<strong>Ngành giáo dục Việt Nam hiện nay có thể được so sánh
với hình ảnh một ngôi nhà long móng tốc mái, tường cửa
xộc xệch do được chắp vá từ những nguyên liệu không
đồng bộ.</strong>
Vậy giải pháp nào khả thi để giải quyết tận gốc vấn
đề này?
Thông lệ ở bất cứ nơi đâu trên thế giới, mỗi khi xảy ra
thay đổi tại một thể chế chính trị cầm quyền thì chỉ có
những biến động liên quan tới bộ máy quân sự và chính
trị. Riêng hệ thống hành chính và dân sinh đang hoạt động
ổn định sẽ được giữ nguyên hoặc chỉ điều chỉnh đôi
chút để tiếp tục phục vụ việc phát triển đất nước.
Thế nhưng tại Việt Nam, ngay từ sau 1954, hệ thống giáo dục
ở miền Bắc do kế thừa hệ thống giáo dục Pháp đã bị
đập bỏ để nhường chỗ cho hệ thống giáo dục xã hội
chủ nghĩa. Miền Nam sau 1975 cũng chung số phận. Cần nhắc
lại, từ những năm đầu thế kỷ trước, Việt Nam đã có
những trường dành riêng cho nam sinh và nữ sinh, trường dành
cho học sinh ngoại quốc.
Riêng tại Hà Nội đã có trường Bưởi là trường Tây duy
nhất tại Đông Nam Á dành cho học sinh bản địa bằng giáo
trình song ngữ Pháp- Việt. Qua tiếp xúc với những người lớn
tuổi thuộc thế hệ học trò từ trước thập niên 70, ai cũng
cho rằng chương trình học tập khi đó khác hiện nay rất
nhiều, gọn gàng hơn và thực tế hơn.
Suốt một giai đoạn lịch sử dài, rất nhiều sinh viên
được xét vào đại học không bởi trình độ học vấn, mà do
thành phần lý lịch giai cấp gia đình quyết định, ngành sư
phạm cũng không có ngoại lệ. Người giáo viên từ thời chế
độ cũ không được trọng dụng, nhất là tại phía nam, thay
vào đó là những thầy cô được điều từ miền Bắc vào thay
thế.
"Chuột chạy cùng sào mới vào sư phạm", tới thập niên
90, sư phạm là nghành cuối cùng được sinh viên lựa chọn do
điểm chuẩn thấp nhất và thu nhập thấp. Với những thực
tế đó, thực khó lòng đòi hỏi chất lượng đầu ra của
những người làm nghề giáo dục.
<strong>Tư duy yếu kém</strong>
<div class="boxleft300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2013/10/20/131020121853_vietnam_304x171_giaoducvn.jpg"
/><div class="textholder">Giới chức nói nhiều về "bệnh thành
tích" dưới mái trường XHCN.</div></div>Chiến tranh kết thúc đã
gần 40 năm, rất nhiều thế hệ học trò được đào tạo
dưới mái trường chế độ xã hội chủ nghĩa đã ra đời.
Nhưng cho tới tận bây giờ những người lãnh đạo vẫn loay
hoay với mớ bòng bong cải cách giáo dục. Từ cải cách chữ
viết, cải cách sách giáo khoa, cải cách phân ban… theo mục
tiêu nhồi nhét kiến thức, bằng chị kém em với các nước
trong khu vực. Học sinh vô tình bị biến thành những con chuột
bạch để người làm giáo dục thỏa sức thử nghiệm.
Những cải cách sách giáo khoa đã dẫn tới kết quả tiêu
diệt khả năng tự học của học sinh, khiến học sinh bị
buộc phải lệ thuộc vào giáo viên. Điều này đã biến học
sinh trở thành những là nô dịch trong giáo dục.
Những điều đơn giản như việc rèn luyện cho học sinh khả
năng phản biện, kỹ năng nhìn nhận mọi vấn đề bằng con
mắt đa chiều… cũng chưa hề được các nhà giáo dục Việt
Nam quan tâm. Học sinh không có quyền được nói lên chính kiến
của mình. Cứ khác ý thầy cô các em sẽ được xếp luôn vào
thành phần hỗn, láo. Chính truyền thống Khổng Giáo còn ảnh
hưởng nặng nề trong ngành giáo dục Việt Nam ngày nay đã
khiến hầu hết học sinh được đào tạo theo phương pháp học
vẹt, và nói lên tư duy yếu kém của những người làm nghề
giáo dục.
<strong>Những lãng phí không thể đo đếm</strong>
<div class="boxleft300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2013/05/19/130519111334_nguyen_thien_nhan_304x171_afp_nocredit.jpg"
/><div class="textholder">Ông Nguyễn Thiện Nhân từng cam kết cải
cách ngành giáo dục khi còn ngồi ghế bộ trưởng.</div></div>20%
là con số được công bố trong tổng ngân sách nhà nước
được chi cho giáo dục hàng năm, nhưng vẫn không đủ để bộ
máy giáo dục hoạt động trơn tru nếu như không có sự đóng
góp của gia đình học sinh theo chủ trương xã hội hóa. Vấn
đề là, việc tiêu tốn ấy lại rơi vào những hạng mục xây
dựng cơ bản, vào những chuyến tham quan du lịch của quan chức
ngành, những công trình cấp nhà nước về giáo trình và nghiên
cứu giáo dục, vào chi phí mua sắm những thiết bị rất đắt
tiền nhưng không dùng đến, chờ thanh lý…
Có những thông tin cho rẳng để có một chỗ đứng trên bục
giảng, các giáo viên phải mua bằng những số tiền lớn nhỏ
tùy theo địa phương và vị trí của trường. Vậy là để thu
hồi khoản tiền đầu tư ban đầu và có được thu nhập đủ
sống, người giáo viên phải dùng mọi cách buộc mọi đối
tượng học sinh phải "tự nguyện" học thêm nhằm kiếm
thêm thu nhập.
Trên thế giới, chuyện học sinh năng lực kém phải học thêm
để bồi dưỡng kiến thức là chuyện bình thường, nhưng tỷ
lệ luôn rất nhỏ. Riêng tại Việt Nam, học sinh phải mất
rất nhiều thời gian và chi phí tốn kém cho việc học thêm,
nhưng chưa chắc mang lại lợi ích gì cho nhân cách và kỹ năng
lao động.
<strong>Và giải pháp cái búa!</strong>
Tại Canton Neuchatel (Thụy Sỹ), nơi tôi hiện đang cư trú, toàn
bộ chi phí cho giáo dục được trích từ nguồn thuế ngân
sách, không ai phải đóng góp thêm gì cho học sinh tới 16 tuổi.
Từ 13 tuổi trở xuống học sinh được học chủ yếu là kỹ
năng sống, chương trình học khá nhẹ nhàng và không thấy tình
trạng ganh đua thành tích giữa học sinh hoặc giáo viên.
Tới 13 tuổi, học sinh trải qua kỳ thi toán, tiếng Pháp,
tiếng Đức để phân loại ngay khi các em chuyển qua bậc trung
học. Những em hạng A (section de maturité) sẽ nhận chương trình
cấp 3 chính thức với giáo trình nặng hơn, bù lại chắc chắn
các em có quyền lên thẳng một trường đại học theo nhu cầu
mà không phải trải qua kỳ thi nào.
<div class="boxleft300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2013/11/20/131120092726_children_304x171_bbc_nocredit.jpg"
/><div class="textholder">Trẻ từ lớp mẫu giáo tham gia trình diễn
nghệ thuật tại Thụy Sỹ.</div></div> Học sinh xếp hạng C
(préprofessionnel) được học giáo trình rất nhẹ nhàng, nhưng
sẽ được hướng học nghề để trở thành những công nhân
chất lượng cao. Hạng B (moderne) sẽ được đào tạo giáo
trình trung bình, và việc có thể trở thành một trong hai thứ
hạng ở trên hay không sẽ phụ thuộc vào chính sự cố gắng
và nỗ lực của các em.
Rất nhiều học sinh chọn cách học nghề để nhanh chóng có
thu nhập, nhưng cánh cửa đại học vẫn rộng mở cho các em
nếu các em có nguyện vọng học lên cao sau đó.
Mô hình giáo dục trên của Neuchatel cũng đang phải điều
chỉnh do có những ý kiến cho rằng chúng tạo ra sự phân biệt
đối xử giữa chính các học sinh. Nhưng về mặt xã hội lại
nhận được sự đồng thuận cao khi tiết kiệm được thời
gian, tiền bạc của cả bộ máy đào tạo lẫn người đi học,
đồng thời đáp ứng được thực tế nhu cầu lao động của
xã hội.
Trở lại câu hỏi để giải quyết tận gốc các vấn đề
về giáo dục Việt Nam ngày nay, có lẽ chỉ có phương pháp
"cái búa" là khả thi nhất, nếu coi ngành giáo dục là hình
ảnh giống như ngôi nhà. Nếu những chắp vá, sửa chữa chỉ
làm cho ngôi nhà xấu xí thêm, thì nên chăng cần dũng cảm
đập bỏ và xây mới?
Nếu như những người điều hành không có khả năng tự
thiết kế nên một ngôi nhà mới, thì có thể chọn giải pháp
nhìn ngó xung quanh các nước Thái Lan, Singapore, Hàn Quốc… Sao
không coi thử có công trình nào đã được chứng minh bởi tính
hiệu quả khả thi, và phù hợp với khả năng của mình hơn
để cứ thế bê vào áp dụng?
Một mô hình hiệu quả như câu chuyện giáo dục tại Neuchatel
cũng không phải bất khả thi và tốn kém.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131120/huong-vu-y-kien-giao-duc-vn-dap-bo-va-xay-moi),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét