<em><strong>SGTT.VN - Trong giới doanh nhân và luật sư, người ta
nhắc đến ông với niềm ngưỡng mộ. Cùng nhóm nhân sĩ trí
thức Thứ Sáu đóng góp đáng kể vào công cuộc đổi mới kinh
tế, những cuốn sách và bài báo sắc bén của ông về kinh
doanh, giáo dục, triết học… đã trở thành cẩm nang của
nhiều độc giả. Ít ai biết ông đã nếm trải đủ mùi cay
đắng của tù tội, mặc cảm khuyết tật, nỗi mất mát trong
mối tình đầu… trước khi trở thành điểm tựa tinh thần
của bao người.</strong></em>
<div class="boxleft300"><img
src="http://sgtt.com.vn/ImageHandler.ashx?ImageID=205074" /><div
class="textholder"><center>CHÂN DUNG HỘI HOẠ: HOÀNG
TƯỜNG</center></div></div><strong>Xã hội muốn phát triển bền
vững, cần có những giá trị cộng đồng được thừa nhận
như những giá trị tiêu biểu cho sức mạnh quốc gia. Nhưng
dường như những giá trị ấy đang bị tổn thương?</strong>
Chúng ta từng có những giá trị tinh thần đáng quý được
kết tinh qua cả một quá trình dài dựng nước và giữ nước,
giá trị lớn nhất là niềm tin vào con người, vào sức mạnh
dân tộc, sự tin cẩn lẫn nhau; sự hỗ tương, đùm bọc lẫn
nhau, lá lành đùm lá rách; tinh thần đoàn kết; lòng vị tha,
bao dung…
Xây dựng niềm tin mất nhiều thời gian và công sức nhưng để
mất nó thì rất dễ. Vốn xã hội không thể có được khi
trong xã hội người ta thiếu mất những giá trị nhân bản,
đạo đức cá nhân. Xin đừng đánh đồng chủ nghĩa "vị
kỷ" với cá nhân mỗi con người và phê phán nó, như thế là
phá huỷ những đặc tính tốt đẹp của con người. Đạo
đức cá nhân chỉ có được khi mỗi cá nhân có sự trung
thực, người này độ lượng với người khác. Nếu một xã
hội không độ lượng sẽ tạo ra dối trá, trả thù, mất đi
tính trung thực. Một môi trường đầy rẫy sự bất tín thì
khó có sự hợp tác hay tương tác.
Chất lượng cuộc sống cũng như khả năng cạnh tranh của một
quốc gia tuỳ thuộc đặc tính văn hoá độc đáo lan toả trong
quốc gia ấy, đó là mức độ tin cẩn nhau trong xã hội. Ở
Việt Nam, xã hội xây dựng dựa trên căn bản là đấu tranh.
Điều đó đúng trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc,
nhưng khi đất nước hoà bình, chúng ta vẫn giữ tinh thần này.
Có cả một cuộc triệt hạ văn hoá cũ, cải tạo ruộng đất
phá vỡ nền tảng giá trị cũ, con tố cha, vợ tố chồng,
đạo đức Khổng Mạnh bị đày đoạ. Cả một thời gian dài
người ta sống thiếu trung thực, thiếu độ lượng, tha thứ,
"chơi" những trò bẩn. Người ta cứ phải nói tốt trong khi
phải sống không tốt vì thiếu thốn cả vật chất, tinh thần.
Vì thiếu thốn mà người ta không muốn người khác hơn mình,
thấy người khác sung sướng chịu không được, sinh ra dòm ngó
lẫn nhau, bắt người ta phải nói dối, nói xấu lẫn nhau. Khi
chạm đến những quyền lợi thiết thân sẽ xuất hiện nói
xấu, đấu tranh rất nặng nề. Từ đó sinh ra nạn trộm cắp,
côn đồ, con gái mặc áo dài cũng đánh nhau trong học
đường… Khi xã hội thiếu nền tảng quan trọng nhất là sự
trung thực thì làm sao thúc đẩy sự tha thứ, độ lượng và
thông cảm?
<strong>Theo ông, phát triển kinh tế phụ thuộc rất nhiều vào
vốn xã hội?</strong>
Khi đi tìm các giá trị kinh tế, chúng ta phải quay trở lại
giá trị nền tảng, đó là đạo đức cá nhân. Tên tuổi doanh
nghiệp là kết quả một thương hiệu của nhiều người cùng
xây dựng, nếu con người không vững thì làm sao có thương
hiệu vững? Hơn nữa, suốt một thời gian dài chúng ta chỉ coi
trọng doanh nghiệp nhà nước. Những doanh nghiệp nhà nước
thường chỉ bám vào nhiệm vụ chính là phục vụ kế hoạch
chính trị, xã hội, mà không làm cái đáng lẽ phải làm là
sản xuất để kiếm lời. Một số doanh nghiệp tư nhân cũng
chạy theo doanh nghiệp nhà nước, tìm chỗ quen biết để nhờ
vả, chạy chọt dự án. Tài ba không được đo bằng lời lãi
mà bằng sự chạy chọt, nghĩa vụ phải thực hiện, nên kinh
tế không thể phát triển được.
<strong>Làm thế nào để có được một nền kinh tế
khoẻ?</strong>
Trong môi trường mà những giá trị ảo lên ngôi sẽ tạo ra
một xã hội coi trọng đồng tiền, coi trọng vật chất chứ
không coi trọng đạo đức, cũng không coi trọng cách kiếm
tiền. Nhìn vào danh sách những người giàu nhất Việt Nam, có
thể thấy ít những nhà sản xuất. Một nền kinh tế khoẻ
phải có nhiều người giàu về sản xuất. Sản xuất phát
triển sẽ kéo theo dịch vụ ngày càng mạnh, từ đó mới xuất
khẩu được. Khi sản xuất mạnh, ngân hàng tiêu thụ được
tiền, mới đầu tư lại cho sản xuất, đầu tư thúc đẩy văn
hoá tinh thần…
Về nông nghiệp, bốn nhà là Nhà nước, nhà nông, nhà công
nghiệp, nhà xuất khẩu phải "chơi" được với nhau thì
nông nghiệp mới "bốc" lên được. Một nền kinh tế mà ai
cũng sử dụng ưu thế để kiếm lời, không phải để chia sẻ
thì giá lúa cứ tụt mãi thôi. Ưu thế là để chia sẻ, không
phải ăn một mình.
Về công nghiệp, phải kiểm soát được nguồn tiền, có một
nền văn hoá và quản trị khoa học, xuất phát từ những doanh
nghiệp tư nhân kinh doanh từ đồng tiền của chính mình. Các
nước phương Tây phải trải qua 40 năm mới có được quy trình
quản trị khoa học. Lúc ấy Việt Nam còn đóng cửa kín mít.
Chúng ta vẫn đo quản trị kinh tế theo thước đo khác, làm sao
phát triển thành tập đoàn?
<div class="boxright200"><div class="simplequote"><div class="quotebody">Khi
xã hội thiếu nền tảng quan trọng nhất là sự trung thực thì
làm sao thúc đẩy sự tha thứ, độ lượng và thông
cảm?</div><br class="quoteclear"><div
class="quoteauthor"></div></div></div><strong>Ông đã từng cho rằng
những đổ vỡ của thị trường địa ốc là do… luật
pháp?</strong>
Luật pháp không phải chỉ để trừng phạt những vi phạm, mà
phải làm sao để không xảy ra vi phạm. Lại trở lại vấn
đề đạo đức. Nền kinh tế phát triển được là do sự tuân
giữ tự nguyện của mỗi người. Khi mà đạo đức không còn
được tuân giữ, ăn được của người khác là mừng lắm,
không làm cho người ta áy náy lương tâm thì mọi hợp đồng
cũng vô nghĩa. Như việc bỏ thuốc độc để giữ rau quả
tươi lâu. Nếu còn lương tâm chắc chắn họ không kiếm tiền
kiểu đó. Máu làm giàu không cần biết tới tội lỗi chứng
tỏ rõ ràng họ đã mất đi cái khuôn tự chế ngự của con
người. Nếu đạo đức còn, chắc chắn họ sẽ phải tự
vấn: "Làm thế tội chết!" Đạo đức, tính thiện, tôn
giáo trong tâm hồn giúp người ta nghĩ xa, còn nhìn ngắn hạn,
giải quyết vấn đề ngắn hạn là tội ác.
Vậy thành trì cuối cùng mà ông trông cậy để có thể gầy
dựng lại niềm tin là gì?
Muốn thay đổi điều này phải thay đổi cách giáo dục, bắt
đầu từ gia đình. Đi sâu vào gia đình, tôi nhận ra vai trò
của các bà mẹ cho hạnh phúc của gia đình và cho sự phát
triển của xã hội. Tình thương yêu, sự độ lượng của bà
ngoại truyền cho mẹ, mẹ truyền cho con là cái nôi, là thành
trì cuối cùng để giữ lại các nền tảng đạo đức. Có như
vậy thì con gái mới nói hết được với mẹ, giữa mẹ và con
có một sự giao lưu, an ủi, đỡ đần, quý mến. Sự lo toan
của người mẹ khiến con nhận ra đó là mẹ, và lòng kính
trọng được sinh ra. Nếu người mẹ là cái nôi an toàn, con
cái được giáo dưỡng đầy đủ sẽ trở thành những công
dân tốt. Quan sát những gia đình thời nay, có những người
rất thành đạt là nhờ có một người mẹ chịu thương chịu
khó, biết dạy dỗ con cái. Con người là kết tinh và thăng hoa
của tình yêu gia đình. Con người có một số đặc tính cơ
bản, giáo dục phải triển khai nó lên. Biết xấu hổ là bản
năng của con người. Khi xấu hổ, người ta sẽ nói thật. Nếu
người ta sống với nhau cởi mở, rõ ràng, vì nhau, thì tình
yêu sẽ được thăng hoa. Khi yêu, sẽ biết bảo vệ, tranh đấu
để sống còn. Tình yêu đầu tiên bắt đầu từ gia đình, bố
mẹ, anh em, yêu những gì thân thiết với mình như mảnh vườn,
mái nhà của mình, từ đó mới biến thành tình yêu quê hương
đất nước. Một thời gian dài chúng ta đã quan niệm sai về
những nguyên lý cơ bản về con người. Nếu chỉ nhìn vào
lịch sử, lấy những cái mà người chết đã thực hiện và
đem ra áp dụng với người sống sẽ bị người sống phản
đối. Phải đi vào sâu xa của con người để khám phá, phải
coi gia đình là cái gốc, phải kích thích tình yêu gia đình.
<strong>Tác phẩm Tài ba của luật sư của ông đã trở thành
sách gối đầu giường của giới luật sư. Ông đánh giá thế
nào về khả năng hội nhập của giới luật sư Việt Nam với
môi trường luật quốc tế?</strong>
Trong lĩnh vực kinh doanh, luật sư phải hiểu biết về tổ
chức công ty, công việc kinh doanh, hoạt động kinh tế quốc
tế, những luật để điều chỉnh hoạt động ấy… Nhưng nhà
trường không cung cấp đủ những hiểu biết ấy. Một khoảng
trống kéo dài trong đào tạo cộng với luật pháp nước ta
chưa theo kịp thực tế, nên tự thân mỗi người khi ra hành
nghề phải tự bơi, nghề dạy nghề, bị khách hàng mắng mãi
cũng tự nhiên giỏi. Ngày xưa khi bước vào nghề tôi cứ lo
với những kiến thức, khi kiến thức và luật pháp bị vi
phạm, tôi dần khám phá ra sự vi phạm ấy do lòng người. Trong
nghề luật, trước hết phải làm người ta tin mình, muốn
thế, phải đàng hoàng, có sao nói vậy. Thứ hai, phải có khả
năng phân tích các sự kiện, vấn đề trong các tình huống,
hoàn cảnh khác nhau và kết nối chúng với luật pháp tương
ứng. Nhưng rất tiếc trường luật không đào tạo luật sư,
mà chỉ đào tạo cán bộ pháp chế.
<strong>Theo ông, vì sao phép nước không nghiêm?</strong>
Luật pháp của mình thường xuất phát từ những quan chức nhà
nước chứ không phải từ thực tế kinh doanh, nên họ đưa ra
quan niệm, triết lý trước, sau đó mới xây dựng định chế,
vì vậy khi đưa vào thực tế sẽ bị vênh, lại phải thay
đổi nhiều lần. Không thể xây dựng luật pháp một cách duy
ý chí, mà phải cho một xã hội đang hoạt động, chú ý đến
tâm lý của người thi hành luật. Nếu tâm không rộng, trí
không cao, sẽ không làm ăn được với người có tầm cỡ.
Luật pháp chúng ta thiết lập một mô hình kinh tế xã hội
mới khác với thực tế đang có, công dân và tài sản không
gắn với nhau. Thẩm phán khó áp dụng biện pháp, thiếu sáng
suốt công minh nên người dân có khuynh hướng coi thường toà
án, không tôn kính toà án như cơ quan tượng trưng cho quyền uy
của quốc gia.
Nhóm chuyên gia Thứ Sáu trong đó có ông đã góp phần tích cực
trong cuộc đổi mới kinh tế lần thứ nhất. Vì sao một trí
thức từng trải qua 12 năm cải tạo như ông lại dám phê phán
trực diện những sai lầm của bộ máy kinh tế một thời?
Tôi đóng góp chân tình, xây dựng, nhân ái, không cay nghiệt.
Khi mình nói ra với tấm lòng ngay thẳng, công bằng, có lương
tâm và trách nhiệm thì khó khăn có, nhưng không dài, và mình
sẽ được hiểu. Sự công chính là mộc che đỡ, cộng với
sự học không ngừng đã giúp tôi đóng góp cho xã hội một
tấm lòng. Tôi biết tôi ở đâu, và phải làm gì để xứng
đáng với nhân phẩm của mình. Trong bất kỳ hoàn cảnh gian nan
nào, hay khi bị phán xét, tâm hồn tôi cũng thanh thản.
<div class="boxright200"><div class="simplequote"><div class="quotebody">Sự
công chính là mộc che đỡ, cộng với sự học không ngừng đã
giúp tôi đóng góp cho xã hội một tấm lòng. Tôi biết tôi ở
đâu, và phải làm gì để xứng đáng với nhân phẩm của
mình.</div><br class="quoteclear"><div
class="quoteauthor"></div></div></div><strong>Vì sao ở thời điểm
đó, những người trí thức thuộc chế độ cũ như ông lại
được trọng dụng, và có tiếng nói thiết thực, hiệu
quả?</strong>
Là trí thức được đào tạo đàng hoàng trong chế độ cũ, ai
cũng khao khát muốn sử dụng kiến thức của mình để giúp cho
việc chung. Nhưng bao nhiêu năm bị cho là "nguỵ" đã làm cho
khao khát ấy nhụt đi. Đầu tiên, giữa chúng tôi có một cái
chung, đó là bị "lêu bêu" một thời gian dài. Trải qua đau
khổ, người ta có nhu cầu được gặp nhau, được anh Phan
Chánh Dưỡng tập hợp lại ở Cholimex, được yêu cầu đóng
góp ý kiến, được trọng dụng trong phạm vi rất nhỏ. Từ
Cholimex nhiều khao khát được khơi dậy, được đáp ứng. Thứ
hai vì đã bị lêu bêu một thời gian dài nên chẳng ai đòi
hỏi quyền lợi, cũng không mong điều gì mình nói cũng được
lắng nghe, chỉ đóng góp theo đòi hỏi của lương tâm. Nếu
đòi hỏi quyền lợi chắc cũng không tồn tại dài đâu. Nói
là đổi mới nhưng thực ra là trở về cái cũ, mà những kiến
thức kinh tế tư bản cũ của miền Nam thì chúng tôi đã rành
rồi, đã xài rồi, vì thế cứ nói thẳng, nói thật thôi.
<strong>Điều gì đã làm nên bản lĩnh con người ông?</strong>
Tôi là người ý chí nghị lực rất mạnh, vì tôi là người
có tật. Hồi bé tôi là người năng động và tích cực trong
mọi việc, đôi lúc quên đi mình bị gù lưng. Nhưng khi bị
trêu chọc " Ê, thằng gù!", mình nhột lắm. Tật gù lưng
làm tôi bị sốc, mặc cảm tự ti nên tình cảm cũng bị teo
đi. Lý trí phải vọt lên, tạo ra sức mạnh tinh thần.
<strong>Ngược lại, trong những sự kiện lớn, thấy ông xuất
hiện rất tự tin?</strong>
Khi phần lý trí lên cao tôi tìm được sức mạnh, tình cảm
được chữa lành khi lấy vợ, sức mạnh tinh thần ngày càng
phát triển. Cũng nhờ thời gian du học ở đại học Harvard,
sống với người Mỹ nhiều, từ năm 1965 – 1973, những tổn
thương dần lành. Tôi là người mà tình cảm và lý trí không
khớp nhau, rất dễ xúc động, luôn khám phá cái tinh tuyền
của lý trí và tình cảm nên… dễ bị "té" lắm. Bản thân
tôi là người tình cảm, thường chấp nhận hy sinh, thua thiệt,
nhưng đến lúc tình cảm lấn át quá thì lý trí sẽ mách bảo,
không để lại lỗi lầm. Tôi là người không ghen tỵ, nhờ
thế nhìn người khác rõ hơn. Sống tốt cho người ta sự lạc
quan. Khi tâm tĩnh thì trí sáng, khi trí sáng thì càng kích thích
sự tìm tòi, khao khát.
<strong>Từng bị phụ tình, từng mất hết, có bao giờ ông gục
ngã?
</strong>
Tôi sống thật nên khó gục ngã lắm. Khi phạm lỗi, biết mình
sai và xin lỗi bằng sự chân thành thì chẳng bao giờ gục ngã.
Giai đoạn khó khăn nhất trong cuộc đời tôi là thời gian đi
tù từ năm 1976 – 1988, vào tù không bị ân hận giày vò, trái
tim không lo âu, thì trí óc sáng suốt, biết lợi dụng hoàn
cảnh để làm cho cuộc sống trong tù trở thành có ích. Trong
tù tôi đọc rất nhiều sách, học khám phá hai chế độ, khám
phá con người, khám phá chính mình. Tôi đã từng đau khổ rất
nhiều khi bị phụ tình, đến khi vào tù, nỗi đau ấy lại
trở thành phần thưởng, giúp tôi khám phá những bí ẩn của
tôn giáo, sống với một tình yêu thần thánh. Vì thế, thời
gian trong tù trở thành bổ ích, không phải đoạ đày, đó là
cách tôi nhìn. Khi ra đời tôi đem những khám phá ấy ra áp
dụng và đã thành công.
<strong>Được biết, giá của mỗi giờ tư vấn luật của ông
tại văn phòng luật D.C Law TP.HCM rất cao, vậy thời gian đâu
mà ông viết rất nhiều sách về kinh tế, luật, triết
học…?</strong>
Bây giờ tôi đã giảm công việc. Tôi muốn đem kinh nghiệm,
kiến thức truyền đạt cho thế hệ trẻ. Qua lớp tư duy pháp
lý tài chính tại Luật sư đoàn TP.HCM, tôi muốn chia sẻ với
đội ngũ trẻ cách tư duy pháp lý bằng một tâm tình, một tư
chất, óc phân tích. Đây cũng là nơi giúp nhau trao đổi nghề
nghiệp, luật pháp, cuộc sống… Tôi làm việc ấy với một
tâm tình cho đi mà không cần nhận lại, tôi muốn gieo tinh
thần đó cho những người trẻ. Khi viết sách, viết báo, có
độc giả yêu thích thật sự, mình được chia sẻ nhiều lắm.
Đó là niềm vui của tôi, chẳng cần gì nữa.
<strong>THỰC HIỆN: KIM YẾN</strong>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130903/ls-nguyen-ngoc-bich-gay-dung-lai-niem-tin-tu-moi-gia-dinh),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét