Quyền công dân trong thực tế ở Việt Nam

<blockquote><strong>Dân Luận:</strong> Trong khi chính quyền đang tìm
cách bưng bít và hạn chế quyền công dân của người Việt
Nam, thì có những phong trào và những tổ chức xã hội dân sự
đang nỗ lực truyền bá khái niệm này tới người dân. Bạn
có muốn giúp họ một tay không? Chính chúng ta, chính mỗi
người chúng ta, chứ không ai khác, bằng cách đoàn kết lại
với nhau, kiên trì nâng cao dân trí và đấu tranh thì mới có
thể dành lại quyền công dân của mình!</blockquote>

<div class="boxright320"><img
src="http://www.rfa.org/vietnamese/vietnam/chinh-tri/fighting-against-opponents-in-vn-ka-12212012102833.html/000_Hkg8090526-305.jpg/image"
/><div class="textholder">Công an Hà Nội ngăn cản người dân biểu
tình chống Trung Quốc hôm 09/12/2012. Ảnh: AFP</div></div>
Quyền công dân là quyền lợi rất quan trọng đối với
người dân một đất nước, quyền này luôn được ghi
nhận một cách trang trọng trong bản Hiến pháp mỗi quốc
gia. Liệu giữa lý thuyết và thực tế ở Việt Nam có
khoảng cách nào không, các công dân ở quốc gia này đã
nhìn nhận và suy nghĩ như thế nào về các quyền của
mình?

<h2>Tác động của chính quyền</h2>

Khi bàn luận về quyền công dân tức đã đề cập
đến vấn đề người dân thực hiện quyền lực của mình,
thông qua các hình thức dân chủ trực tiếp và dân chủ
đại diện, nhằm tác động không chỉ đến cơ quan dân cử
mà còn qua các đơn vị nhà nước khác.

Được hỏi có suy nghĩ như thế nào về quyền công dân,
ông Nguyễn Lân Thắng, một facebooker nổi tiếng trong cộng
đồng cư dân mạng Việt Nam cho chúng tôi biết:

"Tôi nghĩ rằng đây là một câu hỏi, từ trước đến
nay, có rất nhiều người khi có những bức xúc, khi có
các vấn đề thì lúc ấy người ta mới đặt câu hỏi.
Chứ tự quyền công dân cũng giống như quyền con người,
đây là các quyền tồn tại hết sức là tự nhiên.
Thế cho nên để định nghĩa về quyền công dân, tôi nghĩ
là sẽ tìm được rất nhiều ý kiến. Nhưng trước
hết, quyền công dân là những quyền của chúng ta có ý
kiến và có tham gia với nhà nước ở trong một xã
hội.

Đó là sự lựa chọn của mỗi người, tùy theo trình
độ nhận thức, tùy theo quan điểm… Và thậm chí là
tùy theo sự tác động của chính quyền đối với
người dân. Bởi vì có những người trong lòng có suy
nghĩ cụ thể, nhưng người ta không dám phát biểu lên
những ý kiến của mình, vì họ lo sợ những sự đàn
áp."

Quyền công dân được hiểu theo nhiều cách khác nhau, do
đó trước cùng một sự việc, các công dân sẽ có
những biểu hiện không giống nhau. Cũng câu hỏi được
hiểu như thế nào về quyền công dân, ở góc độ
khác, một phụ nữ không tiện nêu tên ở Hà Nội cho
biết:

"Thực ra đối với tôi hay có lẽ, đối với rất
nhiều người dân ở Việt Nam, khái niệm quyền công dân
cũng rất là mơ hồ. Bởi vì cũng chẳng có ai được
dạy trong trường phổ thông hay ở đâu đó; hay được
phổ biến trên phương tiện truyền thông về quyền công
dân là gồm những thứ gì. Cho nên chúng tôi chỉ biết
là chúng tôi phải có một cái quyền rất chung chung thôi,
chứ còn nói một cách chặt chẽ thì khó phát biểu
được quyền công dân – nó là cái gì.

Trong Hiến pháp có nói một vài những cái quyền, nhưng
cái quyền ở trong Hiến pháp đấy có gọi là quyền
công dân hay không; hay ngoài ra nó còn có những quyền gì
khác nữa thì chúng tôi cũng không được biết một
cách rõ ràng."

<h2>Một khái niệm trừu tượng</h2>

Quyền công dân trong thực tế được thể hiện qua nhiều
hình thức cụ thể, như: quyền tự do ngôn luận, quyền
lập hội, quyền cư trú, quyền đi lại, quyền được
biểu tình v.v... Nếu không được áp dụng vào đời
sống thường nhật, quyền công dân chỉ còn là một
khái niệm trừu tượng. Sự việc này đồng nghĩa với
trạng thái giá trị dân sự cơ bản của con người bị
trắng trợn tước đoạt. Liên hệ với một hoạt động
bày tỏ quyền công dân, ông Nguyễn Lân Thắng cho biết
thực tế đang diễn ra ở Việt Nam, như sau:

"Giữa quyền công dân và quyền biểu tình, thì quyền
biểu tình chỉ là một phần nhỏ trong quyền công dân
thôi. Ở Việt Nam, quyền biểu tình hoàn toàn đang bị
nhà nước ngăn cấm bằng rất nhiều hình thức; từ
biện pháp đe dọa cho đến việc ban hành những văn bản
trái với Hiến pháp, để ngăn chận một trong các
quyền công dân đó."

Xem ra các quyền hiến định của người dân có vẻ bị hạn
chế bởi các văn bản pháp luật có giá trị thấp hơn
Hiến pháp. Để hiểu rõ hơn, chúng tôi được người
phụ nữ Hà Nội ẩn danh tiếp tục cho ý kiến:

"Tôi thấy là từ xưa nay ở Việt Nam, người dân đều
quen như thế rồi. Không mấy ai giở quyển Hiến pháp ra
để mà đọc. Cho dù là có đọc đi chăng nữa thì cũng
không hiểu rằng là đem kiến thức đấy ra áp dụng trong
cuộc sống hằng ngày, liệu phỏng có hiệu quả gì hay
không. Cho nên không có mấy ai vận dụng đến Hiến pháp.

Gần đây người ta cũng nói nhiều đến Hiến pháp,
đến quyền và nói nhiều đến những quốc luật. Nhưng
như mọi người cũng nhìn thấy là các cơ quan, các bộ
ngành đưa ra những luật nọ luật kia. Chẳng hạn như
vừa rồi, đội mũ bảo hiểm dởm ra ngoài đường thì
sẽ bị phạt; hoặc ngày trước có lần quy định ngực
lép thì không được đi xe máy; hay gần đây, những anh
công an bụng phệ thì không được đứng đường để
làm giao thông… Những quy định như thế, thực ra chẳng ai
hiểu là vậy thì chúng có hợp với những quyền của
họ hay quyền của công dân hay không."

Hiện tượng lạm quyền nảy sinh trong xã hội xuất phát
từ nguyên nhân thiếu tôn trọng pháp luật của nhiều cơ
quan chức năng, song mặt khác, sự tồn tại của hiện
tượng này còn là hệ quả của tình trạng thiếu hiểu
biết về chính trị xã hội từ không ít người dân
hiện nay. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Lân Thắng, nguyên nhân
không chỉ đơn giản là như vậy:

"Điều này là hoàn toàn chính xác. Ngay như tôi là
một người sinh ra và lớn lên ở miền Bắc xã hội
chủ nghĩa, gia đình tôi có bố mẹ đều là đảng viên.
Lớn lên, tôi được đi học ở Việt Nam, từ tiểu học
lên đến đại học. Tất cả những điều mà trong những
năm gần đây, ở Việt Nam nảy ra những tranh luận và
thảo luận các vấn đề chính trị xã hội, dần dần
tôi mới được biết. Những người không có điều
kiện học rộng thì chắc chắn khó có những hiểu
biết về chuyện ấy.

Bởi vì toàn bộ các phương tiện truyền thông, báo chí
là do nhà nước kiểm soát. Họ không bao giờ đề cập
các vấn đề tranh luận về chính trị xã hội, không bao
giờ đưa ra các tranh luận về chủ đề chính trị xã
hội. Người ta chỉ có được thông tin khi có sự trao
đổi, tranh luận; có sự bàn bạc. Thế bây giờ một
chủ đề bị nhà nước ngăn cản việc trao đổi, làm sao
mà mọi người dân có thể có thông tin, có hiểu biết
về vấn đề đó được."

Thừa nhận hiện tượng lạm quyền xảy ra trong xã hội,
một phần xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về
pháp luật của người dân. Người phụ nữ ẩn danh Hà
Nội còn cho biết cảm nghĩ về những áp lực thường
trực trong cuộc sống thực tế như sau:

"Sự hiểu biết về pháp luật của người dân còn
rất là ít. Bởi vì một thời gian rất là dài trong
đời sống hằng ngày, các cơ quan nhà nước cứ đưa ra
các quy định một cách tùy tiện, người dân thì cứ cam
chịu nghe theo. Thành ra người dân nghĩ rằng, dù có viện
vào luật nào thì cũng không đem lại hiệu quả gì. Nên
người dân không có thói quen là kiểm tra xem những điều
quy định đó có phù hợp hay không."

Một khi người công dân không nhận thức rõ được
quyền của mình thì sẽ khó tránh được tình trạng bị
các cơ quan công quyền thao túng. Trong quá trình quản trị
xã hội, ngoài chức năng điều tiết vận hành các
hoạt động quốc gia, cơ quan công quyền còn phải có
trách nhiệm thực hiện và bảo vệ quyền của các công
dân.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130323/quyen-cong-dan-trong-thuc-te-o-viet-nam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!