Đan Mạch là một vương quốc, tức có Vua. Với tổng số dân
non năm triệu rưỡi chỉ chừng 1/16 Việt Nam, nhưng GDP gấp
gần ba lần Việt Nam; tính ra mỗi người Đan Mạch làm bằng 43
người Việt Nam cộng lại. Được xếp thứ hạng dân chủ cao
thứ 5 thế giới, nhưng thiết chế nhà nước họ không thuộc
mô hình dân chủ mà là quân chủ "đặc biệt".
Vai trò nhà Vua vừa mang tính biểu tượng tinh thần như Thái
Lan, "thiêng liêng bất khả xâm phạm" (điều §13 Hiến pháp
1953), vừa thực quyền nắm cả lập pháp "cùng với Quốc
hội", lẫn trọn " hành pháp", được quy định tại điều
§3. Nhưng khác Vua trong chế độ phong kiến ở chỗ: 1- "Toà
án thực hiện quyền tư pháp độc lập (điều §3 câu 3) nghĩa
là Vua không thể ra lệnh cho Toà, mà còn phải thừa nhận án
quyết; 2- Quốc hội gồm Vua và tới 12 Đảng phái đại diện
cho mọi tầng lớp nhân dân tham gia, bình đẳng ý kiến với vua
chứ không phải dưới quyền vua; 3- "Các bộ trưởng phải
tự chịu trách nhiệm trong công việc điều hành của chính
phủ", (điều §13, câu 2) thường do Liên minh các đảng phái
thắng cử nắm, do dân bầu chứ không phải Vua ban, nên không
thể lấy uy hoặc đổ trách nhiệm cho Vua, 4- Đặc biệt, Vua
không đứng trên Hiến pháp như trong chế độ phong kiến mà
"phải tuyên thệ không được vi phạm Hiến pháp" (điều
§8). Vậy quyền cơ bản được Hiến pháp họ đưa ra những
thước đo chuẩn mực quy tắc xử sự chặt chẽ như thế nào
để chế tài được nhà Vua, bộ máy nhà nước, các đảng
phái, bảo đảm cho dân họ đúng chủ nhân đất nước, chứ
không phải Vua, nhà nước hay đảng phái?
<h2>Về quyền tự do cá nhân</h2>
Như đa số các quốc gia, điều §71 điểm (1) Hiến pháp Đan
Mạch quy định quyền "tự do cá nhân" là "bất khả xâm
phạm". Tuy nhiên để quyền đó không bị quyền lực nhà
nước xâm hại, hiến định trên được kèm theo chế tài trách
nhiệm nhà nước: "Không một công dân nào vì lý do chính trị
hay tôn giáo, hay nguồn gốc xuất thân, có thể bị tước
quyền tự do dưới bất kỳ hình thức nào". Khi hạn chế
quyền tự do đó, nhà nước cũng phải tuân thủ quy phạm,
thước đo, chuẩn mực, được hiến định ở điểm (2):
"Chỉ có thể tước quyền tự do theo một đạo luật". Và
ngay cả khi ban hành đạo luật cũng không có nghĩa Vua, quốc
hội được quyền tùy ý, đạo luật đó phải tuân theo quy
tắc xử sự: 1- "(3) Ai bị bắt giữ, trong vòng 24 tiếng phải
giao cho chánh án câu lưu quyết định. Nếu không thể thả
bổng họ, chánh án phải nhanh như có thể trong vòng 3 ngày, ra
án trát có nêu lý do, quyết định tiếp tục tạm giam giữ hay
cho tại ngoại với điều kiện nộp tiền thế chân ở mức
nào và dạng nào". 2- "(4) Đương sự được quyền lập tức
chống lại án trát bắt giữ lên toà cao hơn".
<h2>Về quyền nơi ở</h2>
Khác Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 ở ta (DTHP) chỉ nêu
quyền tự nhiên đó của công dân, Hiến pháp họ, điều §72
chế tài trách nhiệm nhà nước phải bảo đảm "nơi ở bất
khả xâm phạm". Khi xảy ra tình huống phải hạn chế quyền
đó, như "lục soát, thu giữ đồ đạc, tìm kiếm thư từ văn
bản, khám xét các bí mật giao dịch bưu điện, điên thoại
thư tín", chỉ được phép "khi có lệnh toà án, nhưng cũng
chỉ trong trường hợp không có văn bản lập pháp nào cấm
lệnh đó".
<h2>Về quyền sở hữu</h2>
Vừa là quyền cơ bản, vừa là nền tảng tồn tại của nền
kinh tế thị trường vốn theo đuổi mục đích lợi nhuận, còn
nếu không người ta chẳng theo đuổi lợi nhuận làm gì, một
khi có tiền mà không thể sở hữu tài sản. Vì vậy điều
§73, điểm (1) Hiến pháp họ hiến định "Quyền sở hữu là
bất khả xâm phạm". Để bảo đảm quyền đó, nhà nước
bị chế tài "không một ai có thể bị ép buộc phải nộp
tài sản", ngoại trừ tình huống "lợi ích cộng đồng đòi
hỏi", nhưng phải tuân thủ điều kiện: 1- "phải thông qua
một văn bản lập pháp" nghĩa là áp dụng cho mọi đối
tượng do đạo luật đó điểu chỉnh chứ không phải cho một
số con người cụ thể, nói cách khác công bằng đối với
mọi người trong cộng đồng. 2- "phải bồi thường hoàn
toàn".
Trong lúc ở ta đất đai vẫn hiến định sở hữu toàn dân, do
nhà nước nắm giữ - nguyên lý bất di bất dịch của nền kinh
tế quản lý tập trung nhằm mục đích hoàn thành kế hoạch
nhà nước, phân biệt với bản chất nền kinh tế thị trường
theo đuổi mục đích lợi nhuận. Ở họ nhà nước bị chế
tài bảo đảm quyền sở hữu đất đai rất ngặt nghèo thậm
chí hậu hoạ có thể giải tán quốc hội, được hiến định
tại điểm (2) "Trong trường hợp một dự luật quốc hữu
hoá đất đai nào đó được thông qua, trong vòng 3 ngày, Quốc
hội chỉ cần ít nhất 1/3 số phiếu đồng thuận, có quyền
đòi nhà Vua phải tạm ngừng ký lệnh ban hành cho tới khi một
cuộc bầu cử Quốc hội mới được thực hiện để thông qua
dự thảo mới". Khi tranh chấp xảy ra do quốc hữu hoá, nhà
nước phải tuân thủ quy tắc xử sự tại điểm (3) "Mọi
vấn đề liên quan tới tính chất pháp lý của qúa trình quốc
hữu hoá cũng như trị giá bồi thường, có thể được giải
quyết thông qua toà án. Kiểm tra giá trị bồi thường có thể
thông qua 1 đạo luật giao cho toà án phán quyết" không hề
liên quan tới Vua hay cơ quan hành chính, hành pháp, bởi những
đối tượng này chính là một bên trong tranh chấp. Ở ta tranh
chấp đất đai sở dĩ liên tục xảy ra và ngày càng gia tăng,
trước hết do thiếu những chuẩn mực thước đo quy tắc xử
sự chế tài trách nhiệm nhà nước lẽ ra phải được hiến
định, để thu hồi đất như ở họ không bị phụ thuộc vào
động cơ và nhận thức của cơ quan hay người hành xử, lại
giao cho nhà nước toàn quyền hành xử; nghĩa là đặt số phận
tài sản đất đai do người dân sở hữu (dù sở hữu quyền
sử dụng) vào tay nhà nước; nay vẫn được DTHP giữ nguyên
tại điều 58, điểm 3: "Nhà nước thu hồi đất… có bồi
thường theo quy định của pháp luật trong trường hợp thật
cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh hoặc vì lợi ích quốc
gia, lợi ích công cộng và các dự án phát triển kinh tế - xã
hội". Luật thu hồi là do nhà nước định, thu hồi có thực
sự vì lý do quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích
công cộng và các dự án hay không và vì ở mức độ nào đều
do nhà nước quyết định, chứ không phải chủ sở hữu.
Quyền sở hữu của người dân lại do nhà nước tự định
đoạt như vậy không đúng với khái niệm sở hữu hiểu theo
nghĩa phổ quát trên thế giới, chỉ hữu danh vô thực. Một khi
nhà nước được trao quyền lực thu hồi đất đai, mà không
bị chế tài trách nhiệm bằng những quy phạm bảo đảm đúng
nội hàm quyền sở hữu cho người dân, thì tranh chấp đất
đai vẫn luôn tiềm ẩn bùng nổ.
<h2>Về quyền lao động và an sinh</h2>
DTHP ở ta cũng chỉ nêu chung chung, không hề có chuẩn mực
thước đo nào chế tài trách nhiệm nhà nước, ở Hiến pháp
họ, điều §75 điểm (1) quy định: "Bảo đảm cho bất kỳ
công dân nào có khả năng lao động đều có thể làm việc
trang trải đủ cuộc sống tối thiểu". "Ai không thể tự
nuôi sống mình, và không còn nguồn thu nhập nào khác, nhà
nước có trách nhiệm trợ cấp đủ, với điều kiện họ
phải thực hiện các trách nhiệm do một đạo luật quy
định". Như vậy quyền lao động và an sinh không còn dừng
lại ở quyền tự nhiên như ăn uống, thức ngủ, xin cho, yêu
ghét, vốn do người dân tự lo lấy dù ở nhà nước, thời
đại nào, đưa vào hiến pháp hay không, mà trở thành quyền cơ
bản - loại quyền, nhà nước bị chế tài phải bảo đảm theo
đúng những chuẩn mực thước đo đã hiến định, không thể
làm khác.
<h2>Về quyền học tập</h2>
Điều §76 hiến pháp nước họ quy định: "Tất cả trẻ em
ở lứa tuổi đi học, nhà nước phải đảm bảo miễn học
phí tại trường công lập. Cha mẹ hoặc người giám hộ phải
tự lo cho chúng tới các trường học theo chuẩn công lập,
nhưng không có trách nhiệm buộc chúng phải học trường công
lập". Nghĩa là Hiến pháp họ vừa chế tài được trách
nhiệm nhà nước bảo đảm chắc chắn quyền cơ bản học tập
cho bất kỳ trẻ em nào, vừa bảo đảm quyền cha mẹ tự do
chọn nơi học tập cho con cái họ nhà nước không được phép
can thiệp vì con họ đẻ ra chứ không phải nhà nước đẻ ra.
<h2>Về quyền tự do ngôn luận</h2>
Điều §77 của Hiến pháp Đan Mạch quy định: "Kiểm duyệt
hay sử dụng bất cứ biện pháp nào ngăn cấm đều không bao
giờ được phép". "Ai không bị toà án cấm đều có quyền
thể hiện công khai mọi suy nghĩ của mình dưới dạng ngôn
ngữ hình ảnh và chữ viết". Như vậy hạn chế quyền tự do
ngôn luận chỉ được thực hiện nếu trực tiếp gây thiệt
hại bị khiếu kiện và trong trường hợp đó hoàn toàn do toà
án phán quyết, chứ không phải Vua hay cơ quan lập pháp, hành
pháp, thấy đụng tới mình là cấm. Nói cách khác hạn chế
quyền tự do ngôn luận cũng tương tự như quyền cầm dụng
cụ, gậy gộc, động thủ chân tay; nhà nước không được
phép kiểm soát thân thể để xem có gậy gộc hay chân tay hung
bạo hay không (kiểm duyệt) và càng không thể cấm khi họ chưa
có hành vi gây thiệt hại, và nếu có chăng nữa cũng phải do
toà phán xét.
<h2>Về quyền tự do tụ tập, biểu tình, lập hội</h2>
Ở hầu hết các nước trên thế giới, đó là sinh hoạt
thường nhật hiển nhiên giống như quyền ăn ở đi lại làm
việc... Về quyền lập hội, Hiến pháp Đan Mạch, điều §78
quy định thước đo chuẩn mực giới hạn quyền này và chế
tài trách nhiệm nhà nước rất chặt chẽ, người dân khó có
thể làm sai và nhà nước không thể tự quyền: "(1) Công dân
có quyền không cần xin phép trước, thành lập hội đoàn theo
những mục đích mà luật pháp không cấm". "(2) Những hội
đoàn sử dụng bạo lực hoặc tìm cách đạt tới tư tưởng
khác bằng con đường bạo lực, kích động bạo lực hoặc
những biện pháp hình sự tương tự sẽ bị toà ra án trát
giải tán", tức hội đoàn được coi như con người chỉ bị
cấm khi có hành vi phạm pháp chứ không thể cấm đẻ ra nó.
"(3) Không hội đoàn nào có thể bị chính phủ giải tán. Có
thể tạm thời cấm nhưng ngay lập tức phải đệ đơn ra toà
đòi giải tán". "(4) Cáo buộc đòi giải tán các hội đoàn
chính trị có thể được xét xử tại toà án tối cao". "(5)
Thủ tục pháp lý giải tán hội đoàn được quyết định bởi
một đạo luật".
Cũng chặt chẽ như điều §78, quyền biểu tình được hiến
định tại điều §79: "Công dân có quyền không cần giấy
phép cấp trước, tụ tập biểu tình không có vũ khí. Cảnh
sát có quyền tham dự các cuộc tụ tập biểu tình đó. Tụ
tập biểu tình ngoài trời có thể bị cấm, nếu có khả năng
thực tế gây mất an toàn xã hội". Chế tài trách nhiệm nhà
nước đối với quyền biểu tình được hiến định tại
điều §80: "Các cuộc đụng độ khi biểu tình, nếu không
bị tấn công, các lực lượng giữ gìn an ninh được trang bị
vũ khí chỉ được quyền can thiệp sau 3 lần đòi giải tán
với nhân danh nhà Vua và công lý".
<center>* * *</center>
Chế độ nào cũng vậy, dù quân chủ hay dân chủ, thần quyền
hay đảng quyền, quyền lực cũng được trao cho bộ máy nhà
nước thực thi. Bộ máy đó không phải siêu tự nhiên từ trên
trời rơi xuống toàn tâm toàn ý vì dân mà cũng chỉ do một
bộ phận từ nhân dân đảm đương, với mục đích mưu sinh,
hiếm ai tránh khỏi tham, sân, si, hỷ, nộ, ái, ố đời
thường. Hiến pháp vì vậy chỉ có giá trị sử dụng, một khi
nó đưa ra được những chuẩn mực thước đo quy tắc xử sự
đủ sức chế tài trách nhiệm nhà nước, tức những người
được dân trao quyền lực, phải bảo đảm quyền cơ bản cho
người dân, bằng không nó chỉ có giá trị trên văn bản!
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130305/nguyen-sy-phuong-quyen-co-ban-trong-vuong-quoc-dan-chu-hang-dau-the-gioi),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét