Nguyễn Vạn Phú - Cách tiếp cận mới

<blockquote>Chỉ cần trích hai điều từ bản dự thảo sửa
đổi Hiến pháp, sẽ thấy ngay có nhiều chuyện đáng bàn mà
chưa thấy ai bàn (về mối tương quan giữa hai điều này):

- Chủ tịch nước có những nhiệm vụ và quyền hạn
[sau đây]:… Thống lĩnh các lực lượng vũ trang nhân dân…
(trích điều 93).

- Lực lượng vũ trang nhân dân phải tuyệt đối trung
thành với Đảng cộng sản Việt Nam, Tổ quốc và nhân dân…
(trích điều 70).

Nhưng… bàn như thế là rơi vào cách làm cũ; cần một cách
tiếp cận mới để giải quyết rốt ráo mọi vấn đề mà
việc sửa đổi Hiến pháp đặt ra.</blockquote>

Mọi góp ý cho dự thảo sửa đổi Hiến pháp, cho dù chỉ nhắm
vào một chi tiết nào đó, cũng cần được trân trọng như
nhau. Tuy nhiên, nếu chỉ góp ý dựa vào câu chữ của bản dự
thảo rồi thêm từ này bớt từ kia; Hội Thanh niên thì đề
nghị nói thêm về thanh niên, Hội Nông dân đòi hỏi phải có
điều khoản về nông dân thì hiệu quả góp ý sẽ không cao.
Thực tế các đợt góp ý vừa qua được tiến hành theo cách
đó – tức đối chiếu bản dự thảo với Hiến pháp hiện
hành rồi nêu lên những điểm mà người góp ý cho là tốt hay
chưa tốt, đồng tình hay chưa đồng tình. Ví dụ cuối tuần
trước nhiều ý kiến trong Đoàn Luật sư TPHCM tỏ vẻ không
đồng tình khi dự thảo bỏ điều 132 về luật sư.

Một cách tiếp cận khác, mang tính khái quát hơn, <strong>là
xuất phát từ những vấn đề lớn mà đất nước phải đối
diện để nêu lên giải pháp, đồng thời nói rõ giải pháp
đó cần sửa đổi những điều khoản trong Hiến pháp như thế
nào để mang tính khả thi cao nhất và thúc đẩy quá trình cải
cách nhanh nhất.</strong>

Chẳng hạn, trước đây không lâu, rất nhiều ý kiến đề
nghị bỏ Hội đồng nhân dân cấp huyện, quận, phường để
bộ máy chính quyền địa phương được gọn nhẹ, tiến tới
chỗ người dân trực tiếp bầu chủ tịch phường hay chủ
tịch xã để phát huy dân chủ cơ sở. Nhưng do Hiến pháp 1992
quy định "Ủy ban nhân dân do Hội đồng nhân dân bầu"
(Điều 123) nên nếu bỏ Hội đồng nhân dân thì ai lập ra Ủy
ban nhân dân cấp huyện, quận, phường; để dân bầu hay cấp
trên cử thì e rằng vi hiến. Bởi vậy nên cuối cùng Quốc
hội phải ra nghị quyết cho làm thí điểm vào năm 2008 cho
đến nay.

Nay lẽ ra nhân việc sửa đổi Hiến pháp lần này, phải bàn
rốt ráo: chúng ta muốn cải cách bộ máy hành chính ở địa
phương theo hướng nào, cần làm gì để có sự thông suốt
giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương, làm
sao để chính quyền cấp cơ sở do dân bầu ra nhưng vẫn chịu
sự điều hành của chính quyền cấp trên thì bộ máy mới
chạy đều. Tất cả những điều này đòi hỏi phải chỉnh
sửa Hiến pháp một cách căn cơ với sự thiết kế cho những
mục đích cụ thể chứ không chỉ dừng lại ở câu chữ (Dự
thảo Hiến pháp lần này đã bỏ câu "Ủy ban nhân dân do Hội
đồng nhân dân bầu", chỉ giữ lại ý "Ủy ban nhân dân là
cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính
nhà nước ở địa phương").

Những vấn đề như vậy có nhiều lắm.

Cựu Thủ tướng Phan Văn Khải thường than "trên bảo dưới
không nghe" – vậy Hiến pháp phải sửa thế nào để "trên
nói dưới nghe lời răm rắp", tức tạo ra cơ chế bổ nhiệm
và cách chức trực tiếp. Có nên quy định Thủ tướng có
quyền bổ nhiệm hay cách chức các bộ trưởng không cần sự
phê chuẩn của Quốc hội, chẳng hạn.

Cho đến nay hầu như ai cũng đồng ý khu vực doanh nghiệp nhà
nước, do cơ chế quản lý lỏng lẻo, đã gây ra không biết bao
nhiêu là thất thoát tài sản nhà nước, lãng phí tài nguyên,
hoạt động kém hiệu quả trong khi hút hết nguồn vốn của xã
hội. Do vậy dự thảo lần này đã không còn hiến định vai
trò chủ đạo của kinh tế nhà nước nữa, là một sự tiến
bộ đáng hoan nghênh. Thế mà vẫn có những ý kiến đòi phải
ghi trở lại điều này trong khi không nêu được lý do tại sao.

Tương tự, hầu như ai cũng thấy sự suy thoái của "một bộ
phận không nhỏ" trong bộ máy chính quyền dẫn tới những
tệ nạn như tham nhũng, bè phái và nguy hiểm nhất là sự hình
thành những nhóm lợi ích tác động lên chính sách theo hướng
có lợi cho một nhóm nhỏ nào đó mà thôi đang là trở lực
lớn cho sự phát triển của đất nước. Lẽ ra làm sao để
ngăn chận hiện tượng này phải là mối quan tâm lớn khi sửa
đổi Hiến pháp, tức phải xây dựng một cơ chế kiểm soát
quyền lực để không ai có thể lạm quyền, không ai có điều
kiện tham nhũng dễ dàng mà không sợ bị phát hiện, trong đó
sự tham gia của người dân và vai trò của báo chí phải
được nhấn mạnh.

Mặc dù đã có bản so sánh giữa Hiến pháp 1992 với dự thảo
sửa đổi Hiến pháp 1992, mặc dù cũng đã có tờ thuyết minh
về dự thảo sửa đổi Hiến pháp, chưa thấy có bài viết nào
từ các nguồn chính thống – tức từ Ủy ban dự thảo hay Ban
biên tập dự thảo nêu rõ những điểm chính được sửa đổi
là gì, vì sao phải sửa, ý nghĩa khi được sửa đổi là gì,
tác động như thế nào đến việc "đổi mới đồng bộ cả
về kinh tế và chính trị". Việc đổi mới chính trị được
thể hiện như thế nào trong dự thảo để đồng bộ với
đổi mới kinh tế trong hơn 20 năm qua?

Thay vào đó cụm từ "tiếp tục khẳng định", tức nội
dung dự thảo được giữ nguyên như cũ lại thấy xuất hiện
nhiều nhất trong tờ thuyết minh.

Thiết nghĩ, việc đầu tiên phải làm trước khi mời người
dân góp ý là phải nói rõ, dự thảo lần này sửa những
điểm gì là chính yếu, hướng thảo luận về những điểm
này là như thế nào, những lập luận tranh cãi chung quanh những
điều đó ra sao, quan điểm của Ủy ban như thế nào. Không làm
được điều đó thì không loại trừ sẽ có rất nhiều góp ý
chỉ nêu chuyện dấu chấm, dấu phẩy mà thôi.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130324/nguyen-van-phu-cach-tiep-can-moi),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!