Kính Hòa - Đạo đức và Pháp luật

<div class="boxleft300"><img
src="http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/ethics-vs-rule-of-law-11212013060910.html/cong-san-305-afp.jpg/image"
/><div class="textholder">Pano tuyên truyền cho ngày thành lập ĐCSVN
tại Hà Nội được chụp hôm 27/2/2013. AFP</div></div>Trong những
năm qua, nhà cầm quyền Việt nam phát động nhiều phong trào
để chấn hưng đạo đức của người dân, từ chương trình
trong trường học cho đến các diễn từ của các quan chức.
Tại sao họ phải làm như vậy? Kính Hòa trình bày.

<b><i>Mô hình đạo đức</i></b>

Trong kỳ họp Quốc hội đang tiến hành, ông Thống đốc Ngân
hàng nhà nước Việt Nam, Nguyễn Văn Bình, đã phải trả lời
chất vấn của các đại biểu quốc hội, bằng văn bản chứ
không trực tiếp, về nguyên nhân tại sao tội phạm ngân hàng
trong thời gian qua lại nhiều như vậy.

Báo Vneconomy đăng những câu trả lời của của ông Bình, theo
đó nguyên nhân là do tác động của…khủng hoảng tài chính,
suy thoái kinh tế toàn cầu, trình độ quản lý chưa theo kịp
yêu cầu quản trị…Và nổi bật nhất là ông Bình nêu các
nguyên nhân về đạo đức. Từ đạo đức và các từ khác có
liên quan về ý nghĩa với từ này như là tiêu cực hay suy thoái
được lặp đi lặp lại đến sáu lần trong ba trang giấy.

Có vẻ như đối với ông Bình, việc điều hành trái tim tài
chính của quốc gia lệ thuộc rất nhiều vào đạo đức của
nhân viên quản lý các nhân hàng từ thấp đến cao.

Các quốc gia Đông Á, trong đó có Việt Nam, bị ảnh hưởng
rất mạnh mẽ của học thuyết Khổng Mạnh từ Trung Quốc,
chủ trương lấy đức để trị nước, rất đề cao đạo
đức của người lãnh đạo. Các triều đại phương Đông quả
là cũng thịnh khi các vị vua đạo cao đức dày, và suy tàn khi
họ thiếu đức. Và tất cả các xã hội đức trị này còn có
một đặc điểm chung nữa là tập trung quyền lực.

<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>Mô hình cai trị ấy ở
phương Đông bị thách thức dữ dội khi đứng trước các
quốc gia Tây phương thoát đêm đen trung cổ tiến lên một xã
hội đại nghị với quyền lực được phân chia mà kiểm soát
lẫn nhau. Và quan trọng hơn cả đó là những xã hội được
cai trị bằng luật pháp<img class="quoright" src="/misc/quoright.png"/>
<br class="quoteclear"></div><div class="quoteauthor">» </div></div> Mô
hình cai trị ấy ở phương Đông bị thách thức dữ dội khi
đứng trước các quốc gia Tây phương thoát đêm đen trung cổ
tiến lên một xã hội đại nghị với quyền lực được phân
chia mà kiểm soát lẫn nhau. Và quan trọng hơn cả đó là những
xã hội được cai trị bằng luật pháp.

Có những dân tộc phương Đông chấp nhận mô hình ấy để
tiến lên xây dựng nên những quốc gia hùng mạnh. Có những
quốc gia khác là TQ và Việt Nam, cũng ảnh hưởng từ phương
Tây nhưng lại là một mô hình tập trung quyền lực, đó là mô
hình cộng sản.


<div class="boxleft300"><img
src="http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/ethics-vs-rule-of-law-11212013060910.html/ngy-phu-trong-305afp.jpg/image"
/><div class="textholder">Tổng bí thư đảng Nguyễn Phú
Trọng.</div></div> Và những người cộng sản rất thích cái từ
đạo đức. Đạo đức cách mạng, đạo đức Hồ Chí
Minh,…thường xuyên được nhắc tới. Khi liên tục xảy ra các
vụ tham nhũng, Chủ tịch nước đã ví von đến những con sâu
làm sầu nồi canh, cũng là một khái niệm đạo đức. Việc
ông Bình nhắc tới đạo đức không phải là trường hợp duy
nhất mà những nhà lãnh đạo nêu ra để giải thích những
điều phạm pháp.

<b><i>Làm gì cho đạo đức và pháp luật bây giờ?</i></b>

Trong dòng hội nhập kinh tế với thế giới, nhà nước Việt
Nam cũng nêu lên khái niệm <b>pháp trị</b>, tức là thượng tôn
pháp luật, xem pháp luật là trên hết, điều mà trong chừng
mực nào đó khác với đức trị của mô hình phương đông, và
có thể là cả mô hình cộng sản. Nhưng cụm từ pháp trị vang
lên khi thăng khi giáng, và dường như không có mấy cố gắng
để thúc đẩy nó. Và cô đọng nhất trong suy nghĩ của các
nhà lãnh đạo Việt Nam về pháp luật chính là phát biểu của
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, rằng Hiến pháp nằm sau cương
lĩnh của đảng cộng sản.

<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>Điều ông ấy nói là vô
cùng thảm hại, vô cùng nguy hại cho đất nước. Đưa cương
lĩnh của đảng lên trên Hiến Pháp, lên trên Pháp luật là
một điều lú lẫn, một điều xằng bậy không thể chấp
nhận được<img class="quoright" src="/misc/quoright.png"/> <br
class="quoteclear"></div><div class="quoteauthor">» Nhà văn Phạm Đình
Trọng</div></div>Mà Hiến pháp lại là bộ luật gốc của quốc
gia.

Nhà văn Phạm Đình Trọng, một cựu đảng viên, cựu đại tá
quân đội nhân dân Việt Nam bình luận về lời phát biểu này,

<i>Điều ông ấy nói là vô cùng thảm hại, vô cùng nguy hại
cho đất nước. Đưa cương lĩnh của đảng lên trên Hiến
Pháp, lên trên Pháp luật là một điều lú lẫn, một điều
xằng bậy không thể chấp nhận được.</i>

<i>Đây là cái nhận thức của ông ấy, chứ không phải ông
ấy lỡ lời. Đây là một nhận thức sai trái, vô cùng nguy
hại. Dân tộc Việt Nam có một ông đứng đầu đảng cầm
quyền mà nhận thức như vậy thì nguy hiểm quá. Với một
đảng cầm quyền mà nhận thức như vậy thì đất nước Việt
Nam mãi mãi là đất nước vô pháp luật."</i>

Các nhà cai trị cộng sản cố gắng giải quyết những điều
mà trong kinh điển của họ không dự báo trước. Đó là khi
họ kết thân với nền kinh tế thị trường tự do, nền kinh
tế mà kinh điển của họ từ chối, họ phải đối mặt với
một <b>sự cần thiết của luật pháp</b>. Nhưng nếu đặt
luật pháp lên trên mọi quyền lực thì còn gì là sự lãnh
đạo tuyệt đối của đảng nữa! Có lẽ vì thế nên họ đã
thúc đẩy khái niệm đạo đức. Cứ mỗi lần nói đến tham
nhũng hay tội phạm họ lại cầu cứu đến đạo đức. Và
đạo đức, nhất là cái gọi là đạo đức Hồ Chí Minh
được đưa vào chương trình bắt buộc của tất cả các
trường học. Nhưng có vẻ như kết quả không mấy khả quan.
Tội phạm vẫn gia tăng, lĩnh vực ngân hàng chỉ là một phần
trong bức tranh tổng thể ấy. Một sinh viên nói với chúng tôi
về những chương trình học chính trị và đạo đức,

<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>Theo tôi điều quan trọng
nhất của Việt Nam bây giờ là cải cách thể chế, tức là
phải có sự giám sát quyền lực, phải có những thể chế
hoạt động theo luật và tự chịu trách nhiệm<img
class="quoright" src="/misc/quoright.png"/> <br class="quoteclear"></div><div
class="quoteauthor">» Tiến sĩ Lê Đăng Doanh</div></div> <i>"Bọn em
học để trả bài cho qua thôi, chứ những môn này chẳng giúp
ích gì cho mình cả. Việc khuyến khích học môn này như miễn
phí thì em thấy không cần thiết vì nếu nghiên cứu mà không
ứng dụng được thì chả giải quyết được vấn đề
gì."</i>

Đạo đức là một khái niệm gắn chặt với tính hướng
thiện của con người, khi những con người ấy được sống
trong một xã hội tự do, có pháp luật để bảo vệ họ. Tiến
sĩ Lê Đăng Doanh, một tiếng nói phản biện trong những năm
gần đây nói về sự cần thiết của pháp luật trong tình hình
hiện nay tại Việt Nam,

<i>Theo tôi điều quan trọng nhất của Việt Nam bây giờ là
cải cách thể chế, tức là phải có sự giám sát quyền lực,
phải có những thể chế hoạt động theo luật và tự chịu
trách nhiệm.</i>

<b>Làm theo luật</b> cũng có nghĩa là phải từ chối một phần
nào đó quyền lực. Điều này có vẻ vẫn làm e ngại những
nhà cai trị cộng sản, cho nên họ vẫn phải viện đến một
khái niệm khó định lượng là đạo đức, mặc dù những cố
gắng khếch trương đạo đức của họ trong mấy năm vừa qua
không có kết quả.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131121/kinh-hoa-dao-duc-va-phap-luat), một
số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!