tội
ác diệt chủng của vua Leopold đã được ghi lại trong một số
tác phẩm, tiểu thuyết, hồi ký và sử học, trong đó có sử
liệu Tội ác tại Congo (The crime of the Congo) của Arthur Conan
Doyle xuất bản tại London ngay trong năm Leopold chết, 1909, và
Bóng ma của vua Leopold (King Leopold' Ghost) của sử gia Adam
Hochschild được xuất bản năm 1999.
<strong>Congo độc lập trong nhiễu nhương, phân hóa (1960 –
1965)</strong>
Trước áp lực dư luận quốc tế và cả quốc hội Bỉ, sau
1908, Congo bị sáp nhập vào Bỉ lần nữa. Quốc gia gọi là
"Nước Congo Tự do" do Leopold lập ra dần dần bị giải tán
nhưng điều kiện sống của người dân Congo không phải nhờ
đó mà tốt đẹp hơn. Dân Congo vẫn một nước thuộc địa,
không có một chút quyền hành gì trong bộ máy hành chính từ
cấp trung ương đến địa phương. Đến 1955, ngọn lửa đòi
độc lập được nhen nhúm từ các nhà ái quốc Phi châu lan
rộng đến nhiều nước. Tại Congo nổi bật nhất là Patrice
Emery Lumumba. Sau lời hứa trao trả độc lập dành cho các quốc
gia thuộc địa Pháp của Tổng thống Pháp Charles de Gaulle nhân
chuyến viếng thăm Trung Congo (nay thuộc Congo) đã kích thích
việc đòi hỏi tự do của quốc gia trong lục địa Phi châu.
Cuối cùng, Bỉ đã quyết định trao trả độc lập cho Congo
vào ngày 30 tháng 6 1960. Patrice Emery Lumumba, 35 tuổi, trở thành
Thủ tướng đầu tiên. Chính sách ngu dân và cô lập Congo với
thế giới bên ngoài của vua Leopold và thực dân Bỉ để lại
một hậu quả vô cùng trầm trọng về mọi mặt trong đời
sống xã hội Congo sau khi được trao trả độc lập. Bản thân
Thủ tướng Lumumba cũng chỉ học được bốn năm tiểu học và
một năm huấn luyện làm nhân viên bưu chính. Dù ít học,
Lumumba là một người rất thông minh, có lòng yêu nước sâu
sắc, có tài ăn nói và giàu năng lực làm việc. Năm 1958,
Lumumba và một nhóm thanh niên có học thành lập Phong trào Quốc
gia Congo (Movement Natioal Cogolais, MNC) và là tổ chức chính trị
có nhiều ảnh hưởng trong quần chúng nhất lại Congo lúc bấy
giờ. Giành được độc lập là một chuyện nhưng điều hành
đất nước lại là chuyện khác. Vào 1960, cả nước Congo chỉ
có 30 thanh niên là tốt nghiệp đại học và 136 học sinh hoàn
tất chương trình trung học. Congo không có ngay cả một bác sĩ,
không có thầy hay cô giáo và sĩ quan quân đội. Cấp cao nhất
trong quân đội mà một người Congo được thăng là thượng sĩ
và người đó không ai khác hơn là Joseph Mobutu, nhà độc tài
sắp xuất hiện trong lịch sử Congo.
Để thay thế quân đội Bỉ, Lumumba phong Mobutu lên chức tham
mưu trưởng của quân đội Congo. Trước một đất nước có
chủ quyền mà coi như vô chủ với hơn 50 phe nhóm chính trị
được hình thành trong giai đoạn chuyển tiếp, Thủ tướng
Lumumba vốn không có thiện cảm với các đế quốc thực dân,
kể cả Mỹ, đã trở nên cực đoan trong cách giải quyết
những xung đột nội bộ Congo. Ông kêu gọi Liên Hiệp Quốc
giúp ổn định trật tự tại Congo. Sau khi quân độc Liên Hiệp
Quốc đổ bộ xuống Congo, Lumumba còn đi xa hơn khi đòi trục
xuất toàn bộ quân đội Bỉ chưa rút hết khỏi Congo, nếu
không ông ta sẽ cầu cứu Liên-Xô. Trong thời kỳ chiến tranh
lạnh đang ở cao điểm, việc Lumumba cầu cứu Liên-Xô là một
thách thức lớn đối với Mỹ. Sự có mặt của Liên-Xô ngay
trong trái tim của Phi châu đối với Mỹ là một sự kiện
không thể chấp nhận được. Tổng thống Eisenhower không muốn
thấy một Cuba tại Phi châu nên đã quyết định loại trừ
Lumumba bằng mọi cách, kể cả ám sát nếu cần. Mỹ mua chuộc
được Joseph Mobutu, một phụ tá tin cẩn Lumumba và cũng là
đương kim tổng tham mưu trưởng quân đội để thực hiện
cuộc đảo chánh không đổ máu. Một trong những hành động
đầu tiên của Mobutu là trục xuất các nhà ngoại giao Liên-Xô
và các quốc gia thuộc khối cộng sản ra khỏi Congo. Lumumba bị
bắt, bị tù và cuối cùng bị phe Katanga thù địch thân Bỉ
giết chết lúc 10 sáng 17 tháng Giêng 1961.
Việc thiếu tin tưởng vào Tây phương và Mỹ đã dẫn Lumumba
đến những quyết định sai lầm, không thực tế trong thời
gian ngắn lãnh đạo Congo và bản thân Lumumba cũng chịu trách
nhiệm một phần không nhỏ cho tình trạng xáo trộn của Congo,
tuy nhiên, không thể phủ nhận tinh thần yêu nước, lập
trường chống thực dân kiên quyết mà ông đã theo đuổi từ
những ngày còn nhỏ. Sau khi Lumumba bị giết hàng trăm cuộc
biểu tình chống Bỉ được phát động khắp thế giới. Patrice
Emery Lumumba đã trở thành biểu tượng cho khát vọng độc lập
của nhân dân Congo và nhiều chính đảng tại Congo hiện nay mang
tên ông. Từ đó cho đến ngày 17 tháng 5 1997, Congo nằm trong tay
của nhà độc tài tham nhũng Joseph Mobutu.
<strong>Mobutu Sese Seko Nkuku Ngbendu wa Za Banga (1965 – 1997)</strong>
Mobutu Sese Seko Nkuku Ngbendu wa Za Banga hay viết gọn là Mobutu Sese
Seko, với tên trong khai sinh là Joseph Mobutu sinh ngày 14 tháng 10
1930 tại Lisala, một tỉnh Congo thuộc Bỉ. Cha mất sớm nhưng
Mobutu đã xoay xở để theo học trong các trường đạo cho đến
khi bị trục xuất vì lý do hạnh kiểm. Mobutu đăng lính. Với
trình độ học vấn sẳn có và nói thạo tiếng Pháp, trong quân
đội Mobutu được huấn luyện nghề thư ký kế toán tại tổng
hành dinh của Lực lượng Công cộng. Mobutu được phong tới
chức thượng sĩ, chức vụ cao nhất mà một người lính Congo
được phong. Sau khi trở về đời sống dân sự Mobutu đi làm
báo. Với tính thông minh, lanh lợi, Mobutu quen biết nhiều
người, nhiều phe nhóm trong đó có cả nhà cách mạng chống
thực dân Patric Emery Lumumba lẫn các nhân viên tình báo CIA. Mặc
dù chưa bao giờ trực tiếp tham gia chống thực dân hay các phong
trào cách mạng giành độc lập Mobutu đã vận dụng sự quen
biết để tạo một vị trí chính trị lẫn quân sự vững
chắc cho mình trong giai đoạn chuyển tiếp tranh tối tranh sáng
tại Congo.
Sau khi chính thức nắm toàn quyền lãnh đạo Congo từ 1965,
Mobutu lần lượt loại bỏ ra ngoài vòng pháp luật tất cả
đảng phái, ngoài trừ Phong trào Nhân dân Cách mạng (Movement
Populaire de la Revolution, MPR) do chính ông ta lập ra. Trong suốt 32
năm cai trị Congo, Mobutu dành dụm cho mình một tài sản được
ước tính khoảng 5 tỉ Dollar trên sự nghèo đói cùng cực của
đại đa số dân Congo. Con số 5 tỉ này tương đương với toàn
bộ số nợ mà Congo phải vay mượn thế giới.
Những lời tung hô lãnh tụ đầy tính nịnh bợ, các khẩu
hiệu tuyên truyền dối trá nhưng rất êm tai Mobutu nghe được
trong những dịp viếng thăm các quốc gia cộng sản như Trung
Quốc, Bắc Hàn, Rumania, hấp dẫn y đến nỗi khi về nước
một trong việc làm đầu tiên của Mobutu không phải xây cầu,
đắp đập mà là hình thành ngay một tư tưởng Mobutu. Mobutu ra
lịnh thay đổi tên đường, tên phố, quốc kỳ, quốc ca, và
tháng 10-1971 thay cả tên nước. Báo chí quốc doanh ca tụng
Mobutu như một bậc tiên tri. Mobutu, người bị tố cáo đã giao
nộp Lumumba cho phe Katanga giết để tránh tiếng sát nhân, phục
hồi danh dự cho Lumumba. Y làm việc này không phải phát xuất
từ sự kính phục lòng yêu nước của Lumumba, mà để giải
tỏa dư luận, và đồng thời để tự phong mình là nhân vật
số hai trong lịch sử Congo, sau Lumumba, có công giành độc lập.
Bạn thân nhất của Mobutu là nhà độc tài Nicholas Ceauşescu
của Romania. Quan hệ của hai nhà độc tài không chỉ giới hạn
ở cấp đảng, nhà nước mà cả cá tính thích sùng bái cá
nhân cùng cực. Mobutu cũng thán phục chính cá tính độc lập
của Nicholas Ceauşescu đối với Liên-Xô. Sự thân thiết của
giữa Mobutu và Nicholas Ceauşescu phổ biến đến mức trong các
câu chuyện trào phúng tại Congo, Mobutu Sese Seko được gọi
thành Mobutu Sesesescu. Tháng 11-1996, Laurent-Desire Kabila với sự
yểm trợ của Burundi, Uganda, Rwanda, đã phát động chiến tranh
được gọi là chiến tranh Congo thứ nhất nhằm lật đổ
Mobutu. Mobutu đang bị bịnh ung thư tiền liệt tuyến vào giai
đoạn cuối, không chống trả nổi, phải lưu đày sang Morocco
và chết một thời gian ngắn sau đó.
<strong>Laurent-Desire Kabila (1997 – 2001)
</strong>
Một trong những kẻ thù thuộc loại kỳ cựu của Mobutu là
Laurent-Desire Kabila, một lãnh tụ cộng sản hoạt động từ
thời Lumumba. Trong thời gian Lumumba làm Thủ tướng, Laurent-Desire
Kabila là một lãnh tụ thanh niên có trình độ đại học của
một đảng nhỏ liên minh với Phong trào Quốc gia Congo của
Lumumba trong quốc hội. Khi Lumumba bị giết, Kabila trốn vào
rừng và thành lập Đảng Nhân dân Cách mạng Congo. Với sự
yểm trợ võ khí của Trung Quốc, Kabila dù chỉ mới 24 tuổi,
tuyên bố thành lập chính phủ ly khai theo chế độ cộng sản
tại tỉnh Nam Kivu, phía tây hồ Tanganyika.
Năm 1965, Kabila liên kết với một trong những người cộng
sản nhiều huyền thoại nhất của Mỹ châu là Che Guevara. Che
nhận xét, trong số những người ông ta gặp, Kabila là ngưòi
có nhiều điều kiện để lãnh đạo quần chúng. Kabila có
tương lai vì tuổi còn rất trẻ và từng theo học triết học
tại đại học ở Pháp. Tuy nhiên, cách sống xa hoa, chìm đắm
trong rượu chè và chỉ biết quanh quẩn với gái của lãnh tụ
cộng sản Kabila đã làm Che thất vọng và cuối cùng bỏ đi
vào cuối năm 1965. Nhà nước cộng sản nhỏ nhoi nầy bị Mobutu
càn quét và tan vỡ. Báo chí và cả Mobutu đều nghĩ rằng Kabila
đã chết, nhưng không, ba mươi năm sau, Kabila lại xuất hiện
và lần nầy lãnh đạo một liên minh quân sự của nhiều
nước dưới danh nghĩa Liên minh Các Lực lượng Dân chủ Giải
phóng Congo (Alliance des Forces Democratiques pour la Liberation du
Congo-Zaire). Quân đội của liên minh đánh bại quân đội của
Mobutu chỉ trong vòng vài tháng, và Kabila chiếm thủ đô Kinshasa
ngày 20 tháng 5 năm 1997.
Sau khi đánh bại Mobutu, Kabila tự phong là chủ tịch nước
đứng đầu một chính phủ cứu nguy dân tộc và đổi tên
nước là Cộng hòa Dân chủ Congo như đang được gọi hiên nay.
Cuộc đời 30 năm sống trong bí mật của Laurent-Desire Kabila cho
đến nay cũng còn nhiều huyền bí vì khi còn sống Kabila
thường đánh trống lảng khi được hỏi về quá khứ của
mình. Tuy nhiên theo các phóng viên điều tra trong đó có ABC News,
lãnh tụ cộng sản Kabila và phe phiến loạn của ông đã sống
bằng việc giết voi để lấy ngà, đào mỏ, buôn vàng, kim
cương qua ngã Burundi, một nước nhỏ trên biên giới phía đông
của Congo và cả bắt cóc người để tống tiền, trong đó ít
nhất một người là Mỹ. Nhân dân Congo tránh vỏ dưa gặp
phải vỏ dừa vì tham vọng của nhà độc tài Maoist
Laurent-Desire Kabila không kém gì của Mobutu. Các nhóm dân chủ
thật sự đều rút ra khỏi liên minh hay bị loại bỏ.
Laurent-Desire Kabila bị một cận vệ ám sát ngày 18 tháng Giêng
2001. Con trai Laurent-Desire Kabila là Joseph Kabima được trao quyền
Tổng thống thay cha.
<strong>Joseph Kabila và quan hệ Trung Quốc (từ 2001)
</strong>
Joseph Kabila lên kế vị cha nắm chức vụ Tổng thống Cộng
hòa Dân chủ Congo khi chỉ mới 29 tuổi. Tuổi thơ ấu của ông
ta cũng có nhiều huyền bí. Joseph Kabila sinh khoảng tháng 4-1971
tại một nơi nào đó hoặc miền đông Congo hay tại Tanzania.
Mẹ của ông ta là vợ thứ ba của Laurent-Desire Kabila. Tuy còn
trẻ nhưng Joseph Kabila tỏ ra khôn khéo về ngoại giao hơn cha.
Trong chuyến thăm viếng Mỹ theo lời mời của Tổng thống
George Bush sau khi được quốc hội Congo giao quyền Tổng thống,
Josehp Kabila mong muốn có một Congo hòa bình sau khi đã trải qua
hai cuộc chiến, Congo thứ nhất từ 1996 đến 1997 và Congo thứ
hai từ 1998 đến 2003, với trên 4 triệu người chết. Trong
buổi tiếp xúc Ngoại trưởng Mỹ Colin Powell, Joseph Kabila cũng
hứa hẹn sẽ có những cải cách dân chủ và nhân quyền tại
Congo. Tháng 12-2005, một cuộc trưng cầu dân ý Congo chấp thuận
một hiến pháp mới. Josehp Kabila ghi danh ứng cử với tư cách
độc lập. Đối thủ của Joseph Kabila là Jean-Pierre Bemba, cựu
phó Tổng thống và cũng là bạn chiến đấu của cha ông ta. Vì
vòng đầu cả hai đều không đạt tỉ lệ trên 50 phần trăm
như luật bầu cử quy lịnh, cuộc bầu cử phải tiến vào vòng
hai, và lần nầy Kabila đắc cử Tổng thống với 58.5 phần
trăm tổng số phiếu bầu. Còn khá sớm để đánh giá Joseph
Kabila liệu có trở thành một Mobutu hay Laurent-Desire Kabila hay
không, nhưng có nhiều dấu hiệu cho thấy Joseph Kabila đã có
nhiều thay đổi như việc sắp xếp lại cơ cấu hành chánh và
cho về hưu các viên chức quá già trong hệ thống công quyền.
Joseph Kabila có quan hệ mật thiết với Trung Quốc. Khi vào tuổi
25, Joseph Kabila đã từng là tư lịnh binh đoàn Kadogos nổi
tiếng đánh chiếm thủ đô Kinshasa. Sau khi cha làm Tổng thống,
Joseph Kabila được gởi sang Trung Quốc để theo học quân sự
tại Đại học Quốc phòng Quân Giải phóng Nhân dân Trung Hoa
tại Bắc Kinh. Xa hơn nữa, quan hệ mật thiết giữa Trung Quốc
và gia đình Kabila bắt đầu từ khi Joseph Kabila chưa ra đời.
Bản thân Kabila cha là một Maoist và công khai bày tỏ lòng kính
phục đối Mao Trạch Đông. Trong chuyến viếng thăm Trung Quốc
của Joseph Kabila vào 22 tháng 3-2002, chủ tịch Trung Quốc Giang
Trạch Dân cũng nhắc lại tình hữu nghị cố cựu giữa cha con
Kabila và Trung Quốc. Uống nước nhớ nguồn, Josheph Kabila cũng
bày tỏ lòng biết ơn đối với Đảng Cộng sản Trung Quốc vì
đã hết lòng ủng hộ cha con ông ta trong giai đoạn khó khăn
dài trước đó.
<strong>Chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc tại Phi
châu</strong>
Sau khi thiết lập chế độ cộng sản tại lục địa Trung Hoa,
Đảng Cộng sản Trung Quốc bắt đầu tìm cách tạo ảnh
hưởng tại Phi châu thể hiện qua các chuyến viếng thăm châu
Phi ba tuần của Thủ tướng Chu Ân Lai và ngoại trưởng Trần
Di vào đầu năm 1964. Tuy còn rất nghèo nàn nhưng đối với các
phong trào du kích tại nhiều nước Á, Phi, Trung Quốc được xem
như là ngọn hải đăng cho lý tưởng giải phóng dân tộc,
giải phóng giai cấp. Trung Quốc sử dụng lý luận cách mạng
để tạo ảnh hưởng và củng cố vị trí quốc tế qua việc
khuyến khích các cuộc nổi dậy võ trang dưới hình thức cách
mạng nhân dân tại các quốc gia đang đấu tranh vì độc lập
hay vừa được trao trả độc lập nhưng chưa ổn định. Trong
thập niên 50 và đầu thập niên 60, ngoài một số vũ khí phần
lớn là chế tạo rập theo khuôn mẫu của Liên-Xô, Trung Quốc
là một nước lạc hậu về kinh tế kỹ thuật. Vốn liếng và
võ khí mạnh nhất của Trung Quốc là lý luận cách mạng chống
thực dân đế quốc.
Tại đại hội Ban Chấp hành Trung ương Đảng tháng 9-1962, Mao
nhấn mạnh sự liên hệ giữa đấu tranh giai cấp trong nước
phải được tiến hành đồng thời với việc yểm trợ các
cuộc tranh đấu võ trang của các nước khác. Về mặt chính
trị, Trung Quốc tích cực tham gia Hội nghị Bandung lịch sử,
diễn ra từ 18 đến 24 tháng Tư 1955 tại thành phố Bandung, Nam
Dương và sau đó một thời gian ngắn là sự ra đời của Phong
trào các Quốc gia không Liên kết.
Về mặt quân sự, các phong trào Maoist được Trung Quốc võ
trang hình thành khắp nơi, không những trong các quốc gia đang
là thuộc địa, các quốc gia đã được trao trả độc lập mà
cả những quốc gia chưa từng bị thuộc đia. Trung Quốc huấn
luyện du kích quân thuộc phong trào FRELIMO tại Mozambique, PAIGC
tại Guinea, ZANU in Rhodesia (Zimbabwe), ANC tai Nam Phi. Năm 1963, Trung
Quốc gởi quân dụng và vũ khí đến các lực lượng du kích
đang hoạt động tại miền đông Congo dưới sự lãnh đạo
của Antoine Gizenga, nguyên là một bộ trưởng trong chính phủ
Lumumba, chống lại Mobutu thân Mỹ. Điểm đặc biệt, khác với
Liên-Xô và Mỹ, Trung Quốc nhắm vào các mục đích đầu tư
dài hạn nên võ khí tặng cho các phong trào Maoist phần lớn
đều dưới hình thức cho không.
Cuối thập niên 50, lý luận "giương cao ngọn cờ giải phóng
dân tộc" không còn hiệu quả vì phần lớn các nước đã
giành được hay được trao trả độc lập, Trung Quốc chuyển
hướng đấu tranh sang việc phát động phong trào chống thực
dân mới và đế quốc Mỹ. Trung Quốc cảnh cáo các nước Á,
Phi, độc lập chính trị chỉ là bước đầu trong tiến trình
giải phóng đất nước, quan trọng là phải có độc lập về
kinh tế. Một số thỏa hiệp kinh tế, dù rất tượng trưng,
đã được ký kết giữa Trung Quốc và các quốc gia như Ghana,
Guinea, Mali, Tanzania. Trong nội bộ phong trào cộng sản thế
giới Trung Quốc tấn công vào chủ nghĩa xét lại Khrushchev.
Để chứng tỏ Trung Quốc không chỉ là một mớ lý luận và
những võ khi thô sơ, giới lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung
Quốc đã không ngần ngại thực hiện vài đề án lớn với
một số nước Phi châu như trường hợp đề án đường rầy
xe lửa Tanzam nối liền Zambia và bờ phía đông của Tanzania năm
1970. Đề án Tanzam được xem như là một đề án lớn nhất
của Trung Quốc thời bấy giờ với kinh phí 500 triệu Dollar
để xây dựng một hệ thống đường xe lửa dài 1870 kí lô
mét từ Dar es Salamm đến khu vực mỏ quặng chính của Zambia.
Số nhân công được sử dụng gồm 50 ngàn tuyển mộ từ
Tanzania và 25 ngàn được đưa sang từ Trung Quốc. Bất chấp
nắng mưa, chết chóc, 75 ngàn người đã làm việc suốt 5 năm
dài, bắt 300 cầu, đào thông 23 hầm và đặt 147 trạm xe lửa.
Đề án được Trung Quốc ca ngợi như một thành công vĩ đại
vào năm 1975 mặc dù Trung Quốc biết cả vốn lẫn lời có thể
đều không thu lại được. Trung Quốc thực hiện đề án Tanzam
không nhằm theo đuổi mục đích lợi nhuận kinh tế nhưng qua
đó thiết lập một đầu cầu quan trọng cho việc đổ bộ ồ
ạt vào Phi châu trong đầu thiên niên kỷ này và đồng chứng
tỏ cho các lãnh đạo các nước Phi châu thấy không chỉ có
Mỹ hay Liên-Xô mới khả năng thực hiện các đề án lớn.
Các chính sách đổi mới kinh tế của Đặng Tiểu Bình bắt
đầu thập niên 80, về mục tiêu có nhiều thay đổi, nhưng
một số điểm trong chính sách đối với châu Phi thời Mao vẫn
được duy trì. Giới lãnh đạo cộng sản Trung Quốc sử dụng
và khai thác lịch sử như một vũ khí chiến lược để phục
vụ cho mục tiêu bành trướng. Trung Quốc vẫn lặp đi lặp
lại khẩu hiệu hợp tác hữu nghị, tình đồng chí anh em thắm
thiết giữa các quốc gia cùng cảnh ngộ được như Chu Ân Lai
đã tuyên bố từ Hội nghị Bandung hơn nửa thế kỷ trước,
có khác chăng các lãnh tụ phiến loạn ngày xưa nay đã là
những tổng thống và Trung Quốc, lãnh tụ của thế giới thứ
ba nghèo khổ, nay là một siêu cường.
<strong>Các mục tiêu của chủ nghĩa bành trướng Trung
Quốctại Phi Châu</strong>
<strong>1. Thỏa mãn nhu cầu năng lượng và nguyên liệu</strong>
Phát triển kinh tế đòi hỏi trước hết là nguyên liệu. Sự
thất thoát và lãng phí nguyên vật liệu trong sản xuất đã
làm nhu cầu nguyên liệu của Trung Quốc vốn đã thiếu hụt
lại càng thiếu hụt trầm trọng hơn. Để đuổi kịp các
nước tư bản phát triển và vượt qua những khiếm khuyết
trong sử dụng nguyên liệu, giới lãnh đạo kinh tế Trung Quốc
không áp dụng các phương pháp kinh doanh truyền thống mà Mỹ
và các nước Tây Âu đã và đang áp dụng. Các chuyên viên
đặt hàng của các công ty Trung Quốc không ngồi trong các phòng
có gắn máy lạnh, trước máy vi tính và mua nguyên vật liệt
từ các thị trường nguyên liệu quốc tế mà đến tận nơi,
mua tận gốc và mua với giá rẻ nhất. Tệ hại hơn cả các
chế độ thực dân trước đây, Trung Quốc vơ vét đủ cách,
đủ kiểu, chính thức qua các hợp đồng nhà nước và không
chính thức qua trung gian các công ty thầu thu mua do người bản
xứ điều hành. Các công ty Trung Quốc bất chấp các nguyên
tắc, luật lệ lao động và họ không quan tâm các bao quặng kia
do ai đào ra, dù từ bàn tay của một phụ nữ Congo đang cõng
trên lưng một đứa bé sơ sinh hay một em Adon Kalenga chỉ mới
13 tuổi.
<strong>2. Giải quyết nạn thặng dư dân số tại Trung Hoa lục
địa </strong>
Nội dung của chủ nghĩa bành trướng thế giới của Trung
Quốc không chỉ giới hạn về kinh tế mà đồng thời để
giải quyết được nạn thặng dư dân số tại nội địa Trung
Quốc. Dân số Trung Quốc theo thống kê tháng 7-2008 là 1 tỉ 330
triệu người. Trong 20 năm qua, việc thực thi chính sách kiểm
soát dân số mỗi gia đình một con khá hữu hiệu đã giúp mức
gia tăng dân số chậm lại tại mức 0.65 phần trăm mỗi năm.
Nếu cứ tiếp tục duy trì chính sách hạn chế sinh đẻ như
hiện nay, nghĩa là cứ hai người lớn tuổi mới có một em bé,
số lượng người già trong dân số Trung Quốc theo tỉ lệ sẽ
tăng nhanh hơn số lượng trẻ em. Theo các nhà phân tích dân
số, nếu mức phát triển dân số không thay đổi, trong tương
lai không xa Trung Quốc sẽ là một viện dưỡng lão khổng lồ.
Việc thỏa mản các nhu cầu an sinh, xã hội, y tế cho nhiều
trăm triệu người già không còn khả năng lao động, là một
viễn ảnh đầy lo sợ của giới lãnh đạo Trung Quốc. Theo báo
Sunday Times xuất bản tại Anh số tháng Hai 2008, một chuyên viên
về Trung Quốc ước lượng rằng chính phủ Trung Quốc cần
phải đưa ra khỏi Trung Hoa lục địa 300 triệu người mới có
thể giải quyết nạn thặng dư dân số. Đưa đi đâu? Bất cứ
nơi nào, nhưng nơi di dân thích hợp nhất của thời đại ngày
nay không đâu khác hơn là Phi châu đất rộng, người thưa, tài
nguyên phong phú. Trung Quốc cũng tìm cách truyền bá tiếng phổ
thông Trung Quốc sang các nước Phi châu. Mặc dù rất khó học,
các lớp dạy tiếng Trung Quốc được mở khắp mọi nơi. Chính
phủ Trung Quốc ước lượng sẽ có 100 triệu người nước
ngoài, hẳn nhiên đa số sẽ từ châu Phi, nói tiếng Trung Quốc.
Tại Kenya còn có một học viện mang tên Viện Khổng Tử chuyên
dạy về văn hóa và ngôn ngữ Trung Quốc.
Theo phân tích của các tác giả tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc
tế và Chiến lược (the Center for Strategic and International Studies)
trong tổng kết China the Balance Sheet, Trung Quốc là một nước
già, và vào giữa thế kỷ này Trung Quốc sẽ có 349 triệu cao
niên. Hệ thống dưỡng lão tại Trung Quốc ngày nay vẫn còn
theo kiểu con cái phụng dưỡng cha mẹ già nhưng 30 năm nữa
một người trẻ phải phụng dưỡng bốn người già. Tình
trạng mất cân đối giới tính trong dân số Trung Quốc cũng là
một mầm mống khác cho những bất ổn xã hội tương lai. Mặc
dù trên giấy tờ chính phủ Trung Quốc nghiêm cấm việc phá
thai dựa theo giới tính nhưng tình trạng phá thai một cách bất
nhân khi đã biết bào thai là còn gái vẫn xảy ra rất phổ
biến tại Trung Quốc. Điều đó dẫn đến tình trạng trai
thừa gái thiếu. Phương pháp để giải quyết tình trạng đó
là mua vợ từ các nước Á châu khác.
<strong>3. Xuất cảng hàng hóa tiêu dùng</strong>
Không giống các quốc gia Tây phương, viện trợ và đầu tư
được tính toán một cách cân đối dựa trên nhu cầu ngắn
hạn và dài hạn của một quốc gia, trong đó có đầu tư về
giáo dục, huấn luyện nghề nghiệp, khoa học kỹ thuật, các
đầu tư của Trung Quốc nhắm nhiều nhất vào các mục đích
tiêu dùng và dịch vụ như phi trường, sân vận động. Tập
sang nghiên cứu China Monitor của Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc
tại Congo cho rằng việc Trung Quốc xây dựng các công trình
chẳng khác mang cá đến cho người dùng mà không chỉ cho họ
cách để tự đánh cá.
Như một nước nông nghiệp với nhiều triệu dân là những
người tỵ nạn chiến tranh vừa mới hồi cư, sản phẩm công
nghiệp Congo không phải là đối thủ cạnh tranh với hàng hóa
Trung Quốc. Đường phố Lubumbashi, thủ phủ tỉnh Katanga, là
một phố Tàu lớn với các cơ sở thương mại Trung Quốc, từ
các ngân hàng, các công ty lớn cho đến các nhà hàng, tiệm ăn,
tiệm tạp hóa và cả tiệm thuốc bắc. Về hàng hóa, không
chỉ đồng hồ, TV, radio, điện thoại mà ngay cả loại vải
truyền thống nhiều màu mà phụ nữ Phi châu ưa chuộng, vốn
là đặc sản Congo, cũng được may từ Trung Quốc đem sang.
Ngoài việc đánh gục hàng nội địa, các công ty Trung Quốc
còn cạnh tranh với cả hàng nhập cảng. Công ty điện thoại di
động Congo Chinese Telecomps (CTT) bán các điện thoại phẩm chất
không thua kém các công ty lớn thế giới nhưng giá rất thấp so
với các sản phẩm nhập từ Mỹ hay châu Âu.
<strong>Mua chuộc và bao che cấp lãnh đạo để khai thác lâu
dài
</strong>
Các lãnh đạo Phi châu không phải là không biết thâm ý của
Trung Quốc nhưng họ vẫn muốn hợp tác kinh tế với Trung Quốc
hơn là các nước Tây phương. Như đã trình bày, hợp tác với
Trung Quốc, các lãnh đạo Phi châu không phải bận tâm về các
vấn đề tự do, dân chủ, nhân quyền vì chính sách của Trung
Quốc không can thiệp vào nội bộ của các nước khác. Trong khi
các vấn đề nhân quyền đã đẩy các công ty phương Tây ra
khỏi châu Phi thì Trung Quốc trở thành nước độc quyền đầu
tư và khai thác kinh tế. Ngoài ra, hợp tác với Trung Quốc không
phải thông qua các thủ tục, các điệu kiện phức tạp như khi
vay tiền của IMF (Quỹ Tiền tệ Quốc tế). Thảo luận hay ký
kết các hợp đồng thương mại với các công ty Trung Quốc
cũng chẳng khác gì ký kết với chính phủ Trung Quốc và do đó
không cần phải thông qua sự chấp thuận của chính phủ hay
quốc hội, nếu có cũng chỉ là vấn đề thủ tục. Trung Quốc
ưu đãi, bao che và nếu cần sẽ sẵn sàng tiếp tay cho giới
lãnh đạo để đàn áp các thành phần đối lập, các tầng
lớp nhân dân. Giống như chế độ thực dân đế quốc trước
đây, Trung Quốc nuôi dưỡng, bao che, cung cấp cho giới lãnh
đạo Phi châu tiền bạc, súng đạn, an ninh cá nhân và bảo vệ
chế độ bằng sử dụng quyền phủ quyết trong các cơ quan
quốc tế như Liên Hiệp Quốc.
<strong>Quan hệ Trung Quốc và Congo</strong>
Riêng với Congo, năm 1964, Mao Trạch Đông đã tuyên bố "Nếu
chúng ta có được Congo, chúng ta sẽ có được cả Phi châu".
Về mặt lịch sử, người Trung Quốc có mặt ở Congo từ lâu
lắm. Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy dấu tích người
Trung Quốc có mặt tại Phi châu từ thế kỷ thứ sáu. Trong
thế kỷ 18, thời kỳ vua Leopold cai trị Congo, nhiều ngàn
người Hoa đã bị đưa tới để làm đường rầy xe lửa. Đa
số đã bị chết vì đói khát hay kiệt sức lao động, một
số ít sống sót đã chạy về các thành phố. Tức khắc sau khi
Bỉ trao trả độc lập cho Congo, Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân
Lai đã gởi điện văn chúc mừng Thủ tướng Lumumba và công
nhận Congo độc lập. Tuy nhiên hai quốc gia sau đó đã có xung
đột ngoại giao khi Tổng thống Kasavubu thiết lập quan hệ
ngoại giao với Đài Loan. Để trả đũa, Trung Quốc gởi võ khí
cho quân đội của Gizenga đang chống lại chính quyền Congo trung
ương của Kasavubu và Mobutu.
Sau khi loại bỏ Tổng thống Kasavubu, siết chặt quyền lãnh
đạo tại Congo, Mobutu bắt đầu có có tham vọng lãnh đạo cả
lục địa Phi châu. Để làm được điều đó nhà độc tài
xứ Congo cần phải hòa hoãn với Trung Quốc, quốc gia có ảnh
hưởng nhất trong Phong trào các Quốc gia không Liên kết. Congo
và Trung Quốc chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao 1972.
Cũng trong năm này, Mobutu công nhận đàn em thân tín của Trung
Quốc là Bắc Hàn. Mobutu thăm Trung Quốc 5 lần trong khoảng
thời gian từ 1973 đến 1994. Đáp lại, từ 1973, các lãnh đạo
đảng và nhà nước Trung Quốc viếng thăm Congo, đầu tiên với
Ngoại trưởng Hoàng Hoa thăm Congo 1978, đến phó Thủ tướng Lý
Tiên Niệm đến Congo 1979. Trung Quốc nắm lấy cơ hội các
quốc gia dân chủ Tây phương và Mỹ dưới thời Tổng thống
Jimmy Carter bắt đầu tẩy chay chế độ độc tài Mobutu để
gây ảnh hưởng với Mobutu. Năm 1983, Trung Quốc tuyên bố hủy
bỏ số nợ 100 triệu Dollar Congo đã vay của Trung Quốc, ngoài
ra còn gởi khoảng 1 ngàn chuyên viên Trung Quốc sang làm việc
trong các đề án nông và lâm nghiệp tại Congo.
Khi nhà độc tài Mobutu bị Laurent-Desire Kabila lật đổ, quan
hệ hai quốc gia chẳng những không gián đoạn mà còn được
củng cố vững chắc thêm. Quan hệ giữa Tổng thống
Laurent-Desire Kabila và Bắc Kinh không chỉ là quan hệ giữa hai
nước mà còn là quan hệ đồng chí anh em vì Laurent-Desire Kabila
vốn là một nhà Maoist và đã từng được Mao yểm trợ võ khí
khi còn ở trong rừng. Chỉ một thời gian ngắn sau khi lật đổ
Mobutu, Tổng thống Congo Laurent-Desire Kabila lên đường viếng
thăm Bắc Kinh. Khi Laurent-Desire Kabila bị ám sát, con trai của
ông ta lên làm Tổng thống cũng đã thăm Trung Quốc để xin
viện trợ, và đổi lại Trung Quốc được hưởng nhiều đặc
quyền khai thác quặng mỏ, nhất là đồng và cobalt. Trung Quốc
bắt đầu xây dựng hệ thống đường sá, khách sạn, phi
trường, nhà máy điện, cơ sở giáo dục cho Congo, cũng như khai
thác gỗ và dần dần lan đến các đề án nông nghiệp, ngay
cả cà-phê, đường, cây trái.
Cuối tháng 9-2007, Trung Quốc ký với Congo một hợp đồng
được xem là lớn nhất từ trước đến nay với một quốc gia
Phi châu. Tổng giá trị của hợp đồng lên đến 9.25 tỉ
Dollar. Ngân hàng Xuất nhập Cảng Trung Quốc Exim (Export-Import
Bank of China) đã đồng ý cho Congo vay để tân trang hệ thống
đường sá tại Congo. Đổi lại, Trung Quốc được quyền khai
thác 10.6 triệu tấn đồng và 626,619 tấn cobalt. Theo nội dung
của hiệp ước khai thác quặng, được đàm phán tại Bắc Kinh
giữa luật sư Pual Fortin thay mặt cho công ty quốc doanh Gecamines
của Congo và chính phủ Trung Quốc, số tiền sẽ được chi
thành 3 giai đoạn, mỗi giai đoạn 3 năm phù hợp với tiến
trình xây dựng và khai thác quặng mỏ. Sau thời gian 10 năm, vai
trò độc quyền của Trung Quốc sẽ chấm dứt và hai quốc gia
sẽ hợp tác với 2 phần 3 thuộc về Trung Quốc và 1 phần 3
thuộc về Congo, để tiếp tục khai thác quặng mỏ. Hiệp ước
đã được Quốc hội Congo chấp thuận tháng 5 năm 2008.
Một số nhà phân tích cho rằng đây là một hiệp ước hai
bên cùng có lợi vì Congo sẽ có một số cơ sở xây dựng mà
họ chưa từng có như Tổng thống Joseph Kabila tuyên bố: "Lần
đầu tiên trong lịch sử, nhân dân Congo có thể thấy những
quặng đồng, kẽm của Congo đem về những kết quả tốt".
Tuy nhiên theo luật sư Georges Kapiamba, một trong số ít người
đọc được nội dung của thỏa hiệp, cho rằng thỏa hiệp ký
kết vào năm 2008 cũng chẳng khác gì "thỏa hiệp" mà Congo
phải ký dưới thời vua Leopold đệ nhị của Bỉ. Cộng hòa
Dân chủ Congo, trên thực tế sẽ bị thực dân hóa lần nữa.
Có khác chăng, vua Leopold chưa bao giờ đặt chân đến Congo
nhưng người Hoa sẽ tràn ngập Congo. Congo sẽ được Trung Quốc
xây dựng 176 bịnh viện, hai trường đại học, một cảng, 500
chung cư. Đó là những công trình xây dựng lớn, tuy nhiên so
sánh giữa gì sẽ nhận về và những gì sẽ mất đi, Congo sẽ
bị thiệt hại nhiều hơn. Đừng nói gì đến chủ quyền đất
nước và tài nguyên thiên nhiên, chỉ riêng về thu nhập tiền
lời, với giá quặng mỏ vẫn còn cao, các nhà phân tích ước
lượng, sau thời hạn 10 năm Trung Quốc sẽ thu lại từ 42 tỉ
Dollar đến 90 tỉ Dollar.
Trung Quốc trong vai trò thực dân của họ, hơn ai hết mong
được thấy một Cộng hòa Dân chủ Congo ổn định để khai
thác tài nguyên của quốc gia này, nhưng liệu ước muốn đó
có là một hiện thực hay không là điều khó ai biết trước.
Lịch sử đã chứng minh Mỹ, Pháp, Anh không bao giờ nhường Phi
châu cho Trung Quốc một cách dễ dàng. Khi thỏa hiệp được
trình lên Quốc hội Congo tháng 5-2008, 105 nghị sĩ thuộc các
đảng đối lập Congo đã bước ra khỏi phòng để phản đối.
Tháng 10-2008, lực lượng Tutsi dưới quyền của tướng Laurent
Nkunda đánh bại các lực lượng chính phủ Cộng hòa Dân chủ
Congo và có ý định tiến về phía khu hầm mỏ Congo. Tướng
Nkunda tuyên bố một trong những điều kiện đàm phán giữa ông
ta và chính phủ của Tổng thống Joseph Kabila là Congo phải hủy
bỏ hiệp ước 9 tỉ Dollar với Trung Quốc. Mặc dù tướng
Nkunda vừa bị bắt cách đây 3 tháng nhưng các thành phần
chống chính phủ vẫn còn rất mạnh. Thỏa hiệp kinh tế 9 tỉ
Dollar vì thế đã trở thành con tin cho cuộc tranh chấp giữa
nhiều phe phái. Máu có thể sẽ đổ lần nữa trên đất Congo
và giống như hàng trăm năm qua, giọt máu đầu tiên hay cuối
cùng cũng chỉ là máu của nhân dân Congo vô tội.
<strong>Và Việt Nam?
</strong>
Bên cạnh nhiều điểm khác nhau về mức độ phát triển kinh
tế, khoa học kỹ thuật, địa lý chính trị, hai dân tộc Congo
và Việt Nam có chung nhiều điểm bất hạnh giống nhau. Cobalt
Congo và Bauxite Việt Nam đều là bước đầu của chủ nghĩa
bành trướng của thực dân đỏ Trung Quốc, và viễn ảnh đen
tối bị lệ thuộc lâu dài vào Trung Quốc là điều có thực.
Giống như Congo, dân tộc Việt Nam cũng trải qua một cuộc
chiến tranh dài, với số người chết gần bằng nhau, và cả
hai dân tộc đều nằm dưới sự cai trị của một giới lãnh
đạo tự nguyện đặt mình dưới sự bảo hộ của Trung Quốc.
Bởi vì, chỉ có cộng sản Trung Quốc mới làm ngơ trước các
hành động bỏ tù, tra tấn, chặt tay, bịt miệng người dân,
chỉ có cộng sản Trung Quốc mới im lặng khi giới cầm quyền
sống xa hoa, phung phí trên máu xương, mồ hôi nước mắt của
nhân dân, và chỉ núp dưới bóng của cộng sản Trung Quốc
giới lãnh đạo có mới thể kéo dài quyền cai trị đất
nước. Giống như Congo, Việt Nam cũng có tài nguyên phong phú,
nhân lực dồi dào, lẽ ra hôm nay đã thành một con rồng, con
phụng ở Á châu, nhưng không, Việt Nam vẫn còn là một nước
nghèo về kinh tế và có một cơ chế chính trị còn lạc hậu
hơn cả Congo.
Dân tộc Việt Nam, sau bao nhiêu năm nguyền rủa, van xin, đánh
thức lương tâm của giới lãnh đạo cộng sản bằng bao nhiêu
bức tâm thư, bao nhiêu lời thỉnh nguyện. Tất cả chỉ là
những giọt nước rơi vào biển cả, không tạo được âm vang,
không gây nên chút sóng. Đảng Cộng sản đã chọn lựa cho họ
một con đường riêng để tồn tại thì dân tộc Việt Nam cũng
phải biết đứng lên để thay đổi vận mệnh của chính mình.
Lịch sử nhân loại chứng minh, những kẻ độc tài thường
không bước xuống theo nguyện vọng nhân dân, họ chỉ chết
già trong quyền lực hay bị lật đổ.
<strong>Trần Trung Đạo</strong>
<strong>Tham khảo</strong>
- Richard Dowden, Africa, Altered States, Ordinary Miracles, Public Affairs,
New York 2008
- Adam Hochschild, King Leopold's Ghost: A Story of Greed, Terror, and
Heroism in Colonial Africa, Mariner Books 1999.
- Arthur Conan Doyle, The Crime of the Congo, London Hutchinson & Co,
1909
- Martin Meredith, The Fate of Africa, Public Affairs 2005
- Princeton Lyman, Director of Africa Policy Studies, Council on Foreign
Relation, China's Rising Role in Africa, July 2005
- Center for Strategic and International Studies and the Peter G. Peterson
Institute for International Economics, China: The Balance Sheet, Public
Affairs 2007
- David Pugh, Chinese Foreign Policy during the Maoist Era and its Lessons
for Today
- Peter Hitchens, How China has created a new slave empire in Africa, Mail
28th September 2008
- Wenran Jiang, Chinese Inroads in DR Congo: A Chinese "Marshall Plan"
or Business?, The Jamestown Foundation, Jan 12 – 2009.
- Amb David H. Shinn, China's Relations with Zimbabwe, Sudan, and the
Democratic Republic of the Congo
- Hannah Edinger & Johanna Jansson, Center for Chinese Studies, China
and the Democratic Republic of Congo:Partners in Development? October 2008
- Simon Clark, Michael Smith and Franz Wild, China Lets Child Workers Die
Digging in Congo Mines for Copper, Bloomberg, July 22 – 2008.
- Richard Behar, Mineral Wealth of the Congo, June 1 2008
- F William Engdahl, China's US$9bn hostage in the Congo war, Asia Times,
Dec 2 – 2008
Jon Swain, Africa, China's new frontier Time, February, 10-2008
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140212/tran-trung-dao-hiem-hoa-trung-quoc-va-bai-hoc-congo),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét