<center><img
src="https://fbcdn-sphotos-b-a.akamaihd.net/hphotos-ak-frc1/383460_422120014553477_1282879840_n.png"
width="500" /></center>
- Con gì hay hỏi tại sao?
- Con người.
- Không phải. Con lợn.
- Tại sao?
<h2>TỪ TUỔI THƠ DỮ DỘI…</h2>
Tôi được nghe trò đùa về "Con gì hay hỏi tại sao?" lần
đầu tiên cách đây mười mấy năm, nhưng cho đến tận bây
giờ, dù nghe rất nhiều người khác bị lừa, vẫn không thể
nào cười được. Người ra câu đố thì mừng ra mặt vì
người trả lời đã mắc lỡm của mình, trở thành một "con
lợn" đi hỏi "tại sao". Chúng ta đều đã vấp phải không
ít những trò đùa như vậy, cũng đem đi đùa người khác
nhiều. Sở dĩ đùa được vì các "nạn nhân" nghiễm nhiên
công nhận cái sân chơi do người đố đặt ra mà không suy nghĩ
xem người đó có cơ sở nào chắc chắn hay không.
- Em thưa cô, bài giải này chỗ phép tính đầu tiên em chưa
hiểu?
- Chưa hiểu chỗ nào?
- Dạ phép tính đầu tiên ạ. Tại sao nó lại như thế, rồi
được như thế ạ?
- Con tính này thì có cái gì đâu mà không hiểu. Lý thuyết này
học rồi. Bạn hỏi nữa thì tôi cho bạn 0 điểm!
Học rồi. Tự tìm hiểu. Tự luyện tập. Trẻ con không được
cãi. Cô bảo thế. XYZ nói thế. Muôn vàn cách chặn họng các
câu hỏi tại sao của thiếu niên khi mà chính người dạy không
biết rõ câu trả lời, ngại giải thích hoặc không biết cách
giải thích, trong khi vẫn muốn giữ sĩ diện. Thiếu niên thì
sợ bị mắng, sợ bị điểm kém, lại bị áp đặt một cách
lạm dụng câu "Cá không ăn muối cá ươn" nên chỉ biết
răm rắp nghe theo. Ví dụ bài thơ trong sách giáo khoa thì nghiễm
nhiên phải hay, trò thấy không hay cũng được thôi, nhưng kiểm
tra mà viết thế thì cô cho điểm kém.
<h2>… ĐẾN PHẢN BIỆN LỆCH LẠC</h2>
Anh Đinh Tiến Dũng, trong chuyến thực tập khi còn là sinh viên
trường ĐH Nông Nghiệp, có giải thích cặn kẽ cho các bác
nông dân về nguyên nhân tại sao lá ngô bị quăn. Nghe xong một
bác nói: "Chả cần biết nguyên nhân chỉ nhớ là khi nào lá
quăn thì tưới nhiều nước lên thế là được". Ngày nay,
sinh viên là những người nghiên cứu khoa học trẻ, vậy mà
không ít bạn cũng chỉ biết răm rắp dùng luôn cái kết quả
cuối cùng của thầy cô hoặc bạn bè nói, mà ngại không hỏi
xem tại sao lại được như vậy.
Vài năm gần đây, chúng ta mới nhận ra rằng: Phải mất rất
nhiều thời gian va đập và rèn luyện sau khi đi làm, một
người mới lấy lại được tư duy phản biện vốn có của
mình. Các trường đại học tân tiến đang dốc sức tìm mọi
phương pháp làm cho sinh viên DÁM phát biểu suy nghĩ, hay nói
một cách khác là tìm lại câu hỏi "Tại sao"của họ.
Nhưng việc xung đột phương pháp giữa các bậc đào tạo không
phải không để lại hậu quả. Một bộ phận các thanh thiếu
niên ngày nay ngộ nhận phản biện làquyền được chống
đối, lấy sàm ngữ mà chửi rủa đúng sai, coi việc lộng ngôn
là tự do ngôn luận. Biết bao "anh hùng bàn phím" lúc đóng
cửa lên mạng ở nhà thì oai phong lắm, buông lời lăng mạ
bạn bè, thầy cô rồi cả ngôi trường của mình, nhưng đến
khi nghiêm túc tranh luận đối diện với người khác thì im như
thóc. Phải vậy mà giáo sư Văn Như Cương trong chương trình
trò chuyện đầu xuân đã nhắc nhở các học trò: Xưa "uốn
lưỡi bảy lần trước khi nói" thì nay ta cũng phải "vặn
tay năm sáu lần trước khi gõ con chữ từ bàn phím" mới
được.
<h2>BẢN LĨNH PHẢN BIỆN</h2>
Tư duy phản biện không phải là đi ngược lại việc "biết
thì thưa thốt, không biết dựa cột mà nghe", cũng không phải
là khi nghe người ta nói đúng thì mình cãi thành sai, thấy bảo
là cho thì cãi thành nên cấm. Tư duy phản biện trước hết là
việc đặt ra những câu hỏi: <strong>Tại sao họ nói như vậy?
Vì sao điều này được đưa ra? Nguyên nhân và chứng cứ nào
dẫn đến việc này?</strong>
Khi tiếp xúc phải một vấn đề gây tranh cãi, đỉnh cao của
việc tranh biện không phải là tìm ra ai thắng ai thua, mà là
chính là lắng nghe. Người tranh biện phải tôn trọng và lắng
nghe cho trọn vẹn quan điểm và sự giải thích của đối thủ,
rồi khi đến lượt của mình thì trình bày cũng phải súc
tích, rõ ràng và ngắn gọn để người nghe có thể hiểu
được.
Bản lĩnh phản biện không nằm ở chỗ một người có dám nói
lên chính kiến và suy nghĩ của mình hay không, mà nằm ở chỗ
anh/cô ta có dám lắng nghe cho đầy đủ rồi mới phản biện
lại rõ ràng cho người khác hiểu hay không. Bởi khi trì hoãn
lời phản đối để lắng nghe cho đủ, não bộ con người mới
có thể nhận đủthông tin để tư duy. Từ đó tư duy phản
biện mới giúp chúng ta từ chỗ không biết đến biết, từ
biết ít đến biết nhiều hoặc phát hiện ra chỗ không đáng
tin, cần phải nghiên cứu để thay đổi lại cho đúng. Có như
vậy tư duy phản biện mới được coi là chìa khóa cho sự sáng
tạo và phát triển được.
Lắng nghe, phân tích, đưa ra ý kiến là ba cụm từ đã quá quen
thuộc với sinh viên, nhưng có thể dễ dàng nhận thấy rằng
đại bộ phận chúng ta nhiều khi chỉ làm được một nửa vế
"đưa ra ý kiến". Giám đốc NASA, ông Charles Bolden, trong
chuyến thăm Việt Nam vào tháng 12 vừa qua đã chia sẻ: "Giới
trẻ, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ cần tìm hiểu thật
nhiều thông tin, lắng nghe cặn kẽ từ nhiều nguồn để có
đủ kiến thức khoa học xã hội. Từ đó mới dần dần hình
thành cho bản thân một tư duy phản biện chắc chắn, phản
biện một cách logic trước mọi vấn đề". Còn nếu có băn
khoăn về động lực tìm hiểu thông tin ở đâu ra, thì xin
được trả lời rằng: Con người hay hỏi tại sao.
______________________
Biên tập và hình ảnh: [Admin TKN] @ Wegreen Vietnam
Nguồn: http://cocdoc.fpt.edu.vn/
— with Hà Anh and Duy Anh.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130602/dau-roi-cau-hoi-tai-sao), một số
đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét