Alan Phan - Cái gọi là kinh tế Việt Nam…

Mỗi tuần tôi đều nhận vài Email hỏi sao bác không viết bài
về kinh tế Việt Nam? Nhiều lý do; nhưng các trợ lý của tôi
lại lưu ý là các bài viết về kinh tế của tôi thực ra cũng
không nhiều người đọc. Những bài của khách khá nổi danh
như anh Phạm Đỗ Chí, Phạm Chí Dũng…đăng trên GNA cũng cùng
chung số phận hẩm hiu. Có lẽ các Emails là từ những dư luận
viên hướng dẫn chúng tôi ra khỏi các bài về lịch sử và
văn hoá xã hội thường liên quan chút đỉnh đến chính trị
gây khó chịu cho các quan lãnh đạo?

Dù thế nào, cách đây 2 năm, tôi đã cảm nhận là hệ thống
kinh tế của Việt Nam đã biến thái thành một sân chơi hoàn
toàn do các chính trị gia điều khiển theo mục tiêu chính trị
của họ. Mặc cho những lời nói bầy tỏ quyết tâm này
chương trình nọ trong kế hoạch 5 năm, 10 năm, 50 năm… không
một kinh tế gia nào sống tại Việt Nam thực sự tin vào những
chiêu PR hay các khẩu hiệu này. Sau 80 năm, chỉ còn những thế
hệ trẻ vừa tập tễnh ra đời là còn chút hy vọng.

Kinh tế Việt Nam đã trở thành một nơi chốn mà mọi thành
phần có quyền có lợi tranh dành xâu xé, mang những miếng mồi
ngon nhất về cho gia đình và phe nhóm mình. Một chế độ tư
bản hoang dã, với nhiều cách phá luật, để kiếm tiền nhiều
nhất và nhanh nhất. 5% dân số đang kềm kẹp và thuyết phục
đa số còn lại nhận những mẩu cơm vụn, canh thừa…để an
phận (sinh ra đã đòi …làm chủ?).

Vả lại, điều này cũng không gì xa lạ. Cách đây 150 năm,
Mỹ đã xây dụng nền kinh tế vĩ đại của mình trên những
thủ thuật tương tự, dù kín đáo hơn. Gần đây, Hàn Quốc,
Đài Loan, Indonesia, Phi Luật Tân…đều có những trải nghiệm
đau thương của tư bản hoang dã. Họ may mắn là nền kinh tế
toàn cầu lúc đó chưa liên thông rộng rãi nên họ thoát khỏi
vũng bùn mà không có nhiều cạnh tranh. Hiện nay, Việt nam sẽ
vất vả hơn nhiều và chu kỳ trì trệ chắc chăn sẽ kéo dài
thành thập kỷ, nếu không canh tân theo môi trường mới.

Đó cũng là lý do chính khiến tôi không nói chuyện về kinh
tế Việt Nam nữa. Chúng ta không có chính sách hay kế hoạch
kinh tế nghiêm túc để thi hành. Chúng ta có một cơ chế hành
chánh đã bén rễ sâu từ 80 năm qua, và những nhóm đặc quyền
sẽ không cho ai đụng tới. mặc cho mọi kêu gào về tái cấu
trúc hay đổi mới, những người biết chuyện đều quay lưng
cười đểu. Chúng ta có một kỹ năng ngoại giao rất giỏi,
nên chúng ta ca bài con cá rất phù hợp với những gì người
Mỹ, người Nhật, người Hàn…hay người Tàu, người Nga
muốn nghe (cũng không nên tự hào lắm về việc này, họ chỉ
gật đầu khi quyền lợi của họ được tôn trọng). Chúng ta
tuyên huấn dậy dỗ bọn dân đen, nhưng phần lớn thời gian và
đầu óc chúng ta còn loay hoay với đơn đặt hàng của mẹ đĩ,
của xếp lớn, của đối tác, của con cháu…

Tuy nhiên, với các bạn BCA muốn phân tích sâu rộng hơn về
nền kinh tế này, tôi xin nhắc các bạn về vài điều căn
bản:

<em >1. </em><em >Số liệu thống kê</em>

Hơn 3 thập kỷ nay, phân tích định lượng (quantitative analysis)
của kinh tế vĩ mô càng ngày càng chiếm ưu thế tuyệt đối so
với định tính (qualitative). Các số liệu thống kê và dữ
kiện chính xác là yếu tố đầu tiên và cuối cùng. Điều này
cũng không tránh được những "xoa bóp" cố tình của chính
trị gia để trục lợi cho chánh sách và quyền lực. Tuy nhiên,
trong một thể chế minh bạch với sự soi mói của ngàn góc
nhìn từ chuyên gia đến báo giới, mọi lạm dụng đều bị
giới hạn.

Trong những quốc gia mà quyền tự do ngôn luận bị kiểm soát
chặt chẽ, mọi sử dụng số liệu là một trò hài kịch cỡm.
Trừ khi vì miếng cơm manh áo, khi các chuyên gia khoác cho dự
đoán và phân tích của mình cái áo khoa học dựa trên các số
liệu sản xuất từ bệnh thành tích, họ đã tự lừa dối
bản thân và bao nhiêu người dân khác?

<em >2. </em><em >Quán tính (inertia) là một lực đẩy bền
bỉ</em>

Ngược với thái độ tô hồng vô trách nhiệm ở trên là
những đánh giá vô cùng tiêu cực của nhiều chuyên gia khi họ
nhận ra những hiểm nguy và rủi ro lớn của bất cứ nền kinh
tế nào. Danh từ "vỡ trận", "sụp đổ", suy thoái
"trăm năm" …được sử dụng bừa bãi. Một thí dụ điển
hình là xứ Zimbabwe của ông Mugabe. Mặc cho lạm phát cả trăm
ngàn phần trăm mỗi năm, dân tình phải bỏ chạy khỏi xứ
hàng loạt, cuộc khủng hoảng làm thế giới há hốc miệng
cũng chấm dứt sau 6 năm. Đến nay, dù không khá gì hơn các
nước láng giềng, Zimbabwe và ông Mugabe (đắc cử từ 1980) vẫn
tồn tại và nhe răng cười rất tươi trước các ống kính
phóng viên (hay ngủ say sưa trong một cuộc họp thượng đỉnh
các quốc gia Phi mấy ngày trước).

Những thí dụ về các quốc gia khác như Bắc Triều Tiên, Hy
Lạp, Argentina..tràn đầy trong lịch sử kinh tế thế giới.

<em >3. </em><em >Mọi nền kinh tế đều có những mảng tối
sáng khác nhau và luôn thay đổi</em>

Không một nền kinh tế nào giống nhau. Ngoài kích cỡ, đặc
thù cạnh tranh, cơ hội và rủi ro, các nền kinh tế quốc gia
lại còn luôn biến dạng theo tình thế hay theo lãnh tụ. Phi
Luật Tân đang trì trệ vì các Tổng Thống từ Ramos đến Arroyo
đã để quán tính và các phe nhóm lợi ích lôi cuốn. Đến
2010, khi vị Tổng Thống trẻ Aquino nắm quyền, ông đã quyết
tâm theo đuổi một chính sách cải cách và hiện đại, tạo
nhiều thành quả ngoạn mục trong mấy năm vừa qua.

Quay lại với Việt nam, trong khi các doanh nghiệp tư nhân vất
vưởng vì nhiều thế yếu cạnh tranh, lồng trong một nền kinh
tế vĩ mô giáo điều và nặng nề, khu vực FDI hiện đang phát
triển tốt với những đặc lợi ban phát vô cùng béo bở. Các
nhà đầu tư FDI rất nhậy bén với cơ hội và thêm vào đó,
thị trường tương lai của 90 triệu dân số trẻ trung luôn
tạo hấp dẫn. Sản lượng xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI
sẽ là đầu tàu chính cho những phát triển sắp đến.

<em >4. </em><em >Ba gánh nặng ngàn cân</em>

Tuy nhiên con rồng kinh tế Việt Nam sẽ không cất cánh được,
ngay cả khi gia nhập TPP (dự trù vào cuối 2014); vì trọng lực
nặng nề của 3 yếu tố: doanh nghiệp nhà nước, nợ xấu ngân
hàng và ngân sách chánh phủ. Ngày nào mà toàn dân còn phải
khiêng đỡ các hành lý này, thì ngày đó kinh tế Việt Nam chỉ
nên bàn về mô hình "sống sót" (survival).

Khi các nhà lãnh đạo chính trị và kinh tế vẫn kiên định
về định hướng lạ lùng và ngược đời của Việt Nam, thì
hệ quả là ngay cả 120 năm sau, chúng ta cũng không bắt kịp
Singapore. Các thế hệ trẻ sau này sẽ tiếp tục đi đào vàng
giũa sa mạc hay biển cả.

Nhưng trên hết, tôi vẫn muốn chia sẻ một nguyên lý mà tôi
hay lập đi lập lại<em>: kinh tế cá nhân vẫn quan trọng hơn
vĩ mô. </em>Một doanh nghiệp đầy đủ kỹ năng và có một kế
hoạch chi tiết bài bản về mô hình kinh doanh, cùng một quyết
tâm và kiên nhẫn cao độ, vẫn sẽ tìm cho mình một chỗ
đứng xứng đáng dưới ánh mặt trời.

<strong> Alan Phan</strong>




***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131125/alan-phan-cai-goi-la-kinh-te-viet-nam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!