<div class="rightalign"><em><strong>Thùy Dương</strong> chuyển ngữ,
CTV Phía Trước</em></div>
<div class="rightalign"><em><strong>Lucio Blanco Pitlo III & Amruta
Karambelkar</strong>, <a
href="http://thediplomat.com/2013/10/philippines-and-vietnam-in-the-south-china-sea-2/?allpages=yes"><strong>The
Diplomat</strong></a> </em></div>
<i>Cả hai nước đều nhìn thấy các khu vực tranh chấp là lợi
ích sống còn nhưng vẫn chưa đưa ra được phương thức rõ
ràng trong việc khẳng định chủ quyền của mỗi nước.</i>
<div class="boxleft300"><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2013/11/Bien-Dong-4.jpg" /><div
class="textholder"></div></div>Trong số các bên tranh chấp lãnh thổ
và lãnh hải ở khu vực Biển Đông, Philippines và Việt Nam là
hai nước mạnh mẽ lên tiếng và phản đối nhiều nhất việc
Trung Quốc bành trướng sức mạnh trong khu vực. Cả hai nước
biết rõ tiềm lực sức mạnh và vị thế của mình khó có
thể so sánh với Trung Quốc nên họ đã cùng hợp tác với Hoa
Kỳ. Manila và Hà Nội nhanh chóng trở thành những đối tác
chiến lược trong chính sách "trục châu Á" của Washington,
đồng thời thiết lập các mối quan hệ ngoại giao với các
nước khác để tìm kiếm thêm nhiều sự ủng hộ. Phillipines
đã củng cố được sức mạnh quốc phòng và hải quân với
sự giúp đỡ của Hoa Kỳ và Nhật Bản. Trong khi đó, Việt Nam
tìm đến các đối tác truyền thống của họ như Ấn Độ và
Nga – các quốc gia này hợp tác với nhau nhằm tạo ra một đà
tiên phong để chống lại sức mạnh cũng như sự trỗi dậy
của Trung Quốc trong khu vực. Ngoài ra, cả hai nước cũng đang
tìm kiếm sự hỗ trợ từ các đối tác trong khối ASEAN.
Vấn đề tranh chấp biển Đông đã có một vài điểm đáng
chú ý trong thời điểm vừa qua khi Phillipines đã mang "đường
chín đoạn" <a
href="http://globalnation.inquirer.net/80899/china-hits-manila-as-un-arbitration-proceedings-on-spratlys-dispute-start">ra
toà án Liên Hiệp Quốc</a>. Trong thời điểm trước đó, các
bên tranh chấp đã tìm kiếm cách giải quyết khá nhạy cảm
này thông qua các cơ chế khu vực và các cuộc đàm phán song
phương. Có lẽ không ngạc nhiên khi Trung Quốc thấy khó chịu
với động thái của Phillipines khi vấn đề tranh chấp đã
từng được giao ước sẽ không quốc tế hóa. Có thể còn quá
sớm để kết luận bất kì điều gì qua động thái đó của
Manila, nhưng nó cũng là điểm đáng quan tâm để so sánh những
nét tương đồng cũng như chênh lệch trong các chiến lược
của Manila và Hà Nội trong vấn đề tranh chấp Biển Đông với
Trung Quốc.
<b>'Tiến thoái lưỡng nan' của Việt Nam</b>
Chiến lược của Việt Nam được hình thành dựa trên nền
tảng lịch sử, địa lý cũng như mối quan hệ kinh tế gần
gũi với Trung Quốc. Nền kinh tế của Việt Nam phụ thuộc khá
nhiều vào đầu tư và thương mại của Trung Quốc và sự phụ
thuộc này đã hạn chế khá nhiều hành động của Việt Nam.
Và quan trọng hơn, những điều này đã mang lai những mất mát
khá đắt giá cho Việt Nam.
Bài học lớn nhất cho Việt Nam khi phải phụ thuộc vào Trung
Quốc là mất chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa vào năm 1974
và một phần quần đẩo Trường Sa (Johnson South Reef và Đá
Chữ Thập). Do đó, Hà Nội có khá nhiều động lực và lí do
để ngăn chặn hành động bành trướng sức mạnh của Trung
Quốc. Các cuộc xung đột xảy ra trong thời gian qua giữa Hà
Nội và Bắc Kinh xoay quanh những lần thăm dò khoáng sản biển
của các nhà đầu tư nước ngoài, các buộc bắt giữ và sách
nhiễu ngư dân, và những cuộc xung đột đó đã gây ra những
làn sóng phản đối khá mạnh mẽ từ phía Hà Nội.
Tuy nhiên, bên cạnh các cuộc đụng độ là các sự kiện quan
trọng mang tính tích cực giữa hai nước như phân định ranh
giới đất liền, thiết lập vùng đánh cá chung tại Vịnh Bắc
Bộ và gần đây nhất là lập đường dây nóng dành cho các
hoạt động ngư nghiệp. Những hành động tích cực đó có
thể hỗ trợ khá nhiều trong việc giảm thiểu "sự cố"
trên biển phát sinh từ sự chồng chéo tại các khu vực đánh
bắt cá mà hai bên đều lên tiếng tuyên bố có chủ quyền.
Cùng là hai nước xã hội chủ nghĩa với quá trình lịch sử
có cả tranh chấp lẫn hợp tác đồng minh (Chiến tranh Lạnh và
Chiến tranh Việt Nam), Hà Nội và Bắc Kinh đang thực hiện hợp
tác dựa trên nhiều kênh chính thức lẫn không chính thức, bao
gồm cả việc đàm phán Biển Đông. Những việc đó có thể
kiểm soát những căng thẳng và không làm ảnh hướng đến các
khía cạnh khác của mối quan hệ song phương, đặc biệt là
thương mại và đầu tư.
Để có được những điều trên, không thể phủ nhận khả
năng ngoại giao của Trung Quốc trong thời gian vừa qua. Trung
Quốc đã giảm thiểu các cuộc xung đột với Việt Nam trong khi
Bắc Kinh lại đang dính vào một vụ tranh chấp với Philippines
tại Biển Đông. Việc Trung Quốc triển khai những chiến lược
đúng đắn và đúng thời điểm với Việt Nam đã giúp mối
quan hệ song phương được thúc đẩy mạnh hơn trong khi vẫn
đang tranh chấp lãnh thổ và hàng hải. Những động thái này
của Trung Quốc làm cho Việt Nam có khá ít "lí do" để ra
quyết định thực hiện những động thái "nắn gân" như
Philippines – thách thức các yêu sách của Bắc Kinh trước cơ
quan quốc tế.
Tất nhiên, Việt Nam vẫn cố gắng tăng cường và mang chủ
để Biển Đông ra trước diễn đàn ASEAN. Họ cũng đang cố
gắng cải thiện quan hệ với Hoa Kỳ để chia sẻ mối quan tâm
lẫn nhau với Philippines, mặc dù những hành động ủng hộ cho
các quyết định của Manila về vấn đề tranh chấp Biển Đông
tương đối khá ít. Những hành động trợ giúp ở thời điểm
hiện tại chưa thể tạo cho Hà Nội – Manila một mặt trận
chung để đối phó với Bắc Kinh. Một lần nữa, Hà Nội lại
bị hạn chế trong sự lựa chọn của mình để đối phó với
Bắc Kinh vì họ không thể tạo ra quan điểm rõ ràng hay đưa ra
những quyết định "mạnh tay".
Hà Nội sẽ tiếp tục bày tỏ rõ thái độ không đồng tình
của mình đối với Trung Quốc trước Diễn đàn Khu vực ASEAN,
và họ vẫn muốn bày tỏ quan điểm này trên các diễn đàn
quốc tế qui mô nhỏ hơn. Trong khi đó, như các nước ASEAN khác
– đặc biệt những nước có liên quan đến chủ quyền ở
Biển Đông – Việt nam sẽ theo dõi chặt chẽ các động thái
của Manila để có thể định hình lại chiến lược của mình
cho phù hợp. Với thách thức pháp lý của Manila, Trung Quốc có
thể sẵn sàng thỏa hiệp với Hà Nội nhằm cô lập Manila và
hơn nữa là ngăn chặn việc hình thành một mặt trận thống
nhất chống lại các yêu sách của Bắc Kinh trên Biển Đông.
<b>Philippines cứng rắn</b>
Trong khi đó, chiến lược Biển Đông của Philippines đối với
Trung Quốc cũng đang tạo ra khá nhiều khó khăn cho Manila. Mặc
dù có phần quản lý các đảo lớn nhất trong quần đảo
Trường Sa nhưng khả năng quân sự của Manila vẫn còn khá hạn
chế. Kể từ khi "mối đe dọa Trung Quốc" trở thành hiện
thực, Philippines mới có các quyết đóng quân ở Mischief Reef –
2 năm sau sự kiện dời các căn cứ quân sự của Hoa Kỳ tại
Philippines. Tranh thủ cơ hội này, Bắc Kinh đã tăng cường sự
hiện diện của hải quân và cộng sự với số lược lớn
trên khu vực.
Từ khi Hiệp ước Phòng thủ chung với Hoa Kỳ năm 1951 kết
thúc, Philippines đã gặp vấn đề về quân sự khá lớn. Hiện
có nhiều lo ngại rằng quan hệ Trung–Mỹ sẽ phát triển, trong
đó Washington ngầm liên kết với Bắc Kinh để củng cố vị
trí của mình trên Biển Đông. Những điều này đang có nguy cơ
trở thành hiện thực và đem lại cho Philippines thách thức trong
việc buộc phải đa dạng hóa các đối tác an ninh để có
những hành động độc lập về quân sự trong tương lai. Tuy
nhiên, Hoa Kỳ vẫn là đối tác quan trọng của Philippines, đặc
biệt về thương mại và an ninh bất chấp những thăng trầm
trong mối quan hệ giữa hai nước.
Manila đã đóng cửa các căn cứ quân sự của Hoa Kỳ ở Subic
và Clark vào năm 1991 nhưng vẫn cho phép quân đội Mỹ trở lại
vào năm 1999 thông qua các hiệp định về thăm viếng quân sự,
từ đó trở thành một đồng minh quan trọng trong cuộc chiến
chống khủng bố. Bên cạnh trở thành một đối tác quan trọng
trong chính sách "tái cân bằng" của Hoa Kỳ, Philippines cũng
đã tăng cường quan hệ đối tác với Nhật Bản, chia sẻ mối
quan tâm chung trong việc tranh chấp chủ quyền Biển Đông với
Trung Quốc. Các mạng lưới đối tác này mang lại khá nhiều
biện pháp và động lực cho Philippines trong việc chống lại
các chính sách của Bắc Kinh.
Do đó, chúng ta có thể thấy sự khác nhau trong việc sắp xếp
quyền lực và chiến lược giữa Việt Nam và Philippines. Hơn
nữa, trái ngược với Việt nam, Philippines không bị phụ thuộc
vào đầu tư và thương mại với Trung Quốc. Trong thời điểm
hiện tại thì Hoa Kỳ và Nhật Bản mới là đối tác thương
mại chính của Philippines. Quan hệ giữa Trung Quốc và Philippines
đúng là đã phát triển trong thời gian vừa qua nhưng Philippines
chắc chắn đã thấy được ảnh hưởng của Trung Quốc trong
các quyết định hạn chế nhập khẩu chuối và du lịch. Tuy
nhiên, với mức cam kết kinh tế tương đối thấp đồng nghĩa
với việc trừng phạt kinh tế của Trung Quốc vẫn chưa đủ
để buộc Philippines phải thay đổi ý kiến, ít nhất là cho
đến thời điểm hiện tại. Ví dụ, Philippines đã có thể bù
đắp sự thâm hụt thị trường Trung Quốc đối với xuất
khẩu chuối bằng cách xuất khẩu sang Hoa Kỳ.
<b>'Lợi ích sống còn' của hai nước</b>
Tuy nhiên, sự nổi lên của Trung Quốc và việc dần mất vị
thế Hoa Kỳ đã tiếp tục tạo ra bóng đen lớn ở khu vực
Biển Đông. Mặc dù một số nước ASEAN đã hoan nghênh chính
sách "tái cân bằng" của Hoa Kỳ nhưng các nước đó đã có
những mối quan hệ kinh tế khá sâu đậm với Trung Quốc trong
thời gian vừa qua. Do đó, Biển Đông có thể trở thành lí do
cho sự chia rẽ giữa các nước trong khu vực. Điều này đã
làm các lãnh đạo Philippines tin rằng ASEAN không thể trở thành
một diễn đàn tin cậy và hiệu quả trong việc đối phó với
Trung Quốc tại Biển Đông. Các quốc gia có tranh chấp lãnh hãi
từ lâu đời và chưa được giải quyết với Trung Quốc như
Nhật Bản hay Ấn Độ có thể trở thành những hỗ trợ nhỏ
trên vấn đề tranh chấp, nhưng các cam kết và động thái của
các nước đó vẫn chưa tạo được dấu ấn thực sự quan
trọng.
Biển Đông là vùng biển mang tầm chiến lược an ninh, chính
trị và kinh tế quan trọng cho cả Philippines lẫn Việt Nam. Cả
hai nước đều thấy việc tuyên bố chủ quyền tại khu vực
Biển Đông là yếu tố quan trọng đối với an ninh quốc gia,
các kênh thương mại quan trọng, ngư trường truyền thống và
nguồn tài nguyên năng lượng ngoài khơi đã trở thành những
lợi ích cốt lõi không thể tách rời lãnh thổ của họ. Tuy
nhiên, khi cân nhắc đến lịch sử, kinh tế và chính trị đã
khiến cho hai nước có những chiến lược Biển Đông khác nhau,
đặc biệt là vấn đề đối phó với Trung Quốc.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131126/lucio-blanco-pitlo-iii-amruta-karambelkar-khac-biet-giua-philippines-va-viet-nam-ve),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét