Trong thời đại những cụm từ 'toàn cầu hóa' 'thế giới
phẳng' được thường xuyên nhắc đến, cũng có nghĩa người
ta đang nhắc đến một thế giới mà cả cơ hội và nguy cơ
tiếp cận nó được chia đều, đặc biệt trong lĩnh vực
truyền thông.
Chỉ bằng một cú click, bất cứ người nào cũng có thể tiếp
cận với kho tri thức – thông tin đồ sộ của nhân loại;
cũng như dễ dàng đóng góp phần của mình vào kho tri thức
đó.
Ở nghĩa này, khẩu hiệu 'Thế giới trong tầm tay' được
hiểu theo đúng nghĩa đen của nó. Thế giới vận động không
ngừng, cuốn theo mọi thành tố trong nó – bao gồm con người,
đương nhiên – thay đổi theo, dù có muốn hay không.
<center><img
src="http://dienngon.vn/Content/Blog/Articles/1280/khi-bao-chi-tu-tuoc-bo-quyen-luc-cua-minh.jpg"
/></center>
<center><em>Ảnh: báo in đã từng là nguồn thông tin duy nhất cho
độc giả (nguồn: internet)</em></center>
Nhìn lại thời điểm cách đây vài thập kỷ: Di tích lịch sử
ATK (An toàn khu) Định Hoá vẫn lưu giữ di tích Thông tấn xã
và báo Quân đội Nhân dân ra số đầu tiên.
Trong một thời kỳ lịch sử, những trang báo được xuất bản
trong rừng là nguồn thông tin quý giá và gần như duy nhất tới
nhân dân và chiến sĩ cả nước. Những bản tin chiến thắng,
những tấm gương hy sinh anh dũng… đã kích thích, thúc đẩy
tinh thần chiến đấu, hăng hái ra trận.
Những tờ báo này đã làm tốt nhiệm vụ tuyên truyền của
mình ở những thời điểm nhất định.
Chiến tranh kết thúc. Công việc làm ăn kinh tế và phát triển
của một đất nước không chỉ cần những bản tin chiến
thắng, anh dũng nức lòng; mà còn cần những thông tin phong phú,
chính xác để lãnh đạo và nhân dân đưa ra được những
quyết định đúng đắn.
Các trang báo cần thêm 'những nhân vật tranh cãi' (vào từng
thời điểm của sự vận động) như Bí thư Tỉnh ủy tỉnh
Vĩnh Phú, Kim Ngọc, để tạo những bước đột phá và thay
đổi để phát triển. Vẫn biết những người tiên phong luôn
là người hứng chịu bão tố, như bản thân nhân vật Kim
Ngọc, cũng như những người ủng hộ ông.
Ký sự Cái đêm hôm ấy, đêm gì? của nhà văn Phùng Gia Lộc
có thể coi là một trong những 'tuýp mù-tạt', cay xộc lên
sống mũi, nhưng sau đó thức tỉnh được nhiều điều. Tất
nhiên, không thể thiếu sự dũng cảm của người làm truyền
thông.
Internet ào đến, mạng xã hội nở rộ, báo chí mất vị thế
độc tôn. Về mặt kỹ thuật, báo chí chính thống, đặc biệt
khu vực báo in, đã nhanh chóng bị tụt hậu trong sự tấn công
ào ạt của tiến bộ công nghệ. Di chuyển một ngón tay trên
màn hình điện thoại, đương nhiên tiện lợi hơn rất nhiều
lần chạy ra sạp mua một tờ báo, với thông tin chậm hơn.
Về nội dung, báo chí cũng đã thể hiện sự 'đuối hơi'
trong việc nhanh, nhạy, phong phú trong việc đưa thông tin đến
độc giả. Ví dụ gần nhất và điển hình nhất chính là tin
Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua đời. Báo chính thống chạy sau
mạng xã hội 12 tiếng.
Vì sao các tờ báo có các phóng viên, biên tập viên được
cấp phép để tiếp cận các nguồn tin, lại đưa tin chậm và
đôi khi không đầy đủ bằng các trang mạng? Có vô số lý do
để giải thích cho hiện tượng (xảy ra khá thường xuyên)
này, nhưng mấu chốt lớn nhất phải chăng ở tư duy.
Thứ trưởng Bộ Thông tin Truyền thông Đỗ Quý Doãn từng phát
biểu rằng "Trong một xã hội mở, một thế giới phẳng,
nếu chúng ta không thông tin thì các trạng mạng xã hội sẽ
thông tin"
Nhìn sang một nước láng giềng: Myanmar đang thay đổi rất
mạnh mẽ, một trong những điều thay đổi đó là việc đậy
nắp bút của người kiểm duyệt báo chí vì "độc giả chính
là người kiểm duyệt tốt nhất".
Một tờ báo có chỗ đứng trong lòng bạn đọc hay không, tất
nhiên phụ thuộc vào độ tin cậy và hấp dẫn mà tờ báo đó
tạo ra, uy tín của tờ báo bảo đảm sản phẩm của họ có
được tiếp nhận hay không. Hẳn nhiên, tờ báo phải làm tốt
nhất để độc giả đón nhận, đặc biệt trong thời đại
Internet, chỉ một cú click có thể kiểm tra được độ tin cậy
của thông tin đến đâu.
Hơn nữa, báo chí hoạt động theo Luật báo chí và những tôn
chỉ đạo đức nghiệp vụ chung; vi phạm luật và đạo đức;
tờ báo và nhà báo không chỉ bị tẩy chay mà còn đối mặt
với pháp lý.
Nói cách khác, đây cũng chính là mặt mạnh của báo chí, ở
sự 'chính thống'. Thông tin đưa ra phải đảm bảo những
yêu cầu, tiêu chí khắt khe; không chỉ đúng luật mà phải
đáp ứng được tiêu chí nghiệp vụ: khách quan, trung thực,
chính xác; vì sự thật và chỉ có sự thật mà thôi!
Đó là tiêu chí chung của báo chí toàn cầu, vượt qua mọi
biên giới về chính trị, quốc gia, văn hóa… Ngược lại,
thông tin tự do có thể nhanh nhạy, phong phú hơn; nhưng hoàn
toàn có thể bị chi phối bởi những mục đích chính trị, kinh
tế, tôn giáo, lợi ích nhóm hoặc thậm chí lợi cá nhân
người đưa thông tin.
'Báo chí là quyền lực thứ tư, sau các cơ quan lập pháp và
hành pháp', là một cách nói; chính xác hơn: báo chí có một
quyền lực mềm, chính là uy tín và tác động xã hội ở thông
tin được đưa ra. Khi những thông tin đó không được tin cậy,
không đầy đủ hoặc không được đón nhận, nghĩa là báo chí
tự tước bỏ quyền lực của mình.
Như vậy để thấy rằng "các quy chế báo chí cần được
thay đổi" như Thứ trưởng Doãn nói chắc chắn cần thiết,
tuy nhiên chưa đủ.
Điều quan trọng nhất, không phải ở việc thay đổi quy chế,
mà thay đổi tư duy. Chúng ta không thể có một xã hội văn minh
– trưởng thành, nếu không có sự độc lập tư duy.
Người đưa thông tin được độc lập đưa thông tin của mình,
người tiếp nhận được độc lập tiếp nhận và thẩm định
thông tin ấy. Cả hai phía cần sự tin tưởng và tự do thực
hiện phần việc của mình.
Những người lãnh đạo cần chấp nhận rằng đã qua thời báo
chí là nguồn tin duy nhất, được xác lập từ những tín hiệu
'tạch tè' trong rừng như xưa. Giờ là thời đại của đủ
loại nguồn tin, và bất kỳ ai cũng là một người đưa thông
tin.
Nhiều trang blog, mạng cá nhân đã vượt báo chí chính thống
về uy tín và lượng truy cập của độc giả. Nếu tiếp tục
bị kiểm soát như ở thời đại 'tạch tè', báo chí chính
thống sẽ mất vị thế hoàn toàn.
Thiệt hại tiếp theo là cho xã hội và Nhà nước. Khi người
dân không được thoả mãn về nhu cầu thông tin trên báo chính
thống, họ tìm kiếm nhưng nguồn tin khác. Tính hai mặt ở đây
là ngoài sự nhanh nhạy phong phú, những nguồn thông tin không
chính thống có thể bị sai lệch hoặc bóp méo theo sự chủ
quan và mục đích của người đưa ra thông tin. Trong khi báo
chính thống tự tước vị thế của mình, thì kiểu thông tin
này sẽ lên ngôi.
Một số tờ báo thường là đi sau phản biện những thông tin
được đưa ra trên mạng.
Chưa nói về hiệu quả lập luận và tư duy, qua số liệu thể
hiện qua các phương tiện kỹ thuật có thể tổng hợp được,
thì số người đọc 'thông tin tự do' nhiều gấp cả chục
lần người đọc phản biện. Đây chính là thiệt hại lớn
nhất.
Thay vì chủ động cởi mở, chia sẻ, đưa những quan điểm và
thông tin đầy đủ chính thống; thì báo chính thống lại làm
chức năng đi cải chính cho những thông tin không chính thống.
Nhiều vụ việc trong quá khứ cần phải được gỡ bỏ cấm
kỵ để báo chí, các nhà sử gia và chính khách chia sẻ góc
nhìn đa chiều. Trên thực tế, những thông tin về các vấn
đề này đã được đề cập trên các trang thông tin tự do.
Người đọc sẽ thấy sự mạnh mẽ của người lãnh đạo:
tự hào vì thành công, đồng thời thừa nhận những sai lầm;
đó là biểu hiện của một tư duy trưởng thành, một xã hội
trưởng thành.
Trong thời đại toàn cầu hoá, Internet phá đi mọi rào cản và
sự cấm địa. Nếu người đọc chỉ có thể tìm thấy thông
tin họ cần ở bên ngoài; một cách tự nhiên, họ sẽ hướng
ra bên ngoài và quay lưng lại với các thông tin bên trong. Sự
mất niềm tin vào thông tin, sẽ dẫn tới mất niềm tin vào giá
trị và niềm tin vào hành động cương lĩnh
Khi người lãnh đạo mạnh mẽ hơn, tin tưởng vào người dân
của mình hơn, biết lắng nghe và tiếp thu, sẽ nhận được
sự phản hồi tương tự của dân.
Đừng nghĩ thay họ, lo thay cho họ, cấm cản họ, điều khiển
cách tiếp cận thông tin của họ; và thực tế là không cấm
được, đã xa rồi thời của những tín hiệu tạch tè, hãy
bỏ chúng lại sau lưng.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131121/hoang-huong-khi-bao-chi-tu-tuoc-bo-quyen-luc-cua-minh),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét