Nam Đan - Những bài tụng ca

Văn học nghệ thuật của quốc gia nào cũng có vài, hay nhiều,
trường phái khác biệt, sự khác biệt này tạo ra muôn màu,
muôn vẻ cho nền nghệ thuật của quốc gia đó.

Ngoài những trường phái đã biết, không cần kể ra, còn có
một trường phái mà tôi chưa biết nên gọi là gì. Đặc tính
của trường phái này là thổi kèn đánh trống, làm thơ, làm
nhạc, làm vè, làm tranh, làm tượng... để ca tụng, nâng bi,
đánh bóng những người có chức có quyền, các nhà lãnh tụ.
Bọn nịnh hót thì nơi nào thời nào cũng có, nhưng việc nâng
các hành vi nịnh hót lên thành một trường phái nghệ thuật
thì tôi ngờ rằng chỉ ở các xứ độc tài, đặc biệt là
các nước theo chủ nghĩa Cộng Sản, mới có điều kiện cho
trường phái này phát triển vượt bực. Hãy xem lại hình
tượng của Stalin, Mao Trạch Đông, Hồ Chí Minh, Fidel Castro, các
cha con nhà họ Kim của Bắc Hàn được các chính quyền Cộng
Sản khắc họa lộng lẫy, hoành tráng vượt mức thân phận con
người như thế nào, thì biết. Ở miền Bắc người ta gọi
trường phái này là "thơ (hay văn, hay nhạc...) cúng cụ".

Nói có sách mách có chứng, tôi xin trích dẫn hai câu lục bát
được cho là ca dao mới: <em>"Tháp Mười đẹp nhất bông sen /
Việt Nam đẹp nhất có tên bác Hồ."</em> Cứ tưởng tượng
một đầm nước mênh mông ngập tràn nắng sớm; sen trắng, sen
hồng dâng hương ngào ngạt, ở trên cao gần với mây trời là
hình ảnh vị "cha già dân tộc", làn râu bạc trong gió phất
phơ bay... như một ông tiên. Không biết là khi được ca tụng
như vậy ông Hồ có sướng thích không, nhưng quả thật có
thời các nghệ sĩ của các ngành thơ, họa, nhạc... đồng thanh
làm tác phẩm về ông. Không biết bây giờ những bức tranh họ
vẽ ông bằng máu (đúng vậy, thay vì bằng các loại chất
liệu thì bằng máu, nhưng máu gì thì không ai biết, ngoài tác
giả) đã trôi giạt về đâu, đang được treo ở đâu, còn ai
giữ không. Nhưng khi nghĩ đến chúng, thú thật tôi không khỏi
rùng mình. Vì gớm. Giả sử bạn có một bức chân dung máu như
thế, bạn treo ở đâu? Tôi thì chào thua! Ngày xưa trong thời
chiến, có họa sĩ làm tranh bằng xương thịt người chết là
nạn nhân cuộc chiến, bằng dây kẽm gai, miểng đạn... để
phản đối chiến tranh, nhưng chuyện phản đối sự tàn bạo
của chiến tranh là khác với việc làm chân dung bằng máu để
xiển dương lãnh tụ.

Tuy vậy, có vẻ như được ca tụng như thế mà ông Hồ vẫn
không hài lòng, ông muốn hình tượng của mình được khắc
họa một cách dung dị hơn, bình dân hơn, nhưng không có tay thi
sĩ, văn sĩ nào làm đúng ý ông. Kể cả các thi gia, văn gia,
họa gia, nhạc gia... lừng danh trong làng lúc bấy giờ. Thôi,
tụi nó ca mình không thấy "đã" thì mình tự ca lấy vậy.
Ông bèn viết mấy cuốn sách "<em>Vừa đi đường vừa kể
chuyện", "Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ
Chủ tịch</em>" để vừa tán dương chính mình, vừa làm công
việc tuyên truyền trong nhân dân, cho đúng ý.

Đêm qua mưa lớn, nước dâng lên ngập nhiều khu vực, tôi bị
kẹt trong một con đường nhỏ ở Gò Vấp. Xe tắt máy, nước
tới yên xe. Dắt bộ ì oạp dưới mưa lạnh cả hơn nửa
tiếng mới ra khỏi vùng ngập để tới tiệm sửa xe. Tối về,
tôi lơ mơ, thấy mình lẩm nhẩm hát lại một bài hát cũ khi
còn bé: "Đêm qua em mơ gặp bác Hồ, râu bác dài tóc bác bạc
phơ...", tôi trào nước mắt, lạnh run cầm cập, lên cơn
sốt. Tất nhiên, tôi và cả hàng chục triệu người Việt khác
ở nhiều thế hệ đều chưa từng thấy ông Hồ thật, nhưng
đều phải học thuộc bài hát này, rồi nhiều khi ông tự
động xuất hiện trong những giấc mơ như một phản xạ có
điều kiện. Điều kiện của tôi để thấy ông là khi nào bị
đời đạp bầm dập, là sẽ mơ thấy ngay. Té ra mình đã bị
cấy, bị cài đặt hình ảnh của ông -- cái hình được chỉnh
sửa cho phương phi như một ông tiên trong truyện Tàu, thường
được treo trên tường ở mọi nhà -- vào trong tâm hồn khi còn
thơ dại. Tưởng như là ngẫu nhiên, nhưng thật ra một trò quá
tinh vi. Tôi lên google tìm thì biết tác giả của bài hát này
là nhạc sĩ Xuân Giao.

Nhưng nói rằng chỉ ở Việt Nam mới có những người chuyên
viết tụng ca là sai. Bên Trung Quốc, Triều Tiên cũng có đấy.
Ngàn năm trước cũng có, như câu chuyện được kể dưới
đây.

<blockquote>
Một vị hoàng đế rất sính văn chương, ngài cũng làm thơ
nữa. Một ngày nọ, ngài vời hai mươi mốt thi sĩ danh tiếng
nhất trong đế quốc của ngài vào sống trong hoàng cung. Ngài
ban cho họ áo mão, dinh thự, xe ngựa, tiền bạc, yến tiệc
suốt đêm ngày. Không có thú vui nào mà không có. Cứ thế, năm
này sang năm khác. Một hôm, ngài gọi tất cả những ông thi sĩ
vào biệt điện của ngài. Rất nghiêm trang, ngài phán:

"Đã ba năm, ta đối đãi với các ông vào hàng thượng khách.
Ta hưởng cái gì các ông hưởng cái đó. Hôm nay, ta muốn nhờ
các ông một việc. Mong các ông hết lòng giúp ta."

Hai mươi mốt thi sĩ cùng cất tiếng: "Muôn tâu hoàng thượng.
Chúng thần hưởng ơn mưa móc của hoàng thượng đã nhiều,
chỉ mong có dịp đền đáp. Xin hoàng thượng cho biết chúng
thần phải làm gì. Chúng thần xin hết sức..."

Hoàng đế phán: "Công việc ta nhờ các ông hết sức khó khăn
và hiểm nghèo, đòi hỏi các ông phải có thực tài, thực
học. Đó là làm thơ."

Hai mươi mốt ông đều mừng rỡ. Làm thơ là sở trường của
họ. Đây là cơ hội để họ thi thố tài năng trước mặt
hoàng đế. Nhưng họ không hiểu vì sao hoàng đế lại cho rằng
làm thơ là một công việc khó khăn hiểm nghèo. Mừng nhưng họ
vẫn sợ vì trong mắt hoàng đế hôm ấy lấp lánh tia nhìn
lạnh lẽo của một tên đao phủ. Hoàng đế nói tiếp: "Nhưng
trước hết các ông hãy cho ta hỏi: Sứ mệnh cao cả thiêng
liêng của một thi sĩ là gì?"

Một ông bước ra tâu: "Kính thưa hoàng thượng, theo ngu ý
của thần, sứ mệnh cao cả thiêng liêng của thi sĩ là đưa
mọi tâm hồn đến gần nhau hơn..."

Ông ta còn nói dài nữa, toàn những lời văn hoa có cánh, bay
tận trời xanh. Một ông khác, không kém tài ăn nói, bước ra
tâu: "Thưa hoàng thượng. Sứ mệnh cao cả thiêng liêng của
một thi sĩ là nâng cao tâm hồn con người đến khi hòa được
vào hồn vũ trụ..."

Cư thế, hai mươi mốt ông lần lượt bước ra nói, rồi tranh
cãi với nhau khá quyết liệt. Ông nào cũng minh triết, cao đàm,
hùng biện. Hoàng đế mỏi mệt nghe. Bỗng ngài đưa tay ra hiệu
cho tất cả các ông im lặng. Ngài phán: "Tất cả các ý kiến
của các ông ta đều rất trân trọng. Nhưng các ông uyên bác
quá, cao siêu quá, ta không hiểu được nhiều. Bây giờ xin các
ông hãy nghe ý kiến của ta."

Mọi người hồi hộp, nín thở lắng nghe. Biệt điện im phăng
phắc. Từ trên cao, hoàng đế oai nghiêm phán: "Sứ mệnh cao
cả thiêng liêng của một thi sĩ là:
Không-Được-Làm-Thơ-Dở."

Tất cả đều lặng người đi và cùng chung một ý nghĩ: Hoàng
đế đúng là một minh quân. Một bài thơ dở sẽ không hoàn
thành bất cứ sứ mệnh nào.

Hoàng đế nói tiếp: "Ta đã chuẩn bị hai mươi mốt tấm
bảng đen cho các ông. Mỗi ông cầm một viên phấn trắng, ta
sẽ thổi còi. Khi nghe hồi còi thứ nhất, các ông bắt đầu
làm thơ. Khi nghe hồi còi thứ hai, các ông phải ngưng lại ngay,
không ai được phép viết thêm một chữ nào."

Ngài lấy trong túi hoàng bào ra một cái còi. Một ông thi sĩ
hỏi: "Tâu hoàng thượng, chúng thần phải làm thơ theo thi
pháp nào? Sonnet, Ballade hay Đường thi, Lục bát ở phương
Đông?"

Hoàng đế cười lớn: "Tùy mỗi người, ta không bắt buộc.
Nhưng các ông hãy nhớ cho là: Không có thi pháp nào cho một thi
sĩ bất tài."

Một ông nói: "Thưa hoàng thượng. Xin người cho biết đề
tài."

Hoàng đế chỉ vào ngực mình: "Đề tài chính là ta, chúa tể
đế quốc này!"

Hai mươi mốt thi sĩ đến trước hai mươi mốt tấm bảng đen
cầm hai mươi mốt viên phấn trắng. Hồi còi thứ nhất vang
lên. Hai mươi mốt thi sĩ bắt đầu làm hai mươi mốt bài thơ
xưng tụng hoàng đế.

Hoàng đế vẫn ngậm cái còi trong miệng, ngài rảo bước sau
lưng các nhà thi sĩ, dừng lại nhìn những dòng chữ các ông
viết trên bảng, gương mặt ngài cau có, bực bội. Ngài nhai
nhai cái còi giữa hai hàm râu rậm. Vài phút sau, hồi còi thứ
hai rít lên như một tiếng thét căm giận. Các thi sĩ vội vàng
ngưng viết. Có ông đã viết đươc gần kín bảng, có ông
viết được một nửa, có ông mới viết được mấy dòng...

Hoàng đế bước lên thềm, ngồi xuống. Hai mươi mốt ông
đứng run rẩy nhìn lên. Im lặng. Bất chợt hoàng đế nói như
quát: "Các ông vẫn xưng tụng mình là thi bá thi hào. Bây giờ
ta mới biết bộ mặt thật của các ông... Một lũ lừa
đảo!"

Không ai dám thở mạnh. Hoàng đế nói tiếp: "Bao nhiêu năm qua
rồi mà các ông vẫn quanh đi quẩn lại những từ ngữ sáo mòn
như là: thiên tài, vĩ đại, kiệt xuất, lỗi lạc, bất tử,
thánh nhân, siêu nhân, vĩ nhân. Cũng ví von ta với mặt trời,
thiên hà, đại dương, hoa quý... Ông nào cũng từa tựa như ông
nào..."

Im lặng. Hoàng đế nói tiếp: "Ta cũng là người như các ông,
cũng yêu, ghét, ham muốn, hạnh phúc, đau khổ. Ta cũng là phận
người với những vinh quang và tủi nhục của nó. Ta cũng có
những tâm tình cần được chia sẻ, chứ ta đâu có phải là
những mỹ từ rác rưởi mà các ông gán cho..."

Vẫn yên lặng. Hoàng đế tiếp tục nói: "Vì tội khi quân, ta
sẽ dành cho các ông một hình phạt khủng khiếp, ghê rợn chưa
từng có. Nhưng ta ban cho các ông một ân huệ. Ai trong các ông
đoán được hình phạt ấy là gì thì ta sẽ tha thứ cho kẻ
ấy..."

Một người ấp úng nói: "Muôn tâu, thần nghĩ đó là hình
phạt 'tứ mã phân thây'. Bốn con ngựa buộc vào hai tay, hai
chân chạy về bốn hướng..."

Hoàng đế cười nhạt, lắc đầu. Một người bước ra nói
với niềm hy vọng: "Muôn tâu hoàng thượng. Thần nghĩ đó là
hình phạt 'lăng trì'. Dùng dao sắc lóc từng miếng thịt."

Lần này hoàng đế cười lớn: "Một vị hoàng đế như ta mà
lại dùng đến những trò máu me dơ bẩn như thế sao? Hình
phạt của ta tàn khốc hơn nhiều... Các ông nghe đây: Mỗi ông
hãy đến đứng trước tấm bảng của mình, rồi thè lưỡi ra,
liếm cho sạch những cái mà các ông đã nôn mửa
ra."</blockquote>

Hết chuyện.

Câu chuyện thâm trầm và thú vị, nhưng tôi nghĩ lại thì thấy
rất kẹt. Kẹt, vì ông Hồ không phải là vị hoàng đế trong
chuyện, vậy mới ra nông nỗi, cho tôi.

Ông Xuân Giao ơi ông Xuân Giao, làm sao lưỡi ông đủ dài, đủ
rộng để liếm cho sạch hàng triệu triệu giấc mơ của bao
nhiêu thế hệ trẻ thơ, người lớn Việt Nam?

Mà kỳ, ai sao không biết, chứ còn tôi thì bao nhiêu năm rồi
vẫn vậy, không khác. Cũng y một thứ phản ứng sinh học kỳ
cục. Hễ, cứ mơ thấy ông là tôi lại lên cơn sốt! Và, hễ
nhớ tới các loại tranh, thơ, nhạc... tương tự về các ông
là tôi nhợn, muốn ói. Tôi nghĩ chứng bệnh này không hiếm
kẻ mang. Bệnh thời đại.

Mà thời đại gì thì bạn hãy thử làm như tôi làm hồi chiều
nay: lội một trận mưa ngập thành phố, trên đầu là
băng-rôn, biểu ngữ về một thiên đường tốt đẹp, dưới
đất là từng bước bì bõm giữa lềnh bềnh rác rưởi và xác
chuột chết, rồi về nằm mơ, thì sẽ thấy!

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131127/nam-dan-nhung-bai-tung-ca), một số
đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!